امیرپرویز پویان: تفاوت میان نسخه‌ها

| زیرنویس          =

}}

== کودکی و جوانی ==

«من با پرویز پویان، زمان تحصیل در دبیرستان فیوضات مشهد آشنا شده بودم و باید بگویم که در سال سوم و چهارم و پنجم، یعنی سه سال تمام در کنار یکدیگر می‌نشستیم. معمولاً نشستن دو هم‌کلاسی در کنار هم نشانه دوستی و رفاقت زیاد است. در واقع چنین هم بود، ما با هم درس می‌خواندیم، بحث سیاسی می‌کردیم و در جلسات سخنرانی مخالفان نظام شاهنشاهی مثل محمدتقی شریعتی و [[طاهر احمدزاده]] شرکت می‌کردیم.»

== فعالیت‌های سیاسی ==

مازیار بهروز در کتاب مشهور خود یعنی کتاب  ''شورشیان آرمان‌خواه'' درباره‌ی امیرپرویز پویان و دوست قدیمیش [[مسعود احمدزاده]] می‌نویسد:  

== دگرگونی اعتقادی ==

[[پرونده:پویان2.JPG|جایگزین=امیرپرویز پویان|بندانگشتی|319x319پیکسل|امیرپرویز پویان]]

برادر امیرپرویز پویان در کتاب خاطراتش، با عنوان ''یاد ایام جوانی'' درباره‌ی دلیل گرایش او به مارکسیسم، می‌نویسد:

«او و رفقایش در اواخر دوره دبیرستان، رفته رفته از بی‌عملی مراکزی مانند کانون، دچار ناامیدی شدند و آن ناامیدی چندان اثر گذار  بود که به قطع رابطه کامل، نه فقط با کانون، بلکه حتی با شیوه عمل و نگرش دینی مبارزه اجتماعی انجامید.»

بهروز بهزادی که مدتی پس از تغییر ایدئولوژی به‌طور اتفاقی او را در مقابل دانشگاه تهران ملاقات کرده بود، درباره خاطره این دیدار می‌گوید که در تهران چند بار برای پیدا کردن او به برادرش مراجعه کردم که موفق به دیدارش نشدم. البته یکی دو سال بعد که من دانشجو شده بودم، او را هم که دانشجوی رشته علوم اجتماعی شده بود یافتم و چند باری آن هم برای تنها چند دقیقه با هم احوال‌پرسی کردیم. پویان که به خاطر اسمش توانسته بود از چنگ مأموران ساواک بطور کامل بگریزد، دیگر آن پویان سابق نبود. مسئله رهایی او جالب بود، نام پویان امیرپرویز بود، ولی همه او را پرویز صدا می‌کردند، اما در تهران همه به او امیر می‌گفتند. ساواک به دنبال پرویز پویان بود، نه امیر پویان، همین. آخرین بار که پرویز را جلوی کتابفروشی‌های روبروی دانشگاه تهران دیدم، بعد از سلام و احوالپرسی صورتش را به من نزدیک کرد و آهسته با همان لهجۀ مشهدی‌اش گفت که آن آدم سابق نیست. شاید می‌خواست حالیم کند که وارد یک تشکیلات کمونیستی شده است…

«اگر صد جان هم داشته باشیم سزاست که صد بار جان فدا کنیم، چرا که توده‌های زحمتکش هر روز صدبار جان می‌دهند…»

مازیار بهروز با استناد به تغییر دیدگاه‌ها، تاریخچه گروه امیرپرویز پویان را به دو بخش تقسیم کرده است. نخست، از بهمن ۱۳۴۶ تا اسفند ۱۳۴۷ که گروه تأسیس شد، مارکسیسم را پذیرفت و توانست هم تعداد و هم شبکه‌اش را گسترش دهد.  

== مبارزه‌ی مسلحانه ==

امیر پرویز پویان و یارانش در دوران اختناق رژیم شاه با مرزبندی قاطع و انقلابی در مقابل حزب مردم‌فروش توده و ماهیت تسلیم‌طلب و ضدانقلابی آن و در شرایطی که حزب توده در وحشت از دیکتاتوری پلیسی رژیم شاه، دست‌زدن به‌هرگونه عمل را عامل تشدید خفقان پلیسی و نوعی خودکشی تلقی می‌کرد؛ و آن را از اساس مردود می‌دانست، سد بی‌عملی را شکستند و با رزم انقلابی خود زنده بودن یک خلق را در صحنه‌های پرشور نبرد انقلابی مسلحانه به‌نمایش گذاشتند.<ref>[https://event.mojahedin.org/i/events/4903 سوم خرداد ۱۳۵۰، شهادت چریک فدایی امیرپروز پویان و همرزمانش - سایت سازمان مجاهدین خلق ایران]</ref>  

گروه پویان، احمدزاده و مفتاحی با گسترش هسته‏‌ها در تهران، تبریز و مشهد و با الگو قرار دادن روش مبارزان برزیلی، مبارزات مسلحانه شهری را در دستور کار قرار داد. تا این زمان گروه مثل دیگر هم‌فکران چپ‌گرا  ''تشکیل حزب'' طبقه کارگر را بر هرگونه ''مبارزه'' مقدم می‌‏دانست؛ اما طولی نکشید که مبارزه بر حزب تقدم یافت و گروه خود را برای مبارزه مسلحانه آماده کرد. در همین دوران بود که امیرپرویز پویان جزوه مشهور خود ''«ضرورت مبارزه مسلحانه و رد تئوری بقا»'' را به رشته تحریر درآورد. پویان در این مقاله که نخستین اثر تئوریک یک مارکسیست ایرانی پیرامون مبارزه مسلحانه بود و در بهار ۱۳۴۹ تدوین شد، بی‌تحرکی و انفعال گروه‌هایی را که صرفاً به مبارزه سیاسی اعتقاد داشتند، مورد حمله قرار داد و آن را کنشی فرصت‌طلبانه خواند. او این انفعال را ''«تئوری بقا»'' نامید و در مقابل خواستار مبارزه مسلحانه شد. امیرپرویز پویان در توضیح این‌که چرا طبقه کارگر علیه رژیم به پا نمی‌خیزد، تز ''«دو مطلق»'' را پیش کشید، به این معنا که قدرت فائق حکومت از یک سو و فقدان کلی سازمان طبقه کارگر از سوی دیگر، وضعی را ایجاد کرده است که در آن قدرت مطلق با ضعف مطلق روبروست. از نظر پویان، مبارزه مسلحانه می‌بایست این جو را در هم می‌شکست و به ایجاد یک پیشاهنگ و کسب پیروزی منجر می‌شد. او بر این اعتقاد بود که در شرایط خاص ایران تنها با اتخاذ خط مشی مبارزه مسلحانه و با تشکیل هسته‌های سیاسی- نظامی است که می‌توان عناصر نطفه‌ای حزب طبقه کارگر را عملاً تشکیل داد و نسخه‌های انقلاب‌های پیشین در ایران به بن‌بست می‌خورد. درست یا غلط، طرفداران مبارزه مسلحانه بر این اعتقاد بودند که بی‌تحرکی- با این امید که تحولات غیرقابل پیش‌بینی آینده ممکن است برآورنده مقصود باشد – پذیرفتنی نیست.<ref name=":0" />  

پویان و مسعود احمدزاده در مباحثی چون نقش کارساز مبارزه مسلحانه در رابطه روشنفکر با توده، پیشاهنگ با طبقه، آگاهی با روان‌شناسی جمعی و خودآگاهی با جنبش خود به خودی و نقش محوری مبارزه مسلحانه در شکستن سد استبداد و بردن آگاهی به میان توده ها نیز برداشتی نزدیک به هم داشتند.<ref name=":3">[https://www.bbc.com/persian/iran/2011/02/110203_l42_siahkal_faraj_sarkouhi امیرپرویز پویان، روشنفکری انقلابی که ناخوانده ماند - سایت بی‌بی‌سی فارسی]</ref>