۵۳
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
===== حاجی فیروز در سایر جغرافیایی مختلف ===== | ===== حاجی فیروز در سایر جغرافیایی مختلف ===== | ||
در این باره می‌توان گفت که نام «حاجی فیروز» و ویژگی‌های خاص امروزین او، هم‌چون پوشاک سرخ و سیاهی چهره وترانه‌های ویژه‌اش، سنتی کاملاًجدیدوخاص تهران معاصر بوده است. اماشخصیت اوبه‌عنوان «پیام‌آور نوروزی» به گونه‌های مختلف ازدیربازدر سراسر ایران‌زمین روایی داشته و دارد. درنواحی گوناگون او را با نام‌های متفاوتی می‌شناسند: درخراسان و بخش‌هایی از افغانستان «بی‌بی نوروزک»، درخمین و اراک «ننه نوروز»، درکرانه‌های خلیج‌فارس «ماما نوروز»، درگیلان «پیر بابا» و «آروس/عروس گلی»، در آذربایجان «ننه مریم»، درتاجیکستان وبخارای شریف ودیگر وادی‌های ورارود «ماما مروسه» ونام‌های مشهور دیگری هم‌چون بابا نوروز و عمو نوروز. گفته می‌شود که اووهمراهانش نمادی از یک سنت کهن در آذربایجان هستند. این سنت «قیشدان چیخدیم» (از زمستان خارج شدم) نام داشت و بر اساس آن حاجی فیروز در خیابانها آواز می‌خواندتابه همه خبردهدکه بهارآمده است وزمستان به پایان رسیده است. در مقابل این همه شادی و نشاط که حاجی فیروز برای مردم به ارمغان می‌آورد، آنهانیزپول وشیرینی و هدایای دیگربه اومی دادند. تاریخچه ظهورحاجی فیروز به درستی معلوم نیست امادرتمام متونی که به آیینهای نوروزی درجای ایران در طول تاریخ اشاره کرده‌اند ازحاجی فیروز وعمو نوروز نیز ذکری به میان رفته است. در تمام مناطقی نیز که زمانی تحت سلطه ایران بوده‌اند حاجی فیروز چهره آشنایی است. شیوه اجرای نمایش‌ها در نواحی گوناگون، زمان مراسم و حتی ترانه‌هایی که سروده می‌شود، گاه بایکدیگر متفاوت هستندواین تفاوتها ناشی از ویژگی‌های خاص هر ناحیه است. در آسیای میانه ودرآخرین شب سال، انتظار «مامای مروسه» رامی‌کشندوبانوی خانه، خوراکی‌هایی هم‌چو سمنک (سمنو) را در آوند‌هایی بسیار تمیزوآراسته، بردسترخوانی (سفره‌ای) می‌گذاردتاشب‌هنگام اوآنها رابرکت دهدو بچشد و ببوسد. پیش از آمدن مامای مروسه، مراسم «گل‌گردانی» یا «گل نوروزی» برگزار می‌شودو در این مراسم گروهی از مردم، نخستین گل‌های روییده درصحرا رامی‌چینندو همراه باشادی وآواز درکوچه‌ها می‌گردانند. این آیین با تفاوتهایی درگیلان وکوهپایه‌های تالش نیز برگزار می‌شود. در آنجا «آروس گلی» و «پیر بابا» بایک خرس وبا دسته‌های گل وپوشیدن پوشاک سرخ و کلاه بوقی (یادمان میترا) به ترانه‌سرایی ودایره‌زنی وکارهای خنده‌آورمی‌پردازند. حال چگونه است که این سنت‌های کهن نوروزی وازآن جمله حاجی فیروز با نام هاومناسبت‌های گوناگون درطول تاریخ این سرزمین حفظ شده امامشابه این آیین هادربین النهرین (عراق کنونی) با آن همه سندومدرک به فراموشی سپرده شده است؟ این رادیگربایددرویژگی فرهنگ ایرانی جست‌وجو کردواز طرفی، گواه دیگری بربومی بودن ومردمی بودن این سنت هاست. چون تنها سنت هاوآیین‌هایی که ازدل مردم جوشیده باشد، می‌تواند این چنین درادوار مختلف دوام بیاوردوهرچندنامش تغییرکند، اماباقی بماند. | در این باره می‌توان گفت که نام «حاجی فیروز» و ویژگی‌های خاص امروزین او، هم‌چون پوشاک سرخ و سیاهی چهره وترانه‌های ویژه‌اش، سنتی کاملاًجدیدوخاص تهران معاصر بوده است. اماشخصیت اوبه‌عنوان «پیام‌آور نوروزی» به گونه‌های مختلف ازدیربازدر سراسر ایران‌زمین روایی داشته و دارد. درنواحی گوناگون او را با نام‌های متفاوتی می‌شناسند: درخراسان و بخش‌هایی از افغانستان «بی‌بی نوروزک»، درخمین و اراک «ننه نوروز»، درکرانه‌های خلیج‌فارس «ماما نوروز»، درگیلان «پیر بابا» و «آروس/عروس گلی»، در آذربایجان «ننه مریم»، درتاجیکستان وبخارای شریف ودیگر وادی‌های ورارود «ماما مروسه» ونام‌های مشهور دیگری هم‌چون بابا نوروز و عمو نوروز. گفته می‌شود که اووهمراهانش نمادی از یک سنت کهن در آذربایجان هستند. این سنت «قیشدان چیخدیم» (از زمستان خارج شدم) نام داشت و بر اساس آن حاجی فیروز در خیابانها آواز می‌خواندتابه همه خبردهدکه بهارآمده است وزمستان به پایان رسیده است. در مقابل این همه شادی و نشاط که حاجی فیروز برای مردم به ارمغان می‌آورد، آنهانیزپول وشیرینی و هدایای دیگربه اومی دادند. تاریخچه ظهورحاجی فیروز به درستی معلوم نیست امادرتمام متونی که به آیینهای نوروزی درجای ایران در طول تاریخ اشاره کرده‌اند ازحاجی فیروز وعمو نوروز نیز ذکری به میان رفته است. در تمام مناطقی نیز که زمانی تحت سلطه ایران بوده‌اند حاجی فیروز چهره آشنایی است. شیوه اجرای نمایش‌ها در نواحی گوناگون، زمان مراسم و حتی ترانه‌هایی که سروده می‌شود، گاه بایکدیگر متفاوت هستندواین تفاوتها ناشی از ویژگی‌های خاص هر ناحیه است. در آسیای میانه ودرآخرین شب سال، انتظار «مامای مروسه» رامی‌کشندوبانوی خانه، خوراکی‌هایی هم‌چو سمنک (سمنو) را در آوند‌هایی بسیار تمیزوآراسته، بردسترخوانی (سفره‌ای) می‌گذاردتاشب‌هنگام اوآنها رابرکت دهدو بچشد و ببوسد. پیش از آمدن مامای مروسه، مراسم «گل‌گردانی» یا «گل نوروزی» برگزار می‌شودو در این مراسم گروهی از مردم، نخستین گل‌های روییده درصحرا رامی‌چینندو همراه باشادی وآواز درکوچه‌ها می‌گردانند. این آیین با تفاوتهایی درگیلان وکوهپایه‌های تالش نیز برگزار می‌شود. در آنجا «آروس گلی» و «پیر بابا» بایک خرس وبا دسته‌های گل وپوشیدن پوشاک سرخ و کلاه بوقی (یادمان میترا) به ترانه‌سرایی ودایره‌زنی وکارهای خنده‌آورمی‌پردازند. حال چگونه است که این سنت‌های کهن نوروزی وازآن جمله حاجی فیروز با نام هاومناسبت‌های گوناگون درطول تاریخ این سرزمین حفظ شده امامشابه این آیین هادربین النهرین (عراق کنونی) با آن همه سندومدرک به فراموشی سپرده شده است؟ این رادیگربایددرویژگی فرهنگ ایرانی جست‌وجو کردواز طرفی، گواه دیگری بربومی بودن ومردمی بودن این سنت هاست. چون تنها سنت هاوآیین‌هایی که ازدل مردم جوشیده باشد، می‌تواند این چنین درادوار مختلف دوام بیاوردوهرچندنامش تغییرکند، اماباقی بماند. | ||