۱۳۳
ویرایش
بارگذاری عکس
(برچسب ویکی‌سازی، برچسب تمیزکاری) |
(بارگذاری عکس) |
||
| (۱۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:قانون اساسی جمهوری اسلامی.jpg|جایگزین=قانون اساسی جمهوری اسلامی|بندانگشتی|قانون اساسی جمهوری اسلامی]] | |||
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران از 177 اصل تشکیل شده است<ref>[http://sayehjustice.com/article/62/%D9%85%D8%AA%D9%86%20%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%84%20%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86%20%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%DB%8C%20%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C%20%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C%20%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%20(%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D8%AA%201368) متن کامل قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (اصلاحات 1368)]</ref>. این قانون که توسط مجلس خبرگان نوشته شد، در تاریخ ر روز ۱۲ آذرماه ۱۳۵۸ در یک همه پرسی به تصویب رسید. در سال ۱۳۶۸ اصلاحاتی در این قانون صورت پذیرفت و سمت نخست‌وزیری در سمت ریاست جمهور ادغام شد و سمت جدید پدید آمده را ریاست جمهور نامیدند.<ref>[https://www.histonegar.com/24-%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D8%B5%D9%88%DB%8C%D8%A8-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%DB%8C/ سایت هیستونگار-۲۴ آبان تصویب قانون اساسی]</ref> | |||
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران از 177 اصل تشکیل شده است<ref>[http://sayehjustice.com/article/62/%D9%85%D8%AA%D9%86%20%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%84%20%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86%20%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%DB%8C%20%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C%20%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C%20%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%20(%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D8%AA%201368) متن کامل قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (اصلاحات 1368)]</ref>. این قانون که توسط مجلس خبرگان نوشته شد، در تاریخ ر روز ۱۲ آذرماه ۱۳۵۸ در یک همه پرسی به تصویب رسید. در سال ۱۳۶۸ اصلاحاتی در این قانون صورت پذیرفت و سمت نخست‌وزیری در سمت ریاست جمهور ادغام شد و سمت جدید | |||
== تاریخچه == | == تاریخچه == | ||
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در ابتدا به دستور روح‌الله خمینی توسط حسن حبیبی در پاریس براساس قانون اساسی وقت ایران و قوانین برخی کشورهای دیگر نوشته شد. بعد از رسیدن خمینی به ایران، وی | قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در ابتدا به دستور روح‌الله خمینی توسط حسن حبیبی در پاریس براساس قانون اساسی وقت ایران و قوانین برخی کشورهای دیگر نوشته شد. بعد از رسیدن خمینی به ایران، وی عده‌ای از حقوقدانان را موظف به تهیه پیش نویس دیگری کرد. این افراد ناصر کاتوزیان، عبدالکریم لاهیجی، حسن حبیبی، محمدجعفر جعفری لنگرودی، ناصر میناچی و احمد صدرحاج سیدجوادی با کمک رضا زواره‌ای و سید علی خامنه‌ای بودند. هرچند خامنه‌ای تنها یک یا دوبار در جلسات مربوبط به این کار که دو ماه به طول انجامید، شرکت کرد. | ||
پس از آن مطابق نظر | پس از آن مطابق نظر خمینی، قرار براین بود که قانون اساسی به رفراندوم گذاشته شود. مهندس بازرگان و یدالله سحابی با این رفراندوم مخالف بودند.آنها معتقد بودند که مردم باید قادر باشند در مورد تک تک بندهای قانون اساسی نظر بدهند. آنها خواهان تشکیل مجلس موسسان با آراء مردم بودند که این مجلس بتواند آراء مردم رادر جزء به جزء قانون وارد کند.برخی جریانها از جمله سازمان مجاهدین خلق نیز با چنین رویکردی مخالف و خواهان تشکیل مجلس موسسان بودند.سازمان مجاهدین خلق به قانون اساسی رأی نداد. | ||
سرانجام خمینی بجای مجلس | سرانجام خمینی بجای مجلس موسسان، نوشتن قانون را به مجلس خبرگان واگذار کرد. مجلس خبرگان پیش نویس قبلی را به کلی کنار گذاشت و خود دوباره قانون اساسی را نوشت. | ||
== قانون ولایت فقیه == | == قانون ولایت فقیه == | ||
== | === مبانی فقهی === | ||
نظریه ولایت فقیه حدود ۱۵۰ سال پیش برای اولین بار از طرف ملا احمد نراقی به میان آمده است که فقط تعداد کمی از فقها و علمای دین آن را پذیرفته اند.<ref>[http://www.hawzah.net/fa/article/view/86297 گنجینه معارف-پیشینه تاریخی ولایت فقیه]</ref> البته اغلب مؤیدین نظریه ولایت فقیه پیش از خمینی آنرا نه به معنی حاکمیت سیاسی بر جامعه بلکه در امور «موجبه‌ی جزئیه» پذیرفته‌اند، اما به عقیده خمینی ولایت فقیه در دوران حاضر و عصر غیبت امام زمان همان اختیاراتی را دارد که بنابه گفته‌ی او امام زمان در زمان حضور خود داشته است<ref>[http://www.imam-khomeini.ir/fa/c78_130489/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/%DA%86%DA%A9%DB%8C%D8%AF%D9%87_%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%DA%A9%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AE%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C_%D8%B3_%D9%88_%D8%A7%D9%86%D8%AF% سایت امام خمینی-مبانی فقهی ولایت فقیه]</ref> | |||
علاوه براین عبارت ولایت و وظایف آن توسط شیخ مفید و ابن ادریس حلّی مطرح گردیده است. با این تفاوت که آنها ولایت را تنها متعلق به ائمه معصوم میدانند. همچنین ابن ادریس کسی را که شخص امام معصوم برگزیده باشد، واجد شرایط ولایت میداند که وظیفه‌ی آن نظارت بر اجرای «احکام تعبدی» است.<ref>[http://www.hawzah.net/fa/article/view/86297 پیشینه تاریخی ولایت فقیه]</ref> | |||
== قوه‌ی قضائیه == | نظریه ولایت فقیه از نظر روح الله خمینی معنی متفاوتی دارد. البته دیدگاه او نیز با گذر زمان نسبت به این موضوع تغییر میکند؛ او در ابتدا به نظارت فقیه معتقد بود که در کتاب کشف اسرار وی نیز منعکس شده است. خمینی پس از آن، اختیارات فقیه را از نظارت به ولایت افزایش میدهد. او در ادامه، ولایت فقیه را به ولایت مطلقه فقیه تغییر میدهد و آنرا نایب امام زمان و دارای اختیارات او در عصر حاضر برمی‌شمرد.<ref>[http://www.imam-khomeini.ir/fa/c78_130489/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/%DA%86%DA%A9%DB%8C%D8%AF%D9%87_%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%DA%A9%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AE%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C_%D8%B3_%D9%88_%D8%A7%D9%86%D8%AF% مبانی فقهی ولایت فقیه-سایت امام خمینی]</ref> | ||
=== ورود به قانون اساسی === | |||
پیش نویس اولیه قانون اساسی به امر دولت موقت مهندس بازرگان توسط عبدالکریم لاهیجی، ناصر کاتوزیان، محمدجعفر جعفری لنگرودی و حسن حبیبی نوشته شد. در این پیش نویس تا زمانی که تحویل دفتر طرح‌های انقلاب و شورای انقلاب شد،اصل ولایت فقیه وجود نداشت.<ref>[https://www.radiofarda.com/a/f35_Iran_His_Rev_Velayat_Faqih/2155898.html رادیو فردا- چگونه ولایت فقیه به قانون اساسی ایران اضافه شد؟]</ref> | |||
عبدالکریم لاهیجی در این باره می‌گوید:<blockquote>«ما فکر می‌کردیم برای یک جمهوری، قانون اساسی می‌نویسیم و این که در جمهوری قدرت در دست مردم است، در دست هیچ شخص یا گروهی نیست. بنابراین در طرحی که ما داده بودیم، قدرت در دست مجلس نمایندگان مردم بود و گفته می‌شود و تا حدودی هم درست است که ما از قانون اساسی فرانسه خیلی الهام گرفته بودیم. ولی حتی در بحث اختیارات رئیس جمهور، قدرتی که در طرح ما رئیس جمهور داشت، به هیچ وجه قابل مقایسه با قدرتی که رئیس جمهور فرانسه دارد نبود و سعی ما براین بود که قدرت را در مجلس شورای ملی متمرکز کنیم»<ref>[http://www.dw.com/fa-ir/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D9%81%D9%82%DB%8C%D9%87-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D8%A8%D9%87-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%B1%D8%A7%D9%87-%DB%8C%D8%A7%D9%81%D8%AA/a-17408098 دویچه‌وله-«ولایت فقیه» چگونه به قانون اساسی راه یافت؟]</ref></blockquote>پس از تحویل دادن پیش نویس قانون اساسی به مجلس خبرگان، روح‌الله خمینی نامه‌ای به این مجلس نوشته و اعلام کرد که از اعضای خبرگان تنها فقها هستند که میتوانند در مورد منطبق بودن یا نبودن مواد این پیش‌نویس با اسلام نظر بدهند.<ref>رادیو فردا- [https://www.radiofarda.com/a/f35_Iran_His_Rev_Velayat_Faqih/2155898.html چگونه ولایت فقیه به قانون اساسی ایران اضافه شد؟- سوال سوم]</ref> | |||
مجلس خبرگان قانون اساسی که وظیفه بررسی پیش نویس قانون اساسی را در دوماه به عهده گرفته بود، با این وجود مجلس خبرگان پیش نویس را بطور کامل نفی و مجددا نوشتن آنرا شروع کرد. دولت موقت مهندس بازرگان به مجلس شورای اسلامی فرصتی دوماهه برای بررسی قانون داد اما اینکار انجام نشد و به همین دلیل طرح انحلال مجلس توسط مهندس بازرگان ارائه شد که با مخالفت شدید شخص روح‌الله خمینی مواجه شد. در این اثنا بود که محمد بهشتی مشهور به آیت‌الله بهشتی این طرح را در تاریخ ۲۱ شهریور ۱۳۵۸به تصویب مجلس رسانید.<ref>[http://www.dw.com/fa-ir/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D9%81%D9%82%DB%8C%D9%87-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D8%A8%D9%87-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%B1%D8%A7%D9%87-%DB%8C%D8%A7%D9%81%D8%AA/a-17408098 ولایت فقیه» چگونه به قانون اساسی راه یافت؟]</ref> | |||
== اضافه شدن واژه «مطلقه» به اصل ولایت فقیه == | |||
علی خامنه‌ای در نماز جمعه‌ای به تاریخ ۱۱ دی‌ماه ۱۳۶۶ در سخنرانی خود بر این تاکید کرد که دولت در اعمال محدودیت بر کارفرما تنها در چارچوب اسلام میتواند عمل کند:<blockquote>...این ها شایعاتى هست که آدم هاى مغرض مطرح مى‌کنند. یعنى چنین چیزى در پاسخ امام وجود ندارد. امام که فرمودند دولت مى تواند شرط الزامى را بر دوش کارفرما بگذارد، این هر شرطى نیست. آن شرطى است که در چارچوب احکام پذیرفته شده‌ى اسلام است و نه فراتر از آن<ref>[https://www.teribon.ir/archives/26940/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D9%85%D8%B7%D9%84%D9%82%D9%87%D8%8C-%D8%AE%D8%B7%D8%A8%DB%80-%D8%B3%D8%A7%D9%84-%DB%B6%DB%B6-%D8%A2%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%AE%D8%A7%D9%85 ولایت مطلقه، خطبۀ سال ۶۶ آیت‌الله خامنه‌ای، نامۀ امام، و باقی ماجـرا]</ref></blockquote><blockquote>(خامنه‌ای-نماز جمعه ۱۱ دی‌ماه۱۳۶۶)</blockquote>پس از این سخنرانی روح‌الله خمینی در نامه‌ای به خامنه ای سخن او را اشتباه خوانهد و اعلام کرد که حکومت اسلامی میتواند هر قانونی را با مردم یکطرفه ملغی کند. او دراین نامه به خامنه‌ای گوشزد کرد که اختیارات حکومت اسلامی بسیار بیشتر از این‌ها می‌باشد: | |||
<blockquote>از بیانات جنابعالى در نماز جمعه این طور ظاهر مى‌شود که شما حکومت را که به معناى ولایت مطلقه‌اى که از جانب خدا به نبى اکرم-صلى الله علیه و آله و سلم- واگذار شده و اهمّ احکام الهى است و بر جمیع احکام شرعیه الهیه تقدم دارد، صحیح نمى‌دانید. و تعبیر به آن که اینجانب گفته‌ام حکومت در چهارچوب احکام الهى داراى اختیار است بکلى برخلاف گفته‌هاى اینجانب بود. اگر اختیاراتِ حکومت در چهارچوب احکام فرعیه الهیه است...کومت مى‌تواند قراردادهاى شرعى را که خود با مردم بسته است، در موقعى که آن قرارداد مخالف مصالح کشور و اسلام باشد، یک‌جانبه لغو کند. و مى‌تواند هر امرى را، چه عبادى و یا غیر عبادى است که جریان آن مخالف مصالح اسلام است، از آن مادامى که چنین است جلوگیرى کند. حکومت مى‌تواند از حج، که از فرایض مهم الهى است، در مواقعى که مخالف صلاح کشور اسلامى دانست موقتاً جلوگیرى کند.<ref>[https://www.teribon.ir/archives/26940/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D9%85%D8%B7%D9%84%D9%82%D9%87%D8%8C-%D8%AE%D8%B7%D8%A8%DB%80-%D8%B3%D8%A7%D9%84-%DB%B6%DB%B6-%D8%A2%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%AE%D8%A7%D9%85 ولایت مطلقه، خطبۀ سال ۶۶ آیت‌الله خامنه‌ای، نامۀ امام، و باقی ماجـرا]</ref></blockquote><blockquote>(نامه‌ی خمینی به خامنه‌ای ۱۶ دی‌ماه ۱۳۶۶)</blockquote> | |||
پس از این واقعه به دستور خمینی قانون اساسی به بازنگری اصل ولایت فقیه در مواردی از جمله اختیارات رهبری پرداخت.<ref>[2] (صحیفه نور، ج 21، ص 122 و 123 1368/2/4)</ref> | |||
در این بازنگری اصل ولایت فقیه به اصل ولایت مطلقه فقیه تغییر پیدا کرد.<ref>[1] روزنامه جمهوری اسلامی (1367/9/7)، ص 9</ref> | |||
== قوای سه گانه == | |||
براساس اصل ۵۷ قانون اساسی ایران قوای حاکم در جمهوری اسلامی عبارتند از قوه مقننه، قوه ، مجریه و قوه قضاییه که زیر نظر ولایت مطلقه امر و امامت امت بر طبق اصول آینده این قانون اعمال می‌گردند. این قوا مستقل از یکدیگرند.<ref>[http://sayehjustice.com/article/62/%D9%85%D8%AA%D9%86%20%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%84%20%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86%20%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%DB%8C%20%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C%20%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C%20%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9% متن کامل قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (اصلاحات 1368)]</ref> | |||
==== قوه مجریه ==== | |||
ریاست قوه‌ی مجریه در جمهوری اسلامی ایران بر عهده‌ی رئیس جمهور است. این قوه مسئولیت اجرای قانون اساسی و قواعد عادی در اداره کشور را بر عهده دارد از جمله وظایف محوله به این قوه تنظیم روابط با کشورهای خارجی برنامه برای اداره کشور، تنظیم بودجه، تامین حقوق مردم و ایجاد امنیت همه‌جانبه برای مردم ، می‌باشد.<ref>[http://www.kaleme.com/1390/12/03/klm-91996/ برتری «نه»، استقلال قوا-سایت کلمه- به نقل از شرق]</ref> | |||
==== قوه‌ی مقننه ==== | |||
بر اساس اصل ۵۸ قانون اساسی قوه مقننه شامل مجلس نمایندگان است که به کار قانون گذاری می‌پردازد. با اینهمه در جمهوری اسلامی هر آنچه به تصویب مجلس درآید باید پیش از عملی شدن به تأیید شورای نگهبان و در برخی موارد به تأیید مجمع تشخیص مصلحت نیاز دارد.<ref>[http://www.hawzah.net/fa/Article/View/82464/%D9%82%D9%88%D9%87-%D9%85%D9%82%D9%86%D9%86%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A7%DB%8C سایت حوزه-قوه مقننه در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران]</ref> شورای نگهبان در قانون اساسی جمهوری اسلامی از ۱۲ عضو تشکیل شده است که شش نفر مستقیما توسط رهبر منصوب شده و شش نفر دیگر توسط قوه‌ی قضائیه ای معرفی میشوند که ریاست آن توسط رهبر تعیین شده است.<ref>[http://www.yjc.ir/fa/news/6053537/%D8%A7%D8%B9%D8%B6%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%A8%D8%A7%D9%86-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D9%88%D9%86%D8%AF اعضای شورای نگهبان چگونه انتخاب میشوند؟]</ref> <ref>اصل ۱۵۷ قانون اساسی</ref> | |||
==== قوه‌ی قضائیه ==== | |||
قوه‌ی قضائیه یکی از نهادهای جمهوری اسلامی است که به نسبت قوه‌ی مجریه و مقننه در عرض آنها قرار داشته و مستقل ازین دو قوه عمل میکند. <ref>[http://www.yjc.ir/fa/news/4435840/%D9%88%D8%B8%D8%A7%D9%8A%D9%81-%D9%88-%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%8A%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D9%82%D9%88%D9%87-%D9%82%D8%B6%D8%A7%D9%8A%D9%8A%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D9%87%DA%AF%D8%B0%D8%B1-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86 باشگاه خبرنگاران جوان-وظايف و اختيارات قوه قضاييه در رهگذر قانون]</ref>با این حال رئیس این قوه توسط ولایت فقیه تعیین می‌شود و می‌توان آنرا ارگانی وابسته به وی دانست.<ref>اصل ۱۵۷ قانون اساسی</ref> این قوه برای اولین بار توسط محمد بهشتی که به فرمان روح‌الله خمینی به این سمت منصوب شد آغاز به کار کرد. | |||
در قانون اساسی جمهوری اسلامی طی اصول ۱۵۶ تا ۱۷۴ محدوده عملکرد این قوه مشخص شده است. بر طبق اصل ۱۵۶ قانون اساسی وظایف این قوه عبارتند از | |||
* رسیدگی و صدور حکم در مورد تظلمات، تعدیات، شکایات، حل و فصل دعاوی و رفع خصومات و اخذ تصمیم و اقدام لازم در آن قسمت از امور حسبیه، که قانون معین میکند | |||
* احیای حقوق عامه و گسترش عدل و آزادیهای مشروع | |||
* نظارت بر حسن اجرای قوانین | |||
* کشف جرم و تعقیب مجازات و تعزیر مجرمین و اجرای حدود و مقررات مدون جزایی اسلام | |||
* اقدام مناسب برای پیشگیری از وقوع جرم و اصلاح مجرمین | |||
== متن کامل قانون اساسی ایران == | == متن کامل قانون اساسی ایران == | ||