جرجی زیدان
جرجی زیدان، (متولد ۱۴ دسامبر ۱۸۶۱ م، بیروت، لبنان – درگذشته ۲۱ ژوئیه ۱۹۱۴ م، قاهره، مصر) ادیب، مورخ، روزنامه‌نگار و رمان‌نویس لبنانی مسیحی ارتدوکس، از پیشگامان نهضت احیای ادبی و تاریخی عرب در قرن نوزدهم بود. او در ۱۴ دسامبر ۱۸۶۱ م، در بیروت متولد شد و در خانواده‌ای فقیر رشد یافت. پدرش، جورجیوس زیدان، صاحب رستورانی کوچک بود و جرجی تحصیلات ابتدایی را در مدارس محلی گذراند. در سال ۱۸۷۶، به مدرسه پروتستان وارد شد و زبان انگلیسی آموخت، اما به دلیل مشکلات مالی ترک تحصیل کرد. او در سال ۱۸۸۱، به مصر مهاجرت کرد و در قاهره ساکن شد و در آن‌جا با جنبش‌های فکری آشنا گردید.
| جرجی زیدان | |
|---|---|
 جرجی زیدان، نویسنده مسیحی لبنانی | |
| زمینهٔ کاری | رمان‌نویسی تاریخی، تاریخ‌نگاری، روزنامه‌نگاری |
| زادروز | ۱۴ دسامبر ۱۸۶۱ م بیروت، لبنان |
| مرگ | ۲۱ ژوئیه ۱۹۱۴ م قاهره، مصر |
| ملیت | لبنانی |
| علت مرگ | بیماری |
| جایگاه خاکسپاری | قاهره |
| مذهب | مسیحی ارتدوکس |
| در زمان حکومت | عثمانی |
| بنیانگذار | مجله الهلال |
| پیشه | ادیب، مورخ، روزنامه‌نگار |
| سبک نوشتاری | رمانتیک تاریخی، علمی-آموزشی |
| کتاب‌ها | تاریخ التمدن الإسلامی (۵ جلد)، تاریخ آداب اللغة العربیة (۴ جلد)، بیش از ۲۳ رمان تاریخی مانند المملوک الشارد، الامین و المأمون، عذراء کعبة |
| نوشتارها | مقالات متعدد در مجله الهلال |
| دلیل سرشناسی | پایه‌گذاری رمان تاریخی عرب، تاریخ‌نگاری تمدن اسلامی |
| اثرگذاشته بر | نویسندگان نهضت عربی، مورخان عرب |
جرجی زیدان در سال ۱۸۸۳، به لبنان بازگشت و در جنگ داخلی سال ۱۸۶۰، شرکت کرد، اما شکست خورد و دوباره به مصر رفت. او در سال ۱۸۸۴، در دارالعلوم قاهره به تحصیل پرداخت و در سال ۱۸۸۶، به عنوان مترجم در لشکر انگلیسی به سودان اعزام شد. پس از بازگشت، در روزنامه‌نگاری فعال شد و در سال ۱۸۹۲، مجله «الهلال» را تأسیس کرد که تا امروز ادامه دارد. او بیش از ۲۳ رمان تاریخی نوشت، از جمله «الامین و المأمون»، «عذراء کعبة»، و «شارلمانی»، که تاریخ اسلام را با سبک رمانتیک روایت می‌کرد. اثر برجسته‌اش «تاریخ تمدن اسلامی» در پنج جلد منتشر شد و به روش‌شناسی علمی در تاریخ‌نگاری عرب کمک کرد.
زیدان بر احیای زبان عربی و تاریخ عرب تأکید داشت و از روش‌های اروپایی در تاریخ‌نگاری الهام گرفت. او در سال ۱۹۱۴، در قاهره درگذشت.[۱][۲][۳][۴][۵][۶]
زندگینامه اولیه و تحصیلات
جرجی زیدان در ۱۴ دسامبر ۱۸۶۱ م در بیروت، در خانواده‌ای مسیحی ارتدوکس متولد شد. پدرش، جورجیوس زیدان، صاحب رستورانی کوچک بود و خانواده در شرایط مالی ضعیف زندگی می‌کردند. جرجی از کودکی به مطالعه علاقه نشان داد و در محیط فرهنگی بیروت رشد یافت.
تحصیلات ابتدایی و ترک تحصیل
جرجی زیدان تحصیلات ابتدایی را در مدارس محلی بیروت گذراند و در سال ۱۸۷۶، به مدرسه پروتستان وارد شد، جایی که زبان انگلیسی آموخت. اما به دلیل مشکلات مالی خانواده، در سال ۱۸۸۱، ترک تحصیل کرد و به کار پرداخت.[۱][۲]
مهاجرت به مصر و فعالیت‌های اولیه
در سال ۱۸۸۱، جرجی زیدان به مصر مهاجرت کرد و در قاهره ساکن شد. او در این دوره با جنبش‌های فکری و سیاسی مصر آشنا گردید و به مطالعه زبان‌های خارجی پرداخت. در سال ۱۸۸۳، به لبنان بازگشت و در جنگ داخلی سال ۱۸۶۰، شرکت کرد، اما با شکست نیروهایش، دوباره به مصر گریخت. این تجربیات سیاسی، دیدگاه او را نسبت به مسائل اجتماعی شکل داد.
تحصیل در دارالعلوم و اعزام به سودان
جرجی زیدان در سال ۱۸۸۴، در دارالعلوم قاهره به تحصیل پرداخت و دانش خود را در علوم انسانی گسترش داد. در سال ۱۸۸۶، به عنوان مترجم در لشکر انگلیسی به سودان اعزام شد و در این سفر با فرهنگ‌های مختلف آشنا گردید. پس از بازگشت به قاهره، به روزنامه‌نگاری روی آورد و در نشریات محلی مقاله نوشت.[۲][۳]
فعالیت‌های روزنامه‌نگاری و ادبی
تأسیس مجله الهلال
جرجی زیدان در سال ۱۸۹۲، مجله «الهلال» را در قاهره تأسیس کرد که به موضوعات علمی، ادبی و تاریخی می‌پرداخت. این مجله تا امروز ادامه دارد و نقش مهمی در احیای ادبیات عرب ایفا کرد. زیدان در الهلال مقالات متعددی دربارهٔ تاریخ اسلام و تمدن عرب نوشت و نویسندگان جوان را تشویق کرد.[۵]
آغاز رمان‌نویسی تاریخی
جرجی زیدان از سال ۱۸۹۱، رمان‌نویسی را آغاز کرد و بیش از ۲۳ رمان تاریخی نوشت. رمان‌های او، مانند «الامین و المأمون» (۱۸۹۲ م)، «عذراء کعبة» (۱۸۹۳ م)، «استبداد الممالیک» (۱۸۹۴ م)، و «شارلمانی» (۱۹۰۵ م)، تاریخ اسلام را با سبک رمانتیک و آموزشی روایت می‌کردند. او در رمان‌ها از منابع تاریخی معتبر استفاده می‌کرد و هدفش آموزش تاریخ به عموم بود.[۱]
روش‌شناسی در رمان‌ها
جرجی زیدان در رمان‌نویسی، روشی علمی اتخاذ کرد و از منابع عربی و اروپایی بهره برد. او تاریخ را با عناصر دراماتیک ترکیب می‌کرد تا خواننده را جذب کند، اما به دقت تاریخی پایبند بود. این روش، رمان تاریخی عرب را پایه‌گذاری کرد.[۴]
اثر برجسته «تاریخ تمدن اسلامی»
جرجی زیدان اثر اصلی خود، «تاریخ التمدن الإسلامی» را در پنج جلد بین سال‌های ۱۹۰۲ تا ۱۹۰۶ م در قاهره منتشر کرد. این کتاب تاریخ تمدن اسلامی را از صدر اسلام تا عصر عثمانی پوشش می‌دهد و به موضوعاتی چون علوم، ادبیات، هنر، و نهادهای اجتماعی می‌پردازد.
زیدان این اثر را بر اساس منابع عربی، اروپایی، و مشاهدات شخصی نوشت و هدفش احیای آگاهی تاریخی عرب بود.[۴]
روش‌شناسی تاریخی
جرجی زیدان در این کتاب از روش علمی اروپایی الهام گرفت و تاریخ را به صورت موضوعی (نه گاه‌شمارانه صرف) سازماندهی کرد. او تمدن اسلامی را به عنوان بخشی از تمدن جهانی دید و بر دستاوردهای علمی مسلمانان تأکید داشت. زیدان منابع را نقد می‌کرد و از آمار و نقشه‌ها استفاده نمود، که این روش نوین در تاریخ‌نگاری عرب بود.[۳]
تأثیر بر خوانندگان
این کتاب به زبان‌های متعدد ترجمه شد و در احیای نهضت عربی نقش داشت. زیدان با زبان ساده، تاریخ را برای عموم قابل دسترس کرد و بر وحدت فرهنگی عرب تأکید نمود.[۵]
لیست آثار جرجی زیدان
جرجی زیدان بیش از ۵۰ اثر شامل رمان تاریخی، کتاب‌های تاریخی، زبانی، و ترجمه نوشت. آثار او عبارتند از:
رمان‌های تاریخی (۲۳ رمان، از ۱۸۹۱ تا ۱۹۱۴ م)
- المملوک الشارد (۱۸۹۱ م)
- أسرار القصر (۱۸۹۲ م)
- الامین و المأمون (۱۸۹۲ م)
- عذراء کعبة (۱۸۹۳ م)
- استبداد الممالیک (۱۸۹۴ م)
- جهاد المعشوقین (۱۸۹۵ م)
- غادة کربلاء (۱۸۹۶ م)
- تاریخ الإسلام (۱۸۹۷ م، رمان)
- الإنقلاب العثمانی (۱۸۹۸ م)
- شارلمانی (۱۹۰۵ م)
- صلاح‌الدین الأیوبی (۱۹۰۶ م)
- عبدالرحمن الناصر (۱۹۰۷ م)
- الخلیفة المأمون (۱۹۰۸ م)
- فتاة غسان (۱۹۰۹ م)
- الإستبداد (۱۹۱۰ م)
- أحمد بن طولون (۱۹۱۱ م)
- الرابع عشر من رمضان (۱۹۱۲ م)
- فتاة قیس (۱۹۱۳ م)
- أبو مسلم الخراسانی (۱۹۱۴ م)
- الطاغیة (۱۹۱۴ م، ناتمام)
- الشیخ حسن (۱۹۱۴ م)
- الإمام علی (۱۹۱۴ م)
- الفتاة الغریبة (۱۹۱۴ م)
کتاب‌های تاریخی و تمدنی
- تاریخ التمدن الإسلامی (۵ جلد، ۱۹۰۲–۱۹۰۶ م)
- تاریخ مصر الحدیثة (۲ جلد، ۱۸۸۹ م)
- طبقات الأمم (۱۹۱۲ م)
کتاب‌های زبانی و ادبی
- تاریخ آداب اللغة العربیة (۴ جلد، ۱۹۱۱–۱۹۱۴ م)
- التعریب و المعرب (۱۹۰۴ م)
ترجمه‌ها و دیگر آثار
فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی
نقش در احیای زبان عربی
زیدان زیدان از پیشگامان نهضت احیای ادبی عرب (النهضة) بود و در مجله الهلال، مقالات دربارهٔ زبان عربی فصیح منتشر کرد. او بر ضرورت آموزش زبان عربی و حفظ میراث ادبی تأکید داشت و کتاب‌هایی مانند «تاریخ آداب اللغة العربیة» (چهار جلد، ۱۹۱۱–۱۹۱۴ م) نوشت که تاریخ زبان عربی را بررسی می‌کند.
فعالیت‌های آموزشی و ترجمه
جرجی زیدان در مدارس قاهره تدریس کرد و آثار اروپایی را به عربی ترجمه نمود. او بر آموزش زنان و مدرن‌سازی نظام آموزشی عرب تأکید داشت و در انجمن‌های فرهنگی شرکت کرد.[۶][۲]
مرگ و میراث
جرجی زیدان در ۲۱ ژوئیه ۱۹۱۴ م در قاهره، در سن ۵۳ سالگی، بر اثر بیماری درگذشت. او تا آخرین لحظات به نوشتن ادامه داد و خانواده‌اش مجله الهلال را ادامه دادند.[۱]
میراث جرجی زیدان در پایه‌گذاری رمان تاریخی عرب، تاریخ‌نگاری علمی، و احیای تمدن اسلامی ماندگار است. آثار او منبع مهمی برای مطالعات عربی هستند و بر نویسندگان نسل بعد تأثیر گذاشت. زیدان به عنوان یک مسیحی که تاریخ اسلام را نوشت، نماد همزیستی فرهنگی است.[۴][۴]
منابع
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ۱٫۴ زندگینامه جرجی زیدان - کتابراه
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ ۲٫۴ جرجی زیدان - دانشنامه جهان اسلام
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ جرجی زیدان - دائرةالمعارف طهور
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ ۴٫۴ ۴٫۵ روش‌شناسی جرجی زیدان در نگارش تاریخ تمدن اسلامی - پرتال جامع علوم انسانی
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ ۵٫۳ نویسنده و روزنامه‌نگار مسیحی که «تاریخ تمدن اسلام» را نوشت - ایبنا
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ زندگینامه جرجی زیدان«ادیب، مورخ و روزنامه‌نگار لبنانی» - علما و عرفا