کارخانه ماشین سازی تبریز

از ایران پدیا
نسخهٔ تاریخ ‏۱۶ مارس ۲۰۲۰، ساعت ۰۸:۰۹ توسط Ehsan (بحث | مشارکت‌ها)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)
پرش به ناوبری پرش به جستجو
ماشین سازی تبریز
سرنوشتواگذاری به بخش خصوصی
بنا نهاده۱۳۴۸
بنیانگذارانایران و چکسلواکی
دفتر مرکزیتبریزـ ایران
مدیر عاملقربانعلی فرخزاد
محصولاتانواع ماشین‌ابزار، کمپرسورهای صنعتی، پمپ‌های آب و.....
خدماتتولید انراع ماشین آلات صنعتی
کارکنان۷۰۰ نفر
شرکت‌های وابستهریخته گری ماشین سازی و گسترش صنایع ریلی ایران
وبگاهگروه ماشین سازی تبریز

کارخانه‌ی ماشین‌سازی تبریز در سال ۱۳۴۸ طبق قراردادی بین ایران و چکسلواکی تاسیس و در سال ۱۳۵۱ به بهره‌برداری رسید. این کارخانه یکی از بزرگ‌ترین کارخانه‌های صنعتی تبریز و از جمله صنایع مادر و در قراملک تبریز واقع شده است. این کارخانه تولیدکننده‌ی انواع ماشین‌های صنعتی مانند انواع ماشین‌ابزار، کمپرسورهای صنعتی، پمپ‌های آب، الکترو موتور، لیفت‌تراک، انواع موتورهای دیزلی، ماشین‌آلات نساجی، ماشین‌های تراش، ماشین‌های فرز، ماشین‌های مته، قطعات ریخته و دستگاه‌های سی.ان.سی است. این شرکت پس از ماشین‌سازی اراک دومین ماشین‌سازی بزرگ ایران محسوب می‌شود.

کارخانه‌ی ماشین‌سازی تبریز نیز هم‌چون بسیاری از کارخانه‌های مهم کشور مشمول طرح خصوصی‌سازی شد. جرقه‌ی واگذاری ماشین‌سازی تبریز از ۱۵ سال پیش خورده بود و بعد از نشیب و فرازهای فراوان و دست به دست شدن بین ارگان‌های مختلف سرانجام در اردیبهشت ۹۷ به قیمت تقریبی ۶۸۸ میلیارد تومان به قربانعلی فرخزاد فروخته شد.[۱]قربانعلی فرخزاد در اواخر شهریور ۹۷ به علت تخلفات ارزی دستگیر شد[۲]

تاریخچه ماشین سازی تبریز

نمایی از ماشین سازی تبریز از بالا
نمایی از ماشین سازی تبریز از بالا

کارخانه‌ی ماشین‌سازي تبریز بر اساس موافقت‌نامه‌ی هم‌کاری‌هاي فنی و اقتصادي دولتین ایران و چکسلواکی سابق با هدف تولید انواع ماشین‌افزار ، کمپرسورهاي صنعتی ، پمپ‌هاي آب، الکتروموتور ، لیفت‌تراك ، انواع موتورهاي دیزلی ، ماشین‌آلات نساجی منعقد و به مرحله اجرا گذاشته شد و از سال ۱۳۵۱ بهره‌برداري از این طرح عظیم آغاز گردید.

در حین اجراي این طرح و از سال ۱۳۴۸، الزام تغییراتی در برنامه‌ی هم‌کاری‌هاي دو کشور از طرف سازمان گسترش و نوسازي صنایع ایران مطرح و تمایل به جذب تکنولوژی‌هاي اروپاي غربی و آمریکا مدنظر قرار گرفته و به دنبال آن طرح تولید موتورهاي دیزلی از برنامه‌هاي ماشین‌سازی حذف و مقرر شد که با استفاده از تکنولوژي کشورهای غربی و با احداث کارخانه‌ی جدید در جوار کارخانه‌ی ماشین‌سازي تبریز به مرحله اجرادر آید. از سال ۱۳۴۹ و قبل از بهره‌برداري عملی، سازمان گسترش تأکید بر تولید ماشین‌افزار با لیسانس ساخت کشور چکسلواکی براي شرکت ماشین‌سازی تبریز را نمود و پیش‌بینی کرد بقیه‌ی محصولات در طرح اولیه با هم‌کاري و مشارکت کشورهاي غربی و آمریکایی و تحت عنوان طرح‌های توسعه‌ی ماشین‌سازی تبریز و با تکنولوژي کشورهای فوق به اجرا در آید .

در پی این برنامه‌ریزی برای تولید پمپ‌های آب، با شرکت B.S.K کشور آلمان غربی سابق و متعاقباً جهت تولید کمپرسورهای صنعتی، با یک شرکت انگلیسی و براي تولید الکتروموتور با شرکت GOLD امریکا و هم‌چنین لیفت‌تراك و موتورهای دیزلی با یک شرکت دیگر انگلیسی، قرارداد انتقال تکنولوژی منعقد گردید.[۳]

در سال‌های بعد بخش‌هایی از شرکت ماشین‌سازی تبریز از مجوعه‌ی ماشین‌سازی منفک و به صورت مستقل به فعالیت خود ادامه دادند. این بخش‌ها شامل شرکت ریخته‌گری ماشین‌سازی تبریز و شرکت گسترش صنایع ریلی ایران می‌شود.

کارخانه‌ی ماشین‌سازی تبریز با نزدیک به ۱۰۰۰ کارگر در نوع خود در خاورمیانه بی‌همتا بود، تولیداتش را که شامل انواع ماشین‌های صنعتی همانند ماشین‌ابزار، کمپرسورهای صنعتی، پمپ‌های آب، الکتروموتور، لیفت‌تراک، انواع موتورهای دیزلی، ماشین‌آلات نساجی، ماشین‌های تراش، ماشین‌های فرز و... بود به اکثر کشورهای منطقه مانند عراق، ترکیه، سودان، سوریه و حتی برخی کشورهای اروپایی مانند آلمان و اتریش صادر می‌نمود[۴]

سیر نزولی کارخانه‌ی ماشین‌سازی تبریز

کارخانه‌ی‌ ماشین‌سازی تبزیز که روزی در صنعت کشور یکه‌تازی می‌کرد سال‌هاست به بیماری صعب‌العلاجی گرفتار شده و در مسیر نابودی دست به دست می‌شود. روندخصوصی‌سازی شرایطی به وجود آورده است که در آن کارخانه‌ی ماشین‌سازی رو به سقوط می‌رود.

کارخانه‌ای که نیم قرن پیش احداث شده و در سال‌های ۵۸-۵۹ با ۲ هزار و ۶۱۰ پرسنل و ۱۹۴۰ کارگر تولیدی مشغول به کار بود؛ امروز با حدود ۷۲۷ کارگر بعد از خصوصی‌سازی سراشیبی هولناکی را طی می‌کند.

در سال‌های ۹۱ و ۹۲ کارخانه‌ی ماشین‌سازی تبریز به بانک صادرات و در سال ۹۳ کارخانه بار دیگر به سازمان گسترش و نوسازی صنایع واگذار گردید. شرکت ریخته‌گری ماشین‌سازی به دلیل بدهی‌، خط تولید را از کار انداخت و روز به روز هم وضعیت بدتر و بدتر شد. در سال ۹۲ از برنامه‌ی تولید دستگاه که معادل ۱۳۱۲ دستگاه بوده است، حدود ۹۲ درصد یعنی حدود ۱۲۰۵ دستگاه به فروش رسیده است. سال ۹۳ از ۱۱۶۵ برنامه تولیدی توانست ۱۰۶۵ دستگاه و ابزارآلات را تولید کند که رقمی حدود ۹۱ درصد را نشان می‌دهد و حدود ۴۶ درصد از کل فروش محصولات شرکت در سال ۹۳ به فروش صادراتی اختصاص داشت. در این سال‌ها تولیدات ماشین‌سازی تبریز مطابق برنامه‌ریزی‌ها پیش می‌رفت تا این که مشخصات آگهی مزایده‌ی فروش سهام کارخانه‌ی ماشین‌سازی تبریز در سال ۹۴ منتشر شد.

امروز آژیرهای خطر به صدا درآمده و کارگران اولین کسانی هستند که در بالا و پایین‌های تاراج صنایع آسیب می‌بینند. کارگرانی که سفره‌هایشان روزبه روزکوچک‌ترشده است. حالا کارگران ماشین‌سازی تبریز می‌گویند که از سال ۹۴ چه اضطرابی در پس چهره‌هایشان نهفته بوده است. سال ۹۴ ناگهان تولید کارخانه به ۵۴ درصد افت می‌کند، به این معنا که در این سال از ۱۴۵۳ دستگاه برنامه‌ریزی شده تنها حدود ۷۹۳ دستگاه و ابزارآلات تولید شده است. در سال ۹۵ افول از این هم بیش‌تر شد. در این سال از ۱۳۵۷ برنامه‌ی تولید تنها حدود ۵۳۹ دستگاه تولید می‌شود. یعنی تحقق حدود ۴۰ درصدی برنامه تولید!

تحصن کارگران کارخانه ماشین سازی تبریز

براساس برنامه‌ی تولید سال ۹۷ در این کارخانه باید ۱۳۲۶ دستگاه تولید می‌شد که بعد از گذشت ۹ ماه از سال تنها ۳۱۸ دستگاه به مرحله تولید رسیده بود. این رقم نشانگر تحقق ۲۴ درصد از برنامه‌ی تولیدی کارخانه است. این نقصان، نتیجه‌ی خصوصی‌سازی بی‌ضابطه‌ی این واحد قدیمی‌ست.

کارخانه‌ی ماشین‌سازی تبریز اکنون حدود ۱۲ میلیارد تومان به سازمان تامین اجتماعی بدهی دارد. در حالی که در سال ۹۳ شرکت هیچ بدهی‌ای به سازمان تامین اجتماعی نداشته است. پرداخت بیمه‌های تکمیلی کارگران از مرداد ماه سال جاری به تاخیر افتاده است. در عین حال این واحد تولیدی بدهی‌های مالی زیادی به سایر نهادهای دولتی و خصوصی بابت هزینه آب، برق و گاز دارد.

کارخانه‌ی ماشین‌سازی تبریز را طی ۴ سال ذره ذره به نابودی کشاندند. سقوط آزاد ماشین‌سازی آن‌چنان شتاب گرفته که همه‌ی کارگران نگرانند که به همین زودی‌ها دسته دسته بیکاری به سراغشان بیاید! پرداخت یک ماه حقوق‌ با اقساط طی چند مرحله صورت می‌گیرد. (اظهارات یکی از کارگران)

اسفند ماه سال ۹۵ کارگران کارخانه‌ی ماشین‌سازی تبریز در اعتراض به خصوصی‌سازی و عدم پرداخت مطالبات مزدی در محوطه‌ی کارخانه تجمع کردند. ماشین‌سازی تبریز با چنان سرعتی در حال کاهش تولید است که بعید نیست به زودی هم‌چون کارگران هپکو، هفت‌تپه و گروه ملی فولاد اهواز دچار مشکلاتی چون معوقات مزدی، مشکلات بیمه‌ای، تعدیل نیرو و توقف تولید شود. نگرانی‌ای که از سال ۹۴ با کارگران است؛ این در حالی‌ست که بخش مهمی از دغدغه‌های کارگران و مشکلات معیشتی آنان دیده نمی‌شود[۵][۶]

خصوصی سازی

دغدغه‌ی فروش گروه ماشین‌سازی تبریز در حدود ۱۵ سال پیش جرقه خورده و در این سال‌ها بین سازمان‌های مختلف دولتی و خصوصی دست به دست شده است[۷]ماشین‌سازی از سال ۸۳ در لیست فروش قرار داشت و کارخانه‌ای که در لیست فروش باشد، تابع قوانین خاصی می‌شود؛ به طوری که بانک‌ها به واحدی صنعتی که در لیست فروش باشد وام نمی‌دهند. سال ۸۹ سازمان خصوصی‌سازی ماشین‌‌سازی را ارزیابی و قیمت‌گذاری کرد و این موضوع نیز قوانین خاصی به وجود می‌آورد؛ به طوری که نمی‌شد خرید و فروش انجام داد، قیمت دستگاه‌ها را افزایش داد، قرارداد بلند مدت منعقد کرد و چندین محدودیت دیگر. در سال ۹۱ و ۹۲ ماشین‌سازی به بانک صادرات واگذار شد. در سال ۹۳ کارخانه بار دیگر به سازمان گسترش و نوسازی صنایع واگذار گردید.[۸]نهایتا مشخصات آگهی مزایده‌ی فروش سهام ماشین‌سازی تبریز در سال ۹۴ منتشر شد. پیش از آن ماشین‌سازی زیر نظر سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران اداره می‌شد. از همان سال به گفته‌ی کارگران، هیئت مدیره کنار رفته و هیئت مدیره‌ی جدید از سوی سازمان خصوصی‌سازی انتخاب شد و نهایتاً در اردیبهشت سال ۹۷ سهام شرکت ماشین‌سازی تبریز و ریخته‌گری ماشین‌سازی تبریز به هم‌راه املاک واقع در منطقه‌ی ائل‌گولی تبریز توسط سازمان خصوصی‌سازی و به وکالت از سوی صندوق بازنشستگی کارکنان فولاد به قیمت ۶۸۸ میلیارد تومان به بخش خصوصی واگذار شد.[۹]

مالک جدیدکارخانه

مالک جدید کارخانه‌ی ماشین‌سازی تبریز قربانعلی فرخزاد است که به گفته‌ی خودش درمصاحبه با چرتکه‌نیوز به تاریخ ۱خرداد ۹۷ در حد ۶ کلاس ابتدایی سواد دارد و چهار ماه پیش از خرید ماشین‌سازی تبریز در محل هتل «کایا» لاله‌پارک توسط چند نفر از دوستانش در جریان وضعیت اسفناک ماشین‌سازی تبریز قرار گرفته و تنها به فاصله‌ی ۳ تا ۴ روز با حضور در سازمان خصوصی‌سازی شخصاً اقدام به عقد قرارداد خرید شرکت از این سازمان کرده است.[۱۰]

نهایتا روزهای آخر شهریور ماه بود که این خبر منتشر شد؛ «مالک ماشین‌سازی تبریز دستگیر شد.» خبر حاکی از این بود که یکی از اخلال‌گران بازار ارز سهام‌دار اصلی ماشین‌سازی تبریز فردی به نام "قربانعلی فرخزاد" بوده است. این شخص ۳ میلیون دلار با نرخ دولتی ۴۲۰۰ تومانی بابت تجهیز ماشین‌آلات کارخانه از بانک مرکزی دریافت کرده و سپس در بازار آزاد به فروش رسانده است. او هم‌چنین از طریق چند بانک، اقدام به دریافت ارز دولتی می‌کند. وی در بازه‌های زمانی مختلف ازجمله در سال ۹۴ اقدام به اخذ بیش از ۹۸ میلیون دلار ارز دولتی با هم‌کاری امید اسدبیگی (یکی از متهمان این پرونده و مالک کارخانه نیشکر هفت تپه) می‌کند. این فرد ۴۴۶ میلیون و ۵۰ هزار و ۳۳۲ دلار در چند مرحله از بانک‌ها گرفته است.

به گفته‌ی نماینده‌ی دادستان تهران، بررسی اسناد گمرکی نشان می‌دهد که متهم از سال ۹۴ تاکنون هیچ کالایی را به کشور وارد نکرده است. از سویی ۱۲۶ میلیون بدهی ارزی نیز دارد. او در بازه‌ی زمانی ۹۶ و ۹۷ ظرف مدت ۵ ماه ۳۲۰ میلیون دلار ارز دولتی از بانک‌های دولتی اخذ کرده و پول آن را صرف خرید کارخانه‌های دولتی می‌کند.

۱۱ دی ماه ۹۷ نخستین جلسه‌ی رسیدگی به اتهامات قربانعلی فرخزاد (خریدار ماشین‌سازی تبریز) بود که به صورت علنی در شعبه‌ی یک دادگاه ویژه‌ی مفاسد اقتصادی برگزار شد. در این دادگاه هم‌چنین نام «امید اسدبیگی» سهام‌دار نیشکرهفت‌تپه در همکاری با فرخزاد در مفاسد اقتصادی انجام گرفته، برده شده است[۱۱]

پشت پرده واگذاری کارخانه

نمایی از محوطه شرکت ماشین سازی تبریز

مسلم اینکه در واگذاری کارخانه‌ی ماشین‌سازی تبریز تخلفات فاخشی صورت گرفته و این واگذاری با هیچ کدام از موازین حقوقی مطابقت نداشته است و همانند بسیاری از نمونه‌های مشابه در سال‌های اخیر که کارخانه‌های صنعتی قدیمی ایران را به نابودی کشانده است ماشین‌سازی تبریز که یکی از قطب‌های مهم صنعتی ایران و منطقه بوده در شرف نابودی است. در زیر به مواردی از این تخلفات اشاره می‌کنیم:

۱ـ شرکت ماشین‌سازی تبریز و ریخته‌گری ماشین‌سازی تبریز به هم‌راه املاک واقع در منطقه ائل‌گولی تبریز توسط سازمان خصوصی‌سازی و به وکالت از سوی صندوق بازنشستگی کارکنان فولاد به بخش خصوصی واگذار شده این در حالی است که صندوق بازنشستگی کارکنان فولاد صراحتاً اعلام داشته، شرکت ماشین‌سازی تبریز متعلق به صندوق فولاد نبوده و این صندوق در انتخاب شرکت مزبور قیمت‌گذاری و نحوه‌ی فروش آن هیچ‌گونه دخل و تصرفی نداشته است. سازمان خصوصی‌سازی خود در نامه‌ای در سال ۹۵ به شرکت ماشین‌سازی تبریز صراحتاً گفته، سهام شرکت ماشین‌سازی تبریز به صندوق حمایت و بازنشستگی فولاد منتقل نشده است. درواقع شرکت ماشین‌سازی یک شرکت دولتی بوده که باید در واگذاری آن اهلیت شخص واگذار شونده و قیمت عادلانه‌ی روز درنظر گرفته می‌شد، به همین خاطر تاکید سازمان خصوصی‌سازی در واگذاری، به وکالت از سوی صندوق بازنشستگی فولاد برای شانه خالی کردن از همین دو شرط است و سازمان خصوصی‌سازی این طور جلوه داده که واگذاری شرکت ماشین‌سازی تبریز انتقالی از بخش خصوصی به بخش خصوصی است.

۲ـ نکته‌ی قابل توجه و تخلف آشکار دیگر این است که قیمت‌گذاری اموال و زمین‌های کارخانه‌ی ماشین‌سازی تبریز و تاسیسات آن در سال ۹۴ انجام شده در حالی که این کارخانه در سال ۹۷ به بخش خصوصی واگذار شده است و اختلاف قیمت این سالیان مد نظر قرار نگرفته است و ازطرفی بنا بر شواهد موجود همان قیمت‌گذاری سال ۹۴ نیز بسیار پایین‌تر از ارزش واقعی شرکت بوده است. ماشین‌سازی تبریز شامل ۱۲۶ هکتار زمین کارخانه و ۸۳ هزار متر مربع زمین و ۴۰۰ آپارتمان می‌باشد که ۸۳۵ میلیارد تومان ارزش زمین‌های اطراف کارخانه است. پول زمین‌های کارخانه و این واحد روی هم بیش از ۵ هزار میلیارد تومان است، حداقل ۵۰۰ ماشین در این کارخانه وجود دارد که تکنولوژی را وارد کشور کرده و مادر صنایع است که یک واحد ماشین‌آلات آن نیز ۱۰ میلیون یورو قیمت دارد درحالی که این کارخانه و زمین‌های آن در مجموع به قیمت ۶۸۸ میلیارد تومان به فروش رفته است.

۳ـ کارخانه‌ی ماشین‌سازی تبریز با سابقه‌ای بالغ بر ۴۸ سال تاکنون مبادرت به تولید و توزیع بیش از یک‌صد نوع دستگاه ماشین‌افراز در کشور کرده و گذشته از این دارای صادرات به کشورهای آلمان، اتریش، عراق، ترکیه، سودان، سوریه و برخی کشورهای آفریقایی بوده و دارای علامت تجاری (برند) گران‌قیمتی است که در ارزیابی‌های کارشناسی مورد توجه قرار نگرفته است و در قیمت‌گذاری فقط املاک و مستحدثات و ماشین‌آلات آن قیمت گذاری شده‌است[۱۲]

۴ـ مساله‌ی دیگر شکل واگذاری ماشین‌سازی است. واگذاری طبق قانون باید با فراخوان عمومی با اطلاع‌رسانی مناسب جهت ترغیب و تشویق عموم به مشارکت و جلوگیری از ایجاد انحصار و رانت اطلاعاتی صورت پذیرد. واگذاری این بنگاه که در رده‌ی اموال خیلی بزرگ دولتی محسوب می‌شود، بدون اطلاع عامه مردم از طریق محفلی خصوصی انجام گرفته‌ است[۱۳]

پانویس

  1. سایت تابناک
  2. خبرگزاری ایلنا-اخلالگر بازار ارز چگونه مالکِ ماشین‌سازی تبریز شد؟
  3. گروه ماشین‌سازی تبریز در یک نگاه
  4. سایت مجاهد-انهدام صنایع مادر میهن؛ نگاهی به انهدام کارخانه ماشین‌سازی تبریز
  5. خبرگزاری ایسنا-کارخانه ماشین‌سازی زنده می‌ماند؟۱۲اسفند۹۴
  6. خبرگزاری ایلنا-اخلالگر بازار ارز چگونه مالکِ ماشین‌سازی تبریز شد؟ -۱۷دی۹۷
  7. سایت تابناک-کارخانه ماشین سازی تبریز به قیمت 688 میلیارد تومان به فرخ زاد واگذار شد
  8. خبرگزاری ایسنا-ٰکارخانه ماشین‌سازی زنده می‌ماند؟۱۲ اسفند۹۴
  9. خبرگزاری ایلنا-اخلالگر بازار ارز چگونه مالکِ ماشین‌سازی تبریز شد؟ -۱۷دی ۹۷
  10. خبر گزاری فارس-پشت پرده واگذاری کارخانه ماشین‌سازی تبریز-۱۷شهریور۹۷
  11. خبرگزاری ایلنا ـ اخلالگر بازار ارز چگونه مالکِ ماشین‌سازی تبریز شد؟ـ ۱۷دی ۹۷
  12. خبرگزاری فارس ـ پشت پرده واگذاری کارخانه ماشین‌سازی تبریز ـ ۱۷شهریور۹۷
  13. خبرگزاری ایلنا-اخلالگر بازار ارز چگونه مالکِ ماشین‌سازی تبریز شد؟ -۱۷دی۹۷

منابع