اسماعیل خویی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''اسماعیل خویی'''، (زاده‌ی ۹ تیرماه ۱۳۱۷، مشهد – درگذشته ۴ خردادماه ۱۴۰۰، لندن) شاعر، فیلسوف، نویسنده و مترجم ایرانی بود. وی پس از فارغ‌التحصیل شدن از دانش‌سرای‌عالی تهران، به انگلستان رفت و در دانشگاه لندن در رشته‌ی فلسفه موفق به اخذ دکترا شد. اسماعیل خویی پس‌از بازگشت از انگلیس و تا پیش از این‌که از سوی ساواک شاه ممنوع‌التدریس شود، در دانشگاه تربیت معلم تهران به تدریس پرداخت. دکتر اسماعیل خویی از بنیان‌گذاران کانون نویسندگان ایران است؛ و دو دوره نیز عضو هیئت دبیران این کانون بوده است. وی که از همان آغازِ در کنار دیگر آزاداندیشان هم‌رزم خویش، در مرکز ِجنبش روشنفکری ایران قرار داشت. اسماعیل خویی پس از اعدام رفیق و هم‌سنگرش، زنده یاد '''[[سعید سلطان‌پور]]''' در سال ۱۳۶۰، که توسط نظام جمهوری اسلامی تیرباران شد، به ناچار رو به زندگی مخفی آورد؛ و پس از سه سال، یعنی در سال ۱۳۶۳، راهی تبعید شد؛ و در لندن زندگی کرد. اسماعیل خویی پیش از '''[[انقلاب ضد سلطنتی|انقلاب ضدسلطنتی]]''' رابطه‌ی بسیار نزدیکی با برخی از رهبران برجسته‌ی '''[[سازمان چریک‌های فدایی خلق ایران]]'''، مانند''': [[مسعود احمدزاده]]''' و '''[[امیرپرویز پویان]]''' داشت. دکتر اسماعیل خویی منتقد و مخالف نظام جمهوری اسلامی بود؛ و به همین خاطر آثار او توسط حکومت اسلامی ایران از کتاب‌خانه‌های ایران جمع‌آوری و نشر آن ممنوع شد. وی مدافع [[مبارزه مسلحانه|'''مبارزه‌ی مسلحانه''']] علیه نظام جمهوری اسلامی بود. اشعار اسماعیل خویی تا کنون به زبان‌های مختلف دنیا ازجمله انگلیسی، فرانسه، روسی، آلمانی، اکراینی، هندی و… ترجمه شده‌اند. اسماعیل خویی از نسل شاعران متعهد معاصر ایران است که علیه سرکوب‌های اجتماعی و سیاسی  شعر سرود و با هنرش برای آزادی اندیشه و رهایی ادبیات از استبداد مبارزه کرد. دکتر اسماعیل خویی سرانجام در ۴ خردادماه ۱۴۰۰، در سن ۸۳ سالگی به علت ابتلا به بیماری ذات‌الریه، نارسایی قلب و کلیه در لندن درگذشت.

اسماعیل خویی درباره‌ی خاطره‌ای علاقه‌مندی‌اش به شعر و شاعری می‌گوید که وقتی در دوران دبیرستان بودم، روزی پدربزرگ مادری‌ام که درویش‌مسلک هم بود، به من گفت که شنیده‌ام شعر می‌گویی؛ و من هم گفتم چیزهایی را برای خود یادداشت می‌کنم. پدربزرگم برگی از مجله‌ای را که شعری عاشقانه از من در آن چاپ شده بود، از زیر تشک بیرون آورد و به او به من نشان داد. همان زمان شعر عاشقانه‌ای به نام '' آفتاب شرق'' را سروده بودم؛ و در یکی از نشریات مشهد منتشر شده بود. پدربزرگم گفت که تو اصلاً از عشق چیزی می‌دانی؟... و پرسید که مولانا را می‌شناسی؟ و چیزی از مثنوی معنوی خوانده‌ای؟ که من هم درجواب گفتم خیر. از آن پس قرار گذاشتیم که با هم مثنوی بخوانیم. به‌راستی یکی از نیک‌بختی‌های زندگی من بود که در آن سال و در آن سن، پدر بزرگی داشتم که به من مثنوی آموخت.<ref name=":0">[https://tavaana.org/fa/Esmaeil_Khoei اسماعیل خویی، شاعر بی در کجا ـ سایت توانا]</ref>  

اسماعیل خویی نخستین مجموعه‌ی اشعارش به ''نام بی‌تاب'' را در سال ۱۳۳۵، در مشهد منتشر کرد. او در این باره می‌گوید:<blockquote>«پس از آمدن به تهران، تحت تأثیر کتاب ''زمستان'' '''[[مهدی اخوان ثالث]]''' که آن‌روزها تازه منتشر شده بود، قرار گرفتم… کتاب زمستان، بیدارم کرد؛ و کلید آشنایی من با شعر نو بود. من با کتاب زمستان از خواب هزارو صد ساله شعر سنتی بیدار شدم و پس از اخوان بود که نخست و بیش از پیش از همه با '''[[احمد شاملو]]''' آشنا شدم و بعد به تدریج با شاعران دیگر. نیما یوشیج واپسین شاعری بود از نوسرایان که در آن زمان با آن آشنا شدم.»<ref name=":0" /> </blockquote>

== بنیانگذاری کانون نویسندگان ==

دکتر اسماعیل خویی از بنیان‌گذاران کانون نویسندگان ایران است؛ و دو دوره نیز عضو هیئت دبیران این کانون بوده است. وی که از همان آغازِ در کنار دیگر آزاداندیشان هم‌رزم خویش، در مرکز ِجنبش  روشنفکری ایران قرار داشت. اسماعیل خویی پس از اعدام رفیق و هم‌سنگرش، زنده یاد [[سعید سلطان‌پور]] در سال ۱۳۶۰، که توسط نظام جمهوری اسلامی تیرباران شد، به ناچار رو به زندگی مخفی آورد؛ و پس از سه سال، یعنی در سال ۱۳۶۳، راهی تبعید شد؛ و در لندن زندگی کرد.<ref name=":2">[https://persian-man.ir/senior/poets/%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B9%D9%8A%D9%84-%D8%AE%D9%88%D9%8A%DB%8C%E2%80%8C/ زندگینامه اسماعیل خویی ـ سایت مردان پارس]</ref>  

کانون نویسندگان ایران، نهادی برای همبستگی نویسندگان و روشنفکران ایرانی در برابر سانسور و پاسداشت آزادی بیان تشکیل شد. اسماعیل خویی در مجمع مؤسسان کانون نویسندگان ایران به عنوان عضوی از اولیت هیئت دبیران این مجموعه انتخاب شد. علاوه بر اسماعیل خویی شاعران و نویسندگان دیگری از جمله '''[[سیمین دانشور]]'''، نادر نادرپور، '''[[سیاوش کسرایی]]'''، محمود اعتمادزاده و داریوش آشوری نیز به عنوان اعضاء اصلی و '''[[غلامحسین ساعدی]]''' و بهرام بیضایی هم به عنوان عضو جایگزین انتخاب شدند.<ref>[https://www.independentpersian.com/node/149251/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D9%88-%D9%87%D9%86%D8%B1/%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C%D9%84-%D8%AE%D9%88%DB%8C%DB%8C%D8%8C-%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1-%D9%88-%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%D9%87-%D اسماعی خویی، شاعر و نویسنده ایرانی درگذشت ـ سایت اینداپند]</ref>

اسماعیل خویی هم‌چنین از بنیانگذاران کانون نویسندگان ایران در تبعید و از پایه‌گذاران انجمن قلم در تبعید است. وی هم‌راه با [[احمد شاملو]] به عنوان مهم‌ترین نمایندگان شعر فارسی با  ''زیگفرید اونزلد'' که به دعوت انستیتو گوته به ایران آمده بود، ملاقات کرد.<ref name=":1">[http://www.shereiran.ir/site/page/56?userid=959&articleid=1513 اسماعیل خویی ـ سایت شعر ایران]</ref>  

اسماعیل خویی شاعری است که به هرجا رفته باشد، شعر آن‌جاست. وی یکی از معدود نمادها و نمودهایی است که ادبیات ایرانی در خارج از کشور را در سال‌های سردِ غربت ایرانیان مهاجر و پناهنده، زنده نگه داشته‌است. اسماعیل خویی در خارج از ایران و در تبعید، یکی از فعالان راهِ آزادی بیان و عقیده بوده است. وی یکی از نخستین کسانی بود که در راستای اعتقاد راستین خود، به فتوای '''[[روح‌الله خمینی]]''' مبنی بر به قتل رساندن سلمان رشدی را آشکارا محکوم کرد؛ و به همین خاطر آخوندهای حکومتی که از او هیچ دل خوشی نداشتند، آثار او را از کتاب‌خانه‌های ایران جمع‌آوری کردند؛ و رسماً [[وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی|'''وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی''']] به همه‌ی ناشرهای ایرانی دستور داد تا از نشر کتاب‌های او بپرهیزند. اما صدای رسای اسماعیل خویی از هر طریقی به گوش ایرانیان می‌رسید.<ref name=":3">[https://vista.ir/m/a/8x8v3 اسماعیل خویی و گلچین اشعار او ـ سایت ویستا]</ref>  

شعر اسماعیل خویی قالب، سبک و نفوذ ویژه‌ی خود را دارد. شعرِ وی آن‌جا که اعماقِ جهانِ درون و انسانِ خویش را کاوش می‌کند، نو و زنده و امروزی است. اشعار او در این جایگاه، هم نیمایی و هم مابعد نیمایی است؛ همان‌گونه که هم کلاسیک و هم مدرن است.<ref name=":3" />  

اشعار اسماعیل خویی در زبان یک انقلابی مخالف و ناراضی از بی‌عدالتی به شکل تعهد اجتماعی جاری می‌شود؛ و غزل‌های انتقادی او با اندیشه‌های فلسفی روزگارش در هم می‌آمیزد. استاد اسماعیل خویی از چیزهای روزمره، زبان تصویری بسیار ظریفی را به‌کار می‌گیرد که غیرمنتظره‌ترین استعاره‌ها را در اشعار خود جای داده‌است.