زهرا کاظمی

از ایران پدیا
پرش به ناوبری پرش به جستجو
نسخهٔ قابل چاپ دیگر پشتیبانی نمی‌شود و ممکن است در زمان رندر کردن با خطا مواجه شوید. لطفاً بوکمارک‌های مرورگر خود را به‌روزرسانی کنید و در عوض از عمبکرد چاپ پیش‌فرض مرورگر خود استفاده کنید.
زهرا کاظمی
زهرا کاظمی.jpg
زهرا کاظمی
زادروز۱۳۲۷ خورشیدی - ۱۹۴۸ میلادی
شیراز
درگذشت۲۰ تیر ۱۳۸۲
زندان اوین بر اثر شکنجه و تجاوز
محل زندگیکبک کانادا
ملیتکانادایی‌ - ایرانی تبار
تابعیتکانادایی
پیشهعکاس
شناخته‌شده برایمردم و جامعه حقوق بشری

زهرا (زیبا) کاظمی (۱۳۲۷ – ۲۰ تیر ۱۳۸۲) خبرنگار ایرانی - کانادایی بود که در حین عکاسی از گردهمایی خانواده‌های زندانیان سیاسی مقابل زندان اوین در تهران بازداشت و در حین بازداشت کشته شد.[۱][۲]

بازداشت وی تحت نظارت سعید مرتضوی مدعی العموم تهران که در موارد متعددی در نقض حقوق بشر نقش داشته است انجام گرفت. پرونده‌ی وی پس از گذشت سال‌ها در دستگاه قضایی جمهوری اسلامی به سرانجامی نرسید و تنها متهم پرونده نیز که یکی از کارمندان رده پایین وزارت اطلاعات بود، تبرئه شد.[۳] پیکر زهرا کاظمی با شتاب بسیار چهارشنبه اول مرداد ماه ١٣٨٢ بر خلاف خواست پسرش استفان هاشمیان که در کانادا اقامت دائم دارد، در زادگاهش در شیراز به خاک سپرده شد.[۴]

زهرا کاظمی در دوم تیرماه ۱۳۸۲ بازداشت شد. او در مدت بازداشت مورد شکنجه و آزار قرار گرفت و در اثر ضربات وارده، روز ۲۰ تیرماه همان سال در بیمارستان نظامی «بقیه‌الله» جانش را از دست داد.  وضعیت جسمانی زهرا کاظمی از پنجم تیرماه رو به وخامت گذاشته بود و او به فاصله کوتاهی به علت خونریزی مغزی به کما رفت و دچار مرگ مغزی شد. بعدتر علت خونریزی او، ضربه‌ مغزی و شکستگی جمجمه تشخیص داده شد.[۲]

زندگی‌نامه زهرا کاظمی

زهرا کاظمی در سال ۱۳۲۷ خورشیدی (۱۹۴۸ میلادی)‌ در شیراز متولد شد. در دو سالگی پدرش را از دست داد. از سال ۱۳۴۸ تا سال ۱۳۵۱ در مدرسه عالی سینما و تلویزیون در تهران تحصیل کرد. وی در ۱۳۵۳ برای تحصیل در رشته ادبیات و سینما به دانشگاه پاریس رفت. در سال ۱۳۶۴ دکترای خود را در رشته هنر و ادبیات از دانشگاه پاریس دریافت می‌کند. در سال ۱۳۷۲ همراه پسرش، استفان هاشمی، به کبک کانادا مهاجرت کرد. وی با نشریاتی مانند رکتو ورسو گازت دو فم و گلوب اندمیل چاپ کانادا و نیز موسسه عکس انگلیسی کمراپرس همکاری داشته است.[۳]

دستگیری

در جریان ناآرامی‌ها و اعتراضات دانشجویی در خرداد ماه ۱۳۸۲ که منجر به دستگیری بسیاری از دانشجویان و ناراضیان دیگر در تهران شد، خانواده‌هایی تجمع اعتراض آمیزی را در مقابل زندان اوین تشکیل دادند. زهرا کاظمی در این روز برای تهیه گزارش و تصویر، در این تجمع حاضر شده و اقدام به عکس‌برداری از تجمع در اطراف زندان کرد و مقابل زندان بازداشت شد.

به ادعای دادستان عمومی و انقلاب تهران، زهرا کاظمی متهم به عکس‌برداری از اماکن و مناطق ممنوعه بوده‌است و معاونت اطلاعات نیروی انتظامی نیز قبل از تحویل پرونده متهم به وزارت اطلاعات، مدعی می‌شود که متهم دارای جرایم امنیتی بوده‌است.[۳]

مرگ

زهرا کاظمی در حالی که مدت ۱۸ روز در بازداشت به سر می‌برد، در ۲۰ تیر درگذشت. مقامات دادستانی دلیل مرگ زهرا کاظمی را غش کردن و برخورد سر خانم کاظمی با زمین و نهایتاً ضربه مغزی ذکر کردند.

دادگاه اولیه (دادگاه عالی ایالت کبک) این موضوع را که زهرا کاظمی در دوران بازداشت خود کتک خورده، مورد تجاوز جنسی قرار گرفته، شکنجه شده و در اثر شکنجه فوت کرده است را تأیید کرد.[۵]

مرگ زهرا کاظمی با تأیید مقامات دادستانی در ۲۵ تیر اعلام می‌شود. در پی این اتفاق دولت کانادا با دلیل این که زهرا کاظمی دارای تابعیت کانادایی بوده‌است، دولت و مقامات قضایی ایران را تحت فشار قرار می‌دهد تا گزارش و تحقیقی جامع از این حادثه فراهم کند.[۳]

سعید مرتضوی، مسئول رسیدگی به پرونده زهرا کاظمی
سعید مرتضوی، مسئول رسیدگی به پرونده زهرا کاظمی

علل مرگ

ادعای علی یونسی

یونسی در ادامه گفت‌وگوی خود با روزنامه ایران به پرونده زهرا کاظمی، عکاس ایرانی- کانادایی نیز اشاره و جزئیات تازه‌ای از چگونگی قتل این عکاس مطرح کرده است.

وزیر اطلاعات دولت خاتمی گفته است:

«در پرونده زهرا کاظمی، دادستان وقت (سعید مرتضوی) اصرار داشت که وی جاسوس است. برای بررسی این موضوع ما در وزارت اطلاعات دو کارشناس ضدجاسوسی این وزارتخانه را مأمور کردیم تا در هتلی با این خانم مصاحبه کنند. این کارشناسان، پس از مصاحبه با وی، رسما اعلام کردند که به لحاظ فنی و علمی، زهرا کاظمی جاسوس نیست اما دادستان وقت تهران یعنی آقای سعید مرتضوی بر اصرار خود باقی ماند و این پرونده را از وزارت اطلاعات تحویل گرفت و به اطلاعات نیروی انتظامی واگذار کرد.»[۶]

یک روز پس از آن که علی یونسی وزیر اطلاعات دولت محمد خاتمی گفت که «کاظمی جاسوس نبوده است»، حسین انصاری‌راد رئیس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی سعید مرتضوی دادستان پیشین تهران را عامل قتل زهرا کاظمی خواند. او دوشنبه هفتم اسفند در گفت‌وگو با روزنامه دولتی ایران گفت که کمیسیون اصل ۹۰ مجلس در آن زمان سعید مرتضوی دادستان وقت تهران را مقصر این پرونده می‌دانست.[۷]

ادعای شهرام اعظم

شهرام اعظم، پزشک سابق و کارمند وزارت دفاع ایران که در سال ۲۰۰۴ میلادی ایران را ترک و از کانادا درخواست پناهندگی نمود، پس از معاینه بدن زهرا کاظمی، اعلام نمود که علایم ضرب و شتم شدید، شکنجه و تجاوز جنسی شامل: شکستگی جمجمه و بینی، له‌شدگی انگشتان پا، شکستگی انگشتهای میانی و کوچک دست راست و انگشت میانی دست چپ، کنده‌شدن ناخن‌های انگشت‌های شصت و اشاره دست، صدمات در ناحیه ریه و دنده، کبودی شدید ناحیه شکم، اندام تناسلی و پاها که حاکی از تجاوزات وحشیانه جنسی و شلاق خوردن در زمان‌های مکرر دارد، نشان می‌دهد که او هنگام تحمل حبس به قتل رسیده‌است. وزیر امور خارجه کانادا با تایید گزارش دکتر اعظم در کنفرانس مطبوعاتی تورنتو عنوان نمود که مسوولان کشور کانادا برای روشن شدن کامل جزییات پرونده قتل زهرا کاظمی تلاش خواهند کرد.[۱]

حمید مجتهدی

حمید مجتهدی، وكیل رسمی دادگاه‌های كانادا، كه همراه با هیات وكلای بدون مرز كانادا برای تحقیق در باره نقض حقوق بشر و مرگ زهرا كاظمی، عكاس ایرانی - كانادایی ۵۴ ساله به تهران سفر كرده بود، درمصاحبه با رادیو فردا گفت:

«می‌شود گفت صد در صد در زمان حبس خانم زهرا كاظمی در زندان به او تجاوز جنسی شده است.»[۸]

محمد حسین خوشوقت

محمد حسین خوشوقت که در زمان شکنجه و قتل زهرا کاظمی حاضر به همکاری با سعید مرتضوی نشده بود درباره اتهام جاسوسی زهرا کاظمی به ایرنا گفته است:

«آقای مرتضوی گفت: این خانم اعتراف کرده که جاسوس آمریکا و انگلیس است و علاوه بر جاسوسی، در پوشش کار خبری، آمده‌ تا ببیند آیا اصلاح‌طلبان، آن یک میلیون دلاری که سی آی ای به آن‌ها پرداخته، درست خرج کرده‌اند یا نه؟...»

استفان هاشمی (پسر زهرا کاظمی) در تجمعی در اعتراض به قتل مادرش
استفان هاشمی (پسر زهرا کاظمی) در تجمعی در اعتراض به قتل مادرش

خوشوقت در ادامه این گفت‌وگو به این جمع‌بندی رسیده که دستگاه قضایی بیمار است و نشانه بیماری آن هم اشخاصی مانند سعید مرتضوی‌ است:

«وقتی دادستان پایتخت جمهوری اسلامی ایران، چنین فردی با تمام خصوصیاتی که از او سراغ داریم، باشد، این نشان دهنده یک بیماری جدی در سیستم است، سیستمی که ایشان را تا این حد بالا می‌کشد از مشکل و نقصی جدی برخوردار است که باید مرتفع شود.»[۹]

محمد سیف‌زاده، وکیل اولیای دم

وکیل اولیای دم زهرا کاظمی گفت:

«من به اتفاق عبدالفتاح سلطانی وکیل زهرا کاظمی بودیم که همه ما بعداً به زندان افتادیم. مساله زهرا کاظمی قطعاً قتل عمد بود و خیلی هم راحت مشخص می‌شد. دو تا ضربه به او وارد شده بود که اگر مشخص می‌شد کدام یک از این‌ها منجر به مرگ شده قاتل مشخص می‌شد. شعبه ۱۵دیوان عالی کشور کلیه نظرات من را تأیید کرد و پرونده را برای رسیدگی به پایین فرستادند که معلوم نشد چه شد و بعد هم همه ما را به زندان انداختند».[۱۰]

منابع