|
|
| خط ۷۴: |
خط ۷۴: |
| | Soure_id = | | | Soure_id = |
| | پانویس = | | | پانویس = |
| }}محمدباقر ذوالقدر، زادهٔ ۱۹۵۴ در فسا، استان فارس، مهره‌ای نظامی-سیاسی-امنیتی در رژیم جمهوری اسلامی است. وی تحصیلات خود را در رشته اقتصاد در دانشگاه تهران به پایان رسانده و از سال‌های اولیه پس از انقلاب ۱۳۵۷ وارد فعالیت‌های نظامی و سیاسی شده است. در طول جنگ ایران و عراق (۱۳۵۹–۱۳۶۷) به عنوان فرمانده قرارگاه رمضان فعالیت کرد. ذوالقدر از مؤسسان و فرماندهان قرارگاه رمضان به شمار می‌آید که پایه‌ای برای تشکیل نیروی قدس بود. وی پس از جنگ، به مدت ۱۶ سال در رده‌های بالای فرماندهی سپاه خدمت نمود، از جمله ریاست ستاد مشترک و جانشینی فرمانده کل. همچنین نقش‌هایی در وزارت کشور و قوه قضائیه ایفا کرد و از سال ۱۴۰۰ به عنوان دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام منصوب شد. وی نقش مهمی در ساختار امنیتی و نظامی جمهوری اسلامی داشته و بعدها به معاونت امنیتی وزارت کشور منصوب شد و در دستگاه قضایی نیز مسئولیت‌هایی را بر عهده داشت. ذوالقدر متهم به مشارکت در عملیات سرکوب داخلی و ترورهای سیاسی داخلی و خارجی در دوره‌های مختلف است و به سبب فعالیت‌های مرتبط با برنامه‌های موشکی و هسته‌ای ایران از سوی شورای امنیت سازمان ملل تحریم شده است. | | }}محمدباقر ذوالقدر، زادهٔ ۱۳۳۳ خورشیدی-۱۹۵۴میلادی در فسا، استان فارس ایران، مهره‌ای نظامی-سیاسی-امنیتی در رژیم جمهوری اسلامی است. وی پیش از [[انقلاب ضد سلطنتی|انقلاب ضدسلطنتی۵۷]] در دانشگاه تهران تا سطح کارشناسی اقتصاد خواند. در فضای عمومی جامعه علیه رژیم پهلوی و در گروه موسوم به «منصورون» در ترور دو امریکایی و چندین نفر دیگر دست داشت. <ref>[http://pajoohe.ir/Product.aspx?ProductID=38709 منصورون-پژوهشکده باقرالعلوم]</ref> پس از تحولات انقلاب وارد فعالیت‌های نظامی شد و به [[سپاه پاسداران]] پیوست. در طول [[جنگ ایران و عراق]] (۱۳۵۹–۱۳۶۷) به عنوان فرمانده [[قرارگاه رمضان]] فعالیت کرد که پایه‌ای برای تشکیل [[نیروی قدس سپاه پاسداران|نیروی قدس سپاه]] در سال‌های بعد شد. وی پس از جنگ نیز به مدت ۱۶ سال به سرکردگی سطوح مختلف رده‌های بالای فرماندهی سپاه گماشته شد؛ از جمله ریاست ستاد مشترک سپاه و جانشینی فرمانده کل. ذوالقدر علاوه بر مناصب نظامی همچنین نقش‌های سیاسی و امنیتی هم در وزارت کشور و قوه قضائیه ایفا کرد. در مقام معاونت امنیتی وزارت کشور مستقیما در سرکوب اعتراضات مردمی داخلی شرکت داشت (از جمله سرکوب قیام دانشجویی ۱۳۷۸ <ref>[https://iranhrs.org/%D9%BE%D8%B3-%D8%A7%D8%B2-%DA%A9%D9%88%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87%D8%9B-%DA%86%D8%B1%D8%A7-%D9%87%D9%85%DA%86%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D8%A2/ ۲۷ سال پس از حمله به کوی دانشگاه؛ چرا همچنان باید از آن سخن گفت؟-کانون حقوق بشر ایران]</ref>) و از سال ۱۴۰۰ به عنوان دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام منصوب شد. ذوالقدر به‌دلیل فعالیت‌های مرتبط با برنامه‌های موشکی و هسته‌ای ایران از سوی شورای امنیت سازمان ملل تحریم شده است. |
|
| |
|
| == زندگی اولیه و تحصیلات == | | == زندگی اولیه و تحصیلات == |
| محمدباقر ذوالقدر در سال ۱۹۵۴ در شهر فسا به دنیا آمد. وی تحصیلات دانشگاهی خود را در رشته اقتصاد در دانشگاه تهران به پایان رساند و پیش از انقلاب ۱۳۵۷ در گروه‌های مسلحی همچون منصورون فعالیت داشت. | | محمدباقر ذوالقدر در سال ۱۳۳۳ در شهر فسا در استان فارس (جنوب شرق شیراز) به دنیا آمد. پیش از انقلاب ضدسلطنتی در سال ۱۳۵۷ تا سطح کارشناسی در رشته‌ی اقتصاد دانشگاه تهران تحصیل کرد. وی در گروه مذهبی و مسلح منصورون فعالیت داشت. گزارش‌ها حاکی از آن است که وی در سال ۱۳۵۷ (۱۹۷۸ میلادی) در ترور یک مهندس آمریکایی و مدیر یک شرکت نفتی مشارکت داشته است. |
|
| |
|
| == فعالیت‌های نظامی و فرماندهی در سپاه پاسداران == | | == فعالیت‌های نظامی و فرماندهی در سپاه پاسداران == |
| ذوالقدر از نخستین اعضای سپاه پیش از و پس از انقلاب به شمار می‌رود و در جنگ ایران و عراق نقش فرماندهی کلیدی داشت. او یکی از بنیانگذاران قرارگاه رمضان بود که مسئول آموزش و سازماندهی گروه‌های شبه‌نظامی شیعه و انجام عملیات فرامرزی بود؛ فعالیت‌هایی که پس از جنگ به شکل نیروی قدس درآمد. | | ذوالقدر از نخستین اعضای سپاه پیش از و پس از انقلاب به شمار می‌رود و در جنگ ایران و عراق نقش فرماندهی کلیدی داشت. هنگام شکل‌گیری سپاه، همراه با افرادی مانند محسن رضایی و احمد وحیدی در تشکیل واحد اطلاعات این نهاد نقش داشت. او یکی از بنیانگذاران [[قرارگاه رمضان]] و نخستین فرمانده آن بود. این قرارگاه تشکیل و آموزش و سازماندهی گروه‌های شبه‌نظامی شیعه و انجام عملیات فرامرزی برای رژیم ایران را دنبال می‌کرد. ماموریت‌های این قرارگاه در سال‌های پس از جنگ در قالب نیروی قدس سپاه پاسداران ادامه یافت. |
|
| |
|
| پس از جنگ، ذوالقدر به مدت هشت سال رئیس ستاد کل سپاه و سپس به مدت هشت سال دیگر به عنوان معاون فرمانده کل سپاه فعالیت کرد؛ در این دوران ارتباط نزدیکی با رهبران برجسته سپاه مانند محسن رضایی و رحیم صفوی داشت. نقش او صرفاً نظامی نبود و در فضای سیاسی و امنیتی کشور نیز فعال بود. | | پس از جنگ، ذوالقدر به مدت هشت سال رئیس ستاد مشترک سپاه شد و سپس به مدت هشت سال دیگر هم در منصب معاون فرمانده کل سپاه گماشته شد که دومین مقام ارشد در این نهاد نظامی-سیاسی-اقتصادی-امنیتی است. این پیشرفت به روابط نزدیک وی با [[محسن رضایی]] (فرمانده سپاه از ۱۳۶۰ تا ۱۳۷۶) و رحیم صفوی (فرمانده سپاه از ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۶) نسبت داده می‌شود. وی در این دوران از نقش صرفا نظامی فراتر رفته و رسما در فضای سیاسی و امنیتی ایران نیز بسیار فعال بود. |
| | |
| | در این دوره، ذوالقدر به عنوان یکی از فرماندهان سیاسی سپاه شناخته می‌شود و همراه با رحیم صفوی و محمدرضا نقدی، در مخالفت با جریانات حامی ریاست‌جمهوری محمد خاتمی (۱۳۷۶–۱۳۸۴) نقش داشت. وی یکی از امضاکنندگان نامه تهدیدآمیز ۲۴ فرمانده ارشد به خاتمی در سال ۱۳۷۸ بود و گزارش‌ها وی را مسئول [[حمله به کوی دانشگاه تهران (۱۸-۲۳ تیر ۱۳۷۸)|حمله به کوی دانشگاه تهران در ۱۸ تیر ۱۳۷۸]] معرفی می‌کنند. |
|
| |
|
| == نقش در امنیت داخلی و سرکوب‌ها == | | == نقش در امنیت داخلی و سرکوب‌ها == |
| با شروع دولت محمود احمدی‌نژاد، ذوالقدر به معاون امنیتی وزارت کشور منصوب شد؛ مسئولیتی که کنترل و هماهنگی دستگاه‌های امنیتی در مقابله با اعتراضات و سرکوب جریان‌های سیاسی را بر عهده داشت. وی همچنین در کمیته‌هایی که به ترورهای سیاسی موسوم به «قتل‌های زنجیره‌ای» در دهه ۱۳۷۰ مرتبط بودند، حضور داشت. این فعالیت‌ها باعث شد که ذوالقدر به چهره‌ای بحث‌برانگیز و مورد اتهام در حقوق بشر تبدیل شود. | | با شروع دولت [[محمود احمدی‌نژاد]]، ذوالقدر به معاون امنیتی انتظامی وزارت کشور منصوب شد و در این مقام شورای امنیت ملی را اداره می‌کرد؛ مسئولیتی که کنترل و هماهنگی دستگاه‌های امنیتی در مقابله با اعتراضات و سرکوب مردم، دانشجویان و جریان‌های سیاسی را بر عهده داشت. این انتصاب با مجوز ویژه [[سید علی خامنه ای|علی خامنه‌ای]] صورت گرفت، اما وی پس از دو سال به دلیل درگیری‌های درون باند‌های نظام و نارضایتی احمدی‌نژاد برکنار شد. وی همچنین در کمیته‌هایی که به ترورهای سیاسی موسوم به «[[قتل‌های زنجیره‌ای]]» در دهه ۱۳۷۰ مرتبط بودند، حضور داشت. در اوایل دهه ۱۳۷۰ (۱۹۹۰ میلادی)، ذوالقدر به عنوان ناظر بر کمیته‌ای برای قتل‌های سیاسی، معروف به قتل‌های زنجیره‌ای، عمل کرد که تحت نظارت علی خامنه‌ای (رهبر جمهوری اسلامی) تشکیل شده بود و شامل ۱۴ فرمانده و افسر مورد اعتماد سپاه، از جمله برادرش حسین نجات، بود. این فعالیت‌ها باعث شد که ذوالقدر به چهره‌ای بحث‌برانگیز و مورد اتهام در حقوق بشر تبدیل شود. |
|
| |
|
| == مسئولیت‌های قضایی و سیاسی پس از وزارت کشور == | | == مسئولیت‌های قضایی و سیاسی پس از وزارت کشور == |
| پس از خروج از وزارت کشور، ذوالقدر به حوزه قضایی وارد شد و مدتی به عنوان مشاور رئیس قوه قضاییه و معاون در امور راهبردی و پیشگیری از جرم فعالیت کرد. در سال‌های اخیر نیز به عنوان دبیر شورای عالی حل اختلاف منصوب شده است، منافذی که امکان تأثیرگذاری بر سیاست‌های کلان کشور را همچنان برای وی حفظ کرده است. | | پس از خروج از وزارت کشور، ذوالقدر به حوزه قضایی وارد شد و از سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۸ (۲۰۱۱–۲۰۱۹ میلادی)، به عنوان مشاور رئیس قوه قضائیه و معاون راهبردی، حفاظت اجتماعی و پیشگیری از جرم در دوران ریاست صادق لاریجانی فعالیت کرد. |
| | |
| | در شهریور ۱۴۰۰ (سپتامبر ۲۰۲۱ میلادی)، ذوالقدر به عنوان دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام منصوب شد و جایگزین محسن رضایی گردید؛ این منصب توسط آیت‌الله صادق آملی لاریجانی پیشنهاد و توسط علی خامنه‌ای تأیید شد. این منصب نیز از جایگاه‌هایی است که امکان تأثیرگذاری بر سیاست‌های کلان کشور را همچنان برای وی حفظ کرده است. |
|
| |
|
| == تحریم‌های بین‌المللی == | | == تحریم‌های بین‌المللی == |
| ذوالقدر به دلیل نقش خود در برنامه‌های موشکی و هسته‌ای ایران و همچنین فعالیت‌هایش در سپاه پاسداران، توسط شورای امنیت سازمان ملل، اتحادیه اروپا و کشورهای دیگری تحریم شد. این تحریم‌ها شامل مسدودسازی دارایی‌ها و منع سفر بود، اما پس از انقضای برخی از آن‌ها در سال‌های اخیر، بخشی از این تحریم‌ها رفع شد. | | ذوالقدر به دلیل نقش خود در برنامه‌های موشکی و هسته‌ای ایران و همچنین فعالیت‌هایش در سپاه پاسداران، توسط شورای امنیت سازمان ملل، اتحادیه اروپا و کشورهای دیگری تحریم شد. |
| ----
| | |
| | وی از سال ۱۳۸۵ (۲۰۰۷ میلادی) تحت تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد (قطعنامه ۱۷۴۷) قرار گرفت، به دلیل نقش ادعایی در برنامه‌های هسته‌ای و موشکی حساس ایران؛ این تحریم‌ها شامل مسدودسازی دارایی‌ها و ممنوعیت سفر است و توسط اتحادیه اروپا، بریتانیا، کانادا، استرالیا و دیگر کشورها اعمال شده است. تحریم‌های سازمان ملل در سال ۱۴۰۲ (۲۰۲۳ میلادی) منقضی شد، اما فهرست‌های ملی همچنان وی را هدف قرار می‌دهند. وی همچنین به عنوان افسر سپاه و معاون سابق وزارت کشور، در فهرست تحریم‌های اسرائیل و اوکراین قرار دارد. |
|
| |
|
| == منابع == | | == منابع == |
|
| |
| # Who Is Mohammad Bagher Zolghadr, Iran's New Secretary - NCRI
| |
| # Mohammad Bagher Zolghadr - Wikiwand
| |
| # Mohammad Baqer Zolghadr - Military and Political Career - Wikipedia (non-primary)
| |
| # MEK Iran: Who is M Bagher Zolghadr? - Iranian opposition source
| |
| # Mohammad Baqer Zolghadr - IranWatch.org (Sanctions and Biography)
| |
| # United Against Nuclear Iran - Profile
| |
| # Council Implementing Regulation (EU) 2023/2196 - EUR-Lex - (sanctions)
| |
| # Biography summary and family background NCRI & GSN
| |
| # IRGC command and Iran inside security roles - NCRI, RFERL
| |
| # Judiciary and Advisory roles - Wikiwand, NCRI
| |
|
| |
|
| |
|
| |
| محمدباقر ذوالقدر، متولد ۱۳۳۳ در فسا (استان فارس، ایران)، یک افسر نظامی ایرانی است که پس از انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی پیوست و در طول جنگ ایران و عراق (۱۳۵۹–۱۳۶۷) به عنوان فرمانده قرارگاه رمضان فعالیت کرد. وی پس از جنگ، به مدت ۱۶ سال در رده‌های بالای فرماندهی سپاه خدمت نمود، از جمله ریاست ستاد مشترک و جانشینی فرمانده کل. در دوران پس از جنگ، نقش‌هایی در وزارت کشور و قوه قضائیه ایفا کرد و از سال ۱۴۰۰ به عنوان دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام منصوب شد. ذوالقدر تحت تحریم‌های بین‌المللی قرار دارد، عمدتاً به دلیل نقش ادعایی در برنامه‌های هسته‌ای و موشکی ایران.
| |
|
| |
| === زندگی اولیه و تحصیلات ===
| |
| محمدباقر ذوالقدر در سال ۱۳۳۳ (۱۹۵۴ میلادی) در شهر فسا، واقع در استان فارس ایران، متولد شد. پیش از انقلاب اسلامی ۱۳۵۷، وی مدرک کارشناسی اقتصاد را از دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران دریافت کرد. در دوران پیش از انقلاب، ذوالقدر به عنوان عضو گروه چریکی منصورون شناخته می‌شود، که یک گروه مخالف رژیم پهلوی بود و در فعالیت‌های مسلحانه شرکت داشت؛ گزارش‌ها حاکی از آن است که وی در سال ۱۳۵۷ (۱۹۷۸ میلادی) در ترور یک مهندس آمریکایی و مدیر یک شرکت نفتی مشارکت داشته است.
| |
|
| |
| === ورود به سپاه پاسداران و دوران جنگ ایران و عراق ===
| |
| پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، ذوالقدر به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی پیوست و در تشکیل واحد اطلاعات این سازمان نقش داشت، همراه با افرادی مانند محسن رضایی و احمد وحیدی. وی به جریان راست‌گرای سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی ملحق شد و در سال ۱۳۵۸، در کنترل مناصب حساس سپاه مشارکت کرد. در طول جنگ ایران و عراق (۱۳۵۹–۱۳۶۷)، ذوالقدر به عنوان یکی از فرماندهان ارشد عمل کرد و در سال ۱۳۶۲ (۱۹۸۳ میلادی) به عنوان بنیان‌گذار و فرمانده قرارگاه رمضان منصوب شد؛ این قرارگاه بر عملیات برون‌مرزی تمرکز داشت و با گروه‌های مخالف رژیم بعثی عراق، از جمله حزب دموکرات کردستان عراق، اتحادیه میهنی کردستان، مجمع عالی انقلاب اسلامی عراق و حزب الدعوه، همکاری می‌کرد. قرارگاه رمضان به عنوان پایه‌ای برای شاخه خارجی سپاه، یعنی نیروی قدس، عمل می‌کرد و عملیات‌هایی در عمق خاک عراق طراحی و اجرا می‌نمود. فرماندهان برجسته‌ای مانند ایرج مسجدی (سفیر فعلی ایران در عراق) و محمدرضا نقدی (معاون فعلی فرمانده سپاه) نیز در این قرارگاه خدمت کردند، و نقدی برای مدتی تیپ بدر را فرماندهی نمود.
| |
|
| |
| === پیشرفت در سلسله‌مراتب سپاه پس از جنگ ===
| |
| پس از پایان جنگ در سال ۱۳۶۷، ذوالقدر برای ۱۶ سال در سطوح بالای فرماندهی سپاه خدمت کرد. وی از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۶ (۱۹۸۹–۱۹۹۷ میلادی) به عنوان رئیس ستاد مشترک سپاه پاسداران منصوب شد، که سومین مقام در سلسله‌مراتب فرماندهی این سازمان بود. سپس، از سال ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۴ (۱۹۹۷–۲۰۰۵ میلادی)، جانشین فرمانده کل سپاه شد، که دومین مقام ارشد در این ساختار بود؛ این پیشرفت به روابط نزدیک وی با محسن رضایی (فرمانده سپاه از ۱۳۶۰ تا ۱۳۷۶) و رحیم صفوی (فرمانده سپاه از ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۶) نسبت داده می‌شود. در این دوره، ذوالقدر به عنوان یکی از فرماندهان سیاسی سپاه شناخته می‌شود و همراه با رحیم صفوی و محمدرضا نقدی، در مخالفت با جنبش اصلاح‌طلبی در دوران ریاست‌جمهوری محمد خاتمی (۱۳۷۶–۱۳۸۴) نقش داشت؛ وی یکی از امضاکنندگان نامه تهدیدآمیز ۲۴ فرمانده ارشد به خاتمی در سال ۱۳۷۸ بود و گزارش‌ها وی را مسئول حمله به کوی دانشگاه تهران در ۱۸ تیر ۱۳۷۸ معرفی می‌کنند. همچنین، در اوایل دهه ۱۳۷۰ (۱۹۹۰ میلادی)، ذوالقدر به عنوان ناظر بر کمیته‌ای برای قتل‌های سیاسی، معروف به قتل‌های زنجیره‌ای، عمل کرد که تحت نظارت علی خامنه‌ای (رهبر جمهوری اسلامی) تشکیل شده بود و شامل ۱۴ فرمانده و افسر مورد اعتماد سپاه، از جمله برادرش حسین نجات، بود.
| |
|
| |
| === پست‌های سیاسی و امنیتی پس از سپاه ===
| |
| در ابتدای دولت محمود احمدی‌نژاد (۱۳۸۴–۱۳۹۲)، ذوالقدر از سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۶ (۲۰۰۵–۲۰۰۷ میلادی) به عنوان معاون وزیر کشور در امور امنیتی و انتظامی منصوب شد و شورای امنیت ملی را اداره می‌کرد، که مسئول هماهنگی سرکوب اعتراضات بود؛ این انتصاب با مجوز ویژه علی خامنه‌ای صورت گرفت، اما وی پس از دو سال به دلیل نارضایتی احمدی‌نژاد برکنار شد. پس از آن، از سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۸ (۲۰۱۱–۲۰۱۹ میلادی)، به عنوان مشاور رئیس قوه قضائیه و معاون راهبردی، حفاظت اجتماعی و پیشگیری از جرم در دوران ریاست صادق لاریجانی خدمت کرد. در شهریور ۱۴۰۰ (سپتامبر ۲۰۲۱ میلادی)، ذوالقدر به عنوان دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام منصوب شد و جایگزین محسن رضایی گردید؛ این منصب توسط آیت‌الله صادق آملی لاریجانی پیشنهاد و توسط علی خامنه‌ای تأیید شد.
| |
|
| |
| === تحریم‌های بین‌المللی ===
| |
| ذوالقدر از سال ۱۳۸۵ (۲۰۰۷ میلادی) تحت تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد (قطعنامه ۱۷۴۷) قرار گرفت، به دلیل نقش ادعایی در برنامه‌های هسته‌ای و موشکی حساس ایران؛ این تحریم‌ها شامل مسدودسازی دارایی‌ها و ممنوعیت سفر است و توسط اتحادیه اروپا، بریتانیا، کانادا، استرالیا و دیگر کشورها اعمال شده است. تحریم‌های سازمان ملل در سال ۱۴۰۲ (۲۰۲۳ میلادی) منقضی شد، اما فهرست‌های ملی همچنان وی را هدف قرار می‌دهند. وی همچنین به عنوان افسر سپاه و معاون سابق وزارت کشور، در فهرست تحریم‌های اسرائیل و اوکراین قرار دارد.
| |
|
| |
| === لیست منابع (به ترتیب استفاده در متن) ===
| |
|
| |
| # NCR-Iran.org, "Who Is Mohammad Bagher Zolghadr, Iran’s New Secretary of the Expediency Council?" (23 September 2021).
| |
| # MEK-Iran.com, "MEK Iran: Who is M Bagher Zolghadr?" (27 September 2021).
| |
| # OpenSanctions.org, "Mohammad Baqer ZULQADER" (accessed 2025).
| |
| # IranWatch.org, "Mohammad Baqer Zolqadr" (21 December 2023).
| |
| # IndependentPersian.com, "زندگینامه و سوابق باقر ذوالقدر، دبیر جدید مجمع تشخیص مصلحت نظام" (20 September 2021).
| |
| # UnitedAgainstNuclearIran.com, "Zolghadr, Mohammad Bagher" (accessed 2025).
| |