۷٬۳۴۸
ویرایش
برچسب ویکی‌سازی، برچسب تمیزکاری
بدون خلاصۀ ویرایش |
(برچسب ویکی‌سازی، برچسب تمیزکاری) |
||
| (۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{تمیزکاری}} | |||
{{ویکی‌سازی}} | |||
{{Infobox Former Country | |||
|native_name = شاهنشاهی پهلوی | |||
|conventional_long_name = دولت شاهنشاهی ایران | |||
|common_name = [[ایران]] | |||
|continent = آسیا | |||
|region = خاورمیانه | |||
|country = [[ایران]] | |||
|status = Empire | |||
|year_start = ۱۹۲۵ | |||
|year_end = ۱۹۷۹ | |||
|date_start = | |||
|date_end = | |||
|event_start = آغاز سلسلهٔ پهلوی | |||
|event_end = [[انقلاب ۱۳۵۷ ایران]] | |||
|event1 = [[اشغال ایران در جنگ جهانی دوم]](آمریکا،انگلستان، فرانسه، شوروی) | |||
|date_event1 = ۱۹۴۱ | |||
|event2 = [[کودتای ۲۸ مرداد]] | |||
|date_event2 = ۱۹۵۳ | |||
|image_flag =Flag of Iran before 1979 Revolution.png | |||
|flag = پرچم ایران | |||
|image_coat=Imperial Coat of Arms of Iran.svg | |||
|flag_type = پرچم | |||
|image_map = Iran (orthographic projection).svg | |||
|image_map_caption = | |||
|national_anthem = ''[[سرود شاهنشاهی ایران]]'' | |||
|capital = [[تهران]] | |||
|common_languages = [[زبان فارسی|فارسی]] | |||
|religion = اسلام | |||
|government_type = شاهنشاهی تا ۲۰ اوت ۱۹۵۳ میلادی | |||
اقتدار گرایی تا ۱۱ فوریه ۱۹۷۹ میلادی | |||
|title_leader = شاهنشاه | |||
|leader1 = [[رضا شاه|رضا شاه پهلوی]] | |||
|year_leader1 = ۱۹۲۵–۱۹۴۱ | |||
|leader2 = [[محمدرضا پهلوی]] | |||
|year_leader2 = ۱۹۴۱–۱۹۷۹ | |||
|deputy1 = [[محمد علی فروغی]] (نخستین) | |||
|deputy2 = [[شاپور بختیار]] (واپسین) | |||
|year_deputy1 = ۱۹۲۵–۱۹۲۶ | |||
|year_deputy2 = ۱۹۷۹ | |||
|title_deputy = نخست‌وزیر | |||
|footnotes = | |||
}} | |||
{{Use dmy dates|date=November 2015}} | |||
{{infobox royal house | |||
| surname = پهلوی | |||
| coat of arms = [[پرونده:Imperial Coat of Arms of Iran.svg|220px]] | |||
| country = ایران | |||
| titles = | |||
* [[محمدرضا پهلوی]] | |||
* شاه (عنوان) | |||
| founder = [[رضاشاه]] | |||
| final ruler = [[محمدرضا پهلوی]] | |||
| current head = | |||
| founding year = ۱۵ دسامبر ۱۹۲۵ | |||
| dissolution = | |||
| deposition = ۱۱ فوریه ۱۹۷۹ | |||
| ethnicity = ایرانیان فارسی‌زبان | |||
}} | |||
'''سلطنت پهلوی''' آخرین سلسه پادشاهی در ایران (از ۱۳۰۴ – تا ۱۳۵۷شمسی) که بعد از ۲۵۰۰ سال حکومت شاهنشاهی در ایران ساقط و به جمهوری اسلامی تبدیل شد | '''سلطنت پهلوی''' آخرین سلسه پادشاهی در ایران (از ۱۳۰۴ – تا ۱۳۵۷شمسی) که بعد از ۲۵۰۰ سال حکومت شاهنشاهی در ایران ساقط و به جمهوری اسلامی تبدیل شد | ||
| خط ۲۹: | خط ۹۱: | ||
== نخست وزیری وثوق الدوله و ادامه یورشها به جنبش جنگل == | == نخست وزیری وثوق الدوله و ادامه یورشها به جنبش جنگل == | ||
[[پرونده:وثوق الدوله.jpg|جایگزین=عکس |بندانگشتی|252x252پیکسل|وثوق الدوله]] | |||
یکی دوماه بعد از این رویارویی، انگلیس با تلاشهای پشت پرده، در مرداد ۱۲۹۷شمسی، وثوق الدوله (برادر قوام السلطنه) را به نخست وزیری نشاند. در دوره نخست وزیر وثوق الدوله نیز یورشها به جنبش جنگل ادامه یافت. ازجمله، در روز۱۳فروردین ۱۲۹۸ (۲ آوریل۱۹۱۹) حملهٔ ۲۰هزار قزّاق ایرانی با پشتیبانی هواپیماهای انگلیسی به پایگاه‌های مجاهدان جنگل آغاز شد. این حمله‌ها ماه‌ها به طول انجامید. در این مدّت نیروهای مستقر در جنگل، در اثر فقدان آذوقه، جنگ و گریزهای طولانی و نداشتن تسلیحات کافی، در موقعیّت دشواری قرار داشتند. | یکی دوماه بعد از این رویارویی، انگلیس با تلاشهای پشت پرده، در مرداد ۱۲۹۷شمسی، وثوق الدوله (برادر قوام السلطنه) را به نخست وزیری نشاند. در دوره نخست وزیر وثوق الدوله نیز یورشها به جنبش جنگل ادامه یافت. ازجمله، در روز۱۳فروردین ۱۲۹۸ (۲ آوریل۱۹۱۹) حملهٔ ۲۰هزار قزّاق ایرانی با پشتیبانی هواپیماهای انگلیسی به پایگاه‌های مجاهدان جنگل آغاز شد. این حمله‌ها ماه‌ها به طول انجامید. در این مدّت نیروهای مستقر در جنگل، در اثر فقدان آذوقه، جنگ و گریزهای طولانی و نداشتن تسلیحات کافی، در موقعیّت دشواری قرار داشتند. | ||
| خط ۴۲: | خط ۱۰۵: | ||
مذاکرات سرّی مربوط به قرارداد اوت ۱۹۱۹، که متن آن یک سال بعد از بسته شدن، توسط قوام السلطنه منتشرشد، مخالفتهای زیادی را برانگیخت، ازجملهٔ مخالفان قرارداد، احمدشاه قاجار، پادشاه وقت ایران بود. میرزا کوچک خان و همرزمانش نیز از مخالفان جدّی قرارداد بودند و قیام شیخ محمد خیابانی نیز در مخالفت با این قرارداد شکل گرفت. از دیگر مخالفان سرسخت قرارداد، مرحوم مدرّس و روحانیان همگام او بودند. آمریکا نیز از مخالفان این قرارداد بود.<ref name=":0" /> | مذاکرات سرّی مربوط به قرارداد اوت ۱۹۱۹، که متن آن یک سال بعد از بسته شدن، توسط قوام السلطنه منتشرشد، مخالفتهای زیادی را برانگیخت، ازجملهٔ مخالفان قرارداد، احمدشاه قاجار، پادشاه وقت ایران بود. میرزا کوچک خان و همرزمانش نیز از مخالفان جدّی قرارداد بودند و قیام شیخ محمد خیابانی نیز در مخالفت با این قرارداد شکل گرفت. از دیگر مخالفان سرسخت قرارداد، مرحوم مدرّس و روحانیان همگام او بودند. آمریکا نیز از مخالفان این قرارداد بود.<ref name=":0" /> | ||
[[پرونده:قرارداد ۱۹۱۹.jpg|جایگزین=متن قرارداد|بندانگشتی|297x297پیکسل|قرارداد ۱۹۱۹]] | |||
این مخالفتها باعث شد که امکان پیشبرد مفاد استعماری آن از میان برود و ادامهٔ نخست وزیری وثوق الدوله نیز ناممکن شود. به خصوص که شایعهٔ بسیار گستردهٔ مربوط به این که انگلیس با دادن رشوهٔ کلان به وثوق الدوله و وزیر خارجه اش، نصرت الدوله فیروز، آنها را به این خیانت راضی کرده‌است، آنها را رسوای خاص و عام کرده بود. | این مخالفتها باعث شد که امکان پیشبرد مفاد استعماری آن از میان برود و ادامهٔ نخست وزیری وثوق الدوله نیز ناممکن شود. به خصوص که شایعهٔ بسیار گستردهٔ مربوط به این که انگلیس با دادن رشوهٔ کلان به وثوق الدوله و وزیر خارجه اش، نصرت الدوله فیروز، آنها را به این خیانت راضی کرده‌است، آنها را رسوای خاص و عام کرده بود. | ||
| خط ۶۶: | خط ۱۲۹: | ||
== پادشاهی رضاشاه == | == پادشاهی رضاشاه == | ||
[[پرونده:رضا خان در برابر مجلس شورای ملی به قانون اساسی مشروطه سوگند می‌خورد.png|جایگزین=عکس |بندانگشتی|رضا خان در برابر مجلس شورای ملی به قانون اساسی مشروطه سوگند می‌خورد]] | |||
در اواخر مهر تظاهرات علیه قاجاریه شکل گرفت و روز نهم آبان مجلس شورای ملی جلسه علنی تشکیل داد و انقراض سلسله قاجاریه را اعلام نمود. حکومت به طور موقت به رضاخان واگذار شد و تعیین حکومت قطعی به نظر مؤسسان موکول گردید. سرانجام مجلس مؤسسان در روز ۲۲ آذرماه سال ۱۳۰۴ش پادشاهی ایران را به رضاخان و اعقاب ذکور وی تفویض نمود. | در اواخر مهر تظاهرات علیه قاجاریه شکل گرفت و روز نهم آبان مجلس شورای ملی جلسه علنی تشکیل داد و انقراض سلسله قاجاریه را اعلام نمود. حکومت به طور موقت به رضاخان واگذار شد و تعیین حکومت قطعی به نظر مؤسسان موکول گردید. سرانجام مجلس مؤسسان در روز ۲۲ آذرماه سال ۱۳۰۴ش پادشاهی ایران را به رضاخان و اعقاب ذکور وی تفویض نمود. | ||
| خط ۹۲: | خط ۱۵۶: | ||
== استعفای رضاشاه == | == استعفای رضاشاه == | ||
[[پرونده:نامه استعفای رضا خان.png|جایگزین=دستخط|بندانگشتی|نامه استعفای رضا خان]] | |||
از آنجا که رضاشاه جواب صریحی به اولتیماتوم متفقین نداد در ۱۶ سپتامبر برابر با ۲۵ شهریور ۱۳۲۰، قوای شوروی و انگلستان از شمال و جنوب به سوی تهران حرکت کردند. رضاشاه به ناچار در همان روز به نفع ولیعهدش محمدرضا از سلطنت استعفا داد. | از آنجا که رضاشاه جواب صریحی به اولتیماتوم متفقین نداد در ۱۶ سپتامبر برابر با ۲۵ شهریور ۱۳۲۰، قوای شوروی و انگلستان از شمال و جنوب به سوی تهران حرکت کردند. رضاشاه به ناچار در همان روز به نفع ولیعهدش محمدرضا از سلطنت استعفا داد. | ||
استعفانامه رضاخان که منتظر تعیین تکلیف ولیعهد بود، پیش از سوگند محمدرضا در مجلس خوانده شد و مقدمات رفتن پدر و انتصاب پسر به سلطنت تدارک دیده شد. روز ۲۵ شهریور، استعفای رضاشاه و انتصاب محمدرضا به سلطنت به مجلس اعلام شد و روز ۲۶ شهریور، محمدرضا در مجلس سوگند خورد و رسماً شاه شد.<ref name=":2" /> | استعفانامه رضاخان که منتظر تعیین تکلیف ولیعهد بود، پیش از سوگند محمدرضا در مجلس خوانده شد و مقدمات رفتن پدر و انتصاب پسر به سلطنت تدارک دیده شد. روز ۲۵ شهریور، استعفای رضاشاه و انتصاب محمدرضا به سلطنت به مجلس اعلام شد و روز ۲۶ شهریور، محمدرضا در مجلس سوگند خورد و رسماً شاه شد.<ref name=":2" /> | ||
== تبعید رضاشاه و | == تبعید رضاشاه و مرگ وی == | ||
رضاخان بعد ازاستعفا از اصفهان به کرمان و سپس به بندرعباس رفت. او از بندرعباس با یک کشتی تجاری، عازم بمبئی شد. برخلاف انتظار مسافران، کشتی به بمبئی نرفت و مسیر جزیره موریس را در پیش گرفت. سرانجام رضاشاه به «ژوهانسبورگ» در آفریقای جنوبی فرستاده شد. سه سالی در این جزیره روزگار گذراند تا این که سرانجام در چهارم مرداد ۱۳۲۳ بر اثر سکته قلبی درگذشت.<ref name=":2" /> | رضاخان بعد ازاستعفا از اصفهان به کرمان و سپس به بندرعباس رفت. او از بندرعباس با یک کشتی تجاری، عازم بمبئی شد. برخلاف انتظار مسافران، کشتی به بمبئی نرفت و مسیر جزیره موریس را در پیش گرفت. سرانجام رضاشاه به «ژوهانسبورگ» در آفریقای جنوبی فرستاده شد. سه سالی در این جزیره روزگار گذراند تا این که سرانجام در چهارم مرداد ۱۳۲۳ بر اثر سکته قلبی درگذشت.<ref name=":2" /> | ||
| خط ۱۳۸: | خط ۲۰۳: | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
محمد رضا پهلوی | |||
[[کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹]] | |||
== منابع == | == منابع == | ||
{{پانویس|۲}} | {{پانویس|۲}} | ||