|
|
| خط ۱: |
خط ۱: |
| '''انقلاب مخملی یا انقلاب رنگی،''' کلیدواژه‌ای است که از سال ۱۹۸۹ به بعد در فرهنگ سیاسی متداول شد. پس از آنکه اعتراضات مسالمت‌آمیز مردم چکسلواکی در نوامبر و دسامبر ۱۹۸۹ منجر به سرنگونی نظام کمونیستی و برقراری دموکراسی در این کشور شد. | | '''انقلاب مخملی (velvet revolution) یا انقلاب رنگی (Color revolution)،''' کلیدواژه‌ای است که از سال ۱۹۸۹ به بعد در فرهنگ سیاسی متداول شد. پس از آنکه اعتراضات مسالمت‌آمیز مردم چکسلواکی در نوامبر و دسامبر ۱۹۸۹ منجر به سرنگونی نظام کمونیستی و برقراری دموکراسی در این کشور شد. |
|
| |
|
| پس از این حوادث هر حرکت مسالمت‌آمیز و اعتراضی که منجر به تغییر حکومت گردد را به این نام می‌نامند. در جمهوری اسلامی بدلیل مخالفت هیستریک با هر نوع تغییری از آن با عنوان کودتای مخملی نام می‌برند.<ref>[https://kayhan.ir/fa/news/122782/%D8%AD%DA%A9%D8%A7%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%86%D8%A7%DA%AF%D9%81%D8%AA%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%AA%D9%86%D9%87-88-%D9%82%D8%B3%D9%85%D8%AA-%D8%B4%D8%B4%D9%85 سایت روزنامه‌ی کیهان]</ref> | | پس از این حوادث هر حرکت مسالمت‌آمیز و اعتراضی که منجر به تغییر حکومت گردد را به این نام می‌نامند. در جمهوری اسلامی بدلیل مخالفت هیستریک با هر نوع تغییری از آن با عنوان کودتای مخملی نام می‌برند.<ref>[https://kayhan.ir/fa/news/122782/%D8%AD%DA%A9%D8%A7%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%86%D8%A7%DA%AF%D9%81%D8%AA%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%AA%D9%86%D9%87-88-%D9%82%D8%B3%D9%85%D8%AA-%D8%B4%D8%B4%D9%85 سایت روزنامه‌ی کیهان]</ref> |
| خط ۶: |
خط ۶: |
|
| |
|
| === انقلاب مخملی چکسلواکی === | | === انقلاب مخملی چکسلواکی === |
| یان پالاخ | | در جریان شورش‌های چکسلواکی که بعدها به بهار پراگ معروف شد پس از تجاوز نیروهای شوروی به چکسلواکی یان پالاخ دانشجوی دانشگاه جارلز پراگ با دوستانش عهد بست که با خودسوزی به این عمل اعتراض کند تا بر علیه یاس و نومیدی دامنگیر مردم کشورش بشورد. او به همین منظور روز ۱۶ ژانویه ۱۹۶۹ در مقابل موزه‌ی ملی روی خود بنزین ریخت و خود را به آتش کشید و با ۸۵ درصد سوختگی تا سه روز در بیمارستان زنده ماند و در مصاحبه با روزنامه‌ها گفت در اعتراض به حمله‌ی شوروی و برای اینکه مردم را بیدار کند به این عمل دست زده است و در یادداشتی که از او نیز در محل خودسوزی پیدا شد نوشته بود مشعل شماره یک که اشاره‌ای به این بود که مشعل شماره ۲ و ۳ هم هست.بیست سال پس از مرگ پالاخ نهضت مقاومت مخفی که پس از بهار پراگ شکل گرفته بود یک هفته را هفته‌ی پالاخ نام گذاری کرد تا برای اولین بار مراسم یادبود او به شکل علنی برگزار شود. در شب اول ۵۰۰۰ نفر از مردم تجمع کردند که خود زمینه‌ای برای شکل‌گیری انقلاب مخملی در کشور فراهم کرد. در پاییز همان سال، دانشجویان تظاهراتی را برای روز ۱۷ نوامیر پنجاهمین سالروز کشتار دانشجویان پراگ به دست نیروهای اشغالگر نازی سازمان‌دادند. در این تظاهرات واتسلاو هاول نویسنده چک که سابقه مبارزه در بهار پراگ هم داشت دستگیر شد و نیروهای امنیتی برای مقابله با مردم از ماشین آب‌پاش استفاده کردند و با ضرب و شتم و دستگیری تعداد زیادی از مردم سعی در خاموش کردن این حرکت داشتند. هاول تبدیل به نماد مقاومت و رهبر اپوزیسیون شد. روزنامه‌های دولتی سعی در تخریب این حرکت داشتند اما در روز ۲۸ نوامبر ۱۹۸۹ پس از اعتصابات و اعتراضات مستمر کارگران کمونیست‌ها اعلام کردند از قدرت کنار می‌روند و قانون تک حزبی را هم مجلس از قانون اساسی حذف کرد. |
| | |
| | |
| در ژانویه‌ی ۱۹۶۹، یان پالاخ، دانشجوی دانشگاه چارلز در پراگ، با چند دانشجوی دیگر عهد بست که خودکشی کنند. آن‌ها مصمم بودند که با این کار به تجاوز شوروی اعتراض و با یأس و نومیدی فزاینده‌ی شهروندان پس از اشغال کشور مبارزه کنند.
| |
| | |
| در ۱۶ ژانویه‌ی ۱۹۶۹، پالاخ از پله‌های «موزه‌ی ملی» در نزدیکیِ ایستگاه قطار شلوغ میدان ونسسلاس بالا رفت. روی خود بنزین ریخت و کبریتی را روشن کرد. او یادداشت خودکشی‌اش را با نام «مشعل شماره‌ی ۱» امضاء کرده بود ــ که نشان می‌داد قرار است خودسوزی‌های اعتراض‌آمیز دیگری رخ دهد. (یان زادیچ به «مشعل شماره‌ی ۲» تبدیل شد؛ هر چند نتوانستند ارتباط مستقیمی میان زادیچ و هم‌پیمانان پالاخ بیابند اما او در اعتصاب غذای گروهیِ پس از مرگ پالاخ مشارکت کرد و عضو جنبش مقاومت بود). پالاخ سه روز در بیمارستان با سوختگی ۸۵ درصدی زنده ماند. عجیب آن که توانست در آن وضعیت با روزنامه‌ها مصاحبه کند. او به ملایمت حرف می‌زد، صدایش خش داشت و بریده‌بریده سخن می‌گفت.
| |
| | |
| وقتی از او پرسیدند چرا خودکشی کرده است، پاسخ داد که می‌خواسته به حمله‌ی شوروی اعتراض و «مردم را بیدار کند». او سه روز بعد جان باخت.
| |
| | |
| در ژانویه‌ی ۱۹۸۹، بیست سال پس از مرگ پالاخ، جنبش مقاومت مخفی که پس از سرکوب بهار پراگ به دست شوروی تشکیل شده بود، یک هفته را «هفته‌ی پالاخ» نامید. برای نخستین بار پس از خودسوزیِ پالاخ، مردم برای برگزاری مراسم یادبود او و اعتراض به تداوم اشغال کشور توسط شوروی به محل خودکشی پالاخ در میدان ونسسلاس رفتند. در شب اول حدود ۵۰۰۰ نفر در این محل تجمع کردند ــ عددی بی‌سابقه پس از پایان بهار پراگ. این امر زمینه را برای انقلاب مخملی فراهم کرد.
| |
| | |
| در پاییز آن سال، پس از یک سال اعتراض و سقوط دیوار برلین، دانشجویان تظاهرات دیگری را سازمان‌دهی کردند. آن‌ها ۱۷ نوامبر، پنجاهمین سالگرد کشتار دانشجویان پراگ به دست قوای مهاجم آلمان نازی، را برگزیدند. | |
| | |
| | |
| اصطلاح انگلیسیِ «انقلاب مخملی»، که مدیر کل بخش ترجمه‌ی پارلمان اروپا ریتا کلیمووا، دگراندیش چک، را واضع آن می‌داند حاکی از این است که انقلاب چکسلواکی بدون خشونت رخ داد
| |
| | |
| اصطلاح انگلیسیِ «انقلاب مخملی»، که مدیر کل بخش ترجمه‌ی پارلمان اروپا ریتا کلیمووا، دگراندیش چک، را واضع آن می‌داند حاکی از این است که انقلاب چکسلواکی بدون خشونت رخ داد ــ هر چند روند فراگیرتر همیشه مسالمت‌آمیز نبود. سربازان معترضان را کتک می‌زدند، علیه تظاهرکنندگان از ماشین آب‌پاش استفاده می‌کردند و عده‌ی فراوانی را بازداشت می‌کردند. آن شب نویسنده‌ای به نام واتسلاو هاول دستگیر شد. در سال ۱۹۶۸، وقتی تانک‌های شوروی به خیابان‌های پراگ حمله کردند، هاول در لیبِرِچ، شهر کوچکی بیرون از پایتخت، بود. پیش از آن که حکومت بتواند شبکه‌ی رادیویی لیبرچ را تعطیل کند، هاول با ایراد چند سخنرانی همشهریانش را به مقاومت صلح‌آمیز فراخواند و البته از آن‌ها خواست تا برای دفاع از خود آماده باشند. هاول همشهریانش را تشویق کرد که به آرمان‌های لیبرال بهار پراگ وفادار بمانند و ایستادگی کنند. بنابراین، وقتی تظاهرات سال ۱۹۸۹ شروع شد او دگراندیشی نامدار بود که به رهبر ائتلاف جنبش‌های اپوزیسیون، «گردهمایی مدنی»، تبدیل شده بود.
| |
| | |
| اما وقتی روزنامه‌ی دولتیِ روده پراووکوشید تا هاولِ زندانی را نماد جنبش آزادی‌خواهیِ ظاهراً شکست‌خورده جلوه دهد، نتیجه‌ی عکس داد. در ۲۸ نوامبر، پس از اعتراضات و اعتصابات پیوسته‌ی کارگران، کمونیست‌ها اعلام کردند که از قدرت کنار خواهند رفت، و مجلس هم تک‌حزبی بودن را از قانون اساسی کشور حذف کرد. | |
| | |
| | |
| در دسامبر، «گردهمایی مدنی» هاول را به عنوان نامزد ریاست جمهوری موقتی معرفی کرد. دو ماه بعد، در فوریه‌ی ۱۹۹۰، در نطقی در جلسه‌ی مشترک مجلس نمایندگان و سنای آمریکا، هاول گفت که حتی نامزدی خود را باور نمی‌کرده است ــ اما در هنگام ایراد این سخنرانی او رئیس جمهور چکسلواکی بود.
| |
| | |
| در سال ۱۹۹۰، نخستین انتخابات آزاد کشور برگزار شد. هاول کرسی ریاست جمهوری را تا زمان «طلاق مخملی» ــ تجزیه‌ی کشور به جمهوری‌های چک و اسلواک در سال ۱۹۹۲ ــ حفظ کرد. او از سال ۱۹۹۳ تا سال ۲۰۰۳ رئیس جمهور جمهوری چک بود.
| |
| | |
|
| |
|
| | در دسامبر همین سال هاول نامزد ریاست جمهوری موقت شد و دو ماه بعد در فوریه ۱۹۹۰ او رئیس جمهور شد و نخستین انتخابات آزاد را برگزار کرد. در سال ۱۹۹۲ کشور چکسلواکی به دو کشور چک و اسلواک تقسیم شد که از سال ۱۹۹۳ تا ۲۰۰۳ هاول رئیس جمهور چک بود. پس از این تحولات این جابجایی در قدرت را انقلاب مخملی نام گذاردند. اصطلاح انگلیسی «انقلاب مخملی»، نخستین بار توسط ریتا کلیمووا، مدیرکل بخش ترجمه‌ی پارلمان اروپا، وضع شد که منظور از آن این بود که انقلاب چکسلواکی بدون خونریزی به نتیجه رسید. |
| === انقلاب مخملی صربستان === | | === انقلاب مخملی صربستان === |
|
| |
|