۱٬۰۲۶
ویرایش
کاربر:Hossein/صفحه تمرین5: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۸: | خط ۱۸: | ||
در کمیسیون بین المللی مطالعه در مسایل ارتباطات به ریاست شان مک براید که در سال 1980 به عنوان یک جهان و چندین صدا ، ارتباطات و جهان و جامعه امروز و فردا، از سوی سازمان یونسکو منتشر شد، درباره ویژگی‌ها و شیوه های سانسور، شرح نسبتا جامعی ارائه شده است. گزارش مذکور در این مورد چنین نوشته است: سانسور عملکرد بسیار رایجی است که گاهی به برخی زمینه‌ها مانند عکس‌ها، مطالب مخالف عفت، خشونت، مسائل مذهبی، نکات مورد اختلاف در عرصه های بین المللی، مقام‌های عالیرتبه خارجی، حمایت جوانان و غیره، محدود می‌شد. اما،اغلب اوقات، سانسور برای حمایت نخبگان رهبری‌کننده و شخصیت‌های صاحب قدرت ،به کار می‌رود. سانسور ممنوع کننده می‌تواند بر قوانین خاص و بیشتر بر قدرت‌های خودسرانه یا فقط بر سوء استفاده از قدرت مبتنی باشد.<ref>نگاهی به سیر تاریخی قانون مطبوعات و سانسور در ایران اثر دکتر اسدی [http://3886.blogfa.com/post/243 طاری]</ref> | در کمیسیون بین المللی مطالعه در مسایل ارتباطات به ریاست شان مک براید که در سال 1980 به عنوان یک جهان و چندین صدا ، ارتباطات و جهان و جامعه امروز و فردا، از سوی سازمان یونسکو منتشر شد، درباره ویژگی‌ها و شیوه های سانسور، شرح نسبتا جامعی ارائه شده است. گزارش مذکور در این مورد چنین نوشته است: سانسور عملکرد بسیار رایجی است که گاهی به برخی زمینه‌ها مانند عکس‌ها، مطالب مخالف عفت، خشونت، مسائل مذهبی، نکات مورد اختلاف در عرصه های بین المللی، مقام‌های عالیرتبه خارجی، حمایت جوانان و غیره، محدود می‌شد. اما،اغلب اوقات، سانسور برای حمایت نخبگان رهبری‌کننده و شخصیت‌های صاحب قدرت ،به کار می‌رود. سانسور ممنوع کننده می‌تواند بر قوانین خاص و بیشتر بر قدرت‌های خودسرانه یا فقط بر سوء استفاده از قدرت مبتنی باشد.<ref>نگاهی به سیر تاریخی قانون مطبوعات و سانسور در ایران اثر دکتر اسدی [http://3886.blogfa.com/post/243 طاری]</ref> | ||
پیشینه سانسور | == پیشینه سانسور == | ||
بر اساس اسناد موجود سانسور پیشینه‌ای کهن به اندازه تاریخ چاپ دارد. سانسور برای اولین بار به خاطر مقاصد مذهبی تاسیس شد.در اروپا از زمان انتشار آثار چاپی یعنی اواسط قرن پانزدهم نشرکتاب و نشریات دیگر با بازرسی ماموران کلیسا های کاتولیک اروپایی همراه بود.هر چند پیش از آن نیز مقامات مذهبی و غیر مذهبی اروپا ،مقررات محدود کننده شدیدی علیه نوشته ها اعمال می کردند. | |||
بر اساس اسناد موجود سانسور | |||
در حدود چهار دهه بعد از اختراع چاپ، همزمان با شروع تفتیش عقاید در سال 1480 محدودیت ها برای ممیزی کتابها تشدید شد. به طوری که هنری هشتم پاشاه انگلستان در سال 1534 برای اطمینان بیشتر نسبت به بازرسی کتابها طی فرمانی کسب اجازه برای تمامی کتابها و نشریات را ضروری دانست و این اجازه به میل و اراده شخصی پادشاه صادر یا سلب می شد. | در حدود چهار دهه بعد از اختراع چاپ، همزمان با شروع تفتیش عقاید در سال 1480 محدودیت ها برای ممیزی کتابها تشدید شد. به طوری که هنری هشتم پاشاه انگلستان در سال 1534 برای اطمینان بیشتر نسبت به بازرسی کتابها طی فرمانی کسب اجازه برای تمامی کتابها و نشریات را ضروری دانست و این اجازه به میل و اراده شخصی پادشاه صادر یا سلب می شد. | ||
| خط ۲۸: | خط ۲۷: | ||
در نیمه دوم قرن شانزدهم و دهه اول قرن 17، روشهای کنترل و سانسور کتابها و مطبوعات در کشورهای اروپایی ادامه یافت،اما تنها در هلند به واسطه تحولات سیاسی این کشور شرایط مساعدی برای چاپ و صدور کتابها و نشریات دوره ای فراهم شد. | در نیمه دوم قرن شانزدهم و دهه اول قرن 17، روشهای کنترل و سانسور کتابها و مطبوعات در کشورهای اروپایی ادامه یافت،اما تنها در هلند به واسطه تحولات سیاسی این کشور شرایط مساعدی برای چاپ و صدور کتابها و نشریات دوره ای فراهم شد. | ||
سانسور در ایران | == سانسور در ایران == | ||
در ایران نیز مانند دیگر کشورهای اروپایی سانسور همراه با چاپ اولین کتابها و روزنامه ها صورت گرفت.اما آغازگر سانسور در ایران شخصی به نام(ادوارد برجیس) انگلیسی بود. برجیس مباشر روزنامه وقایع الاتفاقیه بود و وظیفه ممیزی را نیز بر عده داشت. | در ایران نیز مانند دیگر کشورهای اروپایی سانسور همراه با چاپ اولین کتابها و روزنامه ها صورت گرفت.اما آغازگر سانسور در ایران شخصی به نام(ادوارد برجیس) انگلیسی بود. برجیس مباشر روزنامه وقایع الاتفاقیه بود و وظیفه ممیزی را نیز بر عده داشت. | ||
سانسور در عهد قاجار | === سانسور در عهد قاجار === | ||
اولين مقررات رسمي براي سانسور در مطبوعات ايران نيز در دوران حكومت ناصرالدين شاه قاجار وضع شد. در ربيع‌الثاني 1302 (1884 ميلادي) به دستور ناصرالدين شاه، «اداره سانسور» با هدف نظارت مستقيم بر كتابهاي فارسي چاپ داخل و منابع فارسي منتشر شده در خارج از كشور كه به ايران ارسال مي‌شد، زير نظر وزارت انطباعات تأسيس شد. | اولين مقررات رسمي براي سانسور در مطبوعات ايران نيز در دوران حكومت ناصرالدين شاه قاجار وضع شد. در ربيع‌الثاني 1302 (1884 ميلادي) به دستور ناصرالدين شاه، «اداره سانسور» با هدف نظارت مستقيم بر كتابهاي فارسي چاپ داخل و منابع فارسي منتشر شده در خارج از كشور كه به ايران ارسال مي‌شد، زير نظر وزارت انطباعات تأسيس شد. | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۱: | ||
چاپ اين مقاله وهن‌‌انگيز و ضد اسلامي سبب شد كابينه سعدالدوله مبادرت به توقيف حبل‌المتين و محاكمه و مجازات مدير مسئول آن كرده به دفاع از محدوديتهاي وضع شده از سوي حكومت عليه مطبوعات بپردازد. اين محدوديتها كم و بيش تا پايان عصر قاجار ادامه يافت. | چاپ اين مقاله وهن‌‌انگيز و ضد اسلامي سبب شد كابينه سعدالدوله مبادرت به توقيف حبل‌المتين و محاكمه و مجازات مدير مسئول آن كرده به دفاع از محدوديتهاي وضع شده از سوي حكومت عليه مطبوعات بپردازد. اين محدوديتها كم و بيش تا پايان عصر قاجار ادامه يافت. | ||
سانسور در عهد رضاشاه | === سانسور در عهد رضاشاه === | ||
با به قدرت رسيدن رضاخان پهلوي، مقررات سانسور به طور جدي‌تر از گذشته در كشور برقرار شد. مشهورترين عامل سانسور در عهد رضاشاه، فردي به نام «محرمعلي خان» بود. او تا سقوط رضاشاه در خدمت او بود ولي از شهريور 1320 تا كودتاي 28 مرداد كه فضاي مطبوعاتي كشور نسبتاً باز و آزاد شده بود، منزوي و بيكار شده. قتل میر زاده عشقی ،مدیر روزنامه قرن بیستم از جمله نمونه های وحشتناک این دوران به حساب می آید. رضا خان پس از رسیده به مقام سلطنت تمام روزنامه های مخالف را تعطیل و توقیف نمودو برخی از روزنامه نگاران مخالف مانند فرخی یزدی و دکتر تقی ارانی را در زندان از میان برد. | با به قدرت رسيدن رضاخان پهلوي، مقررات سانسور به طور جدي‌تر از گذشته در كشور برقرار شد. مشهورترين عامل سانسور در عهد رضاشاه، فردي به نام «محرمعلي خان» بود. او تا سقوط رضاشاه در خدمت او بود ولي از شهريور 1320 تا كودتاي 28 مرداد كه فضاي مطبوعاتي كشور نسبتاً باز و آزاد شده بود، منزوي و بيكار شده. قتل میر زاده عشقی ،مدیر روزنامه قرن بیستم از جمله نمونه های وحشتناک این دوران به حساب می آید. رضا خان پس از رسیده به مقام سلطنت تمام روزنامه های مخالف را تعطیل و توقیف نمودو برخی از روزنامه نگاران مخالف مانند فرخی یزدی و دکتر تقی ارانی را در زندان از میان برد. | ||
| خط ۸۲: | خط ۷۸: | ||
با وجود قوانين محدود كننده مختلف، در سالهاي بحراني پس از شهريور 1320 دولت‌ها تصويب لوايح گوناگوني را به مجلس پيشنهاد كردند كه منظور آن محدود‌تر شدن مطبوعات و سخت‌تر شدن فعاليت مطبوعاتي بود. | با وجود قوانين محدود كننده مختلف، در سالهاي بحراني پس از شهريور 1320 دولت‌ها تصويب لوايح گوناگوني را به مجلس پيشنهاد كردند كه منظور آن محدود‌تر شدن مطبوعات و سخت‌تر شدن فعاليت مطبوعاتي بود. | ||
سانسور در عهد شاه | === سانسور در عهد شاه === | ||
در واقع پايان زمامداري پهلوي اول آغاز آرايش سياسي جديدي در مطبوعات بود؛ به طوري كه نيروهاي سركوب شدة دو دهة پيش به صحنه سياسي آمدند تا از راههاي ممكن منافع خود را حفظ كنند و در مقام نمايندگي قشرها و گروههاي اجتماعي در توزيع قدرت و تصميم‌گيري‌هاي سياسي سهيم شوند. انتشار روزنامه و مجله از ابزار مؤثر در اين حوزه بود و به همين دليل افرادي با ديدگاههاي متفاوت فعاليت سياسي خود را از طريق مطبوعات آغاز كردند. | در واقع پايان زمامداري پهلوي اول آغاز آرايش سياسي جديدي در مطبوعات بود؛ به طوري كه نيروهاي سركوب شدة دو دهة پيش به صحنه سياسي آمدند تا از راههاي ممكن منافع خود را حفظ كنند و در مقام نمايندگي قشرها و گروههاي اجتماعي در توزيع قدرت و تصميم‌گيري‌هاي سياسي سهيم شوند. انتشار روزنامه و مجله از ابزار مؤثر در اين حوزه بود و به همين دليل افرادي با ديدگاههاي متفاوت فعاليت سياسي خود را از طريق مطبوعات آغاز كردند. | ||
| خط ۱۰۴: | خط ۹۹: | ||
لازم به یاد آوری است حکومت های پس از 28 مرداد 1332 برای محدود کردن مطبوعات عملا به مقررات لایحه قانونی 1334 توجهی نداشتند و به تصمیمات و اقدامات خودسرانه خویش برای تسلط هر چه بیشتر بر مطبوعات ادامه دادند. مثلا به موجب تصویب نامه ای که در 25 اسفند 1341 در دوره نخست وزیری اسدالله علم و وزارت کشور جهانگیر تفضلی وضع شد بر خلاف اصل 20 متمم قانون اساسی ،به منظور توقیف و تعطیلی روزنامه ها حد نثاب تیراژ در نظر گرفته شد. به موجب این تصویب نامه مجلات و روزنامه هایی که در تهران منتشر می شد نباید از از سه هزار برای روزنامه و پنج هزار برای مجلات کمتر می شد. هر چند در عملکمیسون پیش بینی شده در تصویب نامه مذکور ،هیچ گاه تشکیل نشد و دوازده سال بعد یعنی در اواخر مردهد 1353 که به طور ناگهانی و تنها با تلفن مقامات وزارت اطلاعات ،دهها روزنامه و مجه توقیف و تعطیل شد ،غلامرضا کیا پور ،وزیر اطلاعات وقت ،برای توجیه این اقدام خدو سرانه، به همین تصویب نامه استناد و مطبوعات تعطیل شده را کم تیراژ معرفی کرد. | لازم به یاد آوری است حکومت های پس از 28 مرداد 1332 برای محدود کردن مطبوعات عملا به مقررات لایحه قانونی 1334 توجهی نداشتند و به تصمیمات و اقدامات خودسرانه خویش برای تسلط هر چه بیشتر بر مطبوعات ادامه دادند. مثلا به موجب تصویب نامه ای که در 25 اسفند 1341 در دوره نخست وزیری اسدالله علم و وزارت کشور جهانگیر تفضلی وضع شد بر خلاف اصل 20 متمم قانون اساسی ،به منظور توقیف و تعطیلی روزنامه ها حد نثاب تیراژ در نظر گرفته شد. به موجب این تصویب نامه مجلات و روزنامه هایی که در تهران منتشر می شد نباید از از سه هزار برای روزنامه و پنج هزار برای مجلات کمتر می شد. هر چند در عملکمیسون پیش بینی شده در تصویب نامه مذکور ،هیچ گاه تشکیل نشد و دوازده سال بعد یعنی در اواخر مردهد 1353 که به طور ناگهانی و تنها با تلفن مقامات وزارت اطلاعات ،دهها روزنامه و مجه توقیف و تعطیل شد ،غلامرضا کیا پور ،وزیر اطلاعات وقت ،برای توجیه این اقدام خدو سرانه، به همین تصویب نامه استناد و مطبوعات تعطیل شده را کم تیراژ معرفی کرد. | ||
سانسور در جمهوری اسلامی | === سانسور در جمهوری اسلامی === | ||
در آخرین بررسی نهادهای مدافع آزادی (شهریور 98) رسانه در جهان جمهوری اسلامی ایران در فهرست ۱۰ کشور دارای سانسور شدید رسانه ای قرار دارد. | در آخرین بررسی نهادهای مدافع آزادی (شهریور 98) رسانه در جهان جمهوری اسلامی ایران در فهرست ۱۰ کشور دارای سانسور شدید رسانه ای قرار دارد. | ||
| خط ۱۲۰: | خط ۱۱۴: | ||
سانسور گسترده در حوزه چاپ و نشر و ندادن مجوز به کتاب‌های نویسندگان ایرانی نه تنها به خودسانسوری و انزوای نویسندگان منجر شد و آمار کتاب‌های تالیفی و آثار نویسنده‌های ایرانی کاهش یافت بلکه بازار ترجمه هم که به عنوان جایگزین ادبیات تولیدی و خلاقه در آن دوره رو به رونق گذاشته بود با موانع بسیار برای چاپ مواجه شد. | سانسور گسترده در حوزه چاپ و نشر و ندادن مجوز به کتاب‌های نویسندگان ایرانی نه تنها به خودسانسوری و انزوای نویسندگان منجر شد و آمار کتاب‌های تالیفی و آثار نویسنده‌های ایرانی کاهش یافت بلکه بازار ترجمه هم که به عنوان جایگزین ادبیات تولیدی و خلاقه در آن دوره رو به رونق گذاشته بود با موانع بسیار برای چاپ مواجه شد. | ||
دوره خاتمی و رفسنجانی | ==== دوره خاتمی و رفسنجانی ==== | ||
این وضعیت تقریبا به یک شکل و روال تا خرداد 1376 ادامه یافت. از آن پس و طی هشت سال ریاست جمهوری محمد خاتمی برخی از آثار که قبلا اجازه انتشار نداشتند از بازار کتاب سر درآوردند. (البته در حوزه‌های سیاسی، برای کسانی که سابقه امنیتی نداشتند و مورد اعتماد به حساب می‌آمدند). در همین دوره عده‌ای از نویسندگان در ایران تلاش کردند با طرح پیش‌نویسی تغییراتی در قانون مطبوعات ایجاد کنند و وزارت ارشاد جمهوری اسلامی را مجاب به حذف سانسور قبل از انتشار بکنند بطوریکه سرکوب رسمی به قوه قضاییه منتقل بشود تا به قول همین نویسندگان سانسور وقت‌گیرتر و محدود‌تر بشود با این آگاهی که با وجود زور عریان در دست اوباش سپاه و بیت، نمی‌توان حذف بعد از نشر را از میان برد اما این تصور نیز نادرست از آب درآمد چون قوه قضاییه نشریات را مثل برگ درخت در پاییز، فرو می‌انداخت. متن مصوب جلسات با نظر اکثریت شرکت کنندگان به هیئت دولت فرستاده شد، اما بلافاصله بایگانی شد؛ چون مصادف شد با قلع و قمع مطبوعات توسط قوه قضاییه، بمب‌گذاری در برخی نشریات، تهدید خیابانی روزنامه‌نگاران، قتل‌های زنجیره‌ای، و بازداشت دهها تن از روزنامه‌نگاران. آنها به این نتیجه رسیدند: کسانی که بعد از بسته شدن فله‌ای مطبوعات در دوران خاتمی برای بیست سال هنوز امید به اصلاحات فرهنگی و رسانه‌ای دارند، نمی‌توانند میان توهم و واقعیت مرزهای روشنی پیدا کنند؛ چون حکومت با قاطعیت نشان داده است که "اصلاح مِصلاح سرش نمی‌شود". کسانی که در دهه هفتاد امید داشتند وضع جامعه و فرهنگ در ایران به سوی بهبود برود، بد نیست شکست‌هاشان را با دیگران سهیم شوند تا بن‌بست جمهوری اسلامی بیش از پیش برای همگان روشن شود. | |||
این وضعیت تقریبا به یک شکل و روال تا خرداد 1376 ادامه یافت. از آن پس و طی هشت سال ریاست جمهوری محمد خاتمی برخی از آثار که قبلا اجازه انتشار نداشتند از بازار کتاب سر درآوردند. (البته در حوزه‌های سیاسی، برای کسانی که سابقه امنیتی نداشتند و مورد اعتماد به حساب می‌آمدند). در همین دوره عده‌ای از نویسندگان در ایران تلاش کردند با طرح پیش‌نویسی تغییراتی در قانون مطبوعات ایجاد کنند و وزارت ارشاد جمهوری اسلامی را مجاب به حذف سانسور قبل از انتشار بکنند بطوریکه سرکوب رسمی به قوه قضاییه منتقل بشود تا به قول همین نویسندگان سانسور وقت‌گیرتر و محدود‌تر بشود با این آگاهی که با وجود زور عریان در دست اوباش سپاه و بیت، نمی‌توان حذف بعد از نشر را از میان برد اما این تصور نیز نادرست از آب درآمد چون قوه قضاییه نشریات را مثل برگ درخت در پاییز، فرو می‌انداخت. متن مصوب جلسات با نظر اکثریت شرکت کنندگان به هیئت دولت فرستاده شد، اما بلافاصله بایگانی شد؛ چون مصادف شد با قلع و قمع مطبوعات توسط قوه قضاییه، بمب‌گذاری در برخی نشریات، تهدید خیابانی روزنامه‌نگاران، قتل‌های زنجیره‌ای، و بازداشت دهها تن از روزنامه‌نگاران. آنها به این نتیجه رسیدند: کسانی که بعد از بسته شدن فله‌ای مطبوعات در دوران خاتمی برای بیست سال هنوز امید به اصلاحات فرهنگی و رسانه‌ای دارند، نمی‌توانند میان توهم و واقعیت مرزهای روشنی پیدا کنند؛ چون حکومت با قاطعیت نشان داده است که "اصلاح مِصلاح سرش نمی‌شود". کسانی که در دهه هفتاد امید داشتند وضع جامعه و فرهنگ در ایران به سوی بهبود برود، بد نیست شکست‌هاشان را با دیگران سهیم شوند تا بن‌بست جمهوری اسلامی بیش از پیش برای همگان روشن شود. | |||
==== دوره احمدی‌نژاد ==== | |||
با روی کارآمدن احمدی‌نژاد، محمد حسین صفار هرندی وزیر ارشاد دولت او یکی از اولویت‌ها و برنامه‌هایش را بررسی کتاب‌هایی قرار داد که در دوره خاتمی مجوز انتشار گرفته بودند. بر این اساس بیش از نیمی از آثاری که در زمان اصلاحات منتشر شده بود، در زمان احمدی‌نژاد اجازه نشر دوباره نیافت. | با روی کارآمدن احمدی‌نژاد، محمد حسین صفار هرندی وزیر ارشاد دولت او یکی از اولویت‌ها و برنامه‌هایش را بررسی کتاب‌هایی قرار داد که در دوره خاتمی مجوز انتشار گرفته بودند. بر این اساس بیش از نیمی از آثاری که در زمان اصلاحات منتشر شده بود، در زمان احمدی‌نژاد اجازه نشر دوباره نیافت. | ||
| خط ۱۳۶: | خط ۱۳۰: | ||
همچنین در این دوره حتی کتاب‌های آموزشی و فرهنگ‌های لغت هم از تیغ سانسور در امان نمانده‌اند. در کتاب‌های آموزش زبان تصاویری چون زن و مرد در حال شنا، پسر بچه با شورت، زن اسب سوار یا دوچرخه سوار، رقص و دست دادن غیر قابل چاپ اعلام شده است. | همچنین در این دوره حتی کتاب‌های آموزشی و فرهنگ‌های لغت هم از تیغ سانسور در امان نمانده‌اند. در کتاب‌های آموزش زبان تصاویری چون زن و مرد در حال شنا، پسر بچه با شورت، زن اسب سوار یا دوچرخه سوار، رقص و دست دادن غیر قابل چاپ اعلام شده است. | ||
تاکید خامنه‌ای بر سانسور در کتاب | ==== تاکید خامنه‌ای بر سانسور در کتاب ==== | ||
از سویی با وجود تلاش بسیار مترجمان و نویسندگان ایرانی و استفاده از واژه‌ها و تعابیر مورد پسند ممیزان، گاه باز هم نویسنده‌ها شانس دیدن انتشار کتاب خود را ندارند. | از سویی با وجود تلاش بسیار مترجمان و نویسندگان ایرانی و استفاده از واژه‌ها و تعابیر مورد پسند ممیزان، گاه باز هم نویسنده‌ها شانس دیدن انتشار کتاب خود را ندارند. | ||