کاربر:Khosro/صفحه تمرین امیرکبیر: تفاوت میان نسخه‌ها

| زیرنویس          =

}}

== کودکی ==

درجریان مراودات نظرقائم مقام فراهانی به امیرکبیر که بچه آشپز دوازده ساله‌ای بود، جلب شد. هنگامی که قائم مقام از وی می‌پرسد چه هدیه‌ای می‌خواهی، امیرکبیر می‌گوید درس خواندن در کنار بچه‌های شما در مکتب‌خانه را. قائم مقام عصرهنگام او را به اندرونی صدا می‌زند؛ و می‌گوید: " می‌خواهم نامه‌هایم را به ویژه نامه‌های خصوصی‌ام را تو بنویسی. تجربه‌های زیادی هست که باید بیاموزی، هم خط خوبی داری و هم نثری روان…" از هم‌این‌جا بود که سمت منشی‌گری امیرکبیر آغاز شد.<ref>[http://www.shafaf.ir/fa/news/161670/%D8%AA%D9%86%D9%87%D8%A7-%D8%B2%D9%86-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1%DA%A9%D8%A8%DB%8C%D8%B1-%D8%B9%DA%A9%D8%B3 تنها زن بازمانده از خاندان امیرکبیر - سایت شفاف]</ref>  

== ازدواج و فرزندان ==

امیرکبیر دو بار ازدواج کرد. ازدواج نخست او با ''جان جان خانم،'' دختر حاج شهبازخان که عموی امیرکبیر بود. به نوشته‌ی دکتر یاکوب ادوارد پولاک اتریشی، امیرکبیر در زمان صدارت خود از این زن جدا شد. ''جان جان خانم'' حدوداً سال ۱۲۴۸، در آذربایجان درگذشت. امیرکبیر از همسر نخستین خود ۳ فرزند داشت. میرزا احمدخان ساعدالملک مشهور به ''امیرزاده'' و دو دختر دیگر که یکی از آن‌ها سلطانه نام داشت. دومین همسر امیرکبیر، دختر محمدشاه و مهدعلیا و تنها خواهر تنی ناصرالدین شاه بود که ''ملک‌زاده خانم'' نام داشت؛ و به عزت‌الدوله ملقب بود. حاصل این ازدواج نیز دو دختر به نام‌های تاج‌الملوک خانم و همدم‌الملوک خانم بود. امیرکبیر با ملک‌زاده خانم در ۲۶ بهمن‌ماه ۱۲۲۷، ازدواج کرد. او در این‌هنگام ۴۳ ساله و ملک‌زاده خانم ۱۶ ساله بود. این ازدواج به خواست ناصرالدین شاه انجام گرفت؛ چنان‌که امیرکبیر در نامه‌ای به شاه نوشته بود:<blockquote>«از اول بر خود قبله عالم معلوم است که نمی‌خواستم در این شهر صاحب‌خانه و عیال شوم. بعد، به حکم همایون و برای پیشرفت خدمت شما، این عمل را اقدام کردم.»<ref name=":0" /> </blockquote>

== شخصیت اخلاقی امیرکبیر ==

امیرکبیر صادق، درست کردار، جسور و دلیر بود. رفتاری متین و سنگین داشت و به دنبال نام و شهرت نبود. به مناعت طبع شناخته شده بود؛ و به ذلت تن نمی‌داد. سفیر انگلیس در رابطه با حیثیت خواهی و حساسیت امیرکبیر در روابط با بیگانگان اشاره می‌نویسد:<blockquote>«هیچ‌گاه حاضر نیست رفتار متکبرانه کسی را تحمل کند.»</blockquote>یکی از ویژگی‌های امیرکبیر فسادناپذیری بود. وزیرمختار انگلیس نوشته‌است: <blockquote>«پول‌دوستی که خوی ملی ایرانیان است در وجود امیر بی‌اثر است.»</blockquote>رضاقلی‌خان هدایت که امیرکبیر را خوب می‌شناخت می‌گوید:<blockquote>«به رشوه و عشوه‌ی کسی فریفته نمی‌شد»</blockquote>دکتر پلاک اتریشی نیز نوشته است:<blockquote>«پول‌هایی که می‌خواستند به او بدهند و نمی‌گرفت، خرج کشتنش شد»</blockquote>یکی دیگر از ویژگی‌های امیرکبیر این بود که هرگز خُلف وعده نمی‌کرد. در این رابطه واتسون می‌نویسد: <blockquote>«امیر نظام به آسانی به کسی قول نمی دهد. اما هر آینه انجام کاری را وعده می کرد، باید به سخنش اعتماد نمود و انجام آن کار را متحقق شمرد.»</blockquote>امیرکبیر خود به این خصلت خود افتخار می‌کرد. به نقل از کتاب صدرالتواریخ: او از برای حکم خود ناسخ قرار نمی‌داد. هر چه می گفت به جا می‌آورد، هرگز حکم وی ناسخ نداشت.

== صدارت و اعطای لقب امیرکبیر ==

[[پرونده:امیر ک8.JPG|بندانگشتی|260x260پیکسل|عکس واقعی امیرکبیر]]

در این مدت مهد علیا مادر ناصرالدین شاه در تهران مشغول هماهنگی با سفارت انگلیس برای به قدرت رساندن افراد مورد نظرش بود؛ و میرزا آقاخان نوری که به شهر قم تبعید شده بود را به تهران فراخواند. در این هنگام میرزا نصرالله صدرالممالک که خود را نامزد اصلی صدارت می‌دانست، در خانه‌ی حاجی میرزا آقاسی ساکن شده و مشغول دسیسه‌چینی و توطئه علیه امیرکبیر بود. اما ناصرالدین شاه که به تهران رسید، بلافاصله میرزا تقی خان را به مقام صدارت منصوب کرد؛ و لقب امیرکبیر را به وی اعطا نمود. در طول سلطنت قاجار بی‌سابقه بود که تمامی امور درباری و نظامی به یک نفر سپرده و واگذار شود.<ref name=":0" />  

=== پس از عزل از صدارت ===

ناصرالدین شاه، پس از عزل امیرکبیر، عاطفه‌اش برانگیخته شد؛ و چهار روز پس از عزل امیرکبیر، نامه‌ای به وی نوشت و در آن تأکید کرد که خودش تنها تصمیم گرفته است که برای مدتی امور کشوری را به عهده بگیرد؛ و هیچ‌وقت در امور لشکری نیت دخالت ندارد؛ و هم‌این‌که حتی یک شاهی بیش از آنچه امیرکبیر مقرر داشته است، به حقوق و مواجب کسی نخواهد افزود. در آغاز این نامه نوشته بود:<blockquote>«جناب امیرنظام، به خدا قسم آنچه می‌نویسم عین واقعیت است. شما را قلباً دوست دارم و خداوند مرا مرگ دهد اگر بخواهم تا زنده‌ام دست از شما بردارم.»</blockquote>امیرکبیر پس از دریافت این نامه از ناصرالدین شاه از وی درخواست ملاقات کرد تا شاید تصمیم او عوض شود. او اطرافیان شاه را به توطئه و بدگویی از خودش متهم نمود؛ اما ناصرالدین شاه ملاقات را به فردای آن روز که روز انتصاب میرزا آقاخان نوری بود موکول کرد. ناصرالدین شاه در نامه‌ای به امیرکبیر نوشت:<blockquote>«خدا شاهد است امروز که شما را نپذیرفته‌ام، شرمنده‌ام. چه می توانم بکنم. ای کاش هرگز شاه نبودم. حالا که این را می‌نویسم اشکم جاری است. اگر باور نمی‌کنید بی‌انصاف‌اید، کدام مادرقحبه‌ای می‌تواند در حضور من از شما بد بگوید. هر کس در حصور من از شما بد بگوید، حرامزاده‌ام اگر نگذارمش جلوی توپ، به علامت التفات‌مان یک شمشیر الماس‌نشان قیمتی و هم‌چنین حمایلی که به گردن خودم می‌اندازم را برایتان می‌فرستم. انشاالله آن‌ها را می‌پذیرید و فردا به حضور می‌آیید.»</blockquote>امیرکبیر در مراسم سلام شاهانه شرکت نکرد. این موضوع باعث تحریک سوظن شاه شد. پس از آن از امیرکبیر خواسته شد التزام‌نامه‌ای را امضا کند که شامل ۱۲ بند بود؛ از جمله این‌که به مقام امیرنظامی کمال شکرگزاری را داشته باشد و دستور پادشاه را همانند وحی نازل شده بپذیرد.<ref name=":0" />  

== توطئه‌ی قتل امیرکبیر ==

اما عوامل اصلی توطئه عبارت بودند از: مهدعلیا، میرزا آقاخان نوری، پسر دائی‌های ناصرالدین شاه، از جمله شیرخان عین‌الملک ایلخان طایفه قاجار، و سردار محمدحسن خان ایروانی داماد محمد شاه. این‌ها به سرکردگی مهدعلیا به دنبال دسیسه علیه امیرکبیر و قتل او بودند. '''«سایت تالاب»'''

=== چگونگی قتل امیرکبیر ===

حمام باغ فین کاشان یک در به داخل و یک در هم به سمت بیرون داشت. مأموران از این جریان آگاه بوده‌اند؛ و زمینه را از پیش برای اجرای طرح حکم قتل امیرکبیر آماده ساخته بودند، چنان‌چه به نقل از مورخان، هنگامی که علیخان به باغ فین می‌رسد، امیرکبیر در حمام بوده است. مأموران در اندرونی را به‌طوری‌که عزت‌الدوله همسر امیرکبیر نفهمد، از بیرون بر او بستند. امیرکبیر که در گرم‌خانه حمام، غرق در خیالات خود بود، ناگهان مطلع از ورود جلادان ناصرالدین شاه به محوطه‌ی حمام می‌شود؛ و پس از صحبت‌هایی بین امیرکبیر و فرستاده‌ی ناصرالدین شاه، سرانجام علی‌خان با گستاخی از وی می‌خواهد که بدون یک لحظه وقت‌کُشی، آماده‌ی مرگ گردد. تنها تقاضایی که از امیرکبیر پذیرفته می‌شود، این است که نحوه‌ی اجرای حکم را خودش تعیین کند. سپس امیرکبیر از جا بلند می‌شود و غسل می‌کند؛ و در وسط گرم‌خانه نشسته و به خاطر این‌که عادت به حجامت (رگ زدن و خون کشیدن) داشت، فرمان داد که دو رگ بازویش را قطع کردند؛ سپس دو دستش را روی زمین گذاشت و شاهد فواره زدن خون‌های گرم خود شد. پس از لحظاتی علی‌خان به جلاد دیگر دستور داد تا لگدی به میان دو کتف امیرکبیر بزند؛ و سپس فرو کردن حوله‌ای به دهان امیرکبیر راه نفس را بر او بست؛ و پس از چند لحظه پیکر بی‌جان امیرکبیر غلطیده در خون‌های صحن گرم‌خانه حمام فین افتاده بود. جلادان دربار شاه با شتاب به سوی تهران روانه شدند تا خبر قتل امیرکبیر را به ناصرالدین شاه برسانند. چنین بود که قتل امیرکبیر در ۲۰ دی‌ماه ۱۲۳۰، به اجرا درآمد.<ref name=":6">[http://www.shafaf.ir/fa/news/231370/%D8%A2%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%84%D8%AD%D8%B8%D8%A7%D8%AA-%D8%B9%D9%85%D8%B1-%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1%DA%A9%D8%A8%DB%8C%D8%B1-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%DA%AF%D8%B0%D8%B4%D8%AA-%D9%85%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%A7%DB آخرین لحظات زندگی امیرکبیر چگونه گذشت - سایت شفاف]</ref>  

=== متنی که امیرکبیر با خون خود نوشت ===

همان لحظه‌ای که امیرکبیر در صحن حمام فین نشسته بود و شاهد فوران خون خویش بود، مانند همیشه آرام و متین در تفکر بود که به‌ناگاه مانند کسی که چیزی به یاد آورده باشد، از جا برخاست و دست خون‌آلود خود را بر دیوار گذاشت؛ و گویا می‌خواست چیزی بنویسد. شاید امیرکبیر به یاد مرگ مربی خود یعنی قائم مقام فراهانی افتاده بود که او نیز به دست محمدشاه به قتل رسیده بود؛ و در لحظه‌ی جان دادن بر دیوار زندان باغ نگارستان شعری با متن زیر نوشت::<blockquote>«روزگار است این که گه عزت دهد، گه خوار دارد </blockquote><blockquote>چرخ بازیگر از این بازیچه‌ها بسیار دارد…»</blockquote>گروهی گفته‌اند که امیرکبیر نیز بر دیوار متنی نوشت، اما خوانده نشد. برخی دیگر گفته‌اند که خوانا هم بوده، اما به نفع خاندان قاجار نبوده و آن را پاک کرده‌اند. یک اروپایی که به ایران سفر کرده بود، گفته است که جمله‌ی ''لا اله الا الله'' بر دیوار نوشته شده بود. اما گذشته از این شایدها، آنچه اعتبار بیشتری دارد، سخن کنت دوگوبینوی فرانسوی است که نوشته است:

== اقدامات و خدمات ملی امیرکبیر ==

امیرکبیر در طول  صدارت خود  خدمات ملّی فراوانی را در تمامی امور کشور انجام داد؛ که به خلاصه‌ای از آن اشاره خواهد شد.

=== تأسیس مدرسه دارالفنون ===

سنگ بنای مدرسه دارالفنون در اوایل سال ۱۲۶۶ه‍.ق -  در زمینی واقع در شمال شرقی ارک سلطنتی که پیش از آن سربازخانه بود نهاده شد.<ref name=":2" />  

=== انتشار روزنامه وقایع اتفاقیه ===

نخستین شماره‌ی روزنامه وقایع اتفاقیه به کوشش امیرکبیر در سال سوم سلطنت ناصرالدین شاه قاجار در ۱۸ بهمن‌ماه ۱۲۲۹، منتشر شد. به فرمان امیرکبیر، اشتراک این روزنامه وقایع اتفاقیه برای افرادی که از دستگاه دولتی بیش از ۲۰۰ تومان حقوق می‌گرفتند اجباری بود. در روزنامه‌ی وقایع اتفاقیه، اخبار داخلی شامل: خبرهای مربوط به دربار، عزل و نصب‌ها، اعطای مقام‌ها، نشان‌ها و امتیازات چاپ می‌شد. در برخی از شماره‌ها هم اخبار رویدادهای شهرهای ایران به‌چاپ می‌رسید. در بخش اخبار خارجی این روزنامه، اخبار مربوط به کشورهای اروپایی به چاپ می‌رسید. این روزنامه هم‌چنین دارای صفحه‌ی حوادث نیز بود. کمتر از یک سال بعد در شماره‌ی ۴۹ این روزنامه، خبر تحریف‌شده و کاذبی درباره‌ی مرگ امیرکبیر منتشر شد.<ref>[https://www.titrebartar.com/fa/news/157615/%D9%85%D9%87%D8%B1%DB%8C%D9%87-%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1-%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1%DA%A9%D8%A8%DB%8C%D8%B1 مهریه همسر امیرکبیر - سایت تیتر برتر]</ref>  

== اقدامات دیگر امیرکبیر ==

امیرکبیر علاوه بر خدمات  و اصلاحات در تمامی  امور کشور، اقدام به کارهای دیگری هم  کرد که شایان ذکر است.

=== اسلام آوردن مردم شوشتر ===

در دوران صدارت امیرکبیر، به علت یک آشوب محلی، مردم شهرستان شوشتر که بیش از ۸۰ درصد آن‌ها مندایی بودند، برای جلوگیری از خونریزی مجبور شدند تا اسلام بیاورند.<ref name=":0" />  

امیرکبیر با بدعت در دین و دین‌آوری جدید مخالف بود؛ و آن را مغایر با وحدت ملی و استقلال ایران می‌دانست؛ لذا در برخورد با دین‌آوران جدید، یعنی سید محمدعلی باب و پیروانش هیچ‌گونه مدارایی نکرد؛ و با آنان به مقابله برخاست.<ref name=":3" />  

== منابع ==

<references />