|
|
| خط ۱: |
خط ۱: |
| شاهنشاهی اشکانیان که حکومت پارتها نیز شناخته می‌شود، یکی از [https://tarikhema.org/words/%d9%82%d8%af%d8%b1%d8%aa/ قدرت]های سیاسی و فرهنگی در ایران‌زمین بود.
| | [[پرونده:قلمرو حکومت اشکانیان.jpg|بندانگشتی|'''قلمرو حکومت اشکانیان در دوره اقتدار خود''']] |
| | '''شاهنشاهی اشکانیان''' (۲۵۰ پیش از میلاد تا ۲۲۴ میلادی) یا '''اشکانیان''' یا '''امپراتوری پارتها''' در قرن ۳ پیش از میلاد توسط ارشک رهبر قبیله پرنی پس از فتح ساتراپ پارت در شمال شرقی [[ایران]] و خراسان فعلی تاسیس گردید. وی سپس علیه سلوکیان قیام کرد و سلسله پارت را بنا نهاد.<ref>تاریخ ما - [https://tarikhema.org/ancient/21444/%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%A7%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%87%D8%A7/ درباره اشکانیها]</ref> |
|
| |
|
| این شاهنشاهی در قرن ۳ پیش از میلاد توسط ارشک رهبر قبیله پرنی پس از فتح ساتراپ پارت در شمال شرقی ایران تاسیس گردید. وی سپس علیه سلوکیان قیام کرد.
| | امپراتوری اشکانیان بعد از حدود ۴۸۰ سال حکومت توسط [[شاهنشاهی ساسانی|ساسانیان]] نابود شد. |
|
| |
|
| اشکانیان از تیره ایرانی پرنی و شاخه‌ای از طوایف وابسته به اتحادیه داهه از عشایر سکاهای محدوده شرق دریای خزر بودند، از ایالت پارت که مشتمل بر خراسان فعلی بود برخاستند.
| | این امپراتوری در دوره اقتدارش از رود فرات تا هندوکش و از کوه‌های قفقاز تا [[خلیج فارس]] توسعه یافت. در عهد اشکانی جنگهای ایران و روم آغاز شد. حاصل عمده فرمانروایی اشکانیان ،رهائی کشور ایران از سلطهٔ همه جانبهٔ یونانی که هدف نابودی ایران‌گرائی را در سر می‌پروراند و حفظ تمدن ایران از تهاجمات ویرانگر طوایف مرزهای شرقی و نیز، حفظ تمامیت ایران در مقابل تجاوز خزنده روم به جانب شرق بود.<ref>تاریخچه جهان - [http://ourhistory.mihanblog.com/post/5 ایران در زمان اشکانیان]</ref> |
| | |
| نام سرزمین پارت در کتیبه‌های داریوش پَرثَوَه آمده‌است که به زبان پارتی پهلوی می‌شود.
| |
| | |
| چون [https://tarikhema.org/words/%d9%be%d8%a7%d8%b1%d8%aa%db%8c%d8%a7%d9%86/ پارتیان] از اهل ایالت پَهلَه بودند، از این جهت در نسبت به آن سرزمین ایشان را پهلوی نیز می‌توان خواند.
| |
| | |
| ایالت پارتی‌ها از مغرب به دامغان و سواحل جنوب شرقی دریای مازندران و از شمال به ترکستان و از مشرق به رود تجن و از جنوب به کویر نمک و سیستان محدود می‌شد.
| |
| | |
| قبایل پارتی در آغاز با قوم داهه که در مشرق دریای مازندران، آمل می‌زیستند در یک جا سکونت داشتند و سپس از آنان جدا شده در ناحیه خراسان مسکن گزیدند.
| |
| | |
| آمل در آن زمان پایتخت اقلیمی اشکانیان بود.
| |
| | |
| پارتها در ابتدا زیر سلطه هخامنشیان و سپس سلوکیان بودند.
| |
| | |
| پس از فتح منطقه، پرنی‌ها زبان پارتی به عنوان زبان رسمی دربار پذیرفتند و از آن در کنار آرامی، [https://tarikhema.org/words/%db%8c%d9%88%d9%86%d8%a7%d9%86%db%8c/ یونانی]، اکدی، سغدی و دیگر زبان‌های مناطق تحت تصرف خود استفاده می‌کردند.
| |
| | |
| در بازه زمانی که سلوکیان مشغول جنگ در غرب سرزمینهای خود با پتلیموس سوم فرمانده مصربودند، ارشک از این اوضاع سود جسته و پایه‌های سلطنت خود را در پارت و هیرکانی محکم می‌کند.
| |
| | |
| همچنین این نزاع میان بطلیموس و سلوکیان که سومین نبرد از جنگهای سوری بود به دیودوتس در آسیای مرکزی نیز امکان قیام و تاسیس دولت یونانی بلخ را داد.
| |
| | |
| پس از آن دیودوتس دوم، جانشین دیودوتس علیه دولت سلوکیان با ارشک متحد شد، با این وجود ارشک از ارتش سلوکوس دوم شکست خورد و از پارت رانده شد.
| |
| | |
| ارشک مدتی را به قبیله آپاسیاک پناه برد و از آنجا حمله‌ای را برای پسگیری پارت تدارک دید و در نهایت آنجا را مجددا تصاحب کرد و شالوده های دستگاه [https://tarikhema.org/words/%d8%a7%d8%b4%da%a9%d8%a7%d9%86%db%8c/ اشکانی] و پادشاهی پارت ها را پی ریزی نمود.
| |
| | |
| وی در آساک واقع در استاونه در بخش شمالی قلمرو پارت که نِسا هم در آن بود تاجگذاری کرد.
| |
| | |
| سلوکوس دوم برای باز پس گیری سرزمینهای از دست رفته پادشاهی سلوکی دست به لشکر کشی به بخشهای شمال خاوری ایران زد، در تلاش برای دست یافتن به این هدف با دیودوتوس یکم شاه یونانی-بلخی پیمان یگانگی بست اما با مرگ دیودوتوس یکم و تغییر سیاست جانشین او، دیودوتوس دوم، که با اشک یکم متحد شد، سلوکوس دوم تنها ماند.
| |
| | |
| اشک یکم به روش استپ نشینان به درون استپها پس نشست تا شاید در دشتهای هموار آنجا از سواره نظامش بهتر بهره گیرد و سپس وارد نبرد شد.
| |
| | |
| نتیجه نبرد پیروزی اشک یکم بود. از آن پس پارتها این روز را به عنوان روز استقلال جشن گرفتند.<ref>تاریخ ما - [https://tarikhema.org/ancient/21444/%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%A7%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%87%D8%A7/ درباره اشکانیها]</ref>
| |
| | |
| '''اشکانیان''' (۲۵۰ پ. م ۲۲۴ م.) که از تیره ایرانی پرنی و شاخه‌ای از طوایف وابسته به اتحادیه داهه از عشایر سکاهای حدود باختر بودند، از ایالت پارت که مشتمل بر خراسان فعلی بود برخاستند. نام سرزمین پارت در کتیبه‌های داریوش پَرثَوَه آمده‌است که به زبان پارتی پهلوی می‌شود. چون پارتیان از اهل ایالت پَهلَه بودند، از این جهت در نسبت به آن سرزمین ایشان را پهلوی نیز می‌توان خواند. ایالت پارتی‌ها از مغرب به دامغان و سواحل جنوب شرقی دریای مازندران و از شمال به ترکستان و از مشرق به رود تجن و از جنوب به کویر نمک و سیستان محدود می‌شد. قبایل پارتی در آغاز با قوم داهه که در مشرق دریای مازندران می‌زیستند در یک جا سکونت داشتند و سپس از آنان جدا شده در ناحیه خراسان مسکن گزیدند.
| |
| | |
| این امپراتوری در دوره اقتدارش از رود فرات تا هندوکش و از کوه‌های قفقاز تا خلیج فارس توسعه یافت. در عهد اشکانی جنگهای ایران و روم آغاز شد. حاصل عمده فرمانروایی اشکانیان ،رهائی کشورایران از سلطهٔ همه جانبهٔ یونانی که هدف نابودی ایران گرائی رادر سر می‌پروراند و حفظ تمدن ایران از تهاجمات ویرانگر طوایف مرزهای شرقی و نیز، حفظ تمامیت ایران در مقابل تجاوز خزنده روم به جانب شرق بود. در هر سه مورد، مساعی آنان اهمیت قابل ملاحظه‌ای برای تاریخ ایران داشت. جنگهای فرساینده با روم عامل عمده‌ای در ایجاد نا خرسندی هایی شد که بین طبقات جامعه حاصل می‌شد.<ref>تاریخچه جهان - [http://ourhistory.mihanblog.com/post/5 ایران در زمان اشکانیان]</ref> | |
|
| |
|
| == شاهان اشکانی == | | == شاهان اشکانی == |
| | [[پرونده:تصویر دیگری از قلمرو امپراطوری پارت.jpg|بندانگشتی|303x303پیکسل|'''تصویر دیگری از قلمرو امپراتوری پارت''']] |
| '''ارشک/ اشک اول''' | | '''ارشک/ اشک اول''' |
|
| |
|
| او دولت پارت را تأسیس کرد. مدت سلطنت: 256 تا 250 پیش از میلاد | | او دولت پارت را تأسیس کرد. مدت سلطنت: 256 تا 250 پیش از میلاد |
|
| |
|
| ارشک از خاندانی آریایی و از قبیله پارت بود. او بر اثر شجاعت و حُسن تدبیر قبایل پارتی را با هم متحد کرده و در سال 256 پیش از میلاد(پ.م) بر ضد سلوکیها مقدونی پرچم مقاومت برافراشت و بعد از جنگهای متوالی و پیروزی بر سلوکیها توانست در سال 250 پ.م سلسله پارت را بنیاد نهد. ارشک بعد از پیروزی بر سلوکیها متوجه دولت باختر یا باکتریا شد و در جنگی که مابین طرفین درگرفت کشته گردید. جانشینان ارشک به او اعتقاد و احترام خاصی قائل بودند و او را "اپی فانس" لقب دادند که بزبان یونانی به معنی "شجاع" و "نام آور" است. سپس خود را بافتخار نام او، خود را ارشک نامیدند که همان "اشک" است و سلسله ای که پارتها در ایران تأسیس کردند سلسله اشکانیان نام نهادند. | | ارشک از خاندانی آریایی و از قبیله پارت بود. او بر اثر شجاعت و حُسن تدبیر قبایل پارتی را با هم متحد کرده و در سال 256 پیش از میلاد بر ضد سلوکیهای مقدونی پرچم مقاومت برافراشت و بعد از جنگهای متوالی و پیروزی بر سلوکیها توانست در سال 250 پیش از میلاد سلسله پارت را بنیاد نهد. ارشک بعد از پیروزی بر سلوکیها متوجه دولت باختر یا باکتریا شد و در جنگی که مابین طرفین درگرفت کشته شد. جانشینان ارشک به او اعتقاد و احترام خاصی قائل بودند و او را "اپی فانس" لقب دادند که بزبان یونانی به معنی "شجاع" و "نام‌آور" است. سپس خود را بافتخار نام او، خود را ارشک نامیدند که همان "اشک" است و سلسله ای که پارتها در ایران تأسیس کردند سلسله اشکانیان نام نهادند. |
|
| |
|
| '''تیرداد اول/ اشک دوم''' | | '''تیرداد اول/ اشک دوم''' |
| خط ۷۴: |
خط ۴۲: |
| فرهاد اول یا اشک پنجم فرزند فری یاپت بود که بعد از مرگ پدر بر تخت شاهی نشست. | | فرهاد اول یا اشک پنجم فرزند فری یاپت بود که بعد از مرگ پدر بر تخت شاهی نشست. |
|
| |
|
| '''مهرداد اول''' | | '''مهرداد یکم'''[[پرونده:نقش برجسته مهرداد یکم سوار بر اسب در شهر ایذه، واقع در خوزستان.jpg|بندانگشتی|'''نقش برجسته مهرداد یکم سوار بر اسب در شهر ایذه، واقع در خوزستان''']]مدت سلطنت او 32 سال ( از 170 تا 138 قبل از میلاد) |
| | |
| مدت سلطنت او 32 سال ( از 170 تا 138 قبل از میلاد) | |
|
| |
|
| برای نخستین بار بعد از هخامنشیان لقب "شاهنشاه اشکانی" بخود گرفت. مهرداد اول بانی عظمت دولت بزرگ پارتی اشکانی است. | | برای نخستین بار بعد از هخامنشیان لقب "شاهنشاه اشکانی" بخود گرفت. مهرداد اول بانی عظمت دولت بزرگ پارتی اشکانی است. |
| خط ۱۲۳: |
خط ۸۹: |
|
| |
|
| '''ارد دوم''' | | '''ارد دوم''' |
| [[پرونده:نقش برجسته مهرداد یکم سوار بر اسب در شهر ایذه، واقع در خوزستان.jpg|بندانگشتی|'''نقش برجسته مهرداد یکم سوار بر اسب در شهر ایذه، واقع در خوزستان''']]
| | |
| مدت سلطنت از 2 تا 6 میلادی | | مدت سلطنت از 2 تا 6 میلادی |
|
| |
|