۱٬۶۵۱
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۸: | خط ۱۸: | ||
}} | }} | ||
[[پرونده:آرامگاه استاد حنانه در امام زاده طاهر کرج.jpg|بندانگشتی|آرامگاه استاد حنانه در امام زاده طاهر کرج]] | [[پرونده:آرامگاه استاد حنانه در امام زاده طاهر کرج.jpg|بندانگشتی|آرامگاه استاد حنانه در امام زاده طاهر کرج]] | ||
مرتضی حنانه(زاده‌ی ۱۱ اسفند ۱۳۰۱ تهران - درگذشته‌ی ۲۴ مهر ۱۳۶۸) موسیقیدان، آهنگساز خلاق و نوآور ایرانی | مرتضی حنانه(زاده‌ی ۱۱ اسفند ۱۳۰۱ تهران - درگذشته‌ی ۲۴ مهر ۱۳۶۸) موسیقیدان، آهنگساز خلاق و نوآور ایرانی است. او در تهران متولد شد.<ref name=":0" />پدر وی مهندس محمد حنانه، از خدمتگزاران به علم و هنر ایران مؤسس دبیرستان ایرانشهر بود.<ref name=":2">همشهری - [http://hamshahrionline.ir/details/310529/Culture/Artnews زندگینامه: مرتضی حنانه (۱۳۰۱-۱۳۶۸)]</ref> مرتضی حنانه در طول زندگی خود آثار بسیار زیبایی خلق کرد. از جمله موسیقی مشهور فیلم هزار دستان از آثار اوست. وی همچنین برخی از سرودهای [[سازمان مجاهدین خلق ایران]] را در ابتدای انقلاب تنظیم کرد. او در دوران حکومت رژیم جمهوری اسلامی هرگز نتوانست همچون گذشته در زمینه موسیقی فعالیت کند. وی سر انجام در روز سه شنبه ۲۴ مهر ۱۳۶۸براثر بیماری سرطان درگذشت. | ||
== کودکی و جوانی مرتضی حنانه == | == کودکی و جوانی مرتضی حنانه == | ||
مرتضی حنانه از همان | مرتضی حنانه از همان کودکی علاقه‌ی زیادی نسبت به موسیقی نشان می‌داد. وی از کودکی هر وسیله‌ای را که تولید صدا می‌کرد به کار می‌گرفت و ابزارهایی می‌ساخت تا صداهایی مختلف و گوناگون تولید کند. حنانه در این‌باره گفته است:<blockquote>« شاید در آن زمان توانایی من در این حد که آلات ساده و مبتدی موسیقی را بسازم نبوده. ولی به هر حال چیزهایی می‌ساختم که صداهایی همانند صدای باد، زوزه، صدای حیوانات و صدای عجیب و غریب تولید کنند.»</blockquote>با نواختن نی به عضویت پیشاهنگان جوان پیوست. سپس در سال ۱۳۱۴ خورشیدی به هنرستان عالی موسیقی رفت و زیر نظر غلامحسین مین‌باشیان به فراگیری اصول نظری و علمی موسیقی غربی پرداخت. | ||
علاقه‌ی وی تا به حدی بود که معلم چهارم دبستانش فلوتی به او هدیه داد و راهنمایی‌هایی برای آموختن نیز به او ارائه کرد. | |||
پس از پایان | پس از پایان دوره‌ی دبستان در هنرستان موسیقی مشغول به تحصیل شد. | ||
غلامحسین مین باشیان که ریاست هنرستان را بر عهده داشت، در سال ۱۳۱۷ خورشیدی موفق به آوردن گروهی ده نفره برای تدریس در هنرستان از شهر پراگ به ایران شد. این گروه عبارتند بودند از: | |||
* کارل کوگلر، خواننده؛ | |||
* کارن یان، ویلن؛ | |||
* رودلف اوربانتس، موسیقی نظامی؛ | |||
* واتسلاو کوتاس، کلارینت؛ | |||
* یاروسلاوبیزا، باسون؛ | |||
* ماریا گروتفلدوا، هارپ؛ | |||
* ژوزف اسلاویک، ویولنسل؛ | |||
* فرانسوا هلنسل، کنتراباس؛ | |||
* ژوزف اسلاویک، ترومپت؛ | |||
در همین دوره‌ی زمانی، مرتضی حنانه، «هورن» را به عنوان ساز تخصصی خویش انتخاب کرد. همزمان آموزش فلوت و هورن (ساز بادی برنجی) را زیر نظر رودولف اوربانتس آغاز کرد.<ref name=":0" /> | |||
رودلف اوربانتس که شیفته‌ی استعداد و علاقه‌ی حنانه شده بود، او را به آرزوی خود رساند و توانست «کُریست» اول ارکستر سمفونیک هنرستان عالی تهران شود. | |||
حنانه به دنبال کسی بود تا اصول موسیقی غرب را به او بیاموزد و درهمین حین با «پرویز محمود» آشنا شد که در بلژیک تحصیل کرده بود و بعدها ارکستر سمفونیک تهران را بنیان نهاد. استاد پرویز محمود، بی دریغ تمام دانش و آموخته خود را در اختیار حنانه گذاشت. | |||
پس از مدتی «وزیری» ریاست هنرستان را بر عهده گرفت و پایه ی آموزش هنرستان را بر مبنای موسیقی سنتی ایران قرار داد. وی گروه ده نفری پراگی را اخراج کرد. هنرجویانی از جمله حنانه نسبت به این عمل اعتراض کردند ولی نتیجه ای نداشت و روند آموزش وزیری در هنرستان آغاز شد. | |||
پس از مدتی «وزیری» ریاست هنرستان را بر عهده گرفت و پایه ی آموزش هنرستان را بر مبنای موسیقی سنتی ایران قرار داد. وی گروه ده نفری پراگی را اخراج | |||
عدم درگیری مستقیم ایران در جنگ جهانی دوم مانع تأثیر آن بر شرایط سیاسی و تغییر فضای اجتماعی کشور نبود. هنرستان موسیقی تعطیل شد و استادان چک به کشورشان بازگشتند. با اینحال حنانه و موسیقیدانان دیگری مانند غلامحسین غریب، حسن شیروانی و فریدون فرزانه برگزاری کنسرتهایی را در انجمنهای فرهنگی و هنری موجود آن زمان پی گرفتند که با پیوستن پرویز محمود به این جمع، ارکستر سمفونیک رادیو ایران را به نام ارکستر فارابی در سال ۱۳۲۵پایه گذاری کردند. | عدم درگیری مستقیم ایران در جنگ جهانی دوم مانع تأثیر آن بر شرایط سیاسی و تغییر فضای اجتماعی کشور نبود. هنرستان موسیقی تعطیل شد و استادان چک به کشورشان بازگشتند. با اینحال حنانه و موسیقیدانان دیگری مانند غلامحسین غریب، حسن شیروانی و فریدون فرزانه برگزاری کنسرتهایی را در انجمنهای فرهنگی و هنری موجود آن زمان پی گرفتند که با پیوستن پرویز محمود به این جمع، ارکستر سمفونیک رادیو ایران را به نام ارکستر فارابی در سال ۱۳۲۵پایه گذاری کردند. | ||
| خط ۶۱: | خط ۴۹: | ||
سال ۱۳۲۸حنانه به اتفاق غلامحسین غریب، حسن شیروانی و جلیل ضیاءپور( وی پدر نقاشی مدرن ایران نامیده میشود ) به انتشار نشریه «خروس جنگی» اقدام نمودند تا به عنوان هنرمندانی جوان و پیشرو در رشته های موسیقی، شعر، ادبیات و نقاشی، سنگر محکمی برای دفاع از نظرات خود در برابر سنت پرستان کهنه اندیش فراهم آورند. هوشنگ ایرانی ( پیشگام شعرسوررئال فارسی) نیز بعداً به «اصحاب خروس جنگی» پیوست. حنانه ضمناً طی همین سالها، آثار پرویز محمود را که برای همیشه به امریکا مهاجرت کرده بود، گردآوری و آنها را برای اجرا با ارکستر سنفونیک تهران که توسط روبیک گریگوریان رهبری میشد، تنظیم نمود. بر اساس قصه ای از غلامحسین غریب نیز سوئیت شهر مرجان را تصنیف کرد که با همین ارکستر به رهبری روبیک گریگوریان اجرا و شهرت فراوانی برای او به ارمغان آورد. این اثر بعداً در فرم آوازی آن نیز توسط فرح عافیت پور و منیر وکیلی اجرا گردید. پیش از سوئیت یادشده البته حنانه آثار دیگری از جمله کاپریس برای ارکستر و پیانو و یک اوراتوریوم بهنام «بهرام یشت» نیز تصنیف کرده بود اما هیچیک موفقیت سوئیت مرجان را کسب نکردند. | سال ۱۳۲۸حنانه به اتفاق غلامحسین غریب، حسن شیروانی و جلیل ضیاءپور( وی پدر نقاشی مدرن ایران نامیده میشود ) به انتشار نشریه «خروس جنگی» اقدام نمودند تا به عنوان هنرمندانی جوان و پیشرو در رشته های موسیقی، شعر، ادبیات و نقاشی، سنگر محکمی برای دفاع از نظرات خود در برابر سنت پرستان کهنه اندیش فراهم آورند. هوشنگ ایرانی ( پیشگام شعرسوررئال فارسی) نیز بعداً به «اصحاب خروس جنگی» پیوست. حنانه ضمناً طی همین سالها، آثار پرویز محمود را که برای همیشه به امریکا مهاجرت کرده بود، گردآوری و آنها را برای اجرا با ارکستر سنفونیک تهران که توسط روبیک گریگوریان رهبری میشد، تنظیم نمود. بر اساس قصه ای از غلامحسین غریب نیز سوئیت شهر مرجان را تصنیف کرد که با همین ارکستر به رهبری روبیک گریگوریان اجرا و شهرت فراوانی برای او به ارمغان آورد. این اثر بعداً در فرم آوازی آن نیز توسط فرح عافیت پور و منیر وکیلی اجرا گردید. پیش از سوئیت یادشده البته حنانه آثار دیگری از جمله کاپریس برای ارکستر و پیانو و یک اوراتوریوم بهنام «بهرام یشت» نیز تصنیف کرده بود اما هیچیک موفقیت سوئیت مرجان را کسب نکردند. | ||
حنانه در سال ۱۳۲۱ خورشیدی؛ دیپلم خود را از هنرستان گرفت. | حنانه در سال ۱۳۲۱ خورشیدی؛ دیپلم خود را از هنرستان گرفت. «روبیک گریگوریان» نخستین کسی بود که ترانه های محلی را جمع آوری کرده و پس از رفتن پرویز محمود به آمریکا در سال ۱۳۲۹ خورشیدی؛ به سمت رهبری ارکستر سمفونیک و ریاست هنرستان رسیده بود، در سال ۱۳۳۱ خورشیدی؛ او نیز عازم امریکا شد و مرتضی حنانه رهبری ارکستر سمفونی را بر عهده گرفت. | ||
== سفر به ایتالیا == | == سفر به ایتالیا == | ||
در سال ۱۳۳۲ خورشیدی | در سال ۱۳۳۲ خورشیدی که جشن هزاره ی بوعلی سینا برگزار شد، حنانه توانست آثار خود را در حضور شرق شناسانی که برای شرکت در جشن دعوت شده بودند با هم‌سرایی و ارکستر سمفونیک اجرا نماید و این اجرا چنان مورد توجه حضار قرار گرفت که «چرولی» سفیر وقت ایتالیا، بورس هنری آن کشور را در اختیار وی قرار داد و حنانه برای تکمیل تحصیلات و مطالعات خود به کنسرواتور واتیکان عزیمت نمود. این همان کنسرواتور قدیمی بود که باخ در آن ارگ می نواخت. | ||
== بازگشت به ایران == | == بازگشت به ایران == | ||
| خط ۷۳: | خط ۶۱: | ||
حنانه در سالهای ۱۳۴۸ و ۱۳۴۹ سرپرستی و اجرای سلسله برنامه‌های آموزشی موسیقی ایرانی در تلویزیون را تحت عنوان «شناسایی موسیقی اصیل ایرانی» به همراه فرهنگ شریف، مرتضی نی داوود و حسین قوامی به عهده گرفت.<blockquote>پس از بازگشت به ایران در سال ۱۳۴۰ گفت: </blockquote><blockquote>«هنگامی که از ایتالیا به ایران آمدم، زیاد فکر کردم. حال زمانی بود که آن دانشی که آرزویش را داشتم به دست آورده بودم و فقط مانده بود تصمیم بگیرم با آن دانش چه کار کنم و چه نوع از موسیقی را ارائه دهم. اول گفتم «دوده کافونیک» کارکنم. ولی این چه معنایی داشت؟ با خودم گفتم اگر خیلی خوب بنویسم، تازه بهتر از آهنگساز بزرگ و مدرن اتریشی« شوئنبرگ» که نمی‌توانم بنویسم؛ او صاحب مکتب به شمارمی‌رود و مکتبش یکی از بزرگترین های آلمان است که همه جهان آن را پذیرفته‌اند. ولی اگر کار من را یک ایرانی گوش کند، چه خواهد گفت؟ می‌گوید این کار اگر هم خیلی با ارزش باشد، باز هم ربطی به ایران ندارد و چیزی به فرهنگ غرب افزوده است. در حالی که ما می‌خواهیم آهنگسازان ایرانی با آثاری که ارزش دارند، به فرهنگ کشورشان چیزی بیفزاید».</blockquote> مرتضی حنانه در ایتالیا روی موسیقی فیلم مطالعات گسترده‌یی کرد و در سالهای بعد، پس از بازگشت به ایران در سال ۱۳۴۰ موزیک متن برای چندین فیلم ساخت. | حنانه در سالهای ۱۳۴۸ و ۱۳۴۹ سرپرستی و اجرای سلسله برنامه‌های آموزشی موسیقی ایرانی در تلویزیون را تحت عنوان «شناسایی موسیقی اصیل ایرانی» به همراه فرهنگ شریف، مرتضی نی داوود و حسین قوامی به عهده گرفت.<blockquote>پس از بازگشت به ایران در سال ۱۳۴۰ گفت: </blockquote><blockquote>«هنگامی که از ایتالیا به ایران آمدم، زیاد فکر کردم. حال زمانی بود که آن دانشی که آرزویش را داشتم به دست آورده بودم و فقط مانده بود تصمیم بگیرم با آن دانش چه کار کنم و چه نوع از موسیقی را ارائه دهم. اول گفتم «دوده کافونیک» کارکنم. ولی این چه معنایی داشت؟ با خودم گفتم اگر خیلی خوب بنویسم، تازه بهتر از آهنگساز بزرگ و مدرن اتریشی« شوئنبرگ» که نمی‌توانم بنویسم؛ او صاحب مکتب به شمارمی‌رود و مکتبش یکی از بزرگترین های آلمان است که همه جهان آن را پذیرفته‌اند. ولی اگر کار من را یک ایرانی گوش کند، چه خواهد گفت؟ می‌گوید این کار اگر هم خیلی با ارزش باشد، باز هم ربطی به ایران ندارد و چیزی به فرهنگ غرب افزوده است. در حالی که ما می‌خواهیم آهنگسازان ایرانی با آثاری که ارزش دارند، به فرهنگ کشورشان چیزی بیفزاید».</blockquote> مرتضی حنانه در ایتالیا روی موسیقی فیلم مطالعات گسترده‌یی کرد و در سالهای بعد، پس از بازگشت به ایران در سال ۱۳۴۰ موزیک متن برای چندین فیلم ساخت. | ||
موسیقی حنانه را بطور | موسیقی حنانه را بطور کلی می توان «موسیقی اصیل سنفونیک» نامید. حنانه نسبت به موسیقی سنتی بی اعتنا بود و هرگز در ارکستر از سازهای اصیل استفاده نکرد. | ||
در سالهای ۱۳۴۸ و ۱۳۴۹ وی سرپرستی و اجرای سلسله برنامه‌های آموزشی موسیقی ایرانی در تلویزیون را تحت عنوان «شناسایی موسیقی اصیل ایرانی» به همراه فرهنگ شریف، مرتضی نی داوود و حسین قوامی به عهده گرفت.<ref>[https://chaharrah.tv/hannaneh-04/ کنفرانس استاد مرتضی حنانه]</ref> به عنوان نوازنده هورن اول ارکستر سمفونیک تهران مشغول به کار شد. | در سالهای ۱۳۴۸ و ۱۳۴۹ وی سرپرستی و اجرای سلسله برنامه‌های آموزشی موسیقی ایرانی در تلویزیون را تحت عنوان «شناسایی موسیقی اصیل ایرانی» به همراه فرهنگ شریف، مرتضی نی داوود و حسین قوامی به عهده گرفت.<ref>[https://chaharrah.tv/hannaneh-04/ کنفرانس استاد مرتضی حنانه]</ref> به عنوان نوازنده هورن اول ارکستر سمفونیک تهران مشغول به کار شد. | ||
| خط ۱۰۴: | خط ۹۲: | ||
== آثار حنانه پس از انقلاب == | == آثار حنانه پس از انقلاب == | ||
مرتضی حنانه از هنرمندانی بود که پس از پیروزی انقلاب ۵۷ در همکاری با نهاد ترانه و سرود سازمان مجاهدین خلق، چند سرود ازمجموعه سرودهای این سازمان را تنظیم کرد. موزیک سرود «میهن شهیدان» از آثار استاد مرتضی حنانه است که در کارنامه هنری او قرار دارد. حنانه نیز از جمله اساتیدی است که توسط حکومت جمهوری اسلامی مورد اذیت و آزار قرار گرفت. استاد مرتضی حنانه پس از انقلاب ۵۷ بیشتر وقت خود را به پژوهش درباره موسیقی کهن ایران اختصاص داد.<ref name=":0" /> | |||
== درگذشت == | == درگذشت == | ||
مرتضی حنانه روز سه‌شنبه ۲۴ مهر ۱۳۶۸ در پی ممانعت حکومت جمهوری اسلامی از سفر او به خارج برای درمان بیماری‌اش، براثر بیماری سرطان | مرتضی حنانه روز سه‌شنبه ۲۴ مهر ۱۳۶۸ در پی ممانعت حکومت جمهوری اسلامی از سفر او به خارج برای درمان بیماری‌اش، براثر بیماری سرطان درگذشت.<ref name=":0">سازمان مجاهدین خلق ایران - [https://event.mojahedin.org/events/ درگذشت استاد مرتضی حنانه]</ref> | ||
او همیشه آرزو داشت در همدان در جوار | او همیشه آرزو داشت در همدان در جوار آرامگاه ابو علی سینا دفن شود، اما این خواسته‌اش اجابت نشد و در امامزاده طاهر (کرج) به خاک سپرده شد.<ref name=":1">ایرنا - [http://www.irna.ir/fa/News/82696579 مرتضی حنانه ، مویه گر یا هزار دستان موسیقی ایرانی]</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||