کاربر:Mehran/صفحه تمرین۱
تِروریسم
درفرهنگ فارسی به آدم کشی، وحشت پراکنی، وحشت گرایی گفته می شود.دردنیای امروزی تروریسم یکی ازعلل تهدید جوامع بشمار میرود..برطبق قوانین قضایی دراکثرکشورها خصوصاً کشورهای اروپایی وآمریکایی اینکارجرم محسوب شده وقابل پیگرد قانونی است.درضمن اگرجنگی علیه شهروندان غیرنظامی رخ دهد وکشتاری صورت بگیرد اینکارنیزجنایت جنگی محسوب می شود.
واژه ترور (Terror) از واژه لاتین «Terror» به معنای «عامل اضطراب» گرفته شده است.
ترور در لغت به «ترساندن» و تروریسم به «ارعاب و تهدید»، «ایجاد ترس و وحشت در مردم» و تروریست (Terrorist) به «طرفدار ارعاب و تهدید و حکومت زور»، معنا شده است.
دانشنامه «لاروس» نیز این واژه را به معنای بیرحمی، قساوت و ترس ترجمه می نماید.
دانشنامه «بریتانیکا» تروریسم را به «کاربرد سیستماتیک ارعاب یا خشونت پیش بینی ناپذیر بر ضد حکومت¬ها، انسان¬ها و افراد برای دستیابی به یک هدف سیاسی» و فرهنگ بزرگ «لیتره» این واژه را برابر «برقراری سلطه ارعاب و وحشت» دانسته است.[۱]
یان مک لین (Iain Mclean) گردآورنده «فرهنگ لغت علوم سیاسی آکسفورد» نیز در بخش تعریف تروریسم اثر خود آورده است: «تروریسم اصطلاحی است بر سر آن توافقی میان حکومتها یا تحلیلگران دانشگاهی وجود ندارد، اما تقریباً به شیوه های گوناگون به تعبیری منفی به کار می رود .[۲]
دردهه های اخیربخش زیادی ازسازمانهای سیاسی چپ گرا،ویا راست گرا،ویا گروههای افراطی مذهبی،وحتی دولت های حاکم برای پیشبرداهداف خود دست به اینکارزده اند.
تعریف تروریسم درلغت نامه های فارسی
تِروریسم در لغت نامه دهخدا:
تروریسم. [ ت ِ رُ ری ] (فرانسوی ، اِ) اصل حکومت وحشت و فشار. || اصول حکومتی که در فرانسه از 1793تا 1794 م. مستقر بود. || در زبان فارسی این کلمه باصلی اطلاق می شود که در آن از قتلهای سیاسی و ترور دفاع گردد. و رجوع به ترور و تروریست شود.
تِروریسم در فرهنگ معین:
تروریسم( ~.) [ فر. ] (اِ.) به کارگیری ترور به عنوان شیوة عمل برای دست یافتن به هدف که معمولاً دلایل سیاسی و عقیدتی دارد.
تروریسم در فرهنگ فارسی عمید:
تروریسمروش کسانی که آدم کشی و تهدید مردم و ایجاد خوف و وحشت را به هر طریقی که باشد برای رسیدن به هدف های سیاسی خود از قبیل تغییر حکومت یا در دست گرفتن زمام امور به کار می گیرند.
انواع تروریسم
تروریسم مذهبی :
نوعی تروریسم است که در آن انگیزهها و اهداف، بطور اصولی بیشتر مشخصهٔ یا متأثر از مذهب باشد.
تروریسم سیاسی:
در سیاست به کارهای خشونتآمیز و غیرقانونی حکومتها برای سرکوبی مخالفان خود و ترساندن آنها ترور دولتی میگویند و نیز کردار گروههای مبارزی که برای رسیدن به هدفهای سیاسی خود دست به کارهای خشونتآمیز و هراسانگیز میزنند، تروریزم نامیده میشود. حملاتی مانند اقدام تروریستها در منهدم کردن برجهای دوقلوی سازمان تجارت جهانی در ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ عملیاتی تروریستی بهشمار میرود.
تروریسم دولتی:
واژه تروریسم دولتی واژهای جنجالبرانگیز است. تروریسم دولتی اصطلاحی است که برای دخالت دولت یا دولتهایی در امور داخلی یا خارجی دولتی دیگر که به وسیله اجرا یا مشارکت در عملیات تروریستی یا حمایت از عملیات نظامی برای زوال، تضعیف و براندازی دولت مذکور یا کل دستگاه حاکمه آن کشور انجام میشود.
کمکهای مادی و معنوی (مثل حمایت سیاسی) به گروههای مخالف و مشارکت در عملیاتی چون بمبگذاری، مینگذاری بنادر و سواحل،آدمربایی، هواپیماربایی و ترور مقامهای عالی مملکتی، نمونههایی از تروریسم دولتی هستند.
برایان جنکینس از خبرنگاران مشهور در موضوع تروریسم، تروریسم دولتی را «جنگ از طریق قائم مقام» تعریف میکند. وی میگوید: «این کشورها (پیروان تروریسم دولتی) بر محدودیتهای جنگهای متعارف واقفاند؛ بنابراین ترجیح میدهند از امکانات سازمانهای تروریستی، که خود راساً آنها را ایجاد کردهاند یا تغذیه مالی آنها را بر عهده دارند، برای تهدید دشمن یا اخلال در ثبات سیاسی و اقتصادی آن کشور یا ایجاد بیثباتی سیاسی و اقتصادی در آن مملکت بهره گیرند». جنکینس معتقد است که این شکل از تروریسم بهسرمایهگذاری بسیار کمتری نسبت به یک جنگ متعارف نیاز دارد، دشمن را از پای میاندازد و میتوان ارتباط با تروریستها را بهطور کلی منکر شد.
تفاوت تروریسم دولتی و غیر دولتی
تفاوت عمده تروریسم دولتی و تروریسم غیردولتی در مجری آن است. بدین معنی که مجری و طراح اعمال تروریستی غیردولتی افراد، گروهها و احزاب اند، و مجری و طراحی اعمال تروریستی دولتی، یک دولت یا چند دولت خاص هستند.
علاوه بر این دخالت دولت یا دولتها در اعمال تروریستی دو گونهاست:
- به صورت مستقیم؛ یعنی خود دولت اعمال تروریستی را علیه دولت دیگر انجام میدهد.
- به صورت غیرمستقیم؛ یعنی به وسیله فرستادن کمکهای مادی مانند اسلحه، مهمات و وسایل پیشرفته نظامی در اختیار گروههای مخالف دولت مذکور قرار داده شود یا از گروههای مزبور حمایت سیاسی یا اقتصادی یا تبلیغاتی شود.
به اعتقاد مؤلفان کتاب فرهنگ اصطلاحات سیاسی و استراتژیک، سه مقوله را باید از تروریسم دولتی استثنا نمود و غیردولتی تلقی کرد:[نیازمند منبع]
- گروههای آزادیبخش ملی
- گروههای انقلابی
- گروههای قومی یا مذهبی
تاکتیکهای تروریسم
تاکتیکهای تروریسم (انگلیسی: Tactics of terrorism) متنوع است. همانطور که حملات واقعی مهم است، ایجاد ترس و وحشت در بین توده مردم نیز مهم است، بهطوریکه تأثیر تهدید به خشونت به همان اندازه خشونت واقعی، مؤثر است.
بمبگذاری
به عنوان یک نتیجه جهانی شدن، سهولت نسبی دسترسی به مواد شیمیایی که برای مواد منفجره استفاده میشود، دستگاههای انفجاری دستساز بمب کنارجادهای (IED) هارا بهطور فزایندهای برجسته ساختهاست. این اثر دوگانه قدرت آتش تروریستها را افزایش میدهد آنهایی که بهطور کلی نسبت به اهدافشان ضعیف تر بوده و همچنین برای جذب هواداران خود نیاز به تبلیغات دارند. ممکن است در خودروها نصب شود تا یک خودرو انفجاری بسازند که در جادهها در نزدیکی وسیله نقلیه هدف قرار داده شده یا حتی نسبت به تجمع افراد برای حملات انتحاری مورد استفاده قرار گیرد.
از دیدگاه تاکتیکی، هر یک از این روشها نقاط مثبت و نقاط منفی خود را دارند به عنوان مثال خودروی بمبگذاری شده به عنوان مکانیسمهای خودشان عمل میکنند و میتواند یک مقدار نسبتاً زیادی مواد منفجره با وزن بیش از ۱۰۰۰ پوند (۴۵۰ کیلوگرم) را حمل کند، در حالی که یک کمربند انفجاری دارای مقدار بسیار کمتری مواد انفجاری است اما ممکن است اجازه دسترسی به فضاها و مناطقی که وسایل نقلیه نمیتوانند در اختیار آنها قرار دهند را تأمین کند.
حملات انتحاری
نوشتار اصلی: حمله انتحاری
تروریسم انتحاری نوعی تروریست تهاجمی است که در پی تحقیر و حتی از دست دادن حمایت از جامعه است. مشخصه یک تروریست انتحاری، این است که مهاجم انتظار ندارد که بعد از مأموریتش زنده بماند و اغلب روش حملهای را اجرا میکند که برای موفق شدن نیاز به مرگ مهاجم دارد (مانند قرار دادن یک خودروی انفجاری، پوشیدن یک جلیقه انتحاری یا زدن یک هواپیما به یک ساختمان). در اصل، یک تروریست انتحاری در همان زمان که دیگران را میکشد خودش را هم میکشد. معمولاً این تاکتیکها برای اهداف تظاهرات یا ترورهای هدفمند مورد استفاده قرار میگیرند. در اکثر موارد، هدف آنها کشتن تعداد زیادی از مردم است؛ بنابراین، در حالی که اجبار و تهدید در تمام انواع تروریسم وجود دارد، اجبار و تهدید عنصر اصلی تروریسم انتحاری است.
تعداد حملات با استفاده از تاکتیکهای انتحاری از ۵ عملیات در سالهای ۱۹۸۰ به ۱۸۰ عملیات در سالهای بین ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۵ افزایش یافتهاست و از ۸۱ حمله انتحاری در سال ۲۰۰۱ به ۴۶۰ در سال ۲۰۰۵ افزایش داشتهاست. این حملات اهداف متنوع نظامی و غیرنظامی را هدف قرار دادهاند، از جمله در سریلانکا، در اسرائیل از ۶ ژوئیه، ۱۹۸۹، در عراق از زمان حمله آمریکا به این کشور در سال ۲۰۰۳، و در پاکستان و افغانستان از ۲۰۰۵.
بین سالهای ۱۹۸۰ و ۲۰۰۰، بیشترین تعداد حملات انتحاری توسط ببرهای آزادیبخش تامیل ایلام از سریلانکا انجام شدهاست. تعداد حملات انجام شده توسط LTTE دو برابر بیشتر از سایر سازمان بزرگ افراطی بودهاست. در اسرائیل، غزه و کرانه غربی، بمبگذاری انتحاری یک استراتژی ضد اسرائیل است که عموماً توسط اسلامگرایان و گاهی اوقات گروههای سکولار فلسطینی از جمله جبهه مردمی آزادی فلسطین انجام میشود.
حملات موشک و خمپاره
حملات راکتی و خمپاره از سالهای ۱۹۸۲ تا ۲۰۱۲ بهطور گستردهای مورد استفاده قرار گرفتهاست؛ در مثال حملات موشکی در خاورمیانه به شهرها و شهرکها توسط گروههای سیاسی نظیر حزبالله لبنان و حماس (که به عنوان تروریسم دولتی شناخته نمیشوند) و سازمان غیر سیاسی مانند جهاد اسلامی فلسطین، القاعده و بسیاری دیگر انجام شدهاست.
تعداد حملات با استفاده از پرتاب انفجاری پس از کاهش حملات انتحاری افزایش یافت، همانطور که در حملات راکتی فلسطین به اسرائیل دیده میشود، بر اساس گزارشها بین ۸۰۰۰۰۰ نفر تا یک میلیون و نیم در خطر مستقیم خمپاره و محدوده موشکی قرار دارند در تحقیقاتی که در سال ۲۰۱۱ منتشر شد، ۱۵٬۰۰۰ نفر نیاز به درمان به دلیل اختلال استرسی پس از ضایعه روانی(PTSD) هستند و ۱۰۰۰ نفر که در معرض خمپاره (قسام) و حملات موشکی بام-۲۱ گراد قرار گرفتهاند تحت درمان روانپزشکی قرار گرفتهاند.
حملات با استفاده از خودرو
نوشتار اصلی: حمله با خودرو
در سالهای ۲۰۰۰، تعدادی از حملات با استفاده از خودرو صورت گرفتهاست، تروریستها از وسایل نقلیه سنگین یا سایر وسایل نقلیه موتوری برای زیر گرفتن عابرین پیاده یا حمله به وسایل نقلیه استفاده میکنند.
در مقایسه با حملات انتحاری، استفاده از وسیله نقلیه به عنوان سلاح آسانتر و برنامهریزی و انجام بدون تشخیص است. در این تاکتیک نیازی به خرید مواد منفجره نیست. سلاح، یک وسیله نقلیه استاندارد قانونی خیابانی است که در کشور هدف مورد استفاده قرار میگیرد و بدون سوء ظن قابل استفاده میباشد. بر اساس گزارشی از اطلاعات جهانی استراتفور، استفاده از یک وسیله نقلیه به عنوان یک تاکتیک تروریستی تقریباً مؤثر است اما هنوز مانند یک بمبگذاری انتحاری مخرب نیست.
در سال ۲۰۱۶، دو حمله با استفاده از خودرو در اروپا رخ داد: حمله ماه ژوئیه ۲۰۱۶ نیس، فرانسه، که ۸۶ تن را کشت؛ و حمله کامیونی ۲۰۱۶ بازار کریسمس برلین آلمان که ۱۲ تن را کشت.
چهار حمله مشابه دیگر در سال ۲۰۱۷ انجام شد: یکی در اورشلیم در ماه ژانویه که چهار نفر و یکی در حمله ۲۰۱۷ وستمینستر لندن در ماه مارس که سه نفر کشته شدند. حمله ۲۰۱۷ استکهلم در ۷ آوریل ۵ تن را کشت. یک حمله دوم در ماه ژوئن ۲۰۱۷ لندن که سه نفر کشه شدند و حمله ۲۰۱۷ بارسلونا که حداقل چهارده نفر را کشت. در همان سال، یک حمله مشابه دیگر (حمله ۲۰۱۷ منهتن) در ایالات متحده، در شهر نیویورک، در ماه اکتبر رخ داد و هشت نفر را کشت.
سایر حملات تروریستی مشابه از سال ۲۰۱۴ بهطور متناوب در کشورهای غربی رخ دادهاست، هرچند تلفاتی نداشتهاست.
حملات به هواپیما و هواپیماربایی
نوشتار اصلی: هواپیماربایی
در حمله نافرجام هواپیمائی سال ۲۰۰۲، موشکهای سلاح دوشپرتاب سطحبههوا به هنگام بلند شدن یک هواپیمای مسافربری شلیک شدند.
هواپیماربایی به عنوان یک تاکتیک تروریستی نیز مورد استفاده قرار میگیرد. در حملات ۱۱ سپتامبر، ۱۹ تروریست القاعده پرواز شماره ۱۷۵ یونایتد ایرلاینزخطوط هوایی آمریکا، پرواز شماره ۷۷ امریکن ایرلاینز و پرواز ۹۳ خطوط هوایی آمریکا را ربوده و آنها را به برجهای دوقلو مرکز تجارت جهانی (۲۰۰۱–۱۹۷۳)، سمت جنوب غربی ساختمان پنتاگون و ساکنین شهر استونی کریک نزدیک شانکسویل، پنسیلوانیا کوبیدند که بر اثر این حمله تروریستی ۲٬۹۷۷ قربانی، که بیشتر آنها شهروندان آمریکایی بودند کشته شدند.
سلاحهای شیمیایی و بیولوژیکی
نوشتار اصلی: بیوتروریسم
بیوتروریسم انتشار عمدی ویروسها، باکتریها یا سایر میکروبها (عوامل) است که برای ایجاد بیماری یا مرگ در افراد، حیوانات یا گیاهان استفاده میشود. عوامل بیولوژیکی بهطور معمول در طبیعت یافت میشوند، اما ممکن است آنها را تغییر دهند تا توانایی آنها را برای ایجاد بیماری افزایش دهند، آنها را به داروهای فعلی با افزایش توانایی آنها در محیط زیست تبدیل کنند. عوامل بیولوژیکی در دست تروریستها تهدید جدی برای امنیت دولتها هستند؛ زیرا آنها میتوانند به راحتی از طریق هوا، آب و غذا پخش شوند. کشف عوامل بیولوژیکی نیز ممکن است دشوار باشد و اغلب بعد از چند ساعت تا چند روز ممکن است عوارض آن نمود پیدا کند.
یک نمونه برجسته از حمله بیوتروریستی به ایالات متحده حملات سیاهزخم یا آنتراکس سپتامبر ۲۰۰۱ است. در ۱۸ سپتامبر ۲۰۰۱، چندین نامه حاویسیاهزخم به رسانهها و دفترکنگره ایالات متحده، سناتور تام دشل و سناتور پاتریک لیهی فرستاده شد. پنج نفر از آمریکاییها از طریق استنشاق در اثر تماس با نامههای آلوده جان خود را از دست دادند. در حالی که حملات آنتراکس سال ۲۰۰۱ نسبتاً کوچک بودند، دولت ایالات متحده از سال ۲۰۰۱ تاکنون چندین مرحله را برای تصویب قانون و ابتکارات با هدف حفاظت بهتر ایالات متحده در برابر حملات بیولوژیکی، بهبود سیستم بهداشت عمومی ایالات متحده و بهبود وضعیت توانایی ایالات متحده در پاسخ به حملات بیولوژیکی را گذراندهاست.
استفاده از سلاحهای شیمیایی توسط آئوم شیرینکو، یک جنبش جدید مذهبی ژاپن که در سال ۱۹۹۵ حادثه حمله با گاز سارین در متروی توکیو را انجام داد. ایان دیویدون، یک بریتانیایینژادپرست سفیدپوست و نئونازیسم که در سال ۲۰۰۹ برای برنامهریزی حملات تروریستی دربرگیرنده سم رایسیندستگیر شد. در سال ۲۰۱۱، دولت ایالات متحده اطلاعاتی را کشف کرد که گروههای تروریستی در تلاش برای به دست آوردن مقدار زیادی کرچک (گیاه) برای تولید سم ریزن بودند.
تروریسم کشاورزی
نوشتار اصلی: تروریسم کشاورزی
یک زیرمجموعه بیوتروریسم، تروریسم کشاورزی است، اشاره به اشاعه عمدی بیماری حیوان یا گیاهپزشکی برای ایجاد ترس، ایجاد زیان اقتصادی یا تضعیف ثبات اجتماعی است.هدف نهایی تروریسم کشاورزی در کشتار دام و گیاهان و آلودگی مواد غذایی است که باعث ایجاد بحران اقتصادی در صنایع کشاورزی و مواد غذایی، ناآرامیهای اجتماعی و از دست دادن اعتماد به دولت میشود. بسیاری از کارشناسان معتقدند که بخش کشاورزی و تأمین مواد غذایی ایالات متحده در میان آسیبپذیرترین و کمترین حفاظت است و از اهداف بالقوه است و آنها بر این باورند که تروریستها این را دریافتهاند. بعد از آنکه نیروهای آمریکایی و متحدان آنها به القاعده حمله کردند در پناهگاهها و غارها در شرق افغانستان در سال ۲۰۰۲، اسناد کشاورزی ایالات متحده و کتابهای آموزش القاعده را در مورد هدف قرار دادن کشاورزی در میان هزاران سند دیگر یافتند.
تحلیلگران تعدادی از ویژگیهای نظام کشاورزی ایالات متحده را شناسایی کردهاند که آن را بسیار آسیبپذیر میکند. با توجه به اینکه کشاورزی بهطور کلی از گستردگی در زمین برخوردار است، مزارع به لحاظ جغرافیایی در محیطهایی که برای امنیت دشوار است پراکنده میشوند. همچنین دامها معمولاً در مکانهای محدود متمرکز شدهاند، که به بیماریها اجازه میدهد سریعاً حیوانات بیشتری را آلوده کنند. اگرچه بسیاری از کارشناسان معتقدند که ایالات متحده از آلودگی به تروریسم کشاورزی آسیبپذیر است، آنها هرگز از حملات مربوط به تروریسم کشاورزی در مقیاس بزرگ رنج نمیبرند. بسیاری از دانشمندان علوم سیاسی سال ۱۹۸۴ حمله سالمونلا را در دلس، اورگن به عنوان یک مثال کوچک از حملات کشاورزی در ایالات متحده آمریکا. میشناسند. یک فرقه مذهبی بهطور عمدی ۱۰ رستوران را با سالمونلا آلوده کرد تا بتواند در انتخابات محلی نفوذ کند و بیش از ۷۵۰ نفر را مبتلا کرد. با وجودی که ایالات متحده تاکنون در مقیاس بزرگ حملات تروریسم کشاورزی را تجربه نکردهاست، همانند اقدامات ضد بیوتروریسم، دولت ایالات متحده چندین قانون را تصویب کرده و ابتکارات را در چند دهه گذشته آغاز کردهاست تا بتواند امنیت سیستم کشاورزی و آماده شدن برای حملات بالقوه را تقویت کند.
سلاح هستهای
نوشتار اصلی: تروریسم هسته ای
در مورد حملات مربوط به سلاحهای هسته ای نیز نگرانکننده است. این قابل قبول است که تروریستها میتوانند یک سلاح هستهای بدست آورند. در سال ۲۰۱۱، خبرگزاری انگلیسی بریتانیا، تلگراف، اسناد ویکیلیکس، مربوط به بازجوییهای خالد شیخ محمد در مورد خلیج گوانتانامو را دریافت کرد. این اسناد به خالد اشاره کردهاست که اگر اسامه بن لادنتوسط ائتلاف ویلینگ دستگیر یا کشته شود، یک سلول خفته القاعده یک سلاح کشتارجمعی را در یک مکان مخفی در اروپا منفجر خواهد کرد و قول داد که این «یک جهنم هسته ای» میباشد.
در حالی که هیچ گروه تروریستی تاکنون موفق به استفاده از یک جنگافزار هستهای نشدهاست، بسیاری از دانشمندان علوم سیاسی و مقامات برجسته دولت، تروریسم هستهای را یکی از بزرگترین تهدیدات امنیتی جهانی میدانند. شواهد قوی وجود دارد که گروههای تروریستی مانند القاعده بهطور جدی به دنبال دستیابی به سلاحهای هستهای هستند واورانیوم یا پلوتونیم غنیسازی شده (HEU) برای تولید سلاح هستهای ضروری است. یکی دیگر از نگرانیهای جدی این است که نقص در دستگاههای امنیتی هستهای بسیاری از کشورها آنها را به سرقت یا از دست دادن HEU یا پلوتونیوم رها کردهاست. طبق اطلاعات آژانس بینالمللی انرژی اتمی از بانک اطلاعاتی غیرقانونی قاچاق مواد (ITDB)، ۱۸ مورد از سرقت یا از دست رفتن HEU و پلوتونیوم در کشورهای عضو ITDB گزارش شدهاست. با توجه به این نگرانیهای جدی، ایالات متحده، متحدان آن و سازمانهای بینالمللی مانندسازمان ملل متحد، چندین موافقت نامه و مقررات بینالمللی را برای اطمینان از اینکه استانداردهای امنیت هستهای همه کشورها کافی و مؤثر است، را بتصویب رساندهاند و امنیت همه ذخایر هستهای آسیبپذیر و محافظت نشده در سراسر جهان در چند سال آینده را پیشبینی کردهاند.
تروریسم سایبری
نوشتار اصلی: تروریسم سایبری
در فناوری اطلاعات در حال رشد، بسیاری از دانشمندان علوم سیاسی و مقامات برجسته دولتی به شدت نگران توانایی گروههای تروریستی در اجرای حملات سایبری و آسیبپذیریهای دولت در این حملات هستند. سایبرتروریسم بهطور بالقوه میتواند به تاکتیک فزایندهای برای گروههای تروریستی تبدیل شود، زیرا میتوان آنها را هزاران کیلومتر دور از هدف اجرا کرد و ردیابی مجرمان سخت است. در سخنرانی اکتبر ۲۰۱۲، وزیر دفاع ایالات متحده لئون پانهتا جدی بودن یک حمله سایبری به ایالات متحده را شرح داد: «یک حمله سایبری توسط مردم یا گروههای افراط گرای خشونتآمیز میتواند به اندازه حمله تروریستی ۱۱ سپتامبر مخرب باشد. چنین حمله تروریستی مخرب سایبری میتواند کشور را فلج کند.»
اصطلاح تروریسم سایبری ابتدا توسط بری کالین، یکی از کارشناسان ارشد مؤسسه امنیت و اطلاعات در کالیفرنیا در دهه ۱۹۸۰، به تصویر کشیده شد. مرکز مطالعات استراتژیک و بینالمللی تروریسم سایبری را به عنوان «استفاده از ابزار شبکه کامپیوتری برای به تعطیل کشاندن زیرساختهای ملی و حیاتی (مانند انرژی، حمل و نقل، عملیات دولت) یا به اجبار یا ارعاب یک دولت یا مردم غیرنظامی تعریف کردهاست.» بسیاری از کارشناسان بر این باورند که آسیبپذیریهای جدید به عنوان ملت ایجاد میشود و زیرساختهای حیاتی آنها بیشتر وابسته به شبکههای رایانهای میشوند.
در حالیکه نگرانی در حال افزایش است، حملات سایبری علیه تروریسم هنوز تا حد زیادی به عنوان فرضی در خصوص ایالات متحده صورت میگیرد. جیمز لوئیس در گزارش خود برای مرکز مطالعات استراتژیک و بینالمللی مینویسد: تا کنون، تروریسم سایبری به معنای کمی بیش از تبلیغات و جمعآوری اطلاعات است و هیچگونه زیرساختهای انتقادی تاکنون توسط حملات اینترنتی تروریستی بسته نشدهاست. لوئیس همچنین توضیح میدهد که چگونه گروههای تروریستی مانند القاعده از اینترنت استفاده قابل توجهی کردهاند، اما تنها به عنوان یک ابزار برای روابط درون گروهی، جمعآوری کمکهای مالی و روابط عمومی بودهاست. یک کتاب آموزش القاعده تحت عنوان «مطالعات نظامی در جهاد علیه رقیبان» توضیح میدهد که مواد منفجره سلاح ترجیحی تروریستها هستند، زیراً مواد منفجره باعث ترس و وحشت دشمن میشود. در حالی که انفجارها دراماتیک هستند، ترس را به قلب مخالفان منتقل میکنند و آسیب پایدار ایجاد میکنند، حملات سایبری، مانند برخی از انواع تاکتیکهای تروریسم، همان تأثیرات معنوی و سیاسی که تروریستها دنبال میکنند را ندارند. برخی از دانشمندان علوم سیاسی مانند لوییس معتقدند سازمانهای تروریستی مانند القاعده ممکن است از حملات سایبری برای قطع خدمات اضطراری استفاده کنند تا تأثیر یک حمله فیزیکی را تقویت و شدت بخشند.
سلاح گرم متعارف
علیرغم تصویر مردم از تروریسم به عنوان بمبگذاری، و تعداد تلفات زیاد و تأثیرات رسانهای بمبگذاریها، اسلحه گرم متعارف تأثیرات بیشتری دارند اگر چه هنوز به صورت فراگیر مورد استفاده قرار نگرفتهاست. . به عنوان مثال، در حملات ۲۰۱۱ در نروژ، ۶۸ نفر توسط یک مرد با دو اسلحه کشته شدند. در حملات نوامبر ۲۰۰۸ در بمبئی بخشی از کشتار با اسلحه و بخشی توسط بمب انجام شد. همچنین، در تیراندازی فرودگاه بینالمللی لس آنجلس سال ۲۰۱۳. که توسط یک مرد با تفنگ انجام شد یک افسر اداره امنیت حمل و نقل کشته و چند تن دیگر زخمی شدند.
در سال ۲۰۰۴، شورای اروپایی «نیاز به اطمینان از اینکه سازمانها و گروهها تروریستی از اجزای تجارت آنها محروم شوند،» که شامل: «نیاز به اطمینان از امنیت بیشتر سلاح گرم، مواد منفجره، تجهیزات بمبگذاری و فناوریهایی که به ارتکاب عملیاتهای تروریستی کمک میکند.»
حمله با چاقو
نوشتار اصلی: حمله با چاقو به عنوان یک تاکتیک تروریستی
حملات چاقو کشی ارزان و آسان است اما برای نیروهای امنیتی ممانعت از آن بسیار مشکل است.
حملات ثانویه
گروههای تروریستی ممکن است دستگاههای ثانویه را در یک فاصله زمانی کم بعد از انفجار طراحی کنند تا بتوانند نیروهای اورژانس و افرادی که برای رسیدگی به زخمیها و کشتهها وارد شدهاند را نابود کنند.
جمهوری اسلامی ایران و پروندههای تروریسم دولتی
پس از انقلاب ۱۳۵۷ برخی کشورها، سازمانها و دادگاهها جمهوری اسلامی ایران را به دست داشتن در اقدامات تروریستی یا حمایت از گروههای تروریستی متهم یا محکوم کردهاند.
از جمله این کشورها اسرائیل، آلمان، آرژانتین و انگلیس هستند. دولت آمریکا نیز ایران را متهم به حمایت از چندین گروه تروریستی در جهان همچون گروه حزبالله لبنان، گروه حماسفلسطین و چند گروه فلسطینی که در فهرست گروههای تروریستی دولت این کشور قرار دارند کردهاست. همچنین دولت آمریکا سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و وزارت دفاع ایران را در فهرست گروههای تروریستی قرار دادهاست. وزارت خارجه ایالات متحده در روز پنجشنبه ۲ ژوئن ۲۰۱۶ در گزارش سالانه خود دربارهٔ تروریسم جهانی اعلام داشت، حکومت ایران با وجود رسیدن به توافق جامع با قدرتهای جهانی بر سر برنامه هستهای خود، همچنان اصلیترین کشور حامی تروریسم در جهان است.
در سال ۲۰۱۶ میلادی تنها کشور حامی تروریست و تروریسم جهانی در سطح بینالملل همچنان دولت اسلامی ایران محسوب میشود. دولت آلمان چند تن از مقامت بلندپایه حکومت ایران را که در دادگاه میکونوس به دخالت در عملیات تروریستی محکوم شده بودند را تحت پیگرد قضایی قرار دادهاست.[پیوند مرده]
در گزارش آمریکا دربارهٔ تروریسم در سال ۲۰۱۶ که توسط وزارت امور خارجه این کشور در ۱۹ ژوئیه ۲۰۱۷ در هفت فصل منتشر گردید گزارش شدهاست که ایران همچنان در راس کشورهای حامی تروریسم است و تهدیدهای ایران علیه منافع آمریکا و متحدان آن باقی است. نیروی قدس سپاه پاسداران به همراه شرکا، متحدین و عوامل ایران به نقش بیثباتکننده در درگیریهای عراق، سوریه و یمن ادامه دادند. همچنین این کشور به تأمین سلاح و منابع اقتصادی گروههای شبه نظامی شیعی در بحرین نیز ادامه دادهاست.
ترور شخصیتهای ایرانی در خارج
ترورهای انفرادی
- شاپور بختیار آخرین نخستوزیر دوره پهلوی در ۱۵ مرداد ۱۳۷۰ در منزل خود در پاریس با ضربات چاقو کشته شد. وی دو بار هدف ترور قرار گرفت و طبق اظهارات انیس نقاش، هر دو بار به دستور مقامات جمهوری اسلامی ایران و با استخدام تروریستهایی حرفهای طرحریزی شده بود.
- شهریار شفیق پسر اشرف پهلوی در ۱۶ آذر ماه ۱۳۵۸ هنگام خروج از اقامتگاه مادرش در پاریس، به ضرب گلوله به قتل رسید.
- ارتشبد غلامعلی اویسی در ۱۸ بهمن ۱۳۶۲ در پاریس به همراه برادرش غلامحسین اویسی با شلیک گلوله به سر ترور شدند.
- عبدالرحمان قاسملو دبیرکل حزب دموکرات کردستان ایران و عبدالله قادریآذر در روز ۲۲ تیر ۱۳۶۸ (۱۳ ژوئیه ۱۹۸۹) در حالی که با نمایندگان جمهوری اسلامی دربارهٔ حل مسالمتآمیز «مسئله کردستان» و کردها بر سر میز گفتوگو نشسته بودند، کشته شدند. یکی از عاملان اصلی این ترور، محمدجعفر صحرارودی عنوان شدهاست. ترور رهبران کرد در سال ۱۹۸۹، یکی از جنجالیترین ترورهای مخالفان رژیم ایران در دهههای اخیر بودهاست.
- فریدون فرخزاد، خواننده و شاعر در ۱۶ مرداد ۱۳۷۱ در محل سکونتش در شهر بن بر اثر ضربات چاقو به قتل رسید.
- عبدالرحمان برومند رئیس هیئت اجرائی نهضت مقاومت ملی ایران در روز پنجشنبه ۲۹ فروردین ماه ۱۳۷۰ در مقابل منزل خود در پاریس با ضربات کارد به قتل رسید.
- کاظم رجوی عضو شورای ملی مقاومت ایران در ۲۴ آوریل ۱۹۹۰در نزدیکی خانهاش در سوییس به ضرب گلوله ترور شد.
- رضا مظلومان از اعضای سازمان درفش کاویانی بود که در ۷ خرداد ۱۳۷۵ توسط عوامل جمهوری اسلامی در منزل خود در پاریس به ضرب گلوله کشته شد.
- بیژن فاضلی فرزند رضا فاضلی بازیگر منتقد جمهوری اسلامی بود که در اثر بمبگذاری توسط عوامل جمهوری اسلامی در ۲۸ مرداد ۱۳۶۵ در فروشگاه خود واقع در لندن کشته شد.[نیازمند منبع]
- علیاکبر طباطبایی سخنگوی سفارت ایران در آمریکا در دوران حکومت پهلوی بود که در ۳۱ تیرماه ۱۳۵۹ توسط عوامل جمهوری اسلامی در درب خانه خود در مریلند آمریکا به ضرب گلوله کشته شد.
ترور میکونوس
نوشتار اصلی: ترور میکونوس اسامی ۴ کشته شده در لوح یابود ترور میکونوس در ماجرای ترور میکونوس که در رستورانی به همین نام واقع در برلین، آلمان و در تاریخ ۱۷ سپتامبر ۱۹۹۲ (۲۶ شهریور ۱۳۷۱) رخ داد، صادق شرفکندی دبیرکل حزب دموکرات کردستان ایران، همایون اردلان و فتاح عبدلی نماینده حزب دموکرات و نوری دهکردیکارمند صلیب سرخ به قتل رسیدند. این ترور تأثیر زیادی بر روی روابط بین ایران و کشورهای اروپایی داشت.
یک سال بعد از حادثه رستوران میکونوس یک ایرانی تروریست به نام کاظم دارابی کازرونی که مشکوک به عضویت در سپاه پاسداران و سازمان امنیت ایران بود و ۴ لبنانی به نامهای یوسف امین، محمد اتریس، عطاالله عیاد و عباس رحیل توسط پلیس آلمان دستگیر شدند و محاکمه متهمان در ششم آبانماه سال ۱۳۷۲ در آلمان آغاز شد. دادگاه میکونوس حدود ۵ سال و ۲۴۷ جلسه طول کشید و حدود ۹ میلیون فرانک هزینه دربرداشت. در جلسات این دادگاه بیش از ۱۷۰ نفر در دادگاه حاضر شده و در مورد حادثه ترور گواهی دادند. دادستان دادگاه برونو یوست و قاضی آن فریچوف کوبش بودند. حکم دادگاه میکونوس در بیست و یکم فروردین ماه سال ۱۳۷۶ صادر شد و طی آن کاظم دارابی از اتباع ایرانی و عباس رحیل تبعه لبنانی به حبس ابد و یوسف امین و محمداتریس هر دو نفر از اتباع لبنان به ترتیب به ۱۱ و ۵ سال زندان محکوم شدند. در این حکم متهم دیگر نیز به نام عطاالله ایاد تبرئه شد. همچنین از آنجا که در جلسات دادگاه مفهومی به نام وظایف ویژه مطرح شده بود که سران رژیم ایران تصمیم گیرندگان اصلی آن کمیته بودند، مسئولان وقت جمهوری اسلامی ایران یعنی هاشمی رفسنجانی رئیسجمهور وقت ایران، علی فلاحیان وزیر اطلاعات وقت، علیاکبر ولایتی وزیر امور خارجه وقت و سید علی خامنهای رهبر جمهوری اسلامی ایران متهم به زمینهسازی ماجرای میکونوس شدند. این افراد هنوز هم تحت تعقیب اینترپل هستند و نمیتوانند از ایران خارج شوند.
متهمین
تعدادی از سران جمهوری اسلامی در دادگاههای مختلف به تروریسم متهم شده و تحت تعقیب اینترپل هستند. هاشمی رفسنجانی، علی فلاحیان، علیاکبر ولایتی و سید علی خامنهای در دادگاه میکونوس به تروریسم محکوم شدند.
انیس نقاش متولد ۱۹۴۸ در لبنان عامل ترور اول و ناموفق شاپور بختیار است که در جریان آن دو نفر را کشت. وی هماکنون تحلیلگر مسایل سیاسی و رئیس «مرکز پژوهشی امان» در ایران است.
عماد مغنیه معروف به «حاج رضوان» از فرماندهان نظامی حزبالله لبنان و رهبر گروه سازمان جهاد اسلامی بود. این گروه مسئولیت ترور غلامعلی اویسی را بر عهده گرفت. او از سوی دولتهای آمریکا، اسرائیل و اتحادیه اروپا برای انفجار سفارت آمریکا در بیروت (۱۹۸۳) و انفجار آسایشگاههای نیروهای نظامی حافظ صلح آمریکایی و فرانسوی در بیروت (که باعث کشتهشدن بیش از ۳۵۰ نفر شد) و نیز در بمبگذاری سفارت اسرائیل در آرژانتین در سال ۱۹۹۲ و بحران گروگانگیری لبنان در دهه ۸۰، به عنوان یک «تروریست» تحت تعقیب بودهاست. منوچهر متکی وزیر امور خارجه ایران در تشییع جنازه وی حضور داشت و پیامهای تسلیت مقامهای ایرانی را خواند.
فیلم مستندی از ترورهای جمهوری اسلامی در خارج از کشور با نام جنایت مقدس ساخته شدهاست.
اتهام اقدام تروریستی علیه سایر کشورها و افراد
انفجار الخبر
نوشتار اصلی: بمبگذاری برجهای خبر
در ۴ تیر ۱۳۷۵ خورشیدی بر اثر انفجار یک کامیون بمبگذاریشده در پایگاه نیروهای آمریکایی در شهر خُبَر عربستان، ۱۹ سرباز آمریکایی کشته و حدود ۴۰۰ تن زخمی شدند. در ابتداافبیآی ایران را مسئول این بمبگذاری دانست؛ امّا ویلیام پری، وزیر دفاع آمریکا در زمان بیل کلینتون، در سال ۲۰۰۷ اعلام کرد به این نتیجه رسیدهاند که بمبگذاری کار القاعده بوده و نه ایران. ۱۹ سال بعد در سال ۱۳۹۴ رسانههای عربستانی از دستگیری عامل انفجار احمد المغسل خبر دادند.
بمبگذاری آمیا
نوشتار اصلی: بمبگذاری آمیا
انفجار مرکز همیاری یهودیان واقعهای تروریستی در ۱۸ ژوئیه ۱۹۹۴ برابر با ۲۷ تیر ۱۳۷۳ بود که در جریان آن ۸۵ نفر از شهروندان یهودی تبار آرژانتینی جان خود را از دست دادند و بیش از سیصد نفر زخمی شدند.
این بمبگذاری علاوه بر تأثیر بر وجهه جهانی جمهوری اسلامی و روابطش با آرژانتین، تبعاتی نیز برای سیاست داخلی آرژانتین داشتهاست. از جمله یکی از قضات بررسی در مورد این پرونده به اتهام اقدام در ارائه شواهد کذب از کار برکنار شده و در سال ۲۰۱۲، قوه قضاییه آرژانتین، کارلوس منم، رئیسجمهوری وقت این کشور را در ارتباط با پیگیری این بمبگذاری تحت پیگرد قانونی قرار داد. منم متهم شد که با دریافت رشوه، کوشیده بود شواهد مربوط به ارتباط حزبالله لبنان و دولت جمهوری اسلامی ایران با این بمبگذاریها را پنهان کند.*
توطئه ترور سفیر عربستان
نوشتار اصلی: متهم شدن ایران به اقدام برای ترور سفیر عربستان
در سال ۱۳۹۰ شمسی دادگستری آمریکا دو ایرانی تروریست را به تلاش برای حمله به سفارت خانههای عربستان سعودی و اسرائیل در واشینگتن و همچنین ترور عادل الجبیر، سفیر عربستان سعودی در آمریکا متهم کردند. مقامهای دادگستری آمریکا این دو ایرانی را «منصور اربابسیر»، ۵۶ ساله، و «غلام شکوری» معرفی کردهاند. منصور اربابسیر دارای تابعیت ایرانی - آمریکایی است و هماکنون در بازداشت است، ولی غلام شکوری فراری است. مقامهای قضایی آمریکا میگویند که غلام شکوری، عضو نیروی قدس- شاخه خارجی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است.
بمبگذاری در بانکوک ۲۰۱۲
مجموعهای از بمبگذاریها در سال ۲۰۱۲ در بانکوک اتفاق افتاد. مقامات تایلند ایران را به بمبگذاری برای ترور دیپلماتهای اسراییلی متهم کردند. دو شهروند ایرانی تروریست به نامهای سعید مرادی (۲۹ ساله) و محمد خزایی (۴۹ ساله) محکوم به دست داشتن در عملیات تروریستی بمبگذاری شده و به ترتیب به حبس ابد و حبس درازمدت محکوم شدند. سعید مرادی که بر اثر انفجار بمب دو پای خود را از دست دادهاست در جریان بازداشت به طرف مأموران پلیس بمبی را پرتاب کرده بود.
چند روز بعد در پی انفجاری در خانهای که به محل ساخت بمب برای گروه ۵ نفره ایرانی تبدیل شده بود، تعقیب پلیس بانکوک افزایش یافت و سه ایرانی دیگر به ظن مشارکت احتمالی در این بمبگذاریهای اخیر تایلند بازداشت و بازجویی شدهاند. این افراد سید مهرداد مدنی، ایرج رحیمیراد و محبوبه تسبیحی نام دارند اما هنوز اتهامی متوجه آنها نشدهاست.
بمبگذاری در دهلی ۲۰۱۲
در سال ۲۰۱۲ پلیس هند رسماً اعلام کرد که ایران مسوول بمبگذاری در دهلی برای کشتن دیپلماتهای اسراییلی بودهاست. بر طبق گزارش سپاه پاسداران جمهوری اسلامی این عملیات تروریستی را طراحی و اجرا کردهاست که در آن یک کارمند سفارت اسراییل در دهلی، یک کارمند محلی و دو نفر عابر مجروح شدند.
اقدام تروریستی در بحرین ۲۰۱۵
در سپتامبر ۲۰۱۵ نیروهای امنیتی بحرین یک کارخانه بزرگ بمبسازی را کشف کردند و تعدادی مظنون را که مرتبط با سپاه پاسداران ایران بودند دستگیر کردند. در پی این ماجرا بحرین سفیر خود را از ایران فراخواند و دستور خروج سفیر ایران از بحرین در مدت ۷۲ ساعت را صادر کرد. البته ایران بارها این موضوع را رد کردهاست
اقدامات تروریستی در عراق
تخمین زده شدهاست که شبه نظامیان وابسته به ایران در مجموع ۱۱۰۰ نفر سرباز آمریکایی را در عراق کشتهاند. علاوه بر این بارها گزارش شده که نیروهای وابسته به ایران دست به اقدامات تروریستی در عراق زدهاند.
اقدام تروریستی در کنیا ۲۰۱۲
پلیس کنیا در سال ۲۰۱۲ دو نفر ایرانی تروریست به نامهای احمد ابوالفتحی و سیدمحمد موسوی را به اتهام تروریسم دستگیر کرد. این افراد عضو سپاه قدس معرفی شده و اتهام آنها انتقال تا ۱۰۰ کیلوگرم مواد منفجره اعلام شد.
همکاری با القاعده
روزنامه واشینگتن پست در سال ۲۰۰۳ گزارشی از «رابطهٔ به عمر یک دهه» بین ایمن الظواهری، از مقامات ارشد القاعده و احمد وحیدی (وزیر دفاع دولت دهم) منتشر کرد.اولین بار ۶ مرداد ۱۳۹۰ آمریکا رسماً ایران را به «هم پیمانی با القاعده» متهم کرد. معاونت تروریسم و امنیت اقتصادی وزارت دارایی آمریکا اعلام کرد مأموران القاعده که مقیم ایران هستند عملیات گستردهای برای حمایت مالی القاعده انجام دادهاند تا کمکهای مالی به این سازمان را از کشورهای حاشیه خلیج فارس مثل کویت و قطر جمعآوری کنند. مقامات آمریکا اعلام کردند ایران از این جریان اطلاع داشته و آنها را کمک نمودهاست. سخنگوی ایران در سازمان ملل این اتهامات را رد کرده و آن را تلاش آمریکا برای مخدوش کردن حسن شهرت ایران بر پایه ادعاهای «کاملاً بیاساس» خواند و گفت ایران هیچگاه از سازمانهای تروریستی مانند القاعده حمایت نمیکند. واشینگتن پست اسفند ۱۳۹۱ (مارس ۲۰۱۳) خبر از اخراج سلیمان ابوغیث داماد اسامه بن لادن و سخنگوی پیشین گروه القاعده از ایران داد و نوشت او سومین شخصیت القاعده است که در یک سال گذشته از ایران اخراج شدهاند و ایران از آنها خواسته خاک این کشور را ترک کنند. واشینگتن پست در تحلیل خود نوشت: روابط ایران و القاعده برای مدتی منافعی برای هر دو طرف داشته اما با افزایش تنش در موضع ایران شیعه و موضع مسلمانان افراطی سنی، مخصوصاً بر سر جنگ داخلی سوریه، روابط ایران و القاعده پرتنش شدهاست و هر یک از دو جریان متفاوت و متخاصم در سوریه حمایت میکنند.
کشورهای حامی تروریسم
- در ۲۰ ژوئن ۲۰۱۷ وزارت خارجه کانادا اعلام کرد که نام ایران و سوریه را در فهرست کشورهای حامی تروریسم حفظ خواهد کرد. وزارت خارجه کانادا از سال ۲۰۱۲ نام ایران را در فهرست کشورهای حامی تروریسم ثبت کرده و هر دو سال یکبار نیز آن را بررسی میکند.
- وزارت امور خارجه آمریکا در ۱۹ ژوئیه ۲۰۱۷ دربارهٔ تروریسم در سال ۲۰۱۶ گزارشی در هفت فصل منتشر کرد که در فصل اول و سوم این گزارش، ایران بزرگترین حامی تروریسم دولتی معرفی شدهاست. در قسمتی از گزارش فصل سوم آمدهاست: «ایران نامگذاری شده به عنوان یک کشور حامی تروریسم در سال ۱۹۸۴ است که فعالیت مرتبط به تروریسم خود را در سال ۲۰۱۶ ادامه داده از جمله حمایت از حزبالله، گروههای تروریستی فلسطینی در غزه، و گروههای گوناگون در سوریه، عراق و سراسر خاورمیانه. ایران از نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی استفاده کرد تا اهداف سیاست خارجی را انجام دهد، پوشش برای عملیاتهای اطلاعاتی فراهم کند، و بیثباتی در خاورمیانه ایجاد کند. ایران به دست داشتن نیروی قدس سپاه پاسداران در درگیریها در عراق و سوریه اذعان کردهاست و نیروی قدس مکانیزم اولیه ایران برای پرورش دادن و حمایت از تروریستها در خارج کشور است…».
پانویس
- ↑ «وحشتافکنی» [علوم سیاسی و روابط بینالملل] همارزِ «terrorism»؛ منبع:
- ↑ از ویکیپدیای انگلیسی [null تروریسم]
- ↑ صادق صبا-رئیس [وقت] بخش فارسی بی بی سی. «چرا بیبیسی به کسی تروريست نمیگوید؟». بیبیسی فارسی. ۳۱ مرداد ۱۳۹۳.
- ↑ چرا آمریکاییها میگویند «طالبان تروریست نیست»؟ بیبیسی فارسی، ۲ آذر ۱۳۹۴
- ↑ Slocum, 121
- ↑ Susan D. Moeller. Compassion fatigue. Routledge، 1999. ص.161.شابک [[ویژه:منابع کتاب/شابک 0-415-92098-1, 9780415920988|شابک&#۸۲۰۶;۰-۴۱۵-۹۲۰۹۸-۱, ۹۷۸۰۴۱۵۹۲۰۹۸۸]].
- ↑ Ben-Yehuda, 51-53
- ↑ Ben-Yehuda, 53
- ↑ پرش به بالا به:۹٫۰ ۹٫۱ 'دههزار حمله تروریستی' در سال ۲۰۱۳، بیبیسی فارسی، ۲۷ آبان ۱۳۹۳
- ↑ «واکنشها به نزاع خونین سفیدبرترپنداران و مخالفان نژادپرستی در آمریکا». بیبیسی فارسی. ۲۱ مرداد ۱۳۹۶.
منابع
- آشوری، داریوش. دانشنامه سیاسی (فرهنگ و اصطلاحات و مکتبهای سیاسی). تهران: انتشارات مروارید.
- ↑ https://www.aftabir.com/articles/view/politics/political_science/c1_1342952964p1.php/%D9%85%D8%B9%D9%86%DB%8C-%D9%84%D8%BA%D9%88%DB%8C-%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85-%D8%AF%D8%B1-%D9%88%D8%A7%DA%98%D9%87-%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%87%D8%A7
- ↑ https://vista.ir/w/a/16/jk60b/%D9%85%D8%B9%D9%86%DB%8C-%D9%84%D8%BA%D9%88%DB%8C-%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85-%D8%AF%D8%B1-%D9%88%D8%A7%DA%98%D9%87-%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%87%D8%A7