۱٬۰۴۴
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱۲۲: | خط ۱۲۲: | ||
عباس میرزا آخرین نیروهای خود را در سردارآباد متمرکز و به سال ۱۲۴۳ هجری قمری با قوای روسیه به نبردی سخت پرداخت اما نرسیدن آذوقه و جیره و مواجب سپاهیان از تهران باعث تضعیف و متزلزل کردن روحیه سربازان ایرانی شد و سردارآباد به تصرف سردار روس درآمد و قوای ایران به کلی از ساحل چپ رود ارس به داخل آذربایجان رانده شدند. با خیانت آصفالدوله تبریز توسط ارتش روسیه تصرف شد و نیروهای ارتش روسیه تا دهخوارقان پیش رفتند و عباس میرزا به ناچار تقاضای صلح کرد.<ref name=":1">عباس میرزا نایب السلطنه - [http://rijaldb.com/fa/5982/عباس+میرزا+نایب+السلطنه مناصب و مشاغل]</ref> | عباس میرزا آخرین نیروهای خود را در سردارآباد متمرکز و به سال ۱۲۴۳ هجری قمری با قوای روسیه به نبردی سخت پرداخت اما نرسیدن آذوقه و جیره و مواجب سپاهیان از تهران باعث تضعیف و متزلزل کردن روحیه سربازان ایرانی شد و سردارآباد به تصرف سردار روس درآمد و قوای ایران به کلی از ساحل چپ رود ارس به داخل آذربایجان رانده شدند. با خیانت آصفالدوله تبریز توسط ارتش روسیه تصرف شد و نیروهای ارتش روسیه تا دهخوارقان پیش رفتند و عباس میرزا به ناچار تقاضای صلح کرد.<ref name=":1">عباس میرزا نایب السلطنه - [http://rijaldb.com/fa/5982/عباس+میرزا+نایب+السلطنه مناصب و مشاغل]</ref> | ||
[[پرونده:عباس میرزا در حال سرکشی از اردوگاه قشون قاجار در مرز ایران و روسیه.jpg|بندانگشتی|عباس میرزا در حال سرکشی از اردوگاه قشون قاجار در مرز ایران و روسیه]] | [[پرونده:عباس میرزا در حال سرکشی از اردوگاه قشون قاجار در مرز ایران و روسیه.jpg|بندانگشتی|عباس میرزا در حال سرکشی از اردوگاه قشون قاجار در مرز ایران و روسیه]] | ||
در | در نتیجه در ترکمنچای عهدنامهٔ دیگری بر ایران تحمیل شد که علاوه بر شهرهایی که در پی عهدنامهٔ گلستان از ایران جدا شده بود شهرهای جدیدی به همراه غرامت ۲۰ میلیون روبلی به ایران تحمیل شد.<ref name=":0" /> | ||
== اصلاحطلبی عباس میرزا == | == اصلاحطلبی عباس میرزا == | ||
خط ۱۴۳: | خط ۱۴۳: | ||
=== تلاش در اصلاح امور اداری و حکمرانی === | === تلاش در اصلاح امور اداری و حکمرانی === | ||
تلاشهای اصلاحگرایانه عباس میرزا مواردی همچون تفکیک املاک خالصه از موقوفات و توقف تصرفات حکومتی در موقوفات، تعیین «روز مظالم» برای مردمی که بهواسطه استبداد | تلاشهای اصلاحگرایانه عباس میرزا مواردی همچون تفکیک املاک خالصه از موقوفات و توقف تصرفات حکومتی در موقوفات، تعیین «روز مظالم» برای مردمی که بهواسطه استبداد تاریخی حاکم بر ایران هیچگاه فرصتی برای سخن با حاکمان و رد مظالم نداشتند و تلاش برای اتحاد میان کشورهای اسلامیبه ویژه ایران و عثمانی را که در آن زمان دو قدرت اصلی جهان اسلام بودند نیز دربر گرفت؛ ولیعهد همچنین برای رونق بخشیدن به چراغ اقتصاد کشور تلاش خود را برای راه انداختن واحدهای اقتصادی در آذربایجان به کار بست و با هدف حمایت از تولیدات داخلی و استقلال اقتصادی دستور تعرفهگذاری بر کالاهای خارجی را صادر کرد. این اقدام هرچند کشورهای خارجی به ویژه انگلستان را ناخشوند ساخت اما به بهبود شرایط اقتصادی و صنایع آذربایجان کمک شایانی کرد. از سوی دیگر با واردکردن ماشین چاپ به ایران تلاش کرد تا ایرانیان علاوه بر ابزار و صنایع جدید با اندیشههای نو نیز آشنا شوند. اغلب این سیاستهای اصلاحی به دلیل عمر کوتاه عباس میرزا و مخالفان داخلی و خارجی ناتمام ماند.<ref name=":5" /> | ||
== دلایل ناکامی اصلاحات عباسمیرزا == | == دلایل ناکامی اصلاحات عباسمیرزا == | ||
خط ۱۵۰: | خط ۱۵۰: | ||
=== اتکا به قدرتهای خارجی === | === اتکا به قدرتهای خارجی === | ||
خوشبینی عباس میرزا به کشورهای خارجی همچون فرانسه و انگلستان که او تلاش داشت از آنها به عنوان سدی در برابر هجوم سنگین روسها به ایران استفاده کند عامل ناکامی تلاشهای اصلاحگرانه او به ویژه در بخش نظامی شد. در حالیکه او به خدمات مستشاران فرانسوی و انگلیسی در ارتش ایران برای شکست روسها حساب باز کرده بود؛ ابتدا فرانسویها و سپس انگلیسیها در بزنگاه تاریخی نبرد ایران و روس پشت ارتش عباس میرزا را خالی کردند. «کمی پس از آغاز تعلیمات اعضای هیئت گاردان در میان قشون ایران، آنان به پیروی از صلح تیلسیت و به دستور صریح ناپلئون امپراتور فرانسه برای برقراری صلحی به نفع روسها دست به تلاش وسیعی زدند، افزون بر این، ژنرال گاردان در لحظات حساسی از جنگ ایران و روسیه نیز با صراحت تمام به مستشاران نظامی حاضر در آذربایجان دستور داد تا از ادامه تعلیمات نظامی به قوای ایران امتناع ورزند. | خوشبینی عباس میرزا به کشورهای خارجی همچون فرانسه و انگلستان که او تلاش داشت از آنها به عنوان سدی در برابر هجوم سنگین روسها به ایران استفاده کند عامل ناکامی تلاشهای اصلاحگرانه او به ویژه در بخش نظامی شد. در حالیکه او به خدمات مستشاران فرانسوی و انگلیسی در ارتش ایران برای شکست روسها حساب باز کرده بود؛ ابتدا فرانسویها و سپس انگلیسیها در بزنگاه تاریخی نبرد ایران و روس پشت ارتش عباس میرزا را خالی کردند. «کمی پس از آغاز تعلیمات اعضای هیئت گاردان در میان قشون ایران، آنان به پیروی از صلح تیلسیت و به دستور صریح ناپلئون امپراتور فرانسه برای برقراری صلحی به نفع روسها دست به تلاش وسیعی زدند، افزون بر این، ژنرال گاردان در لحظات حساسی از جنگ ایران و روسیه نیز با صراحت تمام به مستشاران نظامی حاضر در آذربایجان دستور داد تا از ادامه تعلیمات نظامی به قوای ایران امتناع ورزند.» | ||
این مسئله را بار دیگر انگلیسیها ایجاد کردند. | این مسئله را بار دیگر انگلیسیها ایجاد کردند. پس از خروج فرانسویها از ایران و ورود انگلیسیها هنگامی که در اثنای جنگ و بحبوحهای که آتش و خون همه جا را فرا گرفته و تعیین سرنوشت جنگ به مرحله حساس رسید، ناگهان به سبب آنکه دیپلماسی انگلستان تغییر جهت داده و با روسها مصالحه کرد، ایرانیان مکلف شدند که کوتاه بیایند و دستورات انگلیسیها را به اجرا درآورند و به افسران و نظامیان انگلیسی دستور داده میشد که از قشون کناره بگیرند.» در پی آن عباس میرزا با روسها از در مصالحه برآمدو تنها امتیازی که حاصل شد حمایت روسها از او و خاندانش برای جانشینی فتحعلیشاه بود. | ||
=== نتیجهگیری === | === نتیجهگیری === | ||
اصلاحات عباس میرزا در زمان صدارتش هرچند عمدتاً محدود به آذربایجان بود اما گام نخست برای خروج ایران از انزوا و عقب ماندگی محسوب میشد. گامی که پس از او توسط افرادی همچون قائم مقام و امیرکبیر که در دستگاه عباس میرزا پرورش یافته بودند، ادامه پیدا کرد. با این حال اصلاحات عباس میرزا در عرصههای مختلف از بسیاری جهات | اصلاحات عباس میرزا در زمان صدارتش هرچند عمدتاً محدود به آذربایجان بود اما گام نخست برای خروج ایران از انزوا و عقب ماندگی محسوب میشد. گامی که پس از او توسط افرادی همچون قائم مقام و امیرکبیر که در دستگاه عباس میرزا پرورش یافته بودند، ادامه پیدا کرد. با این حال اصلاحات عباس میرزا در عرصههای مختلف از بسیاری جهات با شکست مواجه شد تا او همانگونه که به عنوان آغازگر اصلاحات و بانی نظام جدید در ایران لقب گرفته عنوان اصلاحگر ناکام را هم از آن خود کند؛ ولیعهدی که سرانجام در ۴۴ سالگی بر اثر بیماری درگذشت.<ref name=":5">تاریخ ما - [https://tarikhema.org/contemporary/iranc/qajarian/11758/زندگینامه-عباس-میرزا-ولیعهد-ایران-در-ز/ زندگینامه عباس میرزا ولیعهد ایران در زمان سلطنت فتحعلیشاه]</ref> | ||
== فضائل عباس میرزا == | == فضائل عباس میرزا == | ||
خط ۱۷۰: | خط ۱۷۰: | ||
== نامه قائممقام فراهانی به همسرش (خواهر عباسمیرزا) پس از مرگ عباسمیرزا == | == نامه قائممقام فراهانی به همسرش (خواهر عباسمیرزا) پس از مرگ عباسمیرزا == | ||
شاهزاده جان قربانت شوم! ز دوری تو نمردم چه لاف مهر زنم که خاک بر سر من باد و مهربانی من. اما یقین بدانید که در این واقعه هایله که خاک بر سر من و ایران شد، تلف خواهم گردید. دریغ و درد که آسمان نخواست ایران نظام گیرد و دولت و دین انتظام پذیرد. در این اعصار و اعوام کسی مثل ولیعهد جنت مکان یاد ندارد؛ عدل محض بود، محض عدل بود. حق خدمت خوب میدانست و قدر نوکر خوب میشناخت. به خدمت جزیی نعمت کلی میداد، ایتام را پدر بود و ارامل را پسر. اهل آذربایجان در مدت سی سال، پرورده احسان بودند. اهل خراسان را در این مدت سه سال، چنان بنده عدل و انعام و غلام فضل و اکرام خود فرمودند که صد برابر | شاهزاده جان قربانت شوم! ز دوری تو نمردم چه لاف مهر زنم که خاک بر سر من باد و مهربانی من. اما یقین بدانید که در این واقعه هایله که خاک بر سر من و ایران شد، تلف خواهم گردید. دریغ و درد که آسمان نخواست ایران نظام گیرد و دولت و دین انتظام پذیرد. در این اعصار و اعوام کسی مثل ولیعهد جنت مکان یاد ندارد؛ عدل محض بود، محض عدل بود. حق خدمت خوب میدانست و قدر نوکر خوب میشناخت. به خدمت جزیی نعمت کلی میداد، ایتام را پدر بود و ارامل را پسر. اهل آذربایجان در مدت سی سال، پرورده احسان بودند. اهل خراسان را در این مدت سه سال، چنان بنده عدل و انعام و غلام فضل و اکرام خود فرمودند که صد برابر مطیعتر از اهل آن سامان شده بودند. این غلام پیر به چه زبان بگوید و به چه بیان بنویسد؟ خدا نخواست که جهان در عهد جهانداری او زنده و نازنده شود!<ref name=":0" /> | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == |
ویرایش