ایران پدیا

غلامحسین بنان: تفاوت میان نسخه‌ها

صفحه بحث

غلامحسین بنان (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۶ فوریهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۰۹:۵۱

۱٬۱۲۰ بایت حذف‌شده ،  ‏۲۶ فوریهٔ ۲۰۲۳
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
(۱۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد)
خط ۲۱: خط ۲۱:
   
   


'''غلامحسین بنان'''(تولد:۱۲۹۰خورشیدی تهران - مرگ: ۸ اسفند ۱۳۶۴ ) نام کامل،غلامحسین بنان نوری، پدرش کریم خان بنان الدوله نوری و مادرش شرف السلطنه دختر محمدتقی میرزا رکن‌الدوله(برادر ناصرالدین شاه) بود.او از سن ۶ سالگی به یادگیری پیانو و ارگ پرداخت و بعدها از استادانی همچون مرتضی نی‌داوود، میرزا طاهر ضیاءذاکرین رثایی و ٰناصر سیف، فن نوازندگی و آواز را آموخت.<ref>مجله ملودی - [http://melodymag.com/2012/02/%D8%BA%D9%84%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86-%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86%D8%9B-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%AF-%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%D8%AF%DB%8C%D9%84-%D8%A2%D9%88%D8%A7%D8%B2/ غلام‌حسین بنان؛ استاد بی‌بدیل آواز]</ref>بنان اولین خواننده در ایران بود که با زبان مویسقی(نُت [[Note]])آشنا شد همچنین به عضویت شورای موسیقی رادیو ایران درآمد و انجمن موسیقی ایران را بنیانگذاری کرد و به دعوت روح‌الله خالقی<ref>Rouhollah Khaleghi Artistic Center- [http://www.rkac.com/engmain.htm روح الله خالقی، نمونه آثار ، گالری عکس و . . .]</ref> و استاد داوود پیرنیا در ارکستر معروف به «ارکستر گلها»کارهای ارزنده ای بخصوص «گلهای رنگارنگ» را تولید کرد که مورد استقبال شایان مردم قرارگرفت.خالقی رهی و بنان در واقع مثلث قدرتمندی را در برنامه گلها پدید آوردند و آثار فاخری از خود به یادگار گذاشتند.<ref>سایت BBC فارسی-[http://www.bbc.com/persian/arts/2011/11/111101_l41_music_pirnia_golha_anniversary داوود پیرنیا، پرورنده 'گلها'ی رادیو ایران]</ref>غلامحسین بنان علاوه بر آواز در دستگاه های کلاسیک(سنتی)در ساختن نغمات مدرن و تصنیف های زیبا نیز موفقیت بسیار پیدا کرد از جمله تصنیف «'''الهه ناز'''<ref name=":0">YouTube- [https://www.youtube.com/watch?v=uSKRDhzhfhE الهه ناز با صدای زیبای بنان]</ref>» که اغلب مردم بنان را با این تصنیف بیاد می‌آورند.و سرود «'''ای ایران ای مرز پرگهر'''<ref>YouTube - [https://www.youtube.com/watch?v=VzJicGgJr70 سرود «ای ایران ای مرزپرگهر»با صدای استاد بنان، شعر از زنده یاد آقای حسین گل گلاب، آهنگ از استاد روح الله‌‌خالقی]</ref>» که بسیاری آنرا سرود ملی ایران میدانند، با صدای استاد بنان، شعر از زنده یاد آقای حسین گل گلاب و آهنگ از استاد روح‌الله خالقی.     
'''غلامحسین بنان''' (تولد:۱۲۹۰خورشیدی تهران - مرگ: ۸ اسفند ۱۳۶۴ ) با نام کامل غلامحسین بنان نوری، نام پدرش کریم خان بنان الدوله نوری و نام مادرش شرف السلطنه دختر محمدتقی میرزا رکن‌الدوله (برادر ناصرالدین شاه) بود. غلامحسین بنان از سن ۶ سالگی به یادگیری پیانو و ارگ پرداخت و بعدها از استادانی همچون مرتضی نی‌داوود، میرزا طاهر ضیاءذاکرین رثایی و ٰناصر سیف، فن نوازندگی و آواز را آموخت. بنان اولین خواننده در ایران بود که با زبان مویسقی(نُت)آشنا شد. او همچنین به عضویت شورای موسیقی رادیو ایران درآمد و انجمن موسیقی ایران را بنیانگذاری کرد. غلامحسین بنان به دعوت روح‌الله خالقی و استاد داوود پیرنیا در ارکستر معروف به «ارکستر گلها» آثار ارزنده‌ای همچون مجموعه‌ی «گلهای رنگارنگ» را تولید کرد که مورد استقبال مردم قرارگرفت. روح‌الله خالقی، رهی معیری و بنان در واقع مثلث قدرتمندی را در برنامه گلها پدید آوردند و آثار فاخری از خود به یادگار گذاشتند. غلامحسین بنان علاوه بر آواز در دستگاه‌های کلاسیک(سنتی)در ساختن نغمات مدرن و تصنیف های زیبا نیز موفقیت بسیار پیدا کرد. یکی از آن‌ها تصنیف «'''الهه ناز'''» است که اغلب مردم بنان را با این تصنیف بیاد می‌آورند.    
 
همچنین سرود «'''ای ایران ای مرز پرگهر'''» که بسیاری آنرا سرود ملی ایران میدانند، با صدای غلامحسین بنان اجرا شده است.     


== موسیقی و آواز به عنوان کار حرفه‌ای ==
== موسیقی و آواز به عنوان کار حرفه‌ای ==
بنان تا سال ۱۳۲۰ به دعوت اساتید موسیقی در محافل هنری و ادبی حضور می‌یافت و آواز میخواند، اما از سال ۱۳۲۱بطور حرفه ای در رادیو ایران بکار پرداخت و در این زمینه استادان و همکارانی جون روح‌الله خالقی و داود پیرنیا او را همراهی میکردند بویژه برنامه رادیوئی «گلهای رنگارنگ».
غلامحسین بنان تا سال ۱۳۲۰ به دعوت اساتید موسیقی در محافل هنری و ادبی حضور می‌یافت و آواز میخواند، اما از سال ۱۳۲۱بطور حرفه ای در رادیو ایران بکار پرداخت و در این زمینه استادان و همکارانی جون روح‌الله خالقی و داود پیرنیا او را همراهی میکردند بویژه برنامه رادیوئی «گلهای رنگارنگ».


تأثیر صدای بنان در موسیقی ایرانی آن‌قدر است که بعضی آواز ایرانی را به قبل و بعد از بنان تقسیم کرده‌اند و این به خاطر آن بود که خوانندگان پیش از او اغلب بلند خوانی می‌کردند و همین باعث می‌شد اشعار جویده‌ جویده و نامفهوم به گوش برسند. بنان با توجه به تربیت خانوادگی و تعالیم خالقی فهمیده بوده که نباید حنجره آزاری کند و واسطه بین شاعر و شنونده باشد؛ برای همین در آوازهای او دادزدن‌های بیجا را مشاهده نمی‌کنیم و اشعار خوب تلفظ می‌شوند و به گوش مخاطب می‌رسند.بنا به گفته خودش «کسی ندید که من برای پول کنسرت اجراکنم یا در کاباره آواز بخوانم» و تا پایان عمر هم در همان خانه اش در نیاوران بسر برد.  
تأثیر صدای بنان در موسیقی ایرانی آن‌قدر است که بعضی آواز ایرانی را به قبل و بعد از بنان تقسیم کرده‌اند و این به خاطر آن بود که خوانندگان پیش از او اغلب بلند خوانی می‌کردند و همین باعث می‌شد اشعار جویده‌ جویده و نامفهوم به گوش برسند. بنان با توجه به تربیت خانوادگی و تعالیم خالقی فهمیده بوده که نباید حنجره آزاری کند و واسطه بین شاعر و شنونده باشد؛ برای همین در آوازهای او دادزدن‌های بیجا را مشاهده نمی‌کنیم و اشعار خوب تلفظ می‌شوند و به گوش مخاطب می‌رسند.بنا به گفته خودش «کسی ندید که من برای پول کنسرت اجراکنم یا در کاباره آواز بخوانم» و تا پایان عمر هم در همان خانه اش در نیاوران بسر برد.  


استاد بنان را می‌توان به راستی بزرگ‌ترین اجرا کننده آهنگ‌های سبک وزیری-خالقی دانست؛ البته او در کنار ادیب خوانساری از بهترین اجراکنندگان آثار صبا و محجوبی محسوب می‌شود و استعداد شگرف او در مرکب‌خوانی و تلفیق شعر و موسیقی بار‌ها ستایش موسیقی‌دانان معاصرش را برانگیخته‌ است.<ref>سایت ایمنا - [http://www.imna.ir/news/272006/%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%B5%D8%AF%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%AE%D9%85%D9%84%DB%8C%D9%86%D8%B4 یادواره ای برای «بنان» و صدای مخملینش]</ref>
استاد بنان را می‌توان به راستی بزرگ‌ترین اجرا کننده آهنگ‌های سبک وزیری-خالقی دانست؛ البته او در کنار ادیب خوانساری از بهترین اجراکنندگان آثار صبا و محجوبی محسوب می‌شود و استعداد شگرف او در مرکب‌خوانی و تلفیق شعر و موسیقی بار‌ها ستایش موسیقی‌دانان معاصرش را برانگیخته‌ است.


== تصادف شدید و صدمات جبران ناپذیر ==
== تصادف شدید و صدمات جبران ناپذیر ==


بنان در ۲۷ دی ۱۳۳۶ بعد از پایان مهمانی بهمراه دو نفر از دوستانش به خانه باز می‌گشت که ناگهان در حوالی کاروانسرای سنگی یک تانکر نفتکش که فاقد چراغ ایمنی عقب و پوشیده از گل و لای بود و تاریکی شب هم بر دیده نشدن کامیون کمک می‌کرد جلوی آن‌ها سبز می‌شود، و تصادف شدیدی بین خودروی بنان و آن تانکر نفتکش رخ می‌دهد. و در این سانحه چشم راست خود را از دست داد و به همین خاطر همیشه از عینک دودی استفاده می‌کرد،<ref>سایت بیتوته - [http://www.beytoote.com/art/artist/banan2-pleasant2-voice.html یادی از « استاد بنان» و صدای دلنشین او همراه با تصاویر]</ref> شادروان «ابوالحسن ورزی»، دوست نزدیک بنان شعر زیر را تحت تاثیر این واقعه سرود:
بنان در ۲۷ دی ۱۳۳۶ بعد از پایان مهمانی بهمراه دو نفر از دوستانش به خانه باز می‌گشت که ناگهان در حوالی کاروانسرای سنگی یک تانکر نفتکش که فاقد چراغ ایمنی عقب و پوشیده از گل و لای بود و تاریکی شب هم بر دیده نشدن کامیون کمک می‌کرد جلوی آن‌ها سبز می‌شود، و تصادف شدیدی بین خودروی بنان و آن تانکر نفتکش رخ می‌دهد. و در این سانحه چشم راست خود را از دست داد و به همین خاطر همیشه از عینک دودی استفاده می‌کرد، شادروان «ابوالحسن ورزی»، دوست نزدیک بنان شعر زیر را تحت تاثیر این واقعه سرود:
 
{{شعر}}{{ب|دیدیم چو بازیگری دور زمان را |بازیچه گرفتیم همه کار جهان را}}{{ب|می‌خواست که در چشم هنر نور نماند|آسیب رسانید اگر چشم بنان را ...}}{{پایان شعر}}
 


دیدیم چو بازیگری دور زمان را / بازیچه گرفتیم همه کار جهان را /// می‌خواست که در چشم هنر نور نماند / آسیب رسانید اگر چشم بنان را...


انتشار خبر تصادف استاد بنان باعث ازدحام زیاد مردم جلوی بیمارستان شد، اما چون امکان ملاقات این جمعیت با بنان نبود دفتری در سالن انتظار بیمارستان گذاشته شد تا دوستداران بنان احساسات خود را درآن دفتر برایش بنویسند.پزشکان برای بهبود چشم دیگرش سفر به اروپا و معالجه را تجویز کردند؛ برای همین دولت و اداره کل انتشارات و رادیو و جمع دوستانش کنسرتی ترتیب دادند و کمک مالی جمع کرده و او را راهی اروپا کردند<ref>س‍ایت  تابناک - [http://www.tabnak.ir/fa/news/778076/%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%AF-%D8%A2%D9%88%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D9%82%D8%B5%D8%AF-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA بنان استاد آوازی که قصد خوانندگی نداشت!]</ref>تا اینکه با بهبود نسبی به ایران باز گشت.در بازگشت از این سفر در مواضع هنری خود را تغییر داد و گفت: «من از این پس کوشش می‌کنم آثاری اجرا کنم که واجد وزنی شاد و شعری امیدوارکننده‌است. من جداً از ادامهٔ شیوهٔ قدیم که شباهت به مرثیه خوانی دارد خسته شده‌ام، البته در این زمینه سازندگان آهنگ باید با من یاری و همکاری کنند»<ref>خبرگزاری برنا - [https://www.borna.news/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B1%D9%88%DB%8C-%D8%AE%D8%B7-%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%87%D8%A7-5/386461-%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%87-%D9%86%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D9%BE%D8%B3-%D8%A7%D8%B2-%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9 فریم دیده نشده پس از تصادف استاد بنان که باعث نابینا شدن وی شد]</ref>
انتشار خبر تصادف استاد بنان باعث ازدحام زیاد مردم جلوی بیمارستان شد، اما چون امکان ملاقات این جمعیت با بنان نبود دفتری در سالن انتظار بیمارستان گذاشته شد تا دوستداران بنان احساسات خود را درآن دفتر برایش بنویسند.پزشکان برای بهبود چشم دیگرش سفر به اروپا و معالجه را تجویز کردند؛ برای همین دولت و اداره کل انتشارات و رادیو و جمع دوستانش کنسرتی ترتیب دادند و کمک مالی جمع کرده و او را راهی اروپا کردند<ref>س‍ایت  تابناک - [http://www.tabnak.ir/fa/news/778076/%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%AF-%D8%A2%D9%88%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D9%82%D8%B5%D8%AF-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA بنان استاد آوازی که قصد خوانندگی نداشت!]</ref>تا اینکه با بهبود نسبی به ایران باز گشت.در بازگشت از این سفر در مواضع هنری خود را تغییر داد و گفت: «من از این پس کوشش می‌کنم آثاری اجرا کنم که واجد وزنی شاد و شعری امیدوارکننده‌است. من جداً از ادامهٔ شیوهٔ قدیم که شباهت به مرثیه خوانی دارد خسته شده‌ام، البته در این زمینه سازندگان آهنگ باید با من یاری و همکاری کنند»<ref>خبرگزاری برنا - [https://www.borna.news/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B1%D9%88%DB%8C-%D8%AE%D8%B7-%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%87%D8%A7-5/386461-%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%87-%D9%86%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D9%BE%D8%B3-%D8%A7%D8%B2-%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9 فریم دیده نشده پس از تصادف استاد بنان که باعث نابینا شدن وی شد]</ref>
خط ۵۰: خط ۵۴:
[[پرونده:MazarBanan.jpg|بندانگشتی|سنگ قبر دوم بعد از تخریب سنگ مزار اول]]
[[پرونده:MazarBanan.jpg|بندانگشتی|سنگ قبر دوم بعد از تخریب سنگ مزار اول]]
اگر به کرج و امامزاده طاهر بروید دیگر اثری از آرامگاه بنان نخواهید دید. نه تنها بنان بلکه امیر ناصر افتتاح و چند تن از بزرگان موسیقی که در آن حوالی خاک بودند، آرامگاهشان تخریب شده است. آرامگاه بنان با خاک یکسان و ناپدید شده و اگر پیگیری نشود بعید نیست که ساختمانی را که در حال احداثش هستند، بنا کنند.<ref>سایت موسیقی ایرانیان - [https://musiceiranian.ir/?s=%D8%BA%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86+%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86 استاد بنان دیگر آرامگاه ندارد!]</ref>از زمان در‌گذشت بنان تا سال ۱۳۸۹سنگ قبر بزرگی بر مزارش قرار داشت و قرار بود سنگ قبر دیگری از اروپا برای مزار او بیاورند، اما بنا به گفته برخی مسولان در سال ۱۳۸۹ «به دلیل پاره‌ای از تغییرات در امام‌زاده طاهر کرج و هم‌سطح‌سازی قبور و تعویض همهٔ سنگ قبرهای نزدیک صحن»، سنگ قبر بنان نیز تعویض گردید و به شکل کنونی درآمد.<ref>خبرگزاری دانشجویی ایران «ایسنا»- [https://www.isna.ir/news/91120805394/27-%D8%B2%D9%85%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D8%B1%D9%81%D8%AA%D9%86-%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%B7%DB%8C-%D8%B4%D8%AF 27 زمستان از رفتن بنان طی شد]</ref>
اگر به کرج و امامزاده طاهر بروید دیگر اثری از آرامگاه بنان نخواهید دید. نه تنها بنان بلکه امیر ناصر افتتاح و چند تن از بزرگان موسیقی که در آن حوالی خاک بودند، آرامگاهشان تخریب شده است. آرامگاه بنان با خاک یکسان و ناپدید شده و اگر پیگیری نشود بعید نیست که ساختمانی را که در حال احداثش هستند، بنا کنند.<ref>سایت موسیقی ایرانیان - [https://musiceiranian.ir/?s=%D8%BA%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86+%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86 استاد بنان دیگر آرامگاه ندارد!]</ref>از زمان در‌گذشت بنان تا سال ۱۳۸۹سنگ قبر بزرگی بر مزارش قرار داشت و قرار بود سنگ قبر دیگری از اروپا برای مزار او بیاورند، اما بنا به گفته برخی مسولان در سال ۱۳۸۹ «به دلیل پاره‌ای از تغییرات در امام‌زاده طاهر کرج و هم‌سطح‌سازی قبور و تعویض همهٔ سنگ قبرهای نزدیک صحن»، سنگ قبر بنان نیز تعویض گردید و به شکل کنونی درآمد.<ref>خبرگزاری دانشجویی ایران «ایسنا»- [https://www.isna.ir/news/91120805394/27-%D8%B2%D9%85%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D8%B1%D9%81%D8%AA%D9%86-%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%B7%DB%8C-%D8%B4%D8%AF 27 زمستان از رفتن بنان طی شد]</ref>
[[پرونده:Grave Stone- 2.JPG|بندانگشتی|سنگ قبر فعلی استاد بنان]]
 
مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان البرز حجت الاسلام محمد صالحی در خصوص تخریب آرامگاه بنان و تعویض سنگ قبر بزرگش با یک سنگ قبری کوچک اظهار داشت:«وضعیت برخی قبور این امامزاده رفت و آمد زائران را با مشکل مواجه کرده بود که همین باعث شد عده‌ای دراین خصوص شکایت‌هایی به دفتر امام‌زاده ارائه کنند. حجم این شکایات باعث شد مسئولان اوقاف استان برای بهبود شرایط نسبت به همسطح سازی برخی قبور اقدام کنند .قبر بنان نیز یکی از این قبور بود که در طرح همسطح‌سازی دچار تغییراتی شد.<ref>خبرگزاری دانشجویان ایران «ایسنا»- [https://www.isna.ir/news/94060905796/%D8%AA%D9%88%D8%B6%DB%8C%D8%AD%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF-%D8%AA%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D8%A8-%D9%82%D8%A8%D8%B1-%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86 توضیحی در مورد تخریب قبر بنان]</ref>»
مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان البرز حجت الاسلام محمد صالحی در خصوص تخریب آرامگاه بنان و تعویض سنگ قبر بزرگش با یک سنگ قبری کوچک اظهار داشت:«وضعیت برخی قبور این امامزاده رفت و آمد زائران را با مشکل مواجه کرده بود که همین باعث شد عده‌ای دراین خصوص شکایت‌هایی به دفتر امام‌زاده ارائه کنند. حجم این شکایات باعث شد مسئولان اوقاف استان برای بهبود شرایط نسبت به همسطح سازی برخی قبور اقدام کنند .قبر بنان نیز یکی از این قبور بود که در طرح همسطح‌سازی دچار تغییراتی شد.<ref>خبرگزاری دانشجویان ایران «ایسنا»- [https://www.isna.ir/news/94060905796/%D8%AA%D9%88%D8%B6%DB%8C%D8%AD%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF-%D8%AA%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D8%A8-%D9%82%D8%A8%D8%B1-%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86 توضیحی در مورد تخریب قبر بنان]</ref>»


خط ۲۶۱: خط ۲۶۵:
== نگارخانه ==
== نگارخانه ==
<gallery>
<gallery>
پرونده:OstadBanan22.jpg|استاد بنان پس از آسیب چشم همواره با عینک دودی
پرونده:OstadBanan22.jpg|خضور استاد بنان پس از تصادف و مشکل بینایی با عینک دودی  
پرونده:Banan2.jpg|ارکستر صبا
پرونده:Banan2.jpg|ارکستر صبا: بهمراه خالقی رهی معیری و استاد بنان
پرونده:Marzih-Mahgobi-Saba-Tajvidi-AJahanpnah.jpg|ارکستر گلها -مرضیه-محجوبی-صبا-تجویدی علی جهانپناه
پرونده:Asar-e-Banan.jpg|کتاب جویبار نغمه شرح آثار استاد بنان
پرونده:KhanomMarzih.jpg|حضور خانم مرضیه بر مزار استاد غلامحسین بنان
پرونده:Mahgobi-Saba-Tajvidi-AJahanpnah-Marzih.jpg|ارکستر گلها: محجوبی صبا تجویدی جهانپناه . . . و خانم مرضیه
پرونده:AksYadgariOrkster Saba.jpg|عکس یادگاری از ارکستر صبا:اسامی اعضا در بالای عکس دیده می‌شود
</gallery>
</gallery>


== منابع ==
== منابع ==
<references />
<references />
برگرفته از «https://www.iran-pedia.org/wiki/ویژه:تفاوت_گوشی_همراه/29856...64670»