کاربر:Khosro/صفحه تمرین ژئوپلیتیک: تفاوت میان نسخه‌ها

'''ژئوپلیتیک''' یا جغرافیای سیاسی، از (ژئو) به معنی زمین، و (پلیتیک)، به معنی سیاست تشکیل شده است. این شاخه علمی از زمانی که وضع شده است، طی یک قرن گذشته از نظر مفهومی و فلسفی، دچار تحول و حرکت و گاهی نیز رکود بوده است. همانند بعضی رشته‌های علمی دیگر، هنوز بر سر موضوع و ماهیت  آن اتفاق نظر وجود ندارد. از جمله مناطق حیاتی و مؤثر در معادلات ژئوپلیتیک جهانی، منطقه‌ی خاورمیانه است؛ خاورمیانه را مرکز دنیای قدیم می‌دانند، مرکزی که در دل آن منطقه خلیج فارس به منزله (هارتلند) جهانی قرار دارد. دانش ژئوپليتيک، به تجزيه و تحليل ماهيت، ساختار و کارکردهای ويژه نظام ژئوپليتيک جهانی پرداخته و آن را به عنوان نظريه‌ای علمی معرفی می‌کند. تعارف متعددی از واژه ژئوپلیتیک از سوی علمای علوم سیاسی، روابط بین‌الملل و جغرافیا صورت پذیرفته‌است. گاهی اوقات در بعضی تعاریف، ژئوپلیتیک معادل جغرافیای سیاسی‌ خوانده شده‌است، اما اکثر دانشمندان ژئوپلیتیک قائل به جدایی حوزه‌های ژئوپلیتیک و جغرافیای سیاسی هستند.

== پیدایش علم ژئوپلیتیک ==

اولین بار اصطلاح جغرافیای سیاسی، توسط فیلسوف فرانسوی (روبرت آن تورگو) در سال ۱۷۵۱، در مقاله‌ای به کار برده شد که سال‌ها بعد انتشار یافت. روبرت تورگو جغرافیای سیاسی را یک (علم کاربردی – نظریه‌ای) تلقی می‌کرد که با تحقیق و بررسی تأثیرات متقابل واقعیات جغرافیایی اعم از انسانی و طبیعی با سازمان سیاسی می‌تواند در امر کشورداری به مسئولان مملکتی کمک کند. بعدها در سال ۱۸۹۷، پروفسور فردریش راتزل آلمانی، کتابی به نام جغرافیای سیاسی نوشت که نظریه‌ی کشور به مثابه‌ی موجود زنده (ارگانیزم) را ارائه داد که در آن برهه از زمان طرفداران زیادی را به خود جلب کرد، از جمله استاد علوم سیاسی سوئد (رودلف شلین) که  با کاربرد واژه‌ی  ژئوپلیتیک، جغرافیای سیاسی  را نظریه‌ی کشور و ارگانیزم جغرافیایی  معرفی کرد. از همین زمان ژئوپلیتیک که به طور عُمده با ایدئولوژی حکومت آمیخته بود، همگام با ژئواستراتژی مکیندری که بررسی اساس جغرافیایی سیاست جهان را هدف قرار داده بود، دیدگاه اغلب نظریه­پردازان سیاسی و جغرافی‌دانان را برای مدّت ۴۵ سال تشکیل دادند. اما بعد از پایان جنگ جهانی دوم و شکست آلمان نازی، ژئوپلیتیک خاص آلمان منجر به زمینه‌ی تخریب این علم به عنوان یک دیدگاه دانشگاهی شد.<ref name=":1" />

== احیاء و شکوفایی دوباره علم ژئوپلیتیک ==

جغرافیای سیاسی در دهه‌ی سال‌های ۱۹۵۰، با تلاش جغرافی‌دانان نام‌داری مانند هارتشورن، استیفن جونز و گاتمن، دوره‌ی فراز خود را آغاز کرد. از این به بعد جغرافیای سیاسی متأثر از پارادایم‌های رایج در جغرافیا و سایر علوم اجتماعی، تغییر و تحولاتی را از جهات تعریف، روش  و محتوا تجربه  کرد و دوره‌های گوناگونی مانند: کارکردگرایی ناحیه‌ای، فضایی – کمّی، رادیکالیسم، انسان‌گرایی و انتقادی را طی کرد. مطلاعات فضایی مربوط  به کشورها، دولت‌ها، پایتخت‌ها، مرزها، اختلافات ارضی۷ تقسیمات کشوری، استعمارگری، فدرالیسم، رودخانه‌های بین‌المللی و ده‌ها مسائل مکانی – سیاسی دیگر در سطوح مقیاس‌های جغرافیایی  متعدد محلی تا جهانی مورد توّجه جغرافی‌دانان سیاسی است. امروزه تعریف ساده از ژئوپلیتیک یا جغرافیای سیاسی که مورد قبول اکثر جغرافی‌دانان سیاسی است، عبارت است از «علم بررسی رابطه‌ی متقابل میان (قدرت) و (فضا)».<ref name=":1">[https://geography.ut.ac.ir/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%DB%8C-%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C معرفی جغرافیای سیاسی - وب سایت دانشکده جغرافیا]</ref>