خودکشی در ایران: تفاوت میان نسخه‌ها

تنها ایران نیست که با چالش خودکشی و راه‌های پیشگیری از آن مواجه است، بلکه چالشی است جهانی. بنا برآمارهای رسمی که دانشگاه علوم پزشکی ایران ارائه داده، خودکشی بین 20 علت اصلی مرگ‌ومیر در سراسر جهان در تمام گروه‌های سنی قرار دارد. از هر صد مرگ در جهان، یک مورد نتیجه خودکشی است.<ref name=":0" />  

در حالیکه برخی از کشورها با اجرای برنامه‌های مختلف توانسته‌اند از روند صعودی خودکشی پیشگیری کنند، ایران اما از جمله کشورهایی است که نه‌تنها روند نزولی را طی نکرده، بلکه مسیر افزایشی را هم در پیش گرفت. به طور کلی میزان خودکشی در کشور از ۴.۲ در سال ۸۰ به ۶.۲ در سال ۹۸ رسید به طوریکه با رشد حدود ۴۴ درصدی خودکشی در این ۱۹ سال گذشته روبرو بوده‌ایم.<ref name=":6">[https://fararu.com/fa/news/573574/%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%A2%D9%85%D8%A7%D8%B1 سایت فرارو - خودکشی در ایران به روایت آمار]</ref>

طبق آمار نیروی انتظامی جمهوری اسلامی در فاصله سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۹، هر سال به طور متوسط ۴,۱۸۳ نفر در ایران به دلیل خودکشی جان‌شان را از دست داده‌اند. با این حساب نرخ مرگ و میر ناشی از خودکشی ۵/۱ مورد به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت است. آمارهای رسمی در ایران نشان می‌دهد میزان خودکشی در ایران طی یک دهه گذشته، بیش از ۴۰ درصد رشد کرده و از حدود ۳,۵۰۰ مورد در سال، به بیش از ۵ هزار مورد افزایش یافته است. تازه‌ترین گزارش «شاخص‌های عدالت اجتماعی» در سال ۱۴۰۰ نشان می‌دهد که در ظرف ده سال بیش از ۴۰ هزار مرگ ناشی از خودکشی توسط نیروی انتظامی ثبت و ضبط شده است. این رقم بیش از دو برابر کل آمار قتل در دهه ۱۳۹۰ است، که کمتر از ۲۰ هزار نفر گزارش شده است.<ref name=":8" />   

به جز نیروی انتظامی، دو نهاد دیگر یعنی پزشکی قانونی و وزارت بهداشت هم به طور پراکنده آمارهای مربوط به خودکشی را ارائه می‌کنند که اطلاعات آنها به طور عمومی در دسترس نیست. اما نقل قول‌های منتشر شده در رسانه‌ها تحت عنوان آمار پزشکی قانونی نشان می‌دهد که بین آمارهای موجود نهادهای رسمی اختلاف قابل توجهی وجود دارد. به طور نمونه خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) در اسفند ۱۳۹۹، در گزارشی به نقل از پزشکی قانونی نوشت در سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸، به ترتیب ۵,۱۰۱ و ۵,۱۴۳ مورد خودکشی کامل رخ داده است. این آمار تقریبا ۲۰ درصد بالاتر از آماری است که نیروی انتظامی با عنوان موارد خودکشی منتشر کرده است.<ref name=":8">[https://iranopendata.org/pages/118-suicide-in-iran سایت داده‌های باز ایران - سیر صعودی آمار خودکشی در ایران]</ref>  

آمار وزارت بهداشت نشان می‌دهد  که ایران یکی از کشورهایی است که به شدت از معضل خودکشی رنج می‌برد. بر اساس همین آمار از هر ۱۰۰ هزار تن ایرانی، ۱۲۵ نفر اقدام به خودکشی می‌کنند که نسبت به آمار جهانی بسیار بالاست. سازمان بهداشت در تازه‌ترین آمار خود گفته است: «در کشورهای مرفه رقم خودکشی ۱۱،۵ در هر ۱۰۰ هزار جمعیت این کشورها بوده است.<ref name=":5" />

بررسی آمارها نشان می‌دهد که آمار خودکشی در ایران در سال 1401 نسبت به سال 1395 حدود 51 درصد افزایش داشته است.<ref name=":1">[https://tejaratnews.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-46/893682-%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%A2%D9%85%D8%A7%D8%B1-%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B7%DB%8C-%D8%B3%D8%A7%D9%84-%DA%AF%D8%B0%D8%B4%D8%AA%D9%87-%DA%AF%D8%A7%D9%85-%D9%85%D9%87%D9%85-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%AF تجارت‌نیوز - بررسی آمار خودکشی در ایران طی ۷ سال گذشته]</ref><ref>[https://news.mojahedin.org/i/%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%DB%B5%DB%B1%D8%AF%D8%B1%D8%B5%D8%AF%DB%8C-%D8%A2%D9%85%D8%A7%D8%B1-%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%86%D8%B3%D8%A8%D8%AA-%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D8%A7%D9%84-%DB%B1%DB%B3%DB%B9%DB%B5 سایت مجاهد - افزایش ۵۱درصدی آمار خودکشی در ایران نسبت به سال ۱۳۹۵]</ref> حسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران در هفتمین برنامه از نشست‌های انجمن روانشناسی ایران به مناسبت «10 سپتامبر؛ روز جهانی پیشگیری از خودکشی» گفت: آمار خودکشی در سال 1401 محرمانه است، اما می‌توانم بگویم که تعداد فوتی‌ها بیشتر شد. به طور کلی روند فوتی‌های ناشی از اقدام به خودکشی در کشور افزایشی است. در حوزه خودکشی، روندی که در ایران طی می‌کنیم، نگران‌کننده است.<ref name=":9">[https://www.aa.com.tr/fa/ایران/افزایش-آمار-خودکشی-در-ایران/2989205 افزایش آمار خودکشی در ایران]</ref>

در استان‌های زاگرس‌نشین آمار خودکشی بیشتر است. به نسبت جمعیت، خودکشی در استان‌های ایلام، کرمانشاه و کهگیلویه و بویراحمد بیشتر است.<ref name=":4">[https://www.khabaronline.ir/news/1855286/%D8%AE%D8%A8%D8%B1-%D9%87%D9%88%D9%84%D9%86%D8%A7%DA%A9-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%88%D8%AC-%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%DB%8C%DA%A9-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%A2%D9%82%D8%A7%DB%8C-%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AF%D9%87 خبر آنلاین - خبر هولناک از موج خودکشی در یک استان ایران به روایت آقای نماینده /علت چیست؟]</ref> بیشترین میانگین برای استان ایلام با ۱۷.۳ در ۱۰۰ هزار جمعیت است. بعد از آن کرمانشاه با ۱۳.۶ در ۱۰۰ هزار جمعیت و سپس لرستان با ۱۱.۱ در ۱۰۰ هزار جمعیت است.<ref name=":6" />

«سال گذشته(۱۴۰۱) در آبدانان 120 نفر اقدام به خودکشی کرده‌اند، امسال از فروردین تا شهریور، یازده دانش‌آموز اقدام به خودکشی کرده‌اند. بعد از مرگ باران، من با آموزش و پرورش صحبت کردم و به آنها توضیح دادم که بعد از وقوع چنین حوادثی، معمولا تا شش مورد خودکشی دیگر ممکن است، رخ دهد. آن زمان توجه نکردند تا نمونه‌های بعدی اتفاق افتاد.<ref name=":4" />

خودکشی در بین دختران دانش‌آموز، با خودکشی باران قمبری آغاز شده است. باران 13 ساله، دوست داشته آزادانه لباس بپوشد و آن‌طور که برخی می‌گویند بعضی رفتارهای پسرانه داشته است، این مساله باعث درگیری‌های مدام او با خانواده و به خصوص پدرش بوده. این درگیری‌ها گاهی بسیار شدید بوده و منجر به آن شده است که در تابستان پدر باران برای مدتی گوشی او را از او بگیرد و محدودش کند. خودکشی او بعد از یک مشاجره با پدرش رخ داده است. به این صورت که باران به طبقه بالای خانه رفته و خودش را با شال حلق‌آویز کرده است.<ref name=":3" />  

پدر ساناز قمبری، دانش‌آموزی که اوایل آذر ماه ۱۴۰۲ جان باخته: ساناز در خانه آزادی داشت، همه‌ چیز به میلش بود. بسیار بچه درس‌خوانی هم بود. در یک‌سال و نیم گذشته تمام فکر و ذکرش درس بود. مدام نگران بود که معدل و کنکورش چطور می‌شود، نمره ریاضی‌اش 19.75 بود. نگران بود که با این نمره‌ها و در این مدرسه‌ها که در اینجا هست، نتواند دانشگاهی که می‌خواهد قبول شود. می‌گفت اینها پارتی‌بازی می‌کنند و آخرش هم هیچ چیز به ما نمی‌دهند. می‌گفت معلم ریاضی‌ام برای اینکه نمره آشنای خودشان بهتر شود، به جای بیست به من 19.75 داده است<ref name=":3" />

سایت خبری انتخاب در بیست و ششم آبان 1399، در گزارشی خبر از شش خودکشی در مهر و آبان بین دانش‌آموزان رامهرمزی داده است. در این گزارش اشاره شده که یکی از دلایل خودکشی‌های رخ داده، فقر و دسترسی نداشتن به امکانات لازم برای شرکت در کلاس‌های آنلاین بوده است. در آنجا هم نمونه‌هایی از خودکشی به شیوه حلق‌آویز کردن دیده شده است و اقلا در مورد یکی از دانش‌آموزانی که خودکشی کرده، گفته شده که علت خودکشی او، از دست دادن دوستش آن هم به واسطه خودکشی بوده است.<ref name=":3" />

تهران در سال ۸۰ جزو سه ـ چهار استان با پایین‌ترین نرخ خودکشی در کشور بود اما این روند از سال ۹۵ ناگهان اوج گرفته و افزایشی شده و نهایتا به نرخ ۶.۸ می‌رسد. بیشترین افزایش خودکشی با سلاح گرم را نیز در تهران داشتیم که ۵ برابر شده است. بعد از تهران نیز در قم و فارس سه برابر شده است.<ref name=":6" />

در سال ها 1990 تا 1999 میزان خودکشی مردان نسبت به زنان حدود 1.5 درصد بوده است. این آمار در بین سال‌های 1999 تا 2008 نشان‌ می‌دهد نسبت خودکشی مردان به زنان بین 1.5 تا 2 درصد بیشتر است.

طبق آمار رسمی، میزان نسبت خودکشی مردان به زنان در ایران برای سال 2015 در اوج خود یعنی 2.5 درصد بیشتر بوده است. آخرین آمار ثبت شده در این موضوع مربوط به سال 2017 است که نشان می‌دهد میزان خودکشی مردان نسبت به زنان 2.45 درصد بیشتر بوده است.<ref>[https://amarfact.com/statistics/suicide-statistics-2/ آمار فکت - آمار نسبت خودکشی مردان به زنان در ایران]</ref>

حدود 40 درصد از افرادی که اقدام به خودکشی می‌کنند در گروه سنی 30 تا 49 ساله و 20 درصد از آنها در گروه سنی 18 تا 24 ساله هستند. حدود 32 تا 35 درصد از آنها نیز در گروه سنی 15 تا 29 ساله هستند.<ref name=":9" />

آمار خودکشی در سال‌های گذشته نشانگر بالا بودن میزان خودکشی در ایران نسبت به میزان قتل است، خودکشی در ایران برای سال 1990 بیش از 7 درصد جمعیت کشور به ثبت رسیده است. طبق آماری که آمارفکت از وبسایت آماری ourworldindata به دست آورده است؛ میزان قتل در ایران همواره کمتر از خودکشی بوده است.<ref>[https://amarfact.com/statistics/suicide/ آمار فکت - آمار نرخ خودکشی و نرخ قتل در ایران]</ref>

به گفته حمید پیروی کارشناس جمهوری اسلامی حدود 60 درصد از کسانی که خودکشی کردند، هنگام اقدام به خودکشی، افسردگی داشتند. به عبارتی گاهی ممکن است افراد از نظر اقتصادی مشکلی هم نداشته باشند. با این حساب درمان اختلالات روانشناختی خود می‌تواند گام بزرگی برای کاهش آمار خودکشی باشد.<ref name=":1" />

آمار خودکشی با سلاح گرم در ایران نشان می‌دهد که از سال 1990تا 2011 شاهد افزایش تعداد خودکشی‌ها به این روش بوده‌ایم. بر اساس آمار امروز بیشترین میزان خودکشی با سلاح گرم مربوط به سال 2011 با 291 خودکشی بوده است.

بر اساس آماری که آمارفکت از سایت ourworldindata به دست آورده است؛ به نظر می‌رسد از سال 2011 میزان خودکشی با سلاح گرم کاهش پیداکرده است به‌گونه‌ای که در سال 2019 به 256 خودکشی در سال رسیده است.<ref>[https://amarfact.com/statistics/%d8%a2%d9%85%d8%a7%d8%b1-%d8%ae%d9%88%d8%af%da%a9%d8%b4%db%8c-%d8%a8%d8%a7-%d8%b3%d9%84%d8%a7%d8%ad-%da%af%d8%b1%d9%85-%d8%af%d8%b1-%d8%a7%db%8c%d8%b1%d8%a7%d9%86/ آمار فکت - آمار تعداد خودکشی با سلاح گرم در ایران]</ref>