۱٬۶۵۱
ویرایش
کاربر:Safa/1صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۶۶: | خط ۶۶: | ||
== پس از سلطنت == | == پس از سلطنت == | ||
محمد رضا پهلوی پس از اشغال ایران در شهریور سال ۱۳۲۰ و برکناری رضا شاه توسط بریتانیا و تبعید به جزیره موریس، در سن ۲۲ سالگی به پادشاهی رسید.در کنفرانس تهران که با شرکت استالین، چرچیل، و روزولت، از ۶ آذر ۱۳۲۲ در تهران برگزار شد هیچ‌کدام از سه رهبر میزبانی او را نپذیرفتند و در سفارت‌خانه‌های خود اقامت کردند؛ و بجز استالین که به دیدار او رفت، دیگر رهبران او را در باغ سفارت شوروی بحضور پذیرفتند. | محمد رضا پهلوی پس از اشغال ایران در شهریور سال ۱۳۲۰ و برکناری رضا شاه توسط بریتانیا و تبعید به جزیره موریس، در سن ۲۲ سالگی به پادشاهی رسید.در کنفرانس تهران که با شرکت استالین، چرچیل، و روزولت، از ۶ آذر ۱۳۲۲ در تهران برگزار شد هیچ‌کدام از سه رهبر میزبانی او را نپذیرفتند و در سفارت‌خانه‌های خود اقامت کردند؛ و بجز استالین که به دیدار او رفت، دیگر رهبران او را در باغ سفارت شوروی بحضور پذیرفتند. شاه با این اقدام تحقیر گشت و همیشه از این تحقیر وسرخوردگی اش رنج می برد. با اینکه متفقین متعهد به خروج از ایران پس از شش ماه شده بودند شوروی نیروهای خود را خارج نکرد، و همزمان آذربایجان و کردستان اعلام خودمختاری کردند. | ||
محمدرضا پهلوی، پس از خروج نیروهای شوروی از ایران به دنبال فشارهای آمریکا و بریتانیا، همراه با نخست وزیر وقت قوام السلطنه اقدام به سرکوب قیامهای کردستان و آذربایجان کرد. | محمدرضا پهلوی، پس از خروج نیروهای شوروی از ایران به دنبال فشارهای آمریکا و بریتانیا، همراه با نخست وزیر وقت قوام السلطنه اقدام به سرکوب قیامهای کردستان و آذربایجان کرد. | ||
| خط ۷۸: | خط ۷۸: | ||
=== دوره دوم: از سال ۱۳۲۷ تا ۱۳۳۲ === | === دوره دوم: از سال ۱۳۲۷ تا ۱۳۳۲ === | ||
همزمان با ترور محمد رضا پهلوی در سال ۱۳۲۷، موج دستگیری مخالفان گسترش یافت و شاه با تأسیس مجلس مؤسسان اختیارات بیشتری | همزمان با ترور محمد رضا پهلوی در سال ۱۳۲۷، موج دستگیری مخالفان گسترش یافت و شاه با تأسیس مجلس مؤسسان اختیارات بیشتری تصاحب کرد. همچنین این مجلس، تشکیل مجلس سنا را تصویب کرد که نیمی از اعضای آن را شاه منصوب می‌کرد. | ||
مخالفان این اقدام او را به معنی تکیه بیشتر به آمریکا و انگلستان تلقی کردند. | مخالفان این اقدام او را به معنی تکیه بیشتر به آمریکا و انگلستان تلقی کردند. | ||
پس از این تغییرات سیاسی، | پس از این تغییرات سیاسی، تقاضاهای ملی برای تسلط بیشتر بر نفت در ایران بالا گرفت که به نام جنبش ملی شدن نفت شناخته می‌شود . صنعت نفت ایران به رهبری محمد مصدق ملی شد. با وجود حمایت شاه از این تحولات در شروع این کار، سرانجام این وقایع به تنش میان شاه و نخست وزیرش [[محمد مصدق]] انجامید. | ||
بنا بر یک سند مورخ ۳۱ اردیبهشت (۲۱ مه ۱۹۵۳)، شاه به منابع سفارت آمریکا در تهران گفته بود: «انگلیسیها خاندان قاجار را بیرون انداختند و پدرم را سر کار آوردند. آنها پدرم را بیرون انداختند و می‌توانند من را هم بیرون بیندازند.» | بنا بر یک سند مورخ ۳۱ اردیبهشت (۲۱ مه ۱۹۵۳)، شاه به منابع سفارت آمریکا در تهران گفته بود: «انگلیسیها خاندان قاجار را بیرون انداختند و پدرم را سر کار آوردند. آنها پدرم را بیرون انداختند و می‌توانند من را هم بیرون بیندازند.» | ||
| خط ۹۲: | خط ۹۲: | ||
محمدرضا شاه در دوران سلطنتش ۲بار اقدام به انجام اصلاحات ارضی کرد: | محمدرضا شاه در دوران سلطنتش ۲بار اقدام به انجام اصلاحات ارضی کرد: | ||
بار اول در سال ۱۳۲۸–۱۳۲۹ و در کوران مبارزات دکتر مصدق برای ملی کردن صنعت نفت ایران بود که دوران اوج درگیریهای مردم و مصدق با استعمار | بار اول در سال ۱۳۲۸–۱۳۲۹ و در کوران مبارزات دکتر مصدق برای ملی کردن صنعت نفت ایران بود که دوران اوج درگیریهای مردم و مصدق با استعمار بریتانیا بود. | ||
=== دوره سوم: از سال ۱۳۳۲ تا ۱۳۵۷ === | === دوره سوم: از سال ۱۳۳۲ تا ۱۳۵۷ === | ||
| خط ۹۹: | خط ۹۹: | ||
این دستگاه امنیتی که زیر نظر مستقیم شاه اداره می‌شد از سوی منتقدان به عنوان عامل اصلی سرکوب مخالفان و بستن فضای سیاسی کشور همواره مورد انتقاد بود و سازمان‌های بین‌المللی ناظر بر حقوق بشر پیوسته از آن انتقاد کرده‌اند. | این دستگاه امنیتی که زیر نظر مستقیم شاه اداره می‌شد از سوی منتقدان به عنوان عامل اصلی سرکوب مخالفان و بستن فضای سیاسی کشور همواره مورد انتقاد بود و سازمان‌های بین‌المللی ناظر بر حقوق بشر پیوسته از آن انتقاد کرده‌اند. | ||
از دیگر نهادهایی که در این دوره قدرت یافت سازمان برنامه و بودجه بود که مجری برنامه‌های توسعه ایران بود . بسیاری آن را ناشی از بلند پروازی‌های شاه می‌دانستند و در طی دو دهه چهل و پنجاه به رشد سریع شاخص‌های توسعه اقتصادی و اجتماعی در ایران منتهی گردید. | از دیگر نهادهایی که در این دوره قدرت یافت سازمان برنامه و بودجه بود که مجری برنامه‌های توسعه ایران بود. بسیاری آن را ناشی از بلند پروازی‌های شاه می‌دانستند و در طی دو دهه چهل و پنجاه به رشد سریع شاخص‌های توسعه اقتصادی و اجتماعی در ایران منتهی گردید. | ||
در این دوره از حکومت شاه نوسازی عمده نهادهای فرهنگی و اجتماعی و دستگاه اداری | در این دوره از حکومت شاه نوسازی عمده نهادهای فرهنگی و اجتماعی و دستگاه اداری به سرعت دنبال می‌شد که پس از برنامه تبلیغاتی و فرهنگی دولت در سال ۱۳۵۰ در قالب بزرگداشت دو هزار و پانصدمین سال شاهنشاهی ایران به عنوان نمایشی بین‌المللی برای معرفی [[سلطنت پهلوی]] برنامه‌ریزی شد. | ||
در جریان این برنامه گسترده تبلیغاتی شاه هدف دستیابی به تمدن بزرگ را مطرح کرد که از سوی مخالفان داخلی و منتقدان خارجی به عنوان بلند پروازی و تجمل افسار گسیخته توصیف شد. | در جریان این برنامه گسترده تبلیغاتی شاه هدف دستیابی به تمدن بزرگ را مطرح کرد که از سوی مخالفان داخلی و منتقدان خارجی به عنوان بلند پروازی و تجمل افسار گسیخته توصیف شد. | ||
| خط ۱۱۳: | خط ۱۱۳: | ||
مصدق سرانجام در تاریخ ۲۹ اسفند سال ۱۳۲۹ قانون ملی‌شدن نفت را از تصویب مجلس گذراند و در کمتر از ۴۰ روز بعد، قانون خلع ید از شرکت انگلیسی را نیز به تصویب رساند. مصدق اقدامات خود را با حمایت توده‌های مردم و تظاهرات و اعتصابات گسترده نفتگران خوزستان به‌پیش می‌برد. چنین بود که در اردیبهشت ۱۳۳۰ نخست‌وزیری مصدق به‌مجلس و رژیم شاه تحمیل شد. اما اقدامات ملی و مردمی دکتر مصدق به‌مذاق دربار و استعمار انگلیس خوش نیامد، از همین رو شروع به توطئه علیه دکترمصدق کردند.<ref name=":1">[https://event.mojahedin.org/i/events/5048 قیام سی تیر مردم ایران در حمایت از مصدق] ـ سایت سازمان مجاهدین خلق ایران</ref> | مصدق سرانجام در تاریخ ۲۹ اسفند سال ۱۳۲۹ قانون ملی‌شدن نفت را از تصویب مجلس گذراند و در کمتر از ۴۰ روز بعد، قانون خلع ید از شرکت انگلیسی را نیز به تصویب رساند. مصدق اقدامات خود را با حمایت توده‌های مردم و تظاهرات و اعتصابات گسترده نفتگران خوزستان به‌پیش می‌برد. چنین بود که در اردیبهشت ۱۳۳۰ نخست‌وزیری مصدق به‌مجلس و رژیم شاه تحمیل شد. اما اقدامات ملی و مردمی دکتر مصدق به‌مذاق دربار و استعمار انگلیس خوش نیامد، از همین رو شروع به توطئه علیه دکترمصدق کردند.<ref name=":1">[https://event.mojahedin.org/i/events/5048 قیام سی تیر مردم ایران در حمایت از مصدق] ـ سایت سازمان مجاهدین خلق ایران</ref> | ||
دولت انگلیس کشتیهای جنگی برای جلوگیری از صادرات نفت ایران اعزام کرد<ref>همه مردان شاه ـ صفحه ۷۱</ref> و دولت مصدق را تحت مضیقه شدید مالی قرار داد و از طرف دیگر از دولت ایران به دادگاه لاهه شکایت کرد، که دکتر مصدق شخصا در دادگاه حضور پیدا کرد و دادگاه را فاقد صلاحیت برای رسیدگی به این دعوا دانست | دولت انگلیس کشتیهای جنگی برای جلوگیری از صادرات نفت ایران اعزام کرد<ref>همه مردان شاه ـ صفحه ۷۱</ref> و دولت مصدق را تحت مضیقه شدید مالی قرار داد و از طرف دیگر از دولت ایران به دادگاه لاهه شکایت کرد، که دکتر مصدق شخصا در دادگاه حضور پیدا کرد و دادگاه را فاقد صلاحیت برای رسیدگی به این دعوا دانست. سرانجام در این دعوای حقوقی پیروز شد. این یک ضربه به سیاست انگلیس بود. از طرفی مصدق برای کوتاه کردن دست شاه و دربار و خنثی‌ساختن توطئه‌های استعمار از یکسو و پیش بردن اصلاحات اجتماعی و اقتصادی از سوی دیگر، خواستار آن شد که پست وزارت جنگ را که تا آن زمان در دست شاه بود و همواره از آن به‌عنوان ابزار اعمال فشار علیه جنبش ضداستعماری مردم استفاده می‌کرد بر عهده بگیرد و اعلام کرد که در صورت تن‌ندادن شاه به این شرط، از نخست‌وزیری استعفا خواهد داد. محمد رضا شاه که سلطنت خود را در خطر می‌دید، شدیداً با سپردن وزارت جنگ به‌مصدق مخالفت کرد. دکتر مصدق در روز ۲۵تیر ۱۳۳۱، از نخست‌وزیری استعفا داد. با استعفای مصدق، شاه فرصت را غنیمت شمرده و قوام‌السلطنه'''،''' کهنه‌کارترین مهره‌ی رژیم فئودالی و دربار استعماری را به‌نخست‌وزیری برگزید. قوام طی اعلامیه‌ای هرگونه مخالفت با دولت را ممنوع و مردم را تهدید به سرکوب کرد. ارتش و شهربانی را در خیابانها مستقر کرد. ٰاین گونه اقدامات و تهدیدات قوام نتیجه‌بخش نبود. موج اعتراضات توده‌ای علیه انتصاب قوام به نخست‌وزیری از تهران و سایر نقاط کشور برخاست. سرانجام صبح روز سی‌ام تیرماه سال۱۳۳۱، مردم تهران به خیابانها ریختند. انبوه مردم با فریادها و شعارهای "یا مرگ یا مصدق"، "مصدق پیروز است"، "مرگ بر قوام"، با نیروهای ارتش و شهربانی به مقابله برخاستند. قیام مردمی با شدت و حدت ادامه پیدا کرد و سرانجام پس از کشته و مجروح شدن قریب به ۸۰۰ نفر از مردم تهران، شاه فرمان نخست‌وزیری قوام را لغو کرد و به‌خواستهای دکتر مصدق گردن گذاشت.<ref name=":1" /> | ||
درنهایت انگلیسیها به این نتیجه رسیدند که باید دولت مصدق را ساقط کنند و | درنهایت انگلیسیها به این نتیجه رسیدند که باید دولت مصدق را ساقط کنند و نیز با این استدلال که ادامه حکومت مصدق، ایران را در آغوش کمونیسم قرار خواهد داد، آمریکا را با خود همراه کردند. فرماندهی عملیات کودتا به عهده کرمیت روزولت مدیر بخش خاورمیانه سیا بود. ابتدا در روز ۲۵ مرداد ۱۳۳۲ اقدام به کودتا کردند که با لو رفتن کودتا ناکام ماند. سرانجام در روز ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ با هدایت سازمان سیا و اینتلیجنس سرویس و مشارکت ایادی دربار به خصوص اشرف پهلوی خواهر دوقلوی شاه و نظامیان وابسته به شاه و در رأس آنها سرلشگر فضل الله زاهدی و روحانیون از جمله کاشانی و اراذل و اوباشی مانند شعبان جعفری معروف به «شعبان بی‌مخ» کودتا انجام شد و دولت مصدق سرنگون گردید.<ref>کتاب همه مردان شاه</ref> | ||
چندی بعد دکتر مصدق دستگیر و در دادگاه نظامی به حبس و تبعید محکوم شد. روز ششم اسفند ۱۳۳۲دکتر حسین فاطمی نیز دستگیر شد و روز ۱۹آبان ۱۳۳۳در حالی که ۴۰درجه تب داشت، با برانکارد به پای جوخه اعدام برده شد.<ref>[https://event.mojahedin.org/i/events/4428 دکتر حسین فاطمی به دستور شاه اعدام شد] ـ سایت سازما مجاهدین خلق ایران</ref> | چندی بعد دکتر مصدق دستگیر و در دادگاه نظامی به حبس و تبعید محکوم شد. روز ششم اسفند ۱۳۳۲دکتر حسین فاطمی نیز دستگیر شد و روز ۱۹آبان ۱۳۳۳در حالی که ۴۰درجه تب داشت، با برانکارد به پای جوخه اعدام برده شد.<ref>[https://event.mojahedin.org/i/events/4428 دکتر حسین فاطمی به دستور شاه اعدام شد] ـ سایت سازما مجاهدین خلق ایران</ref> | ||
| خط ۱۲۵: | خط ۱۲۵: | ||
==== خلاصه طرح اصلاحات ارضی اول ==== | ==== خلاصه طرح اصلاحات ارضی اول ==== | ||
محمدرضا شاه در جریان اصلاحات ارضی اول خود، ابتدا زمین‌هایی که پدرش | محمدرضا شاه در جریان اصلاحات ارضی اول خود، ابتدا زمین‌هایی که پدرش به زور از مردم گرفته بود و در آن هنگام در شمار زمینهای خالص‌جات (زمینهای متعلق به محمدرضا شاه) محسوب می‌شدند را به دولت واگذار کرد. | ||
سپس همان زمین‌ها را در گام دوم از دولت پس گرفت و به همان دهقانانی که روی آنها کار می‌کردند به اقساط فروخت. | سپس همان زمین‌ها را در گام دوم از دولت پس گرفت و به همان دهقانانی که روی آنها کار می‌کردند به اقساط فروخت. | ||
| خط ۱۳۳: | خط ۱۳۳: | ||
یعنی به این ترتیب وی زمینهای غصب شده توسط پدرش را با پول بیت‌المال (وام دولتی) به کشاورزان فروخت و طی این عمل، اولا صورت‌مسئله غصب زمینهای کشاورزی مردم، توسط پدرش را اساساً از روی تابلو پاک کرد! | یعنی به این ترتیب وی زمینهای غصب شده توسط پدرش را با پول بیت‌المال (وام دولتی) به کشاورزان فروخت و طی این عمل، اولا صورت‌مسئله غصب زمینهای کشاورزی مردم، توسط پدرش را اساساً از روی تابلو پاک کرد! | ||
ثانیاً از آنجا که بانک عمران، نیاز به پشتیبانی داشت، به آن بانک که ویژه کشاورزان بود، اجازه معاملات بانکی خارج از داد و ستدهای مربوط به کشاورزان داد. امتیازی که بر اساس آن معاملات، بانک مزبور به سرعت به یکی از ثروتمندترین بانکهای کشور تبدیل گردید. بانکی که البته اعضای هیئت‌مدیره و | ثانیاً از آنجا که بانک عمران، نیاز به پشتیبانی داشت، به آن بانک که ویژه کشاورزان بود، اجازه معاملات بانکی خارج از داد و ستدهای مربوط به کشاورزان داد. امتیازی که بر اساس آن معاملات، بانک مزبور به سرعت به یکی از ثروتمندترین بانکهای کشور تبدیل گردید. بانکی که البته اعضای هیئت‌مدیره و سهام دارانش خانواده خودش و بنیاد پهلوی بودند. | ||
دکتر مصدق با | دکتر مصدق با مخالفت ومبارزه خود این طرح را متوقف کرد. دکتر مصدق ضمن اعلام موافقت خود با «اصل» اصلاحات ارضی، (که خواسته تاریخی مردم ایرن بود) طرح محمدرضا شاه را اشتباه و ناکار آمد دانست و اجرای آن را متوقف کرد. | ||
پس از کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ محمدرضا شاه مجدداً طرح اصلاحات ارضی‌اش را در ابعادی گسترده‌تر از سر گرفت. | |||
==== اصلاحات ارضی دوم و پیامدهای آن ==== | ==== اصلاحات ارضی دوم و پیامدهای آن ==== | ||