برنامه جامع اقدام مشترک: تفاوت میان نسخه‌ها

برنامه جامع اقدام مشترک (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۳ مهٔ ۲۰۱۸، ساعت ۰۷:۱۳

۲۴٬۳۷۰ بایت اضافه‌شده ، ‏۳ مهٔ ۲۰۱۸

بدون خلاصۀ ویرایش

دانا

مدیران

۱٬۰۴۸

ویرایش

@@ خط ۱۰۶: / خط ۱۰۶: @@
 . تمامی سوالات مطروحه در رابطه با ابعاد احتمالی نظامی PMD برنامه هسته‌ای می‌بایست تا افشاء و روشن شدن تمامی ابعاد برنامه تسلیحات هسته‌ای ایران دنبال شده و پاسخ داده شوند".<ref>[http://farsi.alarabiya.net/fa/iran/2017/04/22/%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%89-%D9%85%D9%84%D9%89-%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%85%D8%AA-%D8%B1%DA%98%D9%8A%D9%85-%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%B9%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D8%A8%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%85-%D9%87%D9%85-%D8%A8%D9%87-%D8%AF%D9%86%D8%A8%D8%A7%D9%84-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D8%AD-%D8%A7%D8%AA%D9%85%D9%89-%D8%A7%D8%B3%D8%AA.html <nowiki>[7]</nowiki>] - شوراى ملى مقاومت: رژيم تهران بعد از برجام هم به دنبال سلاح اتمى است</ref>
-==افشاگریهای مقاومت ایران در مورد پروژه اتمی ایران==
+===افشاگریهای مقاومت ایران در مورد پروژه اتمی ایران===
 در ۱۹اسفند ۸۲دبیرخانهٴ شورای ملی مقاومت طی یک اطلاعیهٴ افشاگرانه، آخرین تصمیم‌های رژیم در زمینه سلاح اتمی را برملا نمود. بر اساس این اطلاعیه، در بهمن ماه (فوریة ۲۰۰۴) به‌دنبال افشای برخی از فعالیتهای اتمی رژیم آخوندی، شورایعالی امنیت رژیم در جلسه محرمانه‌یی به‌ریاست خامنه‌ای، فشارهای بین‌المللی و نحوه مقابله با آن را مورد بررسی قرار داد. برخی از نتایج این جلسه، که در حکم دستورالعمل برای ارگانهای ذیربط می‌باشد، به‌شرح زیر است:
@@ خط ۲۳۶: / خط ۲۳۶: @@
 این به معنای آن است که در صورت تغییر رئیس جمهور (فرض کنید رئیس جمهور بعدی آمریکا از حزب جمهوری خواه و وعده های انتخاباتی او ضرورتا هماهنگ با تعهد دولت اوباما نباشد) تضمینی برای اجرای دقیق تعهدات دولت قبلی آمریکا بر مبنای توافق جامع اتمی با ایران وجود نخواهد داشت؛ مثلا دولت بعدی می تواند ضرورتا اجرای تحریم ها را هر شش ماه یک بار به تعویق نیندازد یا "قانون تحریم ایران" را که کنگره وضع کرده و دسامبر ۲۰۱۶ منقضی می شود دوباره تمدید کند. در حال حاضر یکی از موضوعات مورد مذاکره ایران و آمریکا حل و فصل این بخش از مشکلات است. نمایندگان دولت آمریکا معذورات قانونی خود را مطرح می کنند و نمایندگان دولت ایران می گویند این مشکل داخلی آمریکا است که دولت این کشور باید راه حل آن را پیدا کند.<ref name=":0" />
-== واکنش‌های بین المللی ==
 == گام‌های بعدی ==
 == تاثیرات افتصادی ==
+=== تاثیرات برجام بر اقتصاد ایران از نگاه آمریکایی‌ها ===
+موسسه مطالعاتی شورای آتلانتیک آمریکا 20 شهریور (10 سپتامبر 2016 ) نشتسی را با عنوان " آخرین وضع تحریمهای ایران: فضای سیاسی و سرمایه گذاری  در ایران" برگزار کرد. مدیر این نشست "ریچارد مورنینگ استار" رییس مرکز انرژی جهانی در شورای آتلانتیک و  از مقام های  سابق دولت آمریکا و سفیر پیشین این کشور در جمهوری آذربایجان بود.
+به گزارش سرویس بین الملل فرارو، وی در ابتدای این نشست  گفت: بحث امروز ما درباره وضع کنونی تحریمهای آمریکا و تحریمهای بین المللی و تاثیر آن بر اقتصاد ایران ازجمله بخش انرژی این کشور است. این موضوع بسیار حائز اهمیت است. تردیدی نیست که اجرای برنامه جامع اقدام مشترک واقعا بر اقتصاد ایران تاثیرگذاشته است. اما سوال این است که این تاثیر به چه میزان بوده است. پرسشها و اظهارنظرهای ضد و نقیضی درباره وضع اقتصاد ایران مطرح است. امیدوارم با بحثهای امروز بتوانیم در این خصوص تا اندازه ای شفاف سازی کنیم. درک فضای سرمایه گذاری و سیاسی ایران برای فعالان بزرگ اقتصادی و سیاست گذاران مهم است. کارشناسانی که امروز در اینجا حضور دارند می توانند به ما در شکل گیری درک جمعی درباره این مسائل کمک کنند.
+در جلسه امروز کسانی حضور دارند که آنها را دوقلوهایی می خوانم که زمانی در وزارت امورخارجه در کنار هم حضور داشتند چراکه وقتی بنده در وزارت امورخارجه بودم می دیدم که این دو نفر، به گونه ای بسیار فعالانه در این حوزه کار می کردند. یکی از این دو نفر "کریستوفر بکی مایر" دستیار معاون وزیر امورخارجه آمریکا در امور ایران است که پیشتر نیز معاون مدیر هماهنگ کننده سیاستها در حوزه تحریمها بوده است. وی یکی از اعضای تیم مذاکره کننده هسته ای با ایران در گروه پنج بعلاوه یک بوده است.
+نفر بعدی "دیوید مورتلاک" است. وی درحال حاضر کارشناس ارشد شورای آتلانتیک است. وی نیز پیشتر از مقام های وزارت امورخارجه امریکا و کاخ سفید بوده و  سابقه  پست مشاور حقوقی وزارت امورخارجه آمریکا در حوزه تحریم ها  را در کارنامه کاری خود دارد.
+سخنران دیگر این نشست  خانم "باربارا اسلاوین" از روزنامه نگاران برجسته آمریکایی در حوزه مسایل ایران و نویسنده چندین کتاب در این حوزه است که در حال حاضر کارشناس ارشد شورای آتلانتیک است. هدایت این نشست را خانم یگانه تربتی برعهده دارد که خبرنگار خبرگزاری رویترز در حوزه تحریمها و نظامی است و مطالب زیادی درباره سیاست خارجی و اقتصاد و برنامه هسته ای ایران برای رویترز نوشته است.
+● "یگانه تربتی" در ابتدای این نشست گفت: اکثر تحریم های غرب علیه ایران حدود هشت ماه پیش برداشته شد و این کار به صورت همزمان با اجرای رسمی توافق هسته ای انجام شد. با این اتفاق، ایران به دهها میلیارد دلار از دارایی های مسدود شده اش در خارج از کشور دسترسی پیدا کرد. ایران دهها قرارداد با شرکتهای بین المللی امضا کرده است. ارزش این قراردادها که در حوزه هایی از قبیل خرید هواپیما و ساخت کارخانه و اجرای پروژه های زیرساختی و صنایع مختلف است، دهها میلیارد دلار است.
+میزان صادرات نفتی ایران حالا به سطحی رسیده که نزدیک به میزان صادرات نفتی در دوران قبل از تحریمها یعنی حدود دو نیم میلیون بشکه در روز است. شرکت های هواپیمایی اروپایی نیز پروازهای مستقیم خود را به ایران بار دیگر ازسر گرفته اند. براساس براوردهای بانک جهانی نیز اقتصاد ایران در سال 2016 میلادی، رشد اقتصادی بیش از چهار درصد خواهد داشت که این وضع اقتصادی ایران با اوضاع آن پیش از توافق هسته ای، تفاوت آشکار دارد.
+باوجود این، حتی یک بانک بزرگ اروپایی ارتباط جدی با بخش مالی ایران را شروع نکرده است. این وضع به معنای آن است که میلیاردها دلار مطرح در قراردادهای منعقد شده با ایران، نمی تواند جابجا شود. شرکتهای غیرآمریکایی می گویند رهایی از تحریمهای باقیمانده آمریکا علیه ایران، بسیار دشوار است. رهبری ایران نیز می گوید توافق هسته ای تجربه ای است که نشان دهنده بی حاصل بودن مذاکرات با آمریکا است.
+به نظر می رسد که هر ماه نیز خبرهای جدیدی منتشر می شود مبنی بر اینکه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران، یک ایرانی دیگر دارای تابعیت دوگانه را بازداشت می کند و این برداشت را بوجود می آورد که فعالیت اقتصادی در ایران با مخاطرات زیادی همراه است. سوال مطرح این است که با نزدیک شدن به زمان یکمین سالگرد اجرای توافق هسته ای و برداشته شدن تحریمهای ایران، مسایل کنونی را که به آنها اشاره کردم چگونه باید تفسیر کرد. آیا این اتفاقها مانند دست اندازهای طبیعی هستند که در مسیر اجرای توافقی بسیار پیچیده و چندجانبه بروز می کند یا اینکه این مشکلات، طلیعه ای برای مشکلات اساسی تر هستند که ممکن است در مسیر پیش روی، دردسرهای جدی بوجود بیاورند. سوال بعدی این است که روابط ایران و آمریکا باتوجه به توافق هسته ای و باعنایت به مسائل کلی تر، در مجموع به چه صورت است؟
+●"بکی مایر"  سوال تحلیلگر خبرگزاری رویترز را  اینطور پاسخ داد: وقتی برجام امضاء شد این تصور وجود داشت که این توافق هسته ای، همه مشکلات ما را حل خواهد کرد و در عین حال، همه مشکلات ایران را نیز در عرصه اقتصادی و جهانی حل خواهد کرد. اما کسانی که در مذاکرات هسته ای حضور داشتند چنین توقعی از این توافق نداشتند. ما می دانستیم که توافق هسته ای قوی است و به تهدیدی جدی می پردازد که متوجه ایالات متحده است. ما می دانستیم که این توافق سبب کاهش چشمگیر تحریمهایی می شود که عمدتا درباره شرکتهای غیرآمریکایی  بوده است.
+این توافق، گام بزرگی در مسیر پیش رو برای حل مشکلات بود. در آن زمان، انتقادهای زیادی هم مطرح بود. این ادعاها مطرح می شد که نمی توان به ایران اعتماد کرد زیرا ایران هنوز هم به اقدامات بد بسیار زیادی مشغول است. ما نیز به این مسئله واقف بودیم و می گفتیم که قرار هم نیست این توافق هسته ای همه مشکلات ما را حل کند یا مسئله حمایت ایران از تروریسم را حل کند و قرار نیست این توافق، موضوع نقض حقوق بشر در ایران را حل کند.
+مفاد توافق هسته ای نیز برای حل و فصل این مسائل مشخص نبود. قصد ما هم این نبود. نوع نگاه ما این بود که اگر ایران به تسلیحات هسته ای دست پیدا کند، همه مسائل مذکور اعم از نقض حقوق بشر در ایران یا حمایت این کشور از تروریسم یا برنامه موشکی آن یا آزار و اذیت اتباع آمریکایی در ایران (دارای تابعیت دوگانه) بسیار بسیار بدتر خواهد شد. با همه این اوصاف باید بگویم هنوز هم معتقدیم  برجام همان کاری را انجام داد که قرار بود انجام بدهد. این توافق هسته ای سبب شد زمان فرار هسته ای ایران از کمتر از نود روز به بیش از یک سال افزایش یابد.
+این توافق سبب شد ذخایر اورانیوم غنی شده ایران نود و هشت درصد کاهش یابد. این توافق سبب اجرایی شدن اقداماتی در حوزه شفاف سازی شد که واقعاً در فضای منع اشاعه هسته ای، بی سابقه بوده است. با این اوصاف، از منظر هسته ای باید بگویم که ایران تاکنون به تعهداتش پایبند بوده که اتفاق خوبی است. ازجانب خودمان نیز باید بگویم که ایالات متحده نیز به تعهداتش عمل کرده است. ما همه تحریمهایی را برداشته ایم که می گفتیم برخواهیم داشت.
+وقتی مطالب مطبوعات را می خوانید غالباً فکر می کنید که این مطالب گیج کننده است زیرا گاهی اتهاماتی مطرح می شود مبنی بر اینکه ما قول داده بودیم تولید ناخالص داخلی ایران به میزان خاصی رشد کند یا اینکه ما به ایران قول داده ایم تعداد مشخصی از بانکها با ایران تعامل داشته باشند. اما واقعیت این است که ایالات متحده یا هیچ کشور دیگری این توانایی را ندارد که بهبود اوضاع اقتصادی را به کشور دیگری قول بدهد. این کار، شدنی نیست.
+ما قول داده بودیم تا شمار خاصی از تحریمهای مشخص را برداریم و این کار را انجام دادیم. البته من اینجا نمی خواهم بگویم که کارها انجام شده است. می دانیم که سلامت این توافق هسته ای به این مسئله متکی است که همه طرفهای حاضر و گروه پنج بعلاوه یک راضی باشند. ما زمان بسیار زیادی را صرف کردیم تا ایران و شرکای اروپایی مان و دیگر شرکایمان در گروه پنج بعلاوه یک در سطح جهانی، ایالات متحده مانعی در مسیر استفاده از فرصتهای تجاری نیست و نمی خواهد از تحریمهای موجودش استفاده کند تا تحریمهایی را تکرار کند که براساس برجام برداشته شده اند.
+پیشرفتهای خوبی در مسیر اجرای توافق هسته ای حاصل شده است. میزان صادرات نفتی ایران به اندازه حدود دو میلیون بشکه در روز افزایش یافته است. یک سال پیش، هرگز تصور نمی شد چنین اتفاقی رخ بدهد و ایران بتواند به درآمدهای نفتی فوق العاده ای به میزان دو و نیم میلیارد دلار در ماه مه امسال دست پیدا کند حال آنکه میزان درآمدهای نفتی ایران در ماه مه سال گذشته یک میلیارد و یکصد میلیون دلار بود. این اتفاقات، بسیار خوب هستند.
+براساس سخنان خود مقامات ایران، چهارصد حساب بانکی در بانکهای بین المللی از جمله در اروپا و آسیا فعال شده اند. صندوق بین المللی پول نیز رشد چهاردرصدی برای اقتصاد ایران را پیش بینی کرده است. ما در آمریکا به شدت دوست داریم به چنین میزان رشد اقتصادی دست پیدا کنیم. رشد چهار درصدی اقتصاد بسیار خوب است. در مجموع باید گفت وقتی می بینیم ایران به تعهداتش درقبال برجام پایبند بوده است باید بگویم که ما بسیار راضی هستیم که توافق هسته ای برای همان نتایجی که مدنظر بود کارایی داشته و نتیجه بخش بوده است.
+درباره روابط ایران و ایالات متحده باید بگویم که ما همچنان نگرانی های جدی درباره اقداماتی داریم که ایران در خارج از حوزه برنامه هسته ای اش انجام می دهد به ویژه حمایتی که ایران از رژیم بشار اسد در سوریه مبذول می دارد، یا حمایتهایی که از حوثی های یمن دارد یا پشتیبانی هایی که از تروریسم در منطقه و حمایت از گروههای شبه نظامی مسلح تروریستی شناخته شده از قبیل حزب الله دارد. ما همچنان با این مسائل مواجه هستیم.
+دقیقاً به همین علت است که تحریمهای دیگری همچنان علیه ایران مطرح است و درقالب توافق هسته ای هم این تحریمها برداشته نشده اند. دقیقاً به همین علت است که این تحریمها حفظ شده است. بنابراین می بینیم که پیش از حل همه این مشکلات، باید کارهای بسیار زیادی انجام شود. کارهای بسیار بزرگی باید انجام شود. به هرحال، فعلا از دستاوردهایی که براساس برجام داشته ایم بسیار راضی هستیم.
+درباره سخنان رهبری ایران نیز بگویم که در زمان مذاکرات نیز شاهد بودیم که در طول مذاکرات یعنی از زمان شروع مذاکرات تا در طول روند مذاکرات، آیت الله خامنه ای انواع سخنان را مطرح می کرد که اغلب سخنان او درباره مذاکرات، منفی بود. اما به هرحال، می بینیم که همچنان در مسیری حرکت می کنیم که مشخص شده است یعنی اجرای برجام و استمرار مقابله با دیگر رفتارهای ایران که از آن خوشمان نمی آید. باید منتظر ماند و دید که فضای سیاسی در آنجا (ایران) به چه صورت می شود. البته در داخل کشور خود ما نیز بحثهای بسیار داغی در جریان است. وقتی تلاش می کنیم به اهدافمان دست پیدا کنیم باید همین روند وجود داشته باشد.<ref>[http://www.irdiplomacy.ir/fa/page/1963561/%D8%AA%D8%A7%D8%AB%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA+%D8%A8%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%85+%D8%A8%D8%B1+%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF+%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86+%D8%A7%D8%B2+%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87+%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7%DB%8C%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7+.html] - تاثیرات برجام بر اقتصاد ایران از نگاه آمریکایی‌ها</ref>
+=== بود و نبود برجام برای اقتصاد ایران چه تفاوتی دارد؟ ===
+محسن جلال‌پور
+فعال بخش خصوصی و تحلیل‌گر مسائل اقتصادی
+برای اثبات این گزاره که «برجام» اثرگذاری مثبتی بر روندهای اقتصاد ایران داشته،کافی است به آمار رشد اقتصادی سال ۱۳۹۵ نگاه کنیم. در این سال در اثر اجرای برجام محدودیت‌های نفتی برداشته شد و رشد اقتصادی تحت تاثیر افزایش تولید و صادرات نفت به ۱۲/۵ درصد رسید. پیش از آن در سال‌های ۹۱ تا ۹۴ که تحریم‌های مختلفی علیه اقتصاد ایران اعمال شد، میانگین رشد اقتصادی، منفی ١/٨ درصد بوده است.
+به این ترتیب آن چه باعث شده توافق برجام همچنان برای جامعه ایرانی مهم باشد، بازگشت تحریم‌های ناجوانمردانه و افزایش ریسک سرمایه‌گذاری در صورت لغو این توافق است.
+دونالد ترامپ از ابتدای ورود به کاخ سفید، سیاست تقابل با ایران را به صورت جدی دنبال کرد. هرچند او در رقابت‌های انتخاباتی از لزوم پاره کردن توافق برجام سخن گفته بود اما تا امروز به دو دلیل نتوانسته به این وعده انتخاباتی جامه عمل بپوشاند.
+دلیل اول این است که لغو یک‌جانبه برجام به بی‌اعتبارشدن جایگاه آمریکا در جهان می‌انجامد. هم ترامپ و هم عقلای آمریکا به این نتیجه رسیده‌اند که اگر زیر توافق برجام بزنند و این توافق را به صورت یک‌جانبه لغو کنند، قطعا به اعتبار بین‌المللی آمریکا ضربه شدیدی وارد خواهند کرد.
+عامل بازدارنده دیگر این است که اتحادیه اروپا و خیلی از کشورهای دیگر موافق لغو برجام نیستند و با دولت آمریکا همراهی نمی‌کنند. چون برجام یک توافق چندجانبه است و خیلی از کشورها در شکل‌گیری آن نقش داشته‌اند.
+در کنار این دو عامل بازدارنده، دو عامل پیش‌برنده هم وجود دارد. دو عاملی که نقش پیشران را در بی‌اثر کردن برجام ایفا می‌کنند. نخستین عامل این است که ترامپ متوجه شده با وجود برجام نمی‌تواند سیاست‌های ضدایرانی هیات حاکمه آمریکا را علیه ایران بسیج کند؛ یعنی اینکه وجود برجام مانعی است برای این که بتواند نقش ایران را در منطقه کمرنگ کند. دلیل دیگر این که ترامپ در برابر لابی متحدان عرب و یهودی‌اش متعهد به لغو برجام شده است.
+به این ترتیب سیاست آمریکا این است که از طریق ایجاد جو روانی‌، شرایط را به گونه‌ای طراحی کند که ایران خودش تصمیم به خروج از این توافق بگیرد. بازی‌های ترامپ دقیقا بر همین استراتژی استوار است.
+اما سوالی که اینجا مطرح می‌شود این است که بهترین استراتژی ایران در این بازی چیست؟
+همان‌طور که در ابتدای نوشته مطرح کردم، برجام تا اینجا برای ایران منافع زیادی داشته است. برجام دست‌کم باعث شد تا ایران بتواند نقش قبلی خود را در بازارهای جهانی نفت به دست آورد و از این طریق توانست رشد اقتصادی ایجاد کند و بر بخشی از چالش‌های اقتصادی‌اش فائق آید. هرچند فرصت‌سوزی هم داشتیم و نتوانستیم از فضای به وجود آمده برای افزایش مبادلات بین‌المللی بهره‌برداری کنیم اما به هرحال حداقل‌هایی از این توافق نصیب اقتصاد ایران شد.
+شخصا معتقدم هنوز برجام برای ما از حیز انتفاع خارج نشده و تا زمانی که امکان استفاده از آن وجود دارد، باید در برابر بازی‌های ترامپ مقاومت کنیم.
+این دیدگاه از آنجا حائز اهمیت است که اقتصاد ایران برای دستیابی به رشد اقتصادی اشتغال‌زا و پایدار نیاز به سرمایه‌گذاری دارد.
+یکی از کلیدی‌ترین متغیرهای اثرگذار بر رشد اقتصادی، سرمایه‌گذاری است. همان‌طور که در سال‌های گذشته رشد اقتصاد ایران تحت تاثیر این متغیر قرار داشته، در آینده هم عنصر سرمایه به شدت در این روند نقش ایفا خواهد کرد. اگر نگاه ما معطوف به آینده باشد، متوجه خواهیم شد که عوامل زیادی می‌توانند بر روند سرمایه‌گذاری سال‌های آینده تاثیر منفی بگذارند. در کنار متغیرهای داخلی اثرگذار بر روند سرمایه‌گذاری مثل قیمت پایین نفت، ضعف بنیه مالی دولت، نظام تامین مالی آشفته و فضای نامساعد کسب وکار، نباید از کنار افزایش ریسک ناشی از لغو احتمالی برجام هم به آسانی بگذریم.
+همان‌طور که اشاره شد، هرچند برجام توانسته بهبود قابل ملاحظه‌‌ای در شرایط مبادلات خارجی و همین‌طور کاهش ریسک کلان اقتصاد ایجاد کند اما به قدرت‌ رسیدن دونالد ترامپ منجر به افزایش نااطمینانی در اقتصاد ایران شده است. در حال حاضر نااطمینانی نسبت به تداوم برجام، افزایش تحریم‌ها مانند قانون کاتسا و شدت گرفتن تنش‌های منطقه‌ای که به نظر می‌رسد با تحریکات آمریکا مرتبط است، منجر به افزایش ریسک سرمایه‌گذاری در ایران شده است. نتیجه اینکه با وجود عوامل بازدارنده و تداوم روند موجود، رشد اقتصادی سال ۱۳۹۶ در حدود چهار درصد و متوسط رشد اقتصادی کشور در سال‌های آینده کمتر از سه درصد پیش‌بینی می‌شود. با این سطح از رشد، نمی‌توانیم امیدوار به حل ابرچالش بیکاری در کشور باشیم.<ref>[https://tejaratnews.com/%D8%A8%D9%88%D8%AF-%D9%88-%D9%86%D8%A8%D9%88%D8%AF-%D8%A8%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%85-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86]- بود و نبود برجام برای اقتصاد ایران چه تفاوتی دارد؟</ref>
 == گزارش آژانس بین المللی  انرژی اتمی ==