۱٬۰۴۴
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۸۲: | خط ۸۲: | ||
| data31 = | | data31 = | ||
}} | }} | ||
'''بهرام چوبین''' (زاده شهر ری - درگذشته در ۵۹۲ میلادی) یا '''وهرام چوبین''' یا | '''بهرام چوبین''' (زاده شهر ری - درگذشته در ۵۹۲ میلادی) یا '''وهرام چوبین''' یا '''بهرام ششم''' یا '''وهرام چوبینه''' از نوابغ نظامی دوره ساسانیان و از خاندان مهران، یکی از هفت خاندان ممتاز ساسانی بود که در طی ۵ قرن بهترین افسران ارتش شاهنشاهی ایران از آن برخاسته بودند. او به علت بلندی قد و عضلانی بودن اندام، به چوبین (مانند چوب) معروف شده بود. | ||
برخی از تاریخ نگاران بر این باورند که دودمان سامانیان که باعث احیای فرهنگ و زبان فارسی شد از نسل بهرام چوبین هستند. <ref name=":0">توتویو - [https://tootoou.com/%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA-%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A8%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%85-%DA%86%D9%88%D8%A8%DB%8C%D9%86 زندگینامه بهرام چوبین]</ref> | |||
== منصب نظامی بهرام چوبین == | == منصب نظامی بهرام چوبین == | ||
| خط ۹۰: | خط ۹۰: | ||
در آن زمان، ایران به چهار ابراستان تقسیم شده بود که هرکدام را چارک نوشته‌اند.<ref name=":3">دره شهر گنجینه ای گمشده در اعماق تاریخ - [http://shahrema.blogfa.com/cat-1.aspx تنگه باستانی بهرام چوبین]</ref> | در آن زمان، ایران به چهار ابراستان تقسیم شده بود که هرکدام را چارک نوشته‌اند.<ref name=":3">دره شهر گنجینه ای گمشده در اعماق تاریخ - [http://shahrema.blogfa.com/cat-1.aspx تنگه باستانی بهرام چوبین]</ref> | ||
بهرام چوبینه، از نژاد پارتیان، سرداری بود که پس از سرزنش و خواری دیدن از سوی هرمزد بر او شورید و در زمان خسروپرویز چند ماهی بر تخت سلطنت نشست، تا اینکه خسروپرویز، روم را به کمک خواسته و با پشتیبانی سپاه روم، سلطنت از دست رفته را بازیافت. گردیه خواهر و همچنین همسر بهرام است که در دلاوری بسان بهرام است و پس از مرگ برادر، جامه رزم او را می‌پوشد.<ref name=":2">ایران ازبک رادیو - [http://uzbek.irib.ir/persian/%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AA/%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C/%D9%82%D8%B5%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C/item/36332-%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%85-%DA%86%D9%88%D8%A8%DB%8C%D9%86 داستان بهرام چوبین]</ref> | |||
== شهرت بهرام چوبین == | == شهرت بهرام چوبین == | ||
بهرام چوبین خود را از تبار اشکانیان می‌دانست و برخی مانند گردیزی و تبری وی را از فرزندان پهلوان ایرانی گُرگین، پسر میلاد، و نیز از نسل تیرانداز مشهور ایرانی،آرش دانسته‌اند. به روایت | بهرام چوبین خود را از تبار اشکانیان می‌دانست و برخی مانند گردیزی و تبری وی را از فرزندان پهلوان ایرانی گُرگین، پسر میلاد، و نیز از نسل تیرانداز مشهور ایرانی،آرش دانسته‌اند. به روایت طبری، بهرام چوبین را در تیراندازی با آرش همانند می‌کردند. شهرت بهرام چوبین در تیراندازی بدان پایه بوده است که ابن‌ندیم از کتابی در آیین تیراندازی نام می‌برد و آن را به بهرام چوبین ـ و یا بهرام‌گور ـ نسبت می‌دهد. در شاهنامه نیز وصف تیراندازی بهرام به شابه (سابه، ساوه) شاه، فرمانروای ترکان بسیار شبیه وصف تیراندازی رستم به اشکبوس است. شباهت این دو صحنه، نمودار همانندی این دو پهلوان در جنگاوری و تیراندازی از نگاه فردوسی است.<ref name=":2" /> | ||
از دیگر علل شهرت وی نبوغ نظامی‌اش در ساختن اولین موشکهای جنگی آتش‌زا و اعتقادش به اهمیت کیفیت و روحیه سرباز به‌جای تعداد سربازان در جنگهاست.<ref name=":0" /><ref name=":4" /> | |||
== بهرام چوبین پیروز نخستین جنگ ایران و ترکان == | == بهرام چوبین پیروز نخستین جنگ ایران و ترکان == | ||
در زمان او که مصادف با 588 میلادی بود لشگریان خاقان به خام ایران حمله ور شدند و طبری نوشته که سپاه هفتاد هزار نفری ایران که در مرزهای استان خراسان امروزی بودند به سرعت تار و مار شدند.در برخی از منابع از خاقان به عنوان امپراتور چین و در برخی از منابع به عنوان رئیس اقوام ترکی که در بالای ایران اقامت داشتند یاد می شود. | در زمان او که مصادف با 588 میلادی بود لشگریان خاقان به خام ایران حمله ور شدند و طبری نوشته که سپاه هفتاد هزار نفری ایران که در مرزهای استان خراسان امروزی بودند به سرعت تار و مار شدند.در برخی از منابع از خاقان به عنوان امپراتور چین و در برخی از منابع به عنوان رئیس اقوام ترکی که در بالای ایران اقامت داشتند یاد می شود. | ||
[[پرونده:تصویر سکه ضرب شده منقش به چهره بهرام چوبین.jpg|بندانگشتی|تصویر سکه ضرب شده منقش به چهره بهرام چوبین]] | |||
در آن زمان ارتشیان خاقان سی صد هزار نفر بودند و ارتش ایران 500 هزار نفر بهرام 12 هزار نفر از ارتشیان ایران را برای مقابله با خاقان بر گزید که در برخی از متون ذکر شده که هر کدام از آنها برای حمل لوازم مورد نیاز سه اسب داشتند.بهرام برای مبارزه با خاقان از تیسفون به اهوزا و از آنجا از به یزد می رود و بعد از جمعاوری سپاهیانش برای اینکه خاقان متوجه ماجرا نشود از راه کرویر به خراسان می رود. | در آن زمان ارتشیان خاقان سی صد هزار نفر بودند و ارتش ایران 500 هزار نفر بهرام 12 هزار نفر از ارتشیان ایران را برای مقابله با خاقان بر گزید که در برخی از متون ذکر شده که هر کدام از آنها برای حمل لوازم مورد نیاز سه اسب داشتند.بهرام برای مبارزه با خاقان از تیسفون به اهوزا و از آنجا از به یزد می رود و بعد از جمعاوری سپاهیانش برای اینکه خاقان متوجه ماجرا نشود از راه کرویر به خراسان می رود. | ||
در هنگام جنگ بهرام سربازان خود را جمع می کرد و برای آنان از اهمیت وطن پرستی صحبت می کرد.<ref name=":1">پارسیان دژ - [https://parsiandej.ir/%D8%A8%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%85-%DA%86%D9%88%D8%A8%DB%8C%D9%86-%D9%82%D9%87%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%87-%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D9%86/ بهرام چوبین قهرمانی که با دوازده هزار نفر سپاه سی صد هزار نفری خاقان را شکست داد]</ref> | در هنگام جنگ بهرام سربازان خود را جمع می کرد و برای آنان از اهمیت وطن پرستی صحبت می کرد.<ref name=":1">پارسیان دژ - [https://parsiandej.ir/%D8%A8%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%85-%DA%86%D9%88%D8%A8%DB%8C%D9%86-%D9%82%D9%87%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%87-%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D9%86/ بهرام چوبین قهرمانی که با دوازده هزار نفر سپاه سی صد هزار نفری خاقان را شکست داد]</ref> | ||
| خط ۱۵۵: | خط ۱۵۸: | ||
در تیسفون پایتخت ساسانی عامل مؤثری که به نفع شورشگران کار می‌کرد، حزب نجبای ناراضی و مخصوصاً طبقهٔ موبدان بود. هرمز با عدالت خشونت آمیز خویش که متمایل به عامهٔ مردم بود و از احتیاط و تعادل عاری بود، طبقهٔ نجبا را به شدت مأیوس و ناراضی کرده بود. بهرام هم در شروع طغیان خویش به پشتیبانی نجبا دل بسته بود و ظاهراً بر روی ناخرسندی موبدان حساب می‌کرد. | در تیسفون پایتخت ساسانی عامل مؤثری که به نفع شورشگران کار می‌کرد، حزب نجبای ناراضی و مخصوصاً طبقهٔ موبدان بود. هرمز با عدالت خشونت آمیز خویش که متمایل به عامهٔ مردم بود و از احتیاط و تعادل عاری بود، طبقهٔ نجبا را به شدت مأیوس و ناراضی کرده بود. بهرام هم در شروع طغیان خویش به پشتیبانی نجبا دل بسته بود و ظاهراً بر روی ناخرسندی موبدان حساب می‌کرد. | ||
به روایت طبری بهرام در ایجاد نفاق و سوءظن بین هرمز چهارم و پسر وی خسرو پرویز دست داشت و خسرو در این هنگام از ترس پدر به آذربایجان گریخته بود.<ref name=":0" /> | به روایت طبری بهرام در ایجاد نفاق و سوءظن بین هرمز چهارم و پسر وی خسرو پرویز دست داشت و خسرو در این هنگام از ترس پدر به آذربایجان گریخته بود.<ref name=":0" />[[پرونده:تصویری از نبرد خسروپرویز و بهرام چوبین در شاهنامه.jpg|بندانگشتی|تصویری از نبرد خسروپرویز و بهرام چوبین در شاهنامه]] | ||
== پادشاهی خسرو == | == پادشاهی خسرو == | ||
در خود تیسفون، گستهم، دائی خسرو پرویز موفق شد، برادر خود وندوی را که بر اثر سوءظن هرمز، به زندان افتاده بود، از زندان بیرون بیاورد و رهبری شورشی را بر عهده گرفتند که در نهایت شورشیان پایتخت، توانستند هرمز را خلع کرده و پسر وی خسرو پرویز را پادشاه کنند. خسرو شتابان از آذربایجان به پایتخت آمد و در سال ۵۹۰ میلادی، تاج بر سر نهاد.<ref name=":0" /> | در خود تیسفون، گستهم، دائی خسرو پرویز موفق شد، برادر خود وندوی را که بر اثر سوءظن هرمز، به زندان افتاده بود، از زندان بیرون بیاورد و رهبری شورشی را بر عهده گرفتند که در نهایت شورشیان پایتخت، توانستند هرمز را خلع کرده و پسر وی خسرو پرویز را پادشاه کنند. خسرو شتابان از آذربایجان به پایتخت آمد و در سال ۵۹۰ میلادی، تاج بر سر نهاد.<ref name=":0" /> | ||
| خط ۱۷۳: | خط ۱۷۵: | ||
در سال ۵۹۱ میلادی بهرام چوبین بعد از شکست در نبرد نهایی با خسرو و سپاهیانش، همراه با باقیماندهٔ سپاهش به سوی ترکان گریخت و با مهربانی تمام از سوی خان ترک پذیرفته شد. در مآخذ پارسی از این خان ترک نامی برده نشده است. گمان می‌رود این خان یون یوللیق یا دولان خان، فرمانروای خاقانات شرقی ترک باشد که با خاقانات غربی ترک جنگ داشتند و شاید به همین سبب بهرام را پناه داد. اما خسرو با هدایایی که برای خاتون همسر خان ترک فرستاد، موجبات کشته شدن بهرام را فراهم کرد. خاقان ترک که از مرگ بهرام، غمگین شده بود، از گردیه همسر و خواهر بهرام چوبین، خواست که به همسری برادر خاقان، درآید. گردیه پیشنهاد خاقان را نپذیرفت و همهٔ سپاهیانی را که همراه برادر وی، بهرام، به دیار ترکان آمده بودند، از دیار ترکان بیرون آورده و به ایران بازگرداند.<ref name=":0" /> | در سال ۵۹۱ میلادی بهرام چوبین بعد از شکست در نبرد نهایی با خسرو و سپاهیانش، همراه با باقیماندهٔ سپاهش به سوی ترکان گریخت و با مهربانی تمام از سوی خان ترک پذیرفته شد. در مآخذ پارسی از این خان ترک نامی برده نشده است. گمان می‌رود این خان یون یوللیق یا دولان خان، فرمانروای خاقانات شرقی ترک باشد که با خاقانات غربی ترک جنگ داشتند و شاید به همین سبب بهرام را پناه داد. اما خسرو با هدایایی که برای خاتون همسر خان ترک فرستاد، موجبات کشته شدن بهرام را فراهم کرد. خاقان ترک که از مرگ بهرام، غمگین شده بود، از گردیه همسر و خواهر بهرام چوبین، خواست که به همسری برادر خاقان، درآید. گردیه پیشنهاد خاقان را نپذیرفت و همهٔ سپاهیانی را که همراه برادر وی، بهرام، به دیار ترکان آمده بودند، از دیار ترکان بیرون آورده و به ایران بازگرداند.<ref name=":0" /> | ||
روم شرقی نیز در ازای کمک به خسرو پرویز بخش بزرگ ارمنستان، گرجستان ، و بعضي شهر هاي مسيحي نشين ميانرودان چون آميدا و نصيبين را دريافت نمود.<ref name=":1" /> | روم شرقی نیز در ازای کمک به خسرو پرویز بخش بزرگ ارمنستان، گرجستان ، و بعضي شهر هاي مسيحي نشين ميانرودان چون آميدا و نصيبين را دريافت نمود.<ref name=":1" /> | ||
== تاریخ و محل درگذشت بهرام چوبین == | |||
خسرو موجبات کشته شدن بهرام را با فرستادن سفیر شاهنشاه ساسانی زمینه‌سازی کرد. او با تقدیم هدایا، خاتون همسر فرمانروای ترکان را فریفت و وی را به سوء قصد برضد بهرام ترغیب و تشویق کرد. در نتیجه یکی از خدمتگزاران خاتون به نام قلون ،با ضربه خنجر در روز بهرام (سه شنبه)، که به پیشگویی اخترشماران روز مرگ او بوده است، را در سال ۵۹۱ میلادی فراهم کرد. در نهایت خان که از این واقعه به خشم آمده بود، قاتل بهرام را کشت. | |||
البته مولف «تاریخ نوابغ نظامی» که کتابی به زبان انگلیسی است، روز درگذشت سپهبد بهرام مهران (بهرام چوبین) را پنجم ماه می سال ۵۹۲ میلادی ذکر کرده و گفته وی در خراسان خاوری درگذشته است.<ref name=":0" /> | |||
== بهرام چوبین در ادبیات فارسی == | == بهرام چوبین در ادبیات فارسی == | ||
[[پرونده:کشته شدن بهرام چوبین در شاهنامه.jpg|بندانگشتی|کشته شدن بهرام چوبین در شاهنامه]] | |||
سرگذشت پر حادثهٔ بهرام چوبین در اذهان ایرانیان تأثیری قوی گذاشته است و موجد افسانهٔ شیرینی به زبان پهلوی شده است که مطالب آن را مورخان عرب و ایران چون طبری، دینوری، بلعمی و خاصه فردوسی در کتب خویش آورده‌اند. | سرگذشت پر حادثهٔ بهرام چوبین در اذهان ایرانیان تأثیری قوی گذاشته است و موجد افسانهٔ شیرینی به زبان پهلوی شده است که مطالب آن را مورخان عرب و ایران چون طبری، دینوری، بلعمی و خاصه فردوسی در کتب خویش آورده‌اند. | ||
[[پرونده:تنگه بهرام چوبين در استان ايلام.jpg|بندانگشتی|تنگه بهرام چوبين در استان ايلام]] | [[پرونده:تنگه بهرام چوبين در استان ايلام.jpg|بندانگشتی|تنگه بهرام چوبين در استان ايلام]] | ||
| خط ۱۹۱: | خط ۱۹۹: | ||
این تنگه که آن را شکارگاه بهرام هم می گویند؛ دارای آثار ارزنده فراوان در قسمت ورودی، پیشانی و ارتفاعات است. این مجموعه آثار ارزنده یک قلعه به جای مانده از دوران ساسانی است که از سنگ و گچ ساخته شده و به ارتفاعات جنگلی کبیرکوه در عمق تنگه و مناطق سخت گذر آن ختم می شود. علاوه برزیبایی های وصف ناپذیر طبیعی و آثار پلکان های سنگی بر دیواره های سنگی و نقاط سخت گذر داخل تنگه، وجود چهار آب انبار که در صخره های سخت تراشیده شده اند، هر یک به اضلاع تقریبی ۳×۳ متر و عمق ۳ متر و ۳×۲ در عمق ۵/۲ متر با ناودانک های سنگی و همچنین ارتباط این چهار آب انبار به همدیگر و وجود آب آشامیدنی در داخل آن ها حاکی از توجه و اهمیت به این منطقه استراتژیک و طبیعی در طول دوران تاریخی دارد که بی‌نظیر و جالب توجه است. تنگه بهرام از شاهکارهای طبیعی و تاریخی است که همواره مورد بازدید علاقه مندان به تاریخ، طبیعت و کوه نوردان قرار می گیرد.<ref name=":0" /> | این تنگه که آن را شکارگاه بهرام هم می گویند؛ دارای آثار ارزنده فراوان در قسمت ورودی، پیشانی و ارتفاعات است. این مجموعه آثار ارزنده یک قلعه به جای مانده از دوران ساسانی است که از سنگ و گچ ساخته شده و به ارتفاعات جنگلی کبیرکوه در عمق تنگه و مناطق سخت گذر آن ختم می شود. علاوه برزیبایی های وصف ناپذیر طبیعی و آثار پلکان های سنگی بر دیواره های سنگی و نقاط سخت گذر داخل تنگه، وجود چهار آب انبار که در صخره های سخت تراشیده شده اند، هر یک به اضلاع تقریبی ۳×۳ متر و عمق ۳ متر و ۳×۲ در عمق ۵/۲ متر با ناودانک های سنگی و همچنین ارتباط این چهار آب انبار به همدیگر و وجود آب آشامیدنی در داخل آن ها حاکی از توجه و اهمیت به این منطقه استراتژیک و طبیعی در طول دوران تاریخی دارد که بی‌نظیر و جالب توجه است. تنگه بهرام از شاهکارهای طبیعی و تاریخی است که همواره مورد بازدید علاقه مندان به تاریخ، طبیعت و کوه نوردان قرار می گیرد.<ref name=":0" /> | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
| خط ۱۹۹: | خط ۲۰۴: | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:فرماندهان نظامی تاریخ ایران]] | |||
[[رده:سرداران سپاه ساسانیان]] | |||