کاربر:Khosro/صفحه تمرین افشارطوس: تفاوت میان نسخه‌ها

'''محمود افشارطوس''' ، معروف به سرتیپ محمودخان افشارطوس (زاده ۱۲۸۶، تهران – درگذشته ۲ اردیبهشت ۱۳۳۲، حومه تهران) از افسران طرفداران '''[[دکتر محمد مصدق]]''' بود. او دکتر محمد مصدق را کاملاً قبول داشت؛ و در کمک و یاری به وی، نهایت کوشش خود را به کار گرفت. سرتیپ افشارطوس در دی‌ماه ۱۳۳۱، فرماندار نظامی تهران شد؛ و با صلاحیتی که از خود نشان داد، مورد توجه بیشتر دکتر محمد مصدق قرار گرفت که به‌دنبال آن در اول بهمن‌ماه ۱۳۳۱، به سمت ریاست شهربانی کشور منصوب گردید. یکی از خدمات مهم سرتیپ محمود افشارطوس، خنثی کردن توطئه قتل دکتر محمد مصدق در ۹ اسفند ۱۳۳۱، بود. شب ۳۱ فروردین ۱۳۳۲، سرتیپ محمود افشارطوس توسط حسین خطیبی و ۴ افسر دیگر ربوده شد؛ و در روز ششم اردیبهشت‌ماه جسد طناب‌پیچ شد‌ه‌ی او در حالی که قرآن کوچکی در جیب کت افسری او قرار داشت، کشف شد. قتل سرتیپ افشار کمر دولت ملی را شکست و ضربه بسیار سنگینی به روحیه ملی‌گرایان وارد کرد. دکتر مصدق هرگز نتوانست فرد دیگری را جایگزین او کند. در کودتای ۲۸ مردادماه، همگان به‌ویژه توده‌های مردم متوجه شدند که نبود افسری نظیر سرتیپ محمود افشارطوس تا چه اندازه می‌تواند برای ملتی گران تمام شود. پس از '''[[کودتای ۲۸ مرداد]]''' تمامی متهمان از زندان آزاد شدند. کودتاگران سعی داشتند تا این جنایت فجیع را به دکتر مصدق نسبت دهند. در آخرین جلسه دادگاه نیز پس از قرائت رای متهمان و تبرئه‌ی آن‌ها، اوباشانی چون '''[[شعبان جعفری|شعبان بی‌مخ]]''' فریاد زدند: زنده باد قاتلین افشار طوس…

سرتیپ محمودخان افشارطوس پسرحسین‌خان شبل‌السلطنه بود. محمود افشارطوس پس از تحصیلات ابتدایی و متوسطه، وارد دانشکده افسری شد؛ و در سال ۱۳۰۸، با درجه ستوانی فارغ‌التحصیل گردید. وی پس گذراندن مراحل نظامی با درجه سرگردی رسید؛ و ریاست اداره املاک پهلوی در شمال را به عهده گرفت. '''«سایت موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران»'''

=== '''ریاست شهربانی اصفهان''' ===

پس از شهریور ۱۳۲۰، که همه رؤسای املاک سلطنتی برکنار و تحت پیگرد قرار گرفتند، محمود افشارطوس به اصفهان منتقل شد؛ و با درجه‌ی سرهنگ دومی فرمانده هنگ پیاده‌ی اصفهان و مسئول امنیت اصفهان گردید. وی سپس رئیس شهربانی اصفهان شد و با وجود اوضاع ناامن در این منطقه، به خاطر از هم‌پاشیدگی ارتش و نفوذ شدید '''حزب توده''' در بین کارگران که منجربه درگیری‌های پیوسته شده بود، توانست نظم و امنیت را در اصفهان برقرار کند. '''«سایت تاریخ ما»'''

محمود افشارطوس در جوانی پیرو '''[[رضاشاه پهلوی|رضاخان]]''' بود، اما از دوران نخست وزیری حاجعلی رزم آراء و آغاز مبارزات ملی، به دموکراسی گرایش پیدا کرد. او دکتر محمد مصدق را کاملاً قبول داشت؛ و در کمک و یاری به وی، نهایت کوشش خود را به کار گرفت. '''«سایت تاریخ ما»'''

=== '''ازدواج با خواهرزاده مصدق''' ===

سرتیپ محمود افشارطوس با فاطمه دختر شیخ‌العراقین بیات، خواهرزاده‌ی دکتر محمد مصدق ازدواج کرد؛ و این نسبت فامیلی منجر به توجه و اطمینان مصدق به وی گردید. '''«سایت تاریخ ما»'''

دورانی بود که فساد سرتاپای ارتش را گرفته بود؛ و این موضوع برای افسر شرافتمندی چون افشارطوس پذیرفته نبود. لذا او به فکر این بود که اقدامی برای رفع این معضل بکند. افشارطوس در اوایل سال ۱۳۳۱، جمعی از افسران درستکار را به منزل خود دعوت کرد تا درباره موضوع مهمی با آنان سخن بگوید. حاضرین در جلسه نخست عبارت بودند از: سرهنگ ستاد محمود افشارطوس، سرهنگ غلامرضا مصور رحمانی، سرهنگ یاوری، سرهنگ دبیر سیاقی و سرهنگ اشرفی. گفتگو درباره خرابی وضع ارتش و فساد کارگزینی و...  از همان‌جا اصول تشکیل یک سازمان مخفی با نام “سازمان گروه ملی” با هدف و اساسنامه‌ی مشخص به تأیید هیأت ۵ نفره با نام هیات مدیره موقت رسید. در این سازمان محمود افشارطوس به عنوان مدیر و سرهنگ مصور رحمانی به عنوان دبیرکل تعیین شدند. این سازمان در آغاز نام سازمان افسران ناسیو نالیست و سپس نام گروه سربازان ناسیونالیست و در نهایت نام سازمان گروه ملی را به خود گرفت.

اصل ۲- نتیجه مسلم اجرای اصل ۱، قرار دادن کلیه نیروهای مسلح کشور در اختیار ملت است. بنابر این اداره امور نیروهای مسلح و سازمان‌های انتظامی کشور اعم از ارتش، ژاندارمری و شهربانی، از دربار و شاه باید منتزع و در اختیار هیأت دولت قانونی قرار گیرد.

سپس هر یک از افسران در محیط کار خویش به‌جستجوی افراد ذی‌صلاح و علاقه‌مند پرداختند تا با تصویب هیأت مدیره به قید سوگند به قرآن، آن‌ها را عضو سازمان کنند. به دنبال آن برخی از افسران با شرف و درستکار به سازمان پیوستند. افسرانی چون سرتیپ سپه‌پور، سرتیپ محمود امینی، سرتیپ ممتاز، سرتیپ ریاحی و... به این ترتیب اعضاء سازمان به چند ده نفر رسید که ۲۱ نفر آن‌ها از نیروی هوایی بودند که این با توجه به آن شرایط خیلی ارزشمند بود. '''«سایت تاریخ ما»'''

== وقایع [[۳۰ تیر|'''۳۰ تیر''']] ==

دکتر مصدق به خاطر مبارزه با ابرقدرت‌های جهان، نمی‌توانست باعث تنش در کشور شود؛ و در صدد بود تا آرام‌آرام و به‌مرور، دموکراسی را پی‌ریزی و در کشور نهادینه کند. به‌همین دلیل در سال اول نخست‌وزیری خود، به موضوع ارتش نپرداخت؛ و خواهان برگزاری انتخاباتی آزاد بود. اما ارتش با فرمان '''[[محمدرضا پهلوی|محمدرضا شاه]]''' به شدت در برابر این امر پافشاری می‌کرد؛ و با دخالت مستقیم در انتخابات و هم‌چنین ایجاد ناامنی مشکل ایجاد می‌نمود، تا جایی که می‌رفت دیکتاتوری شاه مطلق شود. بنابراین دکتر مصدق براساس قانون از شاه خواست تا ارتش را خودش در دست داشته باشد؛ اما محمدرضا شاه با این امر موافقت نکرد؛ و می‌خواست که ارتش را هم‌چنان تحت کنترل خود داشته باشد. به همین خاطر دکتر مصدق مجبور شد در تیرماه ۱۳۳۱، استعفا بدهد. شاه نیز قوام‌السلطنه را به جای دکتر مصدق منصوب کرد؛ و به‌دنبال آن درگیری بین نیروهای مسلح و توده‌های مردم آغاز شد.  

تمامی افسران با درجه‌ سرلشکری و بالاتر، و همه‌ی افسران با درجه سرتیپی به‌استثناء تعداد معدودی که پیشینه و صلاحیت آن‌ها پذیرفته شده بود. افسران برکنار شده از فاسدترین افسران ارتش بودند که پس از برکناری علیه دولت دکتر مصدق فعالیت می‌کردند. '''«سایت تاریخ ما»'''

سرتیپ افشارطوس در دی‌ماه ۱۳۳۱، فرماندار نظامی تهران شد؛ و با صلاحیتی که از خود نشان داد، مورد توجه بیشتر دکتر محمد مصدق قرار گرفت که به‌دنبال آن در اول بهمن‌ماه ۱۳۳۱، به سمت ریاست شهربانی کشور منصوب گردید. '''«سایت تاریخ ما»'''

یکی از خدمات مهم سرتیپ محمود افشارطوس، خنثی کردن توطئه قتل دکتر محمد مصدق در ۹ اسفند ۱۳۳۱، بود. در روز نهم اسفند، به ظاهر شاه قصد داشت مخفیانه به خارج از کشور سفرکند. دکتر مصدق به کاخ رفت تا مدارک لازم را به محمدرضا شاه تحویل دهد، اما موقع خروج متوجه شد که گروهی از لات‌ها و اوباش نظیر شعبان جعفری معروف به شعبان بی‌مخ که توسط آخوند کاشانی و آخوند بهبهانی تحریک و ترغیب شده بودند، همراه با عده‌ای از افسران بازنشسته جلو کاخ اجتماع کرده‌اند؛ و قصد قتل او را دارند. دکتر مصدق به‌خاطر امتناع از درگیری به منزلش گریخت؛ و آن جماعت هم به منزلش یورش بردند تا او را به قتل برسانند. سرتیپ افشارطوس از کانال‌های اطلاعاتی خود متوجه موضوع شد. او دید که اگر بخواهد مستقیم وارد منزل دکتر مصدق بشود و او را با خود به جای امنی ببرد، اوباش و افسران همراه آن‌ها با او درگیر می‌شوند. لذا با کمک همسایه‌ها و گذشتن از پشت‌بام‌ها وارد منزل دکتر مصدق شد؛ و وی را به ستاد ارتش که جای امنی بود، منتقل کرد.

شعبان جعفری (شعبان بی‌مخ) در رابطه با این موضوع در خاطرات خود می‌گوید:<blockquote>«آیت ا…کاشانی به ما گفت: برین نذارین شاه بره، اگه شاه بره عمامه ما هم رفته!.» «سایت تاریخ ما»</blockquote>

شب ۳۱ فروردین ۱۳۳۲، سرتیپ محمود افشارطوس توسط حسین خطیبی و ۴ افسر دیگر ربوده شد که خود ماجراهایی دارد. روز ششم اردیبهشت‌ماه جسد طناب‌پیچ شد‌ه‌ی سرتیپ افشارطوس در حالی که قرآن کوچکی در جیب کت افسری او قرار داشت، کشف شد. نشریه‌ها عکس‌های از جسد محمود افشارطوس که صورت او تماماً سیاه شده بود؛ و به طرز بسیار فجیعی به قتل رسیده بود، چاپ کردند. '''«سایت تاریخ''' '''ما»'''

جسد سرتیپ افشارطوس در غار تلو در تپه‌های لشگرک واقع در شمال تهران کشف شده‌بود که به دنبال آن در روز ۱۲ اردیبهشت فرمانداری تهران در اعلامیه‌ای اطلاع داد که: <blockquote>'''«'''رئیس شهربانی به وسیله چند تن از افسران بازنشسته و مخالفان دولت، به قتل رسیده و دکتر بقایی و سرلشکر زاهدی در این جنایت دست داشته‌اند». '''«سایت موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران»'''</blockquote>

=== '''تأثیرات قتل افشارطوس''' ===

۱- متوقف شدن اصلاحات در شهربانی کشور و پاک نشدن شهربانی از لوث وجود جاسوسان و نوکران بیگانگان که روندی که به این طریق شروع شد موجب تسلط بیش از پیش استعمارگران درمکان های حساس نیروهای مسلح و به خصوص دستگاه های اطلاعاتی کشور شد.

 

۲- افول تدریجی سازمان گروه ملی پس از حذف مهره اصلی و مدیر سازمان، آن هم با آن طرز فجیع و وحشتناک که این امر را می‌توان یک اخطار جدی به همه افسران و حتی غیر نظامیان دانست و بدتر از آن مشاهده حمایت همه جانبه یکی از بلندپایه ترین مقامات مذهبی و سیاسی کشور مثل آیت ا... کاشانی از قاتلان سرتیپ افشارطوس

 

۳- خارج شدن اداره آگاهی شهربانی از کنترل دولت ملی، که یکی از مهم‌ترین دستگاه‌های اطلاعاتی کشور بود.

 

۴- قتل سرتیپ افشارطوس اثرات بسیار بد دیگری نیز داشت که یکی از آن‌ها دادن بهانه به دست مخالفان برای استیضاح دولت، آن هم به بهانه شکنجه متهمان و بدون توجه به کشف جرم بود. '''«سایت تاریخ ما»'''

دکتر محمد مصدق در بی‌دادگاه نظامی بر نقش بی‌نظیر سرتیپ افشارطوس به‌تأکید می‌گوید : <blockquote>«مرحوم سرلشکر افشار طوس در شغل ریاست شهربانی افسری بی‌نظیر بود؛ و غیر از انجام وظیفه نظری نداشت و به‌همین جهت با وضع فجیعی به قتل رسید. غرض از از قتل او دو چیز بود، یکی آن‌که چنین افسری را از بین ببرند؛ و دیگر آن‌که ثابت کنند دولت آنقدر ضعیف است که رئیس شهربانی آن را می‌ربایند ولی قادر نیست قاتل او را دستگیر نماید. من با دستگاهی کار می‌کردم که زیر نفوذ استعمار بود پس از چند تغییر و تبدیل سرتیپ افشارطوس را در رأس اداره کل شهربانی گذاردم شاید اصلاحاتی بکند. او را از بین بردند؛ و با آن همه بیانات و اقاریری که متهمان به قتل او در نوار ضبط صوت نمودند، همگی بدون استثناء در دادگاه نظامی تبرئه شدند؛ و پرونده قتل او که با آن طرز فجیع از بین رفته بود مختوم گردید. '''«سایت تاریخ ما»'''</blockquote>

۱- حسین خطیبی

۲- سرتیپ بازنشسته علی‌اصغر مزینی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مظفر بقایی یکی از مهم‌ترین چهره‌های '''[[نهضت ملی شدن صنعت نفت ایران|نهضت ملی کردن صنعت نفت]]''' بود که از مصدق دل کنده بود. او از نمایندگان مجلس، پیش از آغاز نهضت ملی کردن نفت بود که در جریان مبارزه سیاسی صنعت نفت به یکی از سیاستمداران مهم این نهضت تبدیل شد. بقایی هم‌چنین از بنیانگذاران '''[[جبهه ملی ایران|جبهه ملی]]''' بود و در آغاز نخست وزیری دکتر محمد مصدق، همراه با خلیل ملکی، حزب زحمتکشان ایران را تأسیس کرد. در سال ۱۳۳۲، مظفر بقایی نیز مثل آخوند کاشانی از جمله سیاستمداران سرشناسی بود که رودرروی دکتر مصدق ایستاده بود. '''«رادیو فردا»'''

 

سرانجام به‌جز مظفر بقایی، همه‌ی متهمان اصلی پرونده بازداشت شدند؛ و پس از ۲۵ مرداد مظفر بقایی نیز بازداشت شد اما به فاصله خیلی کمی [[کودتای ۲۸ مرداد]] رخ داد؛ و محاکمه آنان ناکام ماند.

پس از کودتای ۲۸ مرداد تمامی متهمان از زندان آزاد شدند. کودتاگران سعی داشتند تا این جنایت فجیع را به دکتر مصدق نسبت دهند. در آخرین جلسه دادگاه نیز پس از قرائت رای متهمان و تبرئه‌ی آن‌ها، اوباشانی چون شعبان بی‌مخ فریاد زدند: زنده باد قاتلین افشار طوس…'''«سایت تاریخ ما»'''