کاربر:Abbas/صفحه تمرین3: تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر

کاربر:Abbas/صفحه تمرین3 (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۶ ژانویهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۹:۴۶

۱۶٬۲۷۰ بایت اضافه‌شده ، ۱۶ ژانویه

بدون خلاصۀ ویرایش

Abbas

۲٬۳۳۲

ویرایش

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{جعبه اطلاعات سیاست‌مدار
+{{Infobox holiday
-| نام              = آراسته قلی وند
+|holiday_name  =شب یلدا
-| تصویر            = آراسته قلی وند.JPG
+|type          = باستانی
-| معروف به         = مادر آراسته
+|image         = سفره شب یلدا.JPG
-| زادروز           = ۱۳۰۴
+|imagesize     =
-| شهر تولد         = آذربایجان
+|caption       = سفره شب یلدا
-| کشور تولد        = ایران
+|official_name = شب یلدا
-| تاریخ مرگ        = ۲۷ آذر ۱۳۶۰
+|nickname      = شب چله
-| شهر مرگ          = تهران، زندان اوین
+|observedby    =
-| کشور مرگ         = ایران
+|litcolor      =
-| فرزندان          = رضا، غلامرضا و صغری بزرگان فرد
+|longtype      =ملی و باستانی ایرانی
-| تحصیلات           =
+|significance  = طولانی‌ترین شب سال
-| دین              = اسلام
+|begins        = شامگاه ۳۰ آذر سال خورشیدی
-| حزب سیاسی        = سازمان مجاهدین خلق ایران
+|ends          = صبح روز ۱ دی سال خورشیدی
-| سمت              =
+|date          =شب ۳۰ آذر تا روز ۱ دی سال خورشیدی
-| فعالیت‌ها         =
+<!-- Use next three if holiday is the same day of the same week every year -->
+|week_ordinal  = <!-- "first", "second", "last", etc. -->
+|weekday       = <!-- "Sunday", "Monday", "Friday", etc. -->
+|month         = <!-- "January", "February", "December", etc. -->
+<!-- Use next three if the date changes in an unusual pattern each year -->
+|date۲۰۱۹      = <!-- only for days that change each year -->
+|date۲۰۲۰      = <!-- only for days that change each year -->
+|date۲۰۱۴      = <!-- only for days that change each year -->
+|celebrations  =ملی و باستانی ایرانی
+|observances   =
+|relatedto     =فرهنگ ایرانی
 }}
-آراسته قلی‌وند (زاده ۱۳۰۴ – اعدام شده ۲۷ آذر ۱۳۶۰ در زندان اوین) مشهور به مادر آراسته در یکی از روستاهای آذربایجان به دنیا آمد. او در همان روستا تحصیلات ابتدایی خود را طی کرد. آراسته قلی‌وند در۶ سالگی پدر خود را و در ۸ سالگی مادرش را از دست داد. او در سن ۱۴سالگی سرپرستی ۴ برادر خود را به عهده گرفت. آراسته قلی‌وند پس از ازدواج با همسرش راهی تهران شد. همسر مادر آراسته پس از مدتی بیمار شد و او با کار شبانه روزی امور زندگی و تأمین معیشت خانواده را علاوه بر تربیت فرزندانش بر عهده گرفت. همزمان با پیروزی انقلاب ضدسلطنتی مادر آراسته قلی‌وند از طریق فرزندانش با سازمان مجاهدین خلق ایران آشنا شد. سازمان مجاهدین خلق پس از دو سال و نیم فعالیت مسالمت‌آمیز، با به رگبار بسته شدن تظاهرات نیم میلیون نفره، ورود به فاز مقاومت مسلحانه را اعلام کردند. از این پس فعالیت‌های مادر آراسته قلی‌وند نیز وارد مرحله‌ی دیگری شد. او در جریان فعالیت‌‌های خود در روز ۲۳ آذر ۱۳۶۰ دستگیر و چهار روز بعد در روز ۲۷ آذر توسط لاجوردی اعدام شد. دو تن از فرزندان مادر آراسته‌ به نام‌های صغری و رضا بزرگان‌فرد نیز در فاصله‌‌ی سال‌های ۶۰ تا ۶۱ توسط رژیم ایران کشته شدند. فرزند دیگر او به نام غلامرضا در سال ۱۳۶۷ در جریان قتل‌عام ۶۷ اعدام شد.
+'''شب یلدا یا شب چله''' یکی از کهن‌ترین جشن‌های ایرانی است. یلدا به فاصله زمانی میان غروب آفتاب در ۳۰ آذرماه تا طلوع آفتاب در اول دی‌ماه گفته می‌شود. یلدا از واژه‌ای سریانی به معنای تولد و زایش برگرفته شده است. در باور ایرانیان باستان، تاریکی سمبل اهریمن است و از آن‌جایی که در طولانی ترین شب سال، تاریکی اهریمنی دیرمی‌پاید، ایرانیان در این شب گرد هم آمده آتش برافروخته و تاصبح شب زنده‌داری می‌کردند تا تاریکی و ارواح اهریمنی و شیطانی نابود شوند. شب یلدا به جز ایران در کشورهای همسایه ایران مانند افغانستان و تاجیکستان و حتی در هند و کشمیر نیز مرسوم است. این جشن شباهت زیادی با جشن‌های دیگر کشورها به خصوص شب کریسمس مسیحیان دارد و با آن همزمان است.
-== فعالیت‌های سیاسی آراسته قلی وند ==
+در دوران معاصر مردم ایران این جشن را با گرد‌همایی فامیل و شب زنده داری و خواندن دیوان حافظ و خوردن خوراکی‌های متنوع می‌گذرانند. در این شب مرسوم است که بزرگان فامیل داستانها و متل‌های جالب برای کوجکترها تعریف می‌کنند و آنها را سر ذوق می‌آورند.
-آراسته قلی‌وند، در تظاهرات و راهپیمایی‌های انقلاب ضدسلطنتی، شرکت می‌کرد. او پس از پیروزی انقلاب توسط فرزندانش که هوادار مجاهدین خلق بودند با آرمان‌ها و عقاید سازمان مجاهدین خلق ایران آشنا شد. با آغاز سرکوب جریانات سیاسی توسط خمینی او در میان آشنایان  و در محافل عمومی به اعتراض و مخالفت با سیاست‌های رژیم ایران می‌پرداخت. در مدت دو سال و نیم پس از انقلاب ضدسلطنتی که سازمان مجاهدین خلق به مبارازات سیاسی می‌پرداخت، مادر آراسته قلی‌وند نیز به انجمن مادران مسلمان هوادار مجاهدین خلق پیوست و به فعالیت‌ سیاسی پرداخت. او با وجود بیماری و سن بالا، ساعت‌ها در دکه‌های فروش کتاب و نشریه‌ی مجاهد می‌ایستاد و در برابر حمله فالانژها و نیروهای هوادار خمینی که مانع برگزاری میز کتاب می‌شدند، مقاومت می‌کرد. او در جریان تحصن خانواده‌های مجاهدین در اعتراض به دستگیری محمدرضا سعادتی دستگیر و به زندان اوین منتقل شد. پس از آن‌که سازمان مجاهدین خلق ایران از نماینده ویژه ملل متحد برای بازدید از زندان‌های رژیم ایران دعوت کرد، مقامات جمهوری اسلامی مجبور به آزادی چند مادر مسن از جمله مادر آراسته قلی‌ وند شدند. وی در ۳۰ بهمن ۱۳۵۹ از زندان آزاد شد. پس از تظاهرات مسالمت آمیز ۳۰ خرداد ۱۳۶۰، که توسط رژیم جمهوری اسلامی به رگبار بسته شد، سازمان مجاهدین ورود به فاز مقاومت مسلحانه را اعلام کرد. مادر آراسته‌ قلی‌وند پس از ۳۰ خرداد ۱۳۶۰ به مبارزه مخفی روی آورد.
-== دستگیری و اعدام ==
+در شب یلدا خوارکیهای متنوعی تناول می‌شود. از جمله آجیل که اغلب شیرین است و در آن از باسلوق و میوه‌های خشک نیز استفاده می‌شود. همچنین میوه‌هایی مانند انار، هندوانه، خرمالو و به و همینطور انواع شیرینی‌ها.
-در جریان سرکوب و دستگیری مخالفان و فعالان احزاب سیاسی، صغری بزرگان‌ فرد، دختر کوچک آراسته قلی‌‌وند توسط واحدهای گشت عبدالله پیام شناسایی و تعقیب شد و پاسداران از این طریق به پایگاه محل استقرار مادر آراسته پی بردند. او در روز ۲۳ آذر ۱۳۶۰ به‌همراه دختر کوچکش صغری بزرگان‌فرد در یکی از پایگا‌ه‌های مجاهدین در خیابات وصال شیرازی در تهران دستگیر و به زندان اوین منتقل شد.
-اسدالله لاجوردی دادستان و رئیس وقت زندان اوین، شخصاً او را تحت بازجویی و شکنجه قرار داد تا بتواند از او اطلاعات پایگاه‌ها و فعالیت‌های مجاهدین را به‌دست بیاورد، اما مادر آراسته دربرابر شکنجه‌های لاجوردی حاضر به دادن اطلاعات  پایگاه‌های مجاهدین نشد. سرانجام مادر آراسته قلی‌وند در روز ۲۷ آذر به جوخه اعدام سپرده شد.<ref name=":0">[http://women.ncr-iran.org/fa/1394/09/23/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%B4%D9%87%DB%8C%D8%AF-%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%87-%D9%82%D9%84%D9%8A%E2%80%8C%D9%88%D9%86%D8%AF/ مادر شهید، آراسته قلی‌وند - وب سایت زنان نیروی تغییر]</ref>
+در سالهای اخیر شب یلدا با چالشهایی همراه بوده است. از آنجا که جمهوری اسلامی از ابتدای روی کار آمدن با سنتها و آیین‌های باستانی ایرانی مخالفت داشته و همواره در صدد از بین بردن آنها بوده است، در سال ۱۴۰۲ تصمیم شورای عالی انقلاب فرهنگی جمهوری اسلامی مبنی بر نام‌گذاری شب یلدا و چهارشنبه سوری به روز  «ترویج فرهنگ میهمانی و پیوند با خویشان» و «روز تکریم همسایگان» خبرساز شد. این تغییر نام دو آیین مهم و اصلی ایرانی باعث موضع‌گیری بسیاری از فعالان حوزه فرهنگ علیه این تصمیم شورای عالی انقلاب فرهنگی شد.
-== فرزندان مادر آراسته قلی وند ==
-[[پرونده:آراسته قلی وند به همراه نوه‌اش.JPG|جایگزین=آراسته قلی وند به همراه نوه‌اش|بندانگشتی|250x250پیکسل|آراسته قلی وند به همراه نوه‌اش]]
-مادر آراسته دارای ۶ فرزند بود. ۳ فرزند او، غلامرضا بزرگان‌ فرد، رضا بزرگان‌ فرد (همافر نیروی هوایی) و صغری بزرگان‌فرد توسط رژیم ایران به شهادت رسیدند. خانواده او نقل می‌کنند که کچویی رئیس زندان در یکی از ملاقات‌هایی که مادر آراسته قلی‌وند با فرزندش غلامرضا در زندان اوین داشت، به وی گفته بود: فرزندت به ۱۰۰ سال زندان محکوم شده است. مادر آراسته در جواب کچویی گفته‌ بود: اگر صد فرزند هم داشتم، حاضر بودم در این راه بدهم.<ref name=":0" />
-=== صفری بزرگان فرد ===
+چالش بعدی و مهمی که در سالهای اخیر آیین شب یلدا را بسیار تحت تاثیر قرار داده است گرانی و تورم افسار گسیخته به خصوص گرانی خوراکی‌ها و مواد غذایی است. بنا بر برآوردهای ارائه شده از سوی رسانه‌های مختلف یک دور همی ساده ۴ نفره شب یلدا همراه با شام یک و نیم میلیون تومان خرج دارد و خانواده‌های کم درآمد که اکثریت جامعه اران را تشکیل می‌دهند توان تامین این بودجه را ندارند.
-صغری بزرگان‌ فرد آخرین فرزند آراسته قلی‌ وند و کوچترین دختر وی بود.صغری بزرگان فرد پس از دستگیری به بند ۲۰۹ اوین منتقل شد و تحت شکنجه قرار گرفت. گفته می‌شود هنگامی که پدرش به ملاقات او رفته بود، صغری بزرگان‌فرد با صورتی کبود و فک شکسته، بر روی صندلی چرخدار  قرار داشت و حتی قادر به صحبت کردن نبود.
-صغری بزرگان‌ فرد به دیگر زندانیانی که در بهداری زندان اوین بودند گفته بود:<blockquote>«اگر از زندان آزاد شدید به برادر مسعود بگویید که اگرچه شکنجه‌های زیادی شدم، ولی من مقاومت کردم و هیچ اطلاعاتی به دژخیمان شکنجه‌گر ندادم».</blockquote>[[پرونده:صغری بزرگانفرد در لباس زنان آذربایجان.JPG|جایگزین=صغری بزرگان فرد فرزند کوچک آراسته قلی وند|بندانگشتی|300x300پیکسل|صغری بزرگان‌‌فرد در لباس زنان آذربایجان]]بازجویان زندان اوین برای شکستن صغری بزرگان فرد که حاضر به دادن اطلاعات به آن‌ها نشده بود وی را بر سر جسد موسی خیابانی و اشرف رجوی از رهبران مجاهدین آوردند و از وی خواستند به اجساد اهانت کند. موسی خیابانی و اشرف رجوی و تعداد دیگری از همراهان آنان در ۱۹ بهمن ۱۳۶۰ در یک خانه تیمی کشته شده بودند. صغری بزرگان فرد هنگام مواجهه با اجساد آن‌ها شعار مرگ بر خمینی – درود بر رجوی سر داد. تمامی کسانی که در این روز حاضر به اهانت به اجساد جانباختگان نشده بودند دو روز بعد توسط اسدالله لاجوردی اعدام شدند. صغری بزرگان‌فرد به همراه ۱۵۰ تن دیگر از اعضا و هواداران مجاهدین خلق در روز ۲۱ بهمن ۱۳۶۰ به جوخه‌ی تیرباران سپرده شدند.<ref name=":1">[http://margbarkhomaini.blogspot.com/2015/12/blog-post_14.html سالگرد شهادت مادر آراسته - وب سایت مرگ بر خمینی]</ref>
+== مقدمه ==
+شب یلدا یا چله یکی از کهن‌‌ترین جشن‌ های ایرانی است. یلدا به فاصله زمانی میان غروب آفتاب در ۳۰ آذر ماه (آخرین روز پاییز) تا طلوع آفتاب در اول دی ماه (نخستین روز زمستان) گفته می‌شود.
-=== رضا بزرگان فرد ===
+در تقویم  ایرانیان، جشن های بسیاری دیده می شود که یکی از مهم ترین ها شب یلدا است؛ چندین هزار سال است که ایرانیان آخرین شب پاییز را که یلدا نام دارد و بلندترین و تاریک ترین شب سال لقب گرفته است تا سپیده دم و زایش اولین اشعه های آفتاب، بیدار می ‌مانند و در کنار اعضای خانواده و فامیل و دوستان خود به بزم و شادی می گذرانند. از گذشته‌های دور، ایرانیان شب یلدا را تا سپیده صبح در گرد آتش،‌ به جشن و پایکوبی می‌گذراندند.<ref name=":0">[https://arahonar.com/%D9%87%D9%85%D9%87-%DA%86%DB%8C%D8%B2-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%B4%D8%A8-%DB%8C%D9%84%D8%AF%D8%A7/ همه چیز درباره شب یلدا - آرا هنر]</ref>
-سومین فرزند مادر آراسته قلی‌وند، رضا بزرگان‌فرد نام داشت. او همافر نیروی هوایی بود. رضا بزرگان‌ فرد پس از پایان تحصیلاتش در رشته‌ی الکترونیک، از آمریکا به ایران بازگشته بود و استادیار دانشکده نیروی هوایی در پایگاه یکم شکاری بود. او در انقلاب ضد سلطنتی شرکت داشت. رضا بزرگان‌ فرد در درگیری بین گارد شاهنشاهی و پرسنل قصر فیروزه که عامل پیروزی انقلاب شد، نقش مؤثری داشت. وی همچنین در هدایت تظاهرات پرسنل نیروی هوایی و خانواده‌هایشان فعال بود. رضا بزرگان‌فرد در ارتباط با مجاهدینی که پس از انقلاب ضدسلطنتی از زندان آزاد شده بودند، از جمله محسن تدینی با مجاهدین آشنا و هوادار آنان شد. رضا پس از پیروزی انقلاب ضد سلطنتی به عنوان نماینده همافران در شورای نیروی هوایی انتخاب شد. رضا بزرگان‌فرد در پرواز مسعود رجوی از تهران به پاریس نقش فعالی ایفا کرد. پس از مشخص شدن نقش رضا بزرگان‌فرد در این ماجرا، وی به صورت غیابی به اعدام محکوم و برای دستگیریش جایزه تعیین شد. رضا بزرگان‌ فرد چند بار توسط مأموران اطلاعاتی عقیدتی – سیاسی نیروی هوایی در خبابان دستگیر شد اما از دست آنها فرار کرد. او سرانجام در روز ۲۴ تیر ۱۳۶۱، در یکی از خیابان‌های تهران در درگیری با پاسداران به شهادت رسید.<ref>[http://golesorkhiran.blogspot.com/2017/02/blog-post_15.html به یاد شهید غلامرضا بزرگانفرد - وب سایت قتل عام ۶۷]</ref>
-[[پرونده:رضا بزرگانفرد و آراسته قلی وند.JPG|جایگزین=آراسته قلی وند به همراه فرزندش رضا بزرگان فرد|بندانگشتی|250x250پیکسل|رضا بزرگان فرد به همراه مادرش آراسته قلی وند]]
-=== غلام‌رضا بزرگان‌ فرد ===
+== تاریخچه شب یلدا ==
-غلامرضا بزرگان‌فرد، فرزند دیگر مادر آراسته قلی‌وند، آخرین شهید خانواده بزرگان‌ فرد است. او در تظاهرات و قیام ضدسلطنتی در تهران شرکت داشت. با شروع فعالیت مجاهدین پس از انقلاب ضدسلطنتی به انجمن میثاق در غرب تهران که محل فعالیت جوانان مسلمان هوادار مجاهدین خلق ایران بود، پیوست. وی در حمله نیروهای وابسته به حکومت به انجمن میثاق در ۷ اردیبهشت۱۳۵۹ مجروح شد. در این حملات ناصرمحمدی از هوادارن سازمان مجاهدین در اثر شلیک مهاجمان جان‌باخت.
+[[پرونده:نگاره‌ای از شب یلدا در ایران باستان.JPG|جایگزین=شب یلدا در ایران باستان|بندانگشتی|436x436پیکسل|نگاره‌ای از جشن شب یلدا در ایران باستان]]
-[[پرونده:مجاهد شهید غلامرضا بزرگان فرد.JPG|جایگزین=غلام رضا بزرگان فرد فرزند آراسته قلی وند|بندانگشتی|233x233پیکسل|غلام‌ رضا بزرگان فرد مجاهد قتل عام شده در سال ۱۳۶۷]]
+یلدا از واژه‌ ای سریانی به معنای تولد و زایش برگرفته شده است. در باور ایرانیان باستان، تاریکی سمبل اهریمن است و از آن جایی که در طولانی ‌ترین شب سال، تاریکی اهریمنی دیر می ‌پاید، این شب در نظر ایرانیان منحوس و بدقدم بوده و چون فرا می‌ رسید، آتش روشن می کردند تا تاریکی و ارواح اهریمنی و شیطانی بگریزند و نابود شوند. هم چنین مردم گرد هم جمع می شدند و تمام شب را با نوشیدن و خوردن می گذراندند و به شادی و پایکوبی و گفتگو می پرداختند.<ref name=":0" />
-غلامرضا بزرگان‌ فرد در روز ۱۳ آبان ۱۳۵۹، درحال فروش نشریه مجاهد، در خیابان جیحون در غرب تهران دستگیر شد. غلامرضا به مدت ۴ ماه پس از دستگیری، اسم خود را به بازجویان زندان نداد و خانواده‌اش از او خبری نداشتند. حکم زندان غلام‌رضا بزرگان فرد، ۶ ماه بود. آزادی او را مشروط به نوشتن تعهدی مبنی‌ بر عدم همکاری با سازمان مجاهدین خلق ایران پس از آزادی بود. غلام‌رضا حاضر به قبول این تعهدنامه نشد. او طبق حکم دادگاه باید در اردیبهشت سال ۱۳۶۰، از زندان آزاد می‌شد. غلامرضا بزرگان‌فرد در ادامه به‌دلیل ایجاد تشکیلات مجاهدین در زندان محاکمه و به ۹۹ سال زندان محکوم شد. او پس از دریافت حکم به بند ۲ زندان گوهردشت که مخصوص زندانیان مقاوم و بر سر موضع بود منتقل شد. غلامرضا اغلب در سلول انفرادی به‌سر می‌برد این منجر به ابتلای او به بیماری سل شد. او بارها توسط لاجوردی تهدید به مرگ شده بود. هم بندان او نقل می‌کنند که لاجوردی در یکی از بازدید‌هایش از زندان گوهردشت به او گفته بود:
-شنیده‌ام در زندان تشکیلات راه انداخته‌ای و با خنده‌هایت به زندانیان روحیه می‌دهی! حودم تو را با دستانم خفه می‌کنم. غلامرضا بزرگان فرد، سرانجام در مرداد ۱۳۶۷، توسط رژیم لاجوردی به دار آویخته شد.<ref name=":1" />برادرش می‌گوید:<blockquote>«از عيد ۱۳۶۷ به بعد ملاقاتها را منتفي كرده بودند و ما هيچ خبری از غلامرضا نداشتيم. من يك روز تصميم گرفتم كه هر طور شده خبری از او بگيرم.  به زندان گوهردشت رفتم؛ و گفتم تا برادرم را به من نشان ندهيد من از اينجا نخواهم رفت. بعد از گذشت ساعتي، يك نفر با يك كيسه زباله سراغم آمد و گفت بيا اين وسايل غلامرضاست. او را كشتيم. تنها وسایل او فقط يك ساعت مچی و يك پيراهن بود.»</blockquote>برادر دیگر غلامرضا بزرگان‌فرد می‌گوید:
+تاریخچه دقیق جشن شب یلدا  مشخص نیست اما بسیاری از باستان شناسان هفت هزار سال پیش را برای تاریخ شب یلدا مطرح کرده اند.  تاریخ ثبت شده شب یلدا به 500 سال پیش از میلاد برمیگردد و تاریخ وارد شدن آن به تقویم رسمی ایرانیان باستان به زمان داریوش یکم مربوط می شود تقویمی که شامل گاه شماری مصری ها و بابلی ها است.
-«از عيد ۱۳۶۷ به بعد ملاقاتها را منتفي كرده بودند و ما هيچ خبری از غلامرضا نداشتيم. من يك روز تصميم گرفتم كه هر طور شده خبری از او بگيرم. به زندان گوهردشت رفتم؛ و گفتم تا برادرم را به من نشان ندهيد من از اينجا نخواهم رفت. بعد از گذشت ساعتي، يك نفر با يك كيسه زباله سراغم آمد و گفت بيا اين وسايل غلامرضاست. او را كشتيم. تنها وسایل او فقط يك ساعت مچی و يك پيراهن بود.».<ref name=":1" />
+همچنین مشخص نیست وا‌ژه یلدا  چطور و چه زمانی وارد زبان فارسی شده است.  این گونه از تاریخ بر آمده است که مسیحیان اولیه که در روم زندگی می کردند دچار سختی های فراوانی بودند در همان حال عده ای از آنها تصمیم به مهاجرت به ایران می‌گیرند و به خاطر نزدیک بودن فرهنگ ها این واژه سریانی به زبان فارسی راه پیدا می کند.<ref>[https://namnak.com/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%D8%A2%D8%AF%D8%A7%D8%A8-%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%85-%D8%B4%D8%A8-%DB%8C%D9%84%D8%AF%D8%A7.p179 تاریخچه شب چله و آداب و رسوم شب یلدا در ایران - نمناک]</ref>
- منابع<references />
+به طور کلی، در ایران باستان برای هر مراسم و سرور آیینی، سفره ای خاص می‌ گستردند که در آن علاوه بر آلات و ادوات نیایش همچون عطردان، آتشدان، بخوردان و غیره، محصولات خوردنی فصل و خوراک ‌های گوناگون هم می گذاشتند و هر آنچه از میوه تازه‌ فصل که امکان داشت و میوه‌ های خشک در این سفره یافت می شد.
+ایرانیان باستان با این اعتقاد که سپیده دم شب یلدا با دمیدن خورشید، روزها طولانی‌تر می ‌شوند و تابش نور ایزدی جهان را فرا می گیرد، آخرین شب پاییز و اول زمستان را شب زایش مهر یا زایش خورشید نامیدند و از آن زمان تاکنون، برای آن جشن بزرگی بر پا می شود و به همین دلیل، در آیین زرتشتی، به دهمین ماه سال، دی، به معنای دادار و آفریننده می‌ گفتند که در واقع، ماه تولد خورشید بود.
+ابوریحان بیرونی جشن یلدا را میلاد اکبر می نامد که منظور از آن میلاد خورشید است. در کتاب آثار الباقیه ابوریحان بیرونی از روز اول دی ماه، تحت عنوان خور یاد شده ‌است و در کتاب قانون مسعودی نسخه موزه بریتانیا که در لندن موجود است، این روز، خُره روز نام گرفته است و در بعضی منابع دیگر خرم روز نامیده می ‌شود. فردوسی هم در شاهنامه، یلدا و خور روز را به هوشنگ از شاهان پیشدادی ایران نسبت داده است.<ref name=":0" />
+[[پرونده:شب یلدا در افغانستان.JPG|جایگزین=شب یلدا در افغانستان|بندانگشتی|355x355پیکسل|جشن شب یلدا در افغانستان]]
+== چله ==
+کلمه چلّه هم مخفف واژه چهل و صرفاً نشان ‌دهنده گذشت یک دوره زمانی معین (و نه الزاماً چهل روز) است.
+ایرانیان باستان با استفاده از تجربیات و توانایی هایی که داشتند، فعالیت ‌های خود را با گردش خورشید و تغییر فصول و بلندی و کوتاهی روز و شب و حرکت و قرار ستارگان تنظیم می کردند.
+چله بزرگ از اولین روز دی ماه که خرم روز نام دارد، تا دهم بهمن ماه که جشن سده است، محاسبه می شود و در این ایام شدت سرما بیشتر است، سپس چله کوچک فرا می رسد که از دهم بهمن ماه تا بیستم اسفند ماه به طول می ‌انجامد و در این ایام کم کم از شدت سرما کاسته می‌ شود.<ref name=":0" />
+== شب چله در حوزه ایران بزرگ ==
+در خراسان بزرگ تا کشمیر شب چله بزرگ مورد تکریم بوده‌است. بخصوص در افغانستان، بخش‌هایی از پاکستان و شمال هند و کشمیر به شب یلدا شب «چله کلان» می‌گویند. بخصوص در میان تاجیکان شب چله کلان (بزرگ) با آیین‌هایی همراه است. این آیین‌ها شباهت زیادی به آیین‌های شب چله ایرانی دارد.
+در مزار شریف، همه ساله با نزدیک شدن به آخرین و طولانی‌ترین شب از فصل پاییز که چله بزرگ نام دارد، مردم فرهنگ دوست ولایت بلخ در شمال افغانستان با آداب و رسوم خاص خود به استقبال این شب می‌روند.<ref name=":1">[https://www.tabnak.ir/fa/tags/1818/1/%D8%B4%D8%A8-%DB%8C%D9%84%D8%AF%D8%A7 در مورد شب یلدا در ویکی تابناک بیشتر بخوانید - تابناک]</ref>
+[[پرونده:شب یلدا در کهکیلویه و بویر احمد.JPG|جایگزین=شب یلدا در بین اقوام ایرانی|بندانگشتی|جشن شب یلدا در کهکیلویه و بویر احمد]]
+== شباهت یلدا با جشن‌های دیگر اقوام ==
+جشن انقلاب زمستانی در بین دیگر اقوام باستان نیز رایج بوده‌است. در روم باستان و هم‌زمان با ترویج مسیحیت، پرستش سول اینویکتوس (خورشید شکست ناپذیر) ایزد پاگان رومی بسیار شایع بود و رومیان میلاد او را در زمان انقلاب زمستانی جشن می‌گرفتند. سول اینویکتوس در آیین میتراییسم رومی نیز نقشی ویژه داشت و حتی میتراس (معادل یونانی میترا ایزد باستان ایرانی) لقب خورشید شکست ناپذیر را داشت.
+محققان معتقدند که مسیحیت غربی چارچوب اصلی خود را که به این دین پایداری و شکل بخشیده به مذاهب پیش از مسیحیت روم باستان از جمله میتراییسم مدیون است و برای نمونه تقویم کلیساها، بسیاری از بقایای مراسم و جشن‌های پیش از مسیحیت بخصوص کریسمس را در خود نگاه داشته‌است و کریسمس به عنوان آمیزه‌ای از جشن‌های ساتورنالیا و زایش میترا است در روم باستان در  قرن چهارم میلادی با رسمی شدن آیین مسیحیت و به فرمان کنستانتین به عنوان زادروز رسمی مسیح در نظر گرفته شد.
+جشن تولد میترا تنها آئینی نیست که به مسیحیت راه پیدا کرده‌است. میان سنت‌های مسیحیان و آئین میتراییسم شباهت‌های زیادی وجود دارد. امروزه تمام مسیحیانی که تولد عیسی مسیح را جشن می‌گیرند، هنوز هم در روز جشن شومینه و شمع‌هایشان را روشن نگاه می‌دارند،  درخت کریسمس را با چراغ‌های کوچک نورانی تزئین می‌کنند، شب زنده داری می‌کنند و غذا‌های مخصوص و ویژه می‌خورند؛ به دید و بازدید یکدیگر می‌روند و این مناسبت را در کنار دوستان و اقوامشان جشن می‌گیرند؛ درست نظیر همان سنتی که ایرانیان باستان در شب یلدا برگزار می‌کردند. کریسمس و یلدا تنها نمونه‌ای از بسیاری از باورها، آداب و رسوم، نمادها، داستان‌ها و افسانه‌های مشترکی هستند که مردم ملل مختلف و مذاهب مختلف را به هم پیوند می‌زنند.<ref name=":1" />
+== خوراکی‌های شب یلدا ==
+[[پرونده:آجیل شب یلدا.JPG|جایگزین=آجیل شب یلدا|بندانگشتی|331x331پیکسل|آجیل شب یلدا]]
+در شب یلدا میوه‌ها و خوراکی‌های متنوعی استفاده می‌شود. از جمله میوه‌هایی که در شب یلدا مصرف می‌شود می‌توان هندوانه، انار، به، خرمالو و انواع میوه‌های خشک شده را نام برد. همچنین  آجیل نیز جزو تنقلات سفره شب یلداست. آجیل شب یلدا اغلب طعم شیرینی دارد و شامل پسته، بادام، فندق، گردو هم ‌می‌شود.
+با توجه به اینکه هندوانه میوه ای خنک و تابستانی است اما از جمله میوه‌های اصلی شب یلداست. در باور ایرانیان هنداوانه یادآور گرمای تابستان و حرارت خورشید است و بر این باور بودند که اگر مقداری هندوانه در شب یلدا خورده شود، در سراسر زمستان، سرما و بیماری بر افراد غلبه نخواهد کرد. <ref name=":0" />
+== شب یلدا در دوران معاصر ==
+جشن چله یا جشن یلدا، امروزه هم، با گرد هم آمدن و شب نشینی اعضای خانواده و فامیل برگزار می شود. آیین این شب، تناول انواع آجیل مخصوص، انار، هندوانه و شیرینی و میوه های متنوع است که همه جنبه‌ نمادین دارند و نشان فراوانی، برکت، تندرستی و شادکامی هستند.
+در این شب تفأل به دیوان حافظ شیرازی مرسوم است و بزرگان جمع با داستان سرایی و متل‌گویی، کوچک ‌تر‌ها را بر سر ذوق می ‌آورند و با حکایت هایی از گذشتگان آشنا می کنند. <ref name=":0" />
+== تغییر نام شب یلدا و چهارشنبه سوری در تقویم ایران ==
+[[پرونده:مراسم شب یلدا در دوران معاصر.JPG|جایگزین=شب یلدا در ایران معاصر|بندانگشتی|344x344پیکسل|تصویری از شب یلدا در خانواده ایرانی در دوران معاصر]]
+بر اساس تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی جمهوری اسلامی از سال ۱۴۰۳ در تقویم رسمی، آخرین شب پاییز، (شب یلدا) و سه‌شنبه آخر سال، (چهارشنبه سوری) به «روز ترویج فرهنگ میهمانی و پیوند با خویشان» و «روز تکریم همسایگان» تغییر نام پیدا کردند.
+برخی از رسانه‌های ایران چنین تصمیمی را به عنوان «حذف» نام‌های شب یلدا و چهارشنبه سوری توصیف کردند.
+عباس میرزاحسینی، سخنگوی شورای عالی انقلاب فرهنگی، روز یکشنبه ۲۱ آبان ۱۴۰۲ در توجیه این اقدام و برای کمرنگ کردن آثار منفی آن  به خبرگزاری ایسنا گفت: «متناسب با فرهنگ و سنت‌های ایرانی اسلامی که در شب یلدا مرسوم بوده، «روز ترویج میهمانی و پیوند با خویشان» نیز به نام این روز اضافه شده» است.
+او افزود این نام جدید نه تنها تفاوت ماهوی با آداب و رسوم این شب ندارد، بلکه بر هویت ملی و فرهنگ تمدن ایرانی اسلامی تاکید دارد.
+این مقام جمهوری اسلامی درباره تغییر نام مناسبت «چهارشنبه‌سوری» نیز گفت: «با نظر کارشناسان و صاحب‌نظران کارگروه‌های تخصصی در شورای فرهنگ عمومی برای توجه به هویت ایرانی برای نخستین بار این روز با نام «روز تکریم همسایگان» به تقویم رسمی جمهوری اسلامی ایران اضافه شده است که این نامگذاری مقوم فرهنگ‌های ایرانی اسلامی است.»
+بسیاری از مردم در شبکه‌‌های اجتماعی به این تغییر نام‌ها واکنش نشان دادند و عنوان کردند که جمهوری اسلامی در صدد نابودی فرهنگ کهن ایران است و حتی دلشان می‌خواهد نام ایران را هم تغییر دهند.
+یکی از کاربران فضای مجازی گفت مردم نام‌های درست را می‌گویند و به فرزندانمان هم همان‌ها را یاد می‌دهیم.
+جمهوری اسلامی از ابتدای تاسیس خود موافق مناسبت‌های باستانی و فرهنگی ایرانیان چون نوروز، سیزده‌بدر، شب یلدا یا چهارشنبه‌سوری نبوده، اما نتوانسته بود آنها را به طور کلی از تقویم حذف کند.
+در نوروز ۱۴۰۲ نیز، در حالی که هر سال مردم در روز سیزدهم فروردین، برای برگزاری مراسم «سیزده بدر» به پارک‌ها، تفرجگاه‌ها و دیگر مناطق سرسبز رفته بودند، جمهوری اسلامی به بهانه ماه رمضان ممنوعیت‌هایی را برای ورود مردم به پارک‌ها وضع کرد.
+همچنین چهارشنبه سوری در سال‌های اخیر به ویژه سال گذشته به عرصه‌ای برای اعلام مخالفت مردم با جمهوری اسلامی تبدیل شده است.
+پیشتر احمد خاتمی، امام جمعه موقت تهران گفته بود که جمهوری اسلامی خواستار «نوروز اسلامی» است. او همچنین گفته که جشن‌های چهارشنبه سوری «از اقدامات نابخردانه است».<ref>[https://www.iranintl.com/202311122742 نام «چهارشنبه سوری» و «شب یلدا» در تقویم ایران تغییر کرد - ایران اینترنشنال]</ref>
+== واکنش‌ها به تغییر نام شب یلدا و چهارشنبه‌سوری در تقویم ایران ==
+اقدام جمهوری اسلامی برای تغییر نام شب یلدا و چهارشنبه سوردی در شبکه‌های اجتماعی بازتاب گسترده‌ای یافته و بسیاری از کاربران، آن را گام دیگر جمهوری اسلامی در راستای "ایران‌ستیزی" و نشانه‌ای از "دشمنی جمهوری اسلامی با هویت ملی و باستانی ایران" ارزیابی کرده‌اند.
+تورج دریایی، استاد تاریخ ایران باستان در دانشگاه اروین کالیفرنیا در پستی در شبکه ایکس با اشاره به "دیرینه" بودن این سنت‌ها تغیر نام آنها را "نابخردی محض" عنوان کرد.
+ژیلا بنی‌یعقوب، روزنامه‌نگار و فعال حقوق زنان خطاب به مقام‌های جمهوری اسلامی نوشت: «آفرین! شب یلدا و چهارشنبه‌سوری را هم به زمانی مشخص برای مبارزه تبدیل کردید. هیچ کس ممکن نبود چنین فراخوان گسترده‌ای بدهد که حتی عنوان یلدا و چهارشنبه‌سوری از این پس خودش مبارزه تلقی می‌شود. صبر کنید ببینید امسال هر کلمه یلدا و چهارشنبه‌سوری چگونه طنین مخالفت خواهد بود.»
+پدرام سلطانی، عضو و نائب رئیس سابق اتاق بازرگانی ایران در شبکه ایکس نوشت: «"رسمشان" را نگه داشتیم و ناکام شدید، "اسمشان" را هم نگه خواهیم داشت…»
+مازیار خسروی، روزنامه‌نگار با اشاره به تغییر نام برخی از شهرها پس از انقلاب سال ۱۳۵۷ و بی‌اعتنایی مردم به این اقدام جمهوری اسلامی نوشت: «حالا پس از ۴ دهه شورای انقلاب فرهنگی نام‌های تازه‌ شب‌یلدا و چهارشنبه‌سوری مصوب کرده. این یعنی از گردش روزگار هیچ نیاموخته‌اند...»
+احسان بداغی، روزنامه‌نگار می‌نویسد: «کاش کمپینی راه می‌افتاد برای انتشار صورت مذاکرات جلسه‌ای که در آن شورای عالی انقلاب فرهنگی، تصمیم گرفت نام شب یلدا را به "روز ترویج فرهنگ میهمانی و پیوند با خویشان" و چهارشنبه‌سوری را به "روز تکریم همسایه" تغییر دهد. مطمئنم خواندنی و مفرح است.»
+اردشیر امیرارجمند، مشاور پیشین میرحسین موسوی در رابطه با این اقدام جمهوری اسلامی نوشت: «تغییر نام آیین‌های باستانی شب یلدا و چهارشنبه‌سوری از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی (که در واقع شورای عالی جهل و اوهام است) قیام علیه فرهنگ ایران و ایرانی است و‌ نشانه‌ای دیگر از بن‌بست همه‌جانبه نظام استبدادی حاکم و فاصله عمیق آن است با مردم و فرهنگ‌شان.»
+شمار دیگری از کاربران نیز با اشاره به اقدام‌های پیشین و بی‌نتیجه جمهوری اسلامی در تغییر نام شماری از مناسبت‌ها و آیین‌های باستانی نوشتند که این بار نیز مردم ایران به این نام‌های جدید بی‌اعتنایی خواهند کرد و این مناسبت‌ها و آیین‌ها را با نام‌های اصیل‌شان برگزار می‌کنند. <ref>[https://www.dw.com/fa-ir/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D9%86%D8%B4%D9%87%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1-%D9%86%D8%A7%D9%85-%D8%B4%D8%A8-%DB%8C%D9%84%D8%AF%D8%A7-%D9%88-%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A8%D9%87%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D9%82%D9%88%DB%8C%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86/a-67385428 واکنش‌ها به تغییر نام شب یلدا و چهارشنبه‌سوری در تقویم ایران - دویچه وله]</ref>
+== گرانی  خوراکی‌ها در آستانه شب یلدا ==
+روزنامه حکومتی آرمان چهارشنبه ۲۲ آذر۱۴۰۲ در آستانه شب یلدا و گرانی سرسام‌آور خوراکی‌ها نوشت: شب چله این روزها حسابی سوت و کور است. فعالان بازار می‌گویند که قدرت خرید مردم به‌شدت کاهش یافته و درآمد بسیاری از خانوارها جوابگوی هزینه‌های بالای یلدای سال نیست.
+[[پرونده:هزینه شب یلدا در ۱۴۰۲.JPG|جایگزین=گرانی خوراکیهای شب یلدا در ۱۴۰۲|بندانگشتی|350x350پیکسل|جدول قیمت خوراکیهای شب یلدا در سال ۱۴۰۲]]
+یک دورهمی ساده ۴نفره این روزها بیش از یک میلیون تومان تمام می‌شود، در حالی‌که دستمزد روزانه یک کارگر رسمی حدود ۲۵۰هزار تومان است.
+هم‌چنین سازمان برنامه و بودجه رژیم اعلام کرد با افزایش نرخ ارز کالاهای اساسی که اخیراً صورت گرفت، تورم به میزان ۱۳ و نیم درصد افزایش خواهد یافت.<ref>[https://news.mojahedin.org/i/%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B3%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%85-%D8%A2%D9%88%D8%B1-%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%A7%DA%A9%DB%8C-%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%B4%D8%A8-%DB%8C%D9%84%D8%AF%D8%A7 گرانی سرسام‌آور خوراکی‌ها در آستانه شب یلدا - سایت سازمان مجاهدین خلق ایران]</ref>
+خبرگزاری «ایلنا» در گزارشی از بازار شب یلدا نوشت «با گشتی در بازار، قیمت‌های گوناگون انواع میوه؛ شیرینی و آجیل را مشاهده می‌کنیم که شهروندان فقط نظاره‌گر هستند و به گفته فروشندگان بازار، بیشتر مردم فقط قیمت‌ می‌‌گیرند و خرید نمی‌کنند.»
+ایلنا همچنین به آمار سازمان صنعت و معدن و تجارت اشاره کرده که نشان دهنده افزایش ۳۰ درصدی متوسط قیمت کالاها از ابتدای سال تاکنون است. افزایشی که در برخی اقلام به ۶۰ درصد نیز رسیده است.<ref>[https://ir.voanews.com/a/media-reports-on-the-eve-of-the-longest-night-of-the-year-yalday-of-longing-and-high-prices/7396027.html گزارش رسانه‌ها در آستانه بلندترین شب سال؛ «یلدای» حسرت و گرانی  - صدای آمریکا]</ref>
+هزینه‌های نجومی مواد غذایی سبب میلیونی شدن سفره شب چله شده و برای بسیاری از خانوارها در ایران دیگر امکان میزبانی برای شب‌نشینی یلدا وجود ندارد.
+دولت قیمت‌های رسمی آجیل و انواع میوه و شیرینی را اعلام کرده اما حتی تهیه چند قلم مختصر از اقلامی با قیمت رسمی نیز برای یک خانوار سه چهار نفره هزینه‌ای بیش از یک سوم دستمزد ماهانه یک کارگر یا بازنشسته تأمین اجتماعی را شامل می‌شود.
+غلامرضا خدامی رئیس اتحادیه آجیل‌فروشان درباره هزینه آجیل در روزهای منتهی به شب چله گفت که «قیمت آجیل ویژه شب یلدا با بهترین کیفیت ۴۸۰ هزار تومان است که شامل پسته اکبری ممتاز، مغز گردو، بادام هندی، مغز فندق، انجیر، توت و باسلوق است.»
+اسدالله کارگر، رئیس اتحادیه فروشندگان میوه و تره‌بار نیز با ارائه آماری از قیمت‌های رسمی برای انار، هندوانه و خرمالو به عنوان سه میوه پرتقاضا برای شب چله گفت: «قیمت انار تا ۲۷ آذرماه در سه سطح کف قیمت، سقف قیمت و قیمت ممتاز به ترتیب ۲۰، ۳۰ و ۵۵ هزار تومان است. قیمت هندوانه ۱۰، ۱۵ و ۲۲ هزار تومان و قیمت خرمالو ۲۵، ۴۰ و ۶۰ هزار تومان است.»
+علی بهره‌مند رئیس اتحادیه قنادان، شیرینی فروشان و کافه قنادی تهران هم قیمت هر کیلوگرم شیرینی‌ تر و خامه‌ای را بین ۱۴۰ تا ۱۸۵ هزار تومان، شیرینی دانمارکی، زبان و پاپیونی را بین ۱۲۰ تا ۱۶۰ هزار تومان اعلام کرده است.
+[[پرونده:خرید میوه شب یلدا.JPG|جایگزین=گرانی میوه برای شب یلدا|بندانگشتی|336x336پیکسل|خرید میوه شب یلدا در ایران ]]
+خرید یک کیلو آجیل مخصوص یلدا ۴۸۰ هزار تومان، یک کیلو شیرینی ۱۸۰ هزار تومان، دو کیلو انار ۱۰۰ هزار تومان، دو کیلو پرتقال حدود ۸۰ هزار تومان، دو کیلو خرمالو ۸۰ هزار تومان و یک هندوانه سه کیلویی حدود ۶۰ هزار تومان می‌شود که در مجموع حدود یک میلیون تومان می‌شود. همچنین تهیه یک وعده چلو مرغ برای وعده شام شب یلدا برای خانواده چهار نفره حداقل ۵۰۰ هزار تومان هزینه در بر دارد.
+به بیان دیگر با در نظر گرفتن قیمت‌های رسمی و دستوری دولت، یک خانواده چهار نفره برای داشتن یک سفره حداقلی یلدا و یک وعده شام دست‌کم یک و نیم میلیون تومان هزینه خواهد کرد. این رقم  با دستمزدهای هشت میلیون تومانی خانوارهای کارگری و بازنشسته هیچ ارتباطی ندارد چرا که غالب خانوارها اقلام و کالاهای مورد نیاز را با قیمت‌هایی بیش از قیمت‌های رسمی و دستوری خریداری می‌کنند.
+قیمت‌های نجومی مواد خوراکی بدون شک فرهنگ شب‌نشینی فامیلی شب چله در ایران را دستخوش تغییرات گسترده‌ای کرده و بسیاری از خانوارها دیگر امکان میزبانی بستگان و فامیل در شب یلدا به دلیل هزینه‌های چند میلیون تومانی یک مهمانی ساده را ندارند!<ref>[https://kayhan.london/1402/09/28/338023/ شب چله با هزینه‌های میلیونی؛ جمهوری اسلامی شب‌نشینی یلدا را هم از مردم می‌گیرد - کیهان لندن]</ref>
+== منابع ==