۸٬۶۹۲
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
|امضا = | |امضا = | ||
}} | }} | ||
'''محمّد | '''محمّد معین،''' (۹ اردیبهشت ۱۲۹۷ در محلهٔ زرجوب رشت<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://tebyan.net/newindex.aspx?pid=69591 |عنوان=زندگی‌نامه دکتر محمد معین | ناشر = |تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref><ref name="www1.jamejamonline.ir">{{یادکرد وب |نویسنده= |نشانی=http://www1.jamejamonline.ir/newstext2.aspx?newsnum=100905462468 |عنوان=زندگی نخبگان دکتر محمد معین |ناشر=روزنامه جام جم |تاریخ=۹ اردیبهشت ۱۳۸۸ |تاریخ بازبینی= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305085940/http://www1.jamejamonline.ir/newstext2.aspx?newsnum=100905462468 |archivedate=۵ مارس ۲۰۱۶ |dead-url=yes}}</ref> – ۱۳ تیر ۱۳۵۰ در تهران) پدرش شیخ ابوالقاسم از روحانیان شهر رشت بود. | ||
وی که اولین فرزند خانواده بود، در سن شش سالگی مادرش را بر اثر بیماری حصبه از دست داد و پنج روز بعد از فوت مادر، پدرش نیز به سبب همین بیماری درگذشت. | وی که اولین فرزند خانواده بود، در سن شش سالگی مادرش را بر اثر بیماری حصبه از دست داد و پنج روز بعد از فوت مادر، پدرش نیز به سبب همین بیماری درگذشت. | ||
محمد معین در سال ۱۳۰۴ دورهٔ شش | محمد معین در سال ۱۳۰۴ دورهٔ شش سالهٔ ابتدائی را در دبستان اسلامی رشت و دورهٔ اول و دوم متوسطه را در رشتهٔ ادبی در دبیرستان دارالفنون تهران به سرانجام رساند. در سال ۱۳۱۰ در دانشسرای عالی در رشتهٔ ادبیات و فلسفهٔ علوم تربیتی به تحصیل پرداخت. | ||
در سال ۱۳۱۴به دبیری دبیرستان شاهپور اهواز منصوب شد. در سال ۱۳۱۸ به تهران منتقل گردید. پس از چندی با حفظ سمت به دبیری دانشکدهٔ ادبیات منصوب گردید. | در سال ۱۳۱۴به دبیری دبیرستان شاهپور اهواز منصوب شد. در سال ۱۳۱۸ به تهران منتقل گردید. پس از چندی با حفظ سمت به دبیری دانشکدهٔ ادبیات منصوب گردید. | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
در سال ۱۳۴۶ وی را جهت معالجه به کانادا منتقل کردند؛ اما چون بهبود نیافت، در ۱۵ آبان همان سال به ایران بازگردانده شد و در بیمارستان فیروزگر بستری شد. محمد معین در روز ۱۳ تیرماه ۱۳۵۰ در همان بیمارستان درگذشت. پیکر وی را در آستانه اشرفیه به خاک سپردند.<ref name="tishi">{{یادکرد وب|نشانی = http://www.tishineh.com/touritem/45/1|عنوان = آرامگاه دکتر معین، ایرانگردی تیشینه|}}</ref> | در سال ۱۳۴۶ وی را جهت معالجه به کانادا منتقل کردند؛ اما چون بهبود نیافت، در ۱۵ آبان همان سال به ایران بازگردانده شد و در بیمارستان فیروزگر بستری شد. محمد معین در روز ۱۳ تیرماه ۱۳۵۰ در همان بیمارستان درگذشت. پیکر وی را در آستانه اشرفیه به خاک سپردند.<ref name="tishi">{{یادکرد وب|نشانی = http://www.tishineh.com/touritem/45/1|عنوان = آرامگاه دکتر معین، ایرانگردی تیشینه|}}</ref> | ||
او از محققان برجسته و پدیدآورندهٔ یکی از مهمترین لغت‌نامه‌های فارسی یعنی فرهنگ معین است. | او از محققان برجسته و پدیدآورندهٔ یکی از مهمترین لغت‌نامه‌های فارسی یعنی فرهنگ معین است. نیما یوشیج در وصیت‌نامه‌اش اختیار چاپ آثارش را به معین داد. علی‌اکبر دهخدا تکمیل لغتنامه دهخدا را به معین محول کرد. | ||
== زندگی‌نامه == | == زندگی‌نامه == | ||
محمد معین در روز ۹ اردیبهشت ۱۲۹۷ در محلهٔ زرجوب [[رشت]] به دنیا آمد. پدرش شیخ ابوالقاسم از روحانیان شهر رشت بود.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده= |نشانی=http://er.gilan.ir/پژوهش/معرفی/مفاخر-علمی/item/104-دکتر-معین |عنوان=دکتر محمد معین |ناشر=دفتر آموزش و پژوهش استانداری گیلان |تاریخ= |تاریخ بازبینی= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140804010127/http://er.gilan.ir/%D9%BE%DA%98%D9%88%D9%87%D8%B4/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%DB%8C/%D9%85%D9%81%D8%A7%D8%AE%D8%B1-%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C/item/104-%D8%AF%DA%A9%D8%AA%D8%B1-%D9%85%D8%B9%DB%8C%D9%86 |archivedate=۴ اوت ۲۰۱۴ |dead-url=yes}}</ref> بر طبق صفحهٔ اول دستخطّی که وی دربارهٔ زندگی خود نوشته، تاریخ تولد وی ۱۷ رجب سال ۱۳۳۲ (قمری) برابر با ۲۱ خرداد سال ۱۲۹۳ است. در متن دانشنامهٔ دکترا، سال تولَد وی ۱۲۹۱ ذکر | محمد معین در روز ۹ اردیبهشت ۱۲۹۷ در محلهٔ زرجوب [[رشت]] به دنیا آمد. پدرش شیخ ابوالقاسم از روحانیان شهر رشت بود.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده= |نشانی=http://er.gilan.ir/پژوهش/معرفی/مفاخر-علمی/item/104-دکتر-معین |عنوان=دکتر محمد معین |ناشر=دفتر آموزش و پژوهش استانداری گیلان |تاریخ= |تاریخ بازبینی= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140804010127/http://er.gilan.ir/%D9%BE%DA%98%D9%88%D9%87%D8%B4/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%DB%8C/%D9%85%D9%81%D8%A7%D8%AE%D8%B1-%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C/item/104-%D8%AF%DA%A9%D8%AA%D8%B1-%D9%85%D8%B9%DB%8C%D9%86 |archivedate=۴ اوت ۲۰۱۴ |dead-url=yes}}</ref> بر طبق صفحهٔ اول دستخطّی که وی دربارهٔ زندگی خود نوشته، تاریخ تولد وی ۱۷ رجب سال ۱۳۳۲ (قمری) برابر با ۲۱ خرداد سال ۱۲۹۳ است. در متن دانشنامهٔ دکترا، سال تولَد وی ۱۲۹۱ ذکر شده است؛ ولی در نوشتهٔ قاب‌شده‌ای که در خانهٔ وی و در اتاق کارش به دیوار آویخته است تاریخ تولدش دوشنبه ۹ اردیبهشت ۱۲۹۷ نوشته شده است. | ||
او که اولین فرزند خانواده بود، در سن شش سالگی مادرش را بر اثر بیماری حصبه از دست داد و پنج روز بعد از فوت مادر، پدرش نیز به سبب همین بیماری درگذشت. بیماری حصبه در رشت شیوع یافته و در آن سال | او که اولین فرزند خانواده بود، در سن شش سالگی مادرش را بر اثر بیماری حصبه از دست داد و پنج روز بعد از فوت مادر، پدرش نیز به سبب همین بیماری درگذشت. بیماری حصبه در رشت شیوع یافته و در آن سال ۲۸ هزار نفر را از بین برد.<ref>{{یادکرد روزنامه | عنوان = آخرین سوار ادبیات کهن | ژورنال = [[شرق (روزنامه)|شرق]]| شماره = ۲۰۹۲ | صفحه = ۹| پیوند = http://sharghdaily.ir/Modules/News/PrintVer.aspx?Src=Main&News_Id=41608| تاریخ بازبینی = ۹ اسفند ۱۳۹۳ هجری خورشیدی}}</ref> جد پدری او شیخ محمدتقی معین‌العلما که روحانی بود، به تربیت وی همت گماشت. محمد معین ترقیات علمی و معنوی خود را مدیون او می‌دانست. جد مادری او شیخ محمد سعیر نیز از علما و مدرسان علوم قدیمه بود. | ||
او در سال ۱۳۰۴ دورهٔ شش | او در سال ۱۳۰۴ دورهٔ شش سالهٔ ابتدائی را در دبستان اسلامی رشت را ظرف دو سال به پایان رساند. دورهٔ اول متوسطه را در «دبیرستان نمره ۱» رشت (که بعدها به نام دبیرستان شاهپور خوانده شد) به اتمام رساند و دورهٔ دوم متوسطه را در رشتهٔ ادبی در دبیرستان دارالفنون تهران به سرانجام رساند. در اوان تحصیل در دبیرستان، صرف و نحو عربی و بخشی از علوم قدیمه را نزد پدربزرگش و سید مهدی رشت‌آبادی فرا گرفت. در سال ۱۳۱۰ در دانشسرای عالی در رشتهٔ ادبیات و فلسفهٔ علوم تربیتی به تحصیل پرداخت. در سال ۱۳۱۳ با نوشتن پایان‌نامه‌ای به زبان فرانسه در مورد شاعر فرانسوی «لوکونت دو لیل» در رشتهٔ ادبیات و فلسفه به اخذ مدرک کارشناسی نایل شد. | ||
پس از طی دورهٔ شش | پس از طی دورهٔ شش ماههٔ دانشکدهٔ افسری احتیاط، شش ماه اول سال ۱۳۱۴ را به خدمت افسری گذرانید و در مهر ماه آن سال به دبیری دبیرستان شاهپور اهواز منصوب شد. پس از سه ماه، به‌ریاست دانشسرای شبانه‌روزی اهواز راه یافت و در عین حال عضویت تحقیق اوقاف و ریاست پیشاهنگی و تربیت بدنی استان ششم به عهدهٔ وی بود. در همین ایام به وسیلهٔ مکاتبهٔ آموزشگاه روانشناسی بروکسل، که تحت نظر Elmer Knowles روانشناس اداره می‌شد، روانشناسی عملی و دیگر شعب آن از قبیل خط‌شناسی، قیافه‌شناسی و مغزشناسی را فراگرفت. | ||
در سال ۱۳۱۸ به تهران منتقل گردید. در حین تصدی معاونت و سپس کفالت اداره دانشسراها در وزارت فرهنگ، برای دورهٔ دکترا در ادبیات فارسی در دانشگاه تهران ثبت نام نمود. پس از چندی با حفظ سمت به دبیری دانشکدهٔ ادبیات منصوب گردید. در روز سه‌شنبه، ۱۷ شهریور سال ۱۳۲۱ از پایان‌نامهٔ دکترای خود با عنوان «مزدیسنا و تأثیر آن در ادبیات پارسی» دفاع کرد. پایان‌نامهٔ او با راهنمائی ابراهیم پورداوود با قید «بسیار خوب» پذیرفته شد و محمد معین به عنوان نخستین فارغ‌التحصیل دورهٔ دکترای ادبیات فارسی در ایران شناخته شد. از آن پس به سمت دانشیار و سپس به سمت استاد کرسی «تحقیق در متون ادبی» در دانشکده ادبیات برگزیده شد.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.persian-language.org/Group/Article.asp?ID=981| عنوان = دکتر محمد معین، بزرگ‌مردی از سلاله فرهنگ| ناشر = شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی}}</ref> | در سال ۱۳۱۸ به تهران منتقل گردید. در حین تصدی معاونت و سپس کفالت اداره دانشسراها در وزارت فرهنگ، برای دورهٔ دکترا در ادبیات فارسی در دانشگاه تهران ثبت نام نمود. پس از چندی با حفظ سمت به دبیری دانشکدهٔ ادبیات منصوب گردید. در روز سه‌شنبه، ۱۷ شهریور سال ۱۳۲۱ از پایان‌نامهٔ دکترای خود با عنوان «مزدیسنا و تأثیر آن در ادبیات پارسی» دفاع کرد. پایان‌نامهٔ او با راهنمائی ابراهیم پورداوود با قید «بسیار خوب» پذیرفته شد و محمد معین به عنوان نخستین فارغ‌التحصیل دورهٔ دکترای ادبیات فارسی در ایران شناخته شد. از آن پس به سمت دانشیار و سپس به سمت استاد کرسی «تحقیق در متون ادبی» در دانشکده ادبیات برگزیده شد.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.persian-language.org/Group/Article.asp?ID=981| عنوان = دکتر محمد معین، بزرگ‌مردی از سلاله فرهنگ| ناشر = شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی}}</ref> | ||
در ۱۳۲۱ ازدواج کرد که نتیجه آن ۴ فرزند می‌باشد. از آغاز سال ۱۳۲۵ شمسی که چاپ لغتنامه دهخدا طبق قانون، در مجلس شورای ملی آغاز شد، معین به همکاری [[علی‌اکبر دهخدا]] برگزیده شد. در دی ماه ۱۳۳۴ با موافقت علی‌اکبر دهخدا، سازمان | در ۱۳۲۱ ازدواج کرد که نتیجه آن ۴ فرزند می‌باشد. از آغاز سال ۱۳۲۵ شمسی که چاپ لغتنامه دهخدا طبق قانون، در مجلس شورای ملی آغاز شد، معین به همکاری [[علی‌اکبر دهخدا]] برگزیده شد. در دی ماه ۱۳۳۴ با موافقت علی‌اکبر دهخدا، سازمان لغتنامه از منزل شخصی دهخدا به مجلس شورای ملی منتقل شد و طبق وصیت‌نامه دهخدا، معین به ریاست امور علمی آن سازمان منصوب گردید. در اسفند ۱۳۳۶ سازمان مذکور به دانشکده ادبیات دانشگاه تهران انتقال یافت و طبق اساسنامه مصوب شورای دانشگاه، ریاست سازمان لغتنامه به عهده محمد معین گذاشته شد. وی این سمت را تا آخرین روزی که دچار سکته گردید به عهده داشت. | ||
=== کما و درگذشت === | === کما و درگذشت === | ||
| خط ۸۵: | خط ۸۵: | ||
وی را جهت معالجه بیشتر در تاریخ ۱۴ مرداد ۱۳۴۶ به کشور کانادا منتقل کردند؛ ولی چون بهبودی در وضعیت او مشاهده نشد، در ۱۵ آبان ۱۳۴۶ به ایران بازگردانده شد و در بیمارستان فیروزگر بستری شد. محمد معین در روز ۱۳ تیرماه ۱۳۵۰ در همان بیمارستان درگذشت.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.bbc.co.uk/persian/arts/story/2007/07/070705_oh_moein.shtml| عنوان = یادبود دکتر محمد معین، پدیدآورنده لغتنامه معین| تاریخ بازدید = ۳ خرداد ۱۳۸۷| نویسنده = لادن پارسی| تاریخ = ۱۴ تیر ۱۳۸۶| ناشر = بی‌بی‌سی فارسی}}</ref> | وی را جهت معالجه بیشتر در تاریخ ۱۴ مرداد ۱۳۴۶ به کشور کانادا منتقل کردند؛ ولی چون بهبودی در وضعیت او مشاهده نشد، در ۱۵ آبان ۱۳۴۶ به ایران بازگردانده شد و در بیمارستان فیروزگر بستری شد. محمد معین در روز ۱۳ تیرماه ۱۳۵۰ در همان بیمارستان درگذشت.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.bbc.co.uk/persian/arts/story/2007/07/070705_oh_moein.shtml| عنوان = یادبود دکتر محمد معین، پدیدآورنده لغتنامه معین| تاریخ بازدید = ۳ خرداد ۱۳۸۷| نویسنده = لادن پارسی| تاریخ = ۱۴ تیر ۱۳۸۶| ناشر = بی‌بی‌سی فارسی}}</ref> | ||
در مراسم خاک‌سپاری محمد معین، عده‌ای بسیار معدود شرکت داشتند که با توجه به شخصیت ادبی شناخته‌شده جهانی او، رنجش بسیاری از فرهنگ‌دوستان آن زمان را برانگیخت. ابوالقاسم انجوی شیرازی در فردای روز تشییع جنازه، مقاله‌ای انتقادی با عنوان «تهران بمیر» در روزنامه اطلاعات انتشار داد و این تشییع جنازه را از سر گِلِه از فرهنگ‌دوستان با تشییع جنازه مهوش مقایسه کرد. | در مراسم خاک‌سپاری محمد معین، عده‌ای بسیار معدود شرکت داشتند که با توجه به شخصیت ادبی شناخته‌شده جهانی او، رنجش بسیاری از فرهنگ‌دوستان آن زمان را برانگیخت. ابوالقاسم انجوی شیرازی در فردای روز تشییع جنازه، مقاله‌ای انتقادی با عنوان «تهران بمیر» در روزنامه اطلاعات انتشار داد و این تشییع جنازه را از سر گِلِه از فرهنگ‌دوستان با تشییع جنازه مهوش مقایسه کرد. هم‌چنین محمود عنایت در یکی از سرمقاله‌هایش نوشت: «تهران مرگ محمد معین را حس نکرد».<ref name="bbc.co.uk">[http://www.bbc.co.uk/persian/arts/2013/01/130127_l44_funeral_enayat_mahmoud_.shtml خاک‌سپاری و بزرگداشت محمود عنایت، سردبیر «نگین» در لس‌آنجلس]، بی‌بی‌سی فارسی</ref> | ||
با این همه مهدخت | با این همه مهدخت معین فرزند اون پس از سال‌ها در گفتگویی با حامد داراب که روزنامه شرق آن را منتشر کرد؛ شرکت عده معدود در مراسم خاک‌سپاری پدرش را تکذیب نمود.<ref>[http://w.magiran.com/npview.asp?ID=3009506]، روزنامه شرق. گفت و گوی حامد داراب با مهدخت معین</ref> | ||
همسر محمد معین، مهین امیرجاهد نیز که طی چند سالی که وی در بستر بیماری بود، از وی پرستاری نمود در تاریخ ۸ آذرماه ۱۳۹۲ خورشیدی در آستانه اشرفیه درگذشت و در همان‌جا به خاک سپرده شد.<ref>[http://isna.ir/fa/news/92090805569 خبرگزاری ایسنا مورخ ۸ آذر ۱۳۹۲]</ref><ref>عبدالله نصری، کارنامه دکتر معین، انتشارات امیرکبیر، سال ۱۳۶۴</ref> | همسر محمد معین، مهین امیرجاهد نیز که طی چند سالی که وی در بستر بیماری بود، از وی پرستاری نمود در تاریخ ۸ آذرماه ۱۳۹۲ خورشیدی در آستانه اشرفیه درگذشت و در همان‌جا به خاک سپرده شد.<ref>[http://isna.ir/fa/news/92090805569 خبرگزاری ایسنا مورخ ۸ آذر ۱۳۹۲]</ref><ref>عبدالله نصری، کارنامه دکتر معین، انتشارات امیرکبیر، سال ۱۳۶۴</ref> | ||
| خط ۹۳: | خط ۹۳: | ||
== آرامگاه معین == | == آرامگاه معین == | ||
[[پرونده:Mohammad Moin Tomb 3298.jpg|بندانگشتی|مقبره محمد معین در [[آستانه اشرفیه]]]] | [[پرونده:Mohammad Moin Tomb 3298.jpg|بندانگشتی|مقبره محمد معین در [[آستانه اشرفیه]]]] | ||
محمد معین را پس از تشییع پیکر از مسجد فخرالدوله به | محمد معین را پس از تشییع پیکر او را از مسجد فخرالدوله به زادگاهش شهر رشت و آرامگاه خانوادگی معین در شهر آستانه اشرفیه منتقل و به خاک سپردند.<ref name="www1.jamejamonline.ir" /><ref name="tishi" /> وزارت فرهنگ و هنر، ساخت آرامگاه محمد معین را برعهده گرفت. در حیاط آرامگاه درختان چنار، صنوبر، یوکا، شمشاد و فواره آب و نیمکت و فضای سبز وجود دارد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی = http://www.gchto.ir/main/media/f/aramgah%20moeen.pdf|عنوان = آرامگاه دکتر محمد معین، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان گیلان|accessdate = ۱۶ فوریه ۲۰۱۴|archiveurl = https://web.archive.org/web/20140311172020/http://www.gchto.ir/main/media/f/aramgah%20moeen.pdf|archivedate = ۱۱ مارس ۲۰۱۴|dead-url = yes}}</ref> آرامگاه او بنا به وصیت خودش، به احترام حرم جلال‌الدین اشرف و علاقه وی به علامه شیخ حسینی وحید در کنار حشمت رود در شهر آستانه اشرفیه قرار دارد و سالانه مورد بازدید علاقه‌مندان به زبان و ادب فارسی است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://guilan.irib.ir/تولیدات-ویژه/679/61598-دکتر%20محمد%20معین |عنوان=دربارهٔ دکتر محمد معین چهره ممتاز گیلان | ناشر =وبگاه شبکه تلویزیونی باران |تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref> | ||
=== رابطه زادگاه با آرامگاه === | === رابطه زادگاه با آرامگاه === | ||
مهدخت معین فرزند معین دربارهٔ سنخیت زادگاه با آرامگاه وی | مهدخت معین فرزند معین دربارهٔ سنخیت زادگاه با آرامگاه وی گفت: | ||
«پدر بزرگ شان، معین العلما روحانی بودند. به جهت آسید جلال‌الدین اشرف به آستانه علاقه داشتند. در سال‌های طاعون بزرگ رشت که جمعیت زیادی تلف شده بودند معین العلما که سرپرستی معین و برادرش را به عهده داشتند حدود دو سالی به این شهر مهاجرت کردند و مقیم شدند.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://guilanian.ir/دكتر-محمد-معين-،-معين-جاويد-زبان-و-ادب-ف/ |عنوان=زنده یاد دکتر معین از نگاه دخترش دکتر مهدخت معین: | |||
دکتر معین، معین جاوید زبان و ادب پارسی | ناشر =وبگاه گیلانیان |تاریخ =۱۵ تیر ۱۳۹۱ |تاریخ بازبینی=}}</ref> | دکتر معین، معین جاوید زبان و ادب پارسی | ناشر =وبگاه گیلانیان |تاریخ =۱۵ تیر ۱۳۹۱ |تاریخ بازبینی=}}</ref> | ||