کاربر:M.reza/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها

|فرماندهی  =مسعود رجوی

|جبهه      =

'''چلچراغ''' نام عملیاتی است که در آخرین دقایق شنبه شب ۲۸ خرداد سال ۱۳۶۷ توسط یکانهای «[[ارتش آزادی‌بخش ملی ایران|ارتش آزادیبخش ملی ایران]]» متشکل از اعضای سازمان مجاهدین خلق ایران در منطقه شهر مهران و ارتفاعات اطراف آن انجام شد. این عملیات منجر به فتح شهر مهران شد. بخش مرکزی شهرستان مهران در ۱۰۰ کیلومتری ایلام قرار دارد.

این شهر که مرکز لشکر ۱۶ زرهی قزوین و همچنین لشکر ۱۱ امیرالمؤمنین سپاه و تیپ قائم یاسوج در آن بود بطور کامل توسط ارتش آزادیبخش در عرض مدت نسبتاً کوتاهی فتح شد و کلیه تجهیزات این لشکرها با ارزشی بیش از دو میلیارد دلار به دست سازمان مجاهدین خلق افتاد. این عملیات که اساساً توسط زنان فرماندهی و اجرا شد، منجر به پذیرش آتش‌بس از طرف خمینی در جنگ ایران و عراق گشت. مجاهدین که توانسته بودند با عملیات خود پیشروی چشمگیری در خاک ایران داشته باشند در شهر مهران شعار می‌دادند: <blockquote>امروز مهران، فردا تهران! </blockquote>به عبارتی [[روح‌الله خمینی|خمینی]] در وحشت از پیشروی بیشتر مجاهدین با پذیرش آتش‌بس قصد داشت مرزهای باز غربی را بسته و جلو عملیات مجاهدین خلق را بگیرد. او در آن زمان علت پذیرش آتش‌بس و نوشیدن جام زهر را اعلام نکرده و آنرا رازی دانست که مصلحت نمی‌بیند به آن اشاره کند. پذیرش آتش‌بس و اتمام جنگ، راه‌های بسیاری را بر جمهوری اسلامی می‌بست. جنگ با عراق که از طرف خمینی نعمت نامیده می‌شد، ابزار صدور انقلاب، تهییج نیروهای داخلی و از طرفی سرپوشی بر سرکوب داخلی به‌شمار می‌رفت. با از دست دادن این ابزار خمینی قادر نبود بسیاری از پروژه‌های داخلی و خارجی خود را پیش ببرد و باید شعار فتح قدس از طریق کربلا و تشکیل هلال شیعی را کنار می‌گذاشت. به این ترتیب پایان جنگ هشت ساله، آغاز تضادهای داخلی در نظام دانسته و نقطه شروع سرریز شدن بحران‌ها درون حاکمیت بود.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=3iNQpDnzKcg تلویزیون سیمای آزادی]</ref>

== هدف از عملیات چلچراغ ==

هدف از عملیات چلچراغ تسخیر مراکز فرماندهی و استحکامات سنگین و گسترده سپاه و ارتش جمهوری اسلامی ایران در منطقه معروف به دژ تسخیر ناپذیر مهران [https://event.mojahedin.org/events/5334 ذکر شده‌است].

عملیات چلچراع همچنین، مقدمه‏‌ای برای فتح تهران توصیف شده‌است. چرا که مدت کوتاهی پس از آن، عملیات فروغ جاویدان با هدف فتح تهران توسط ارتش آزادیبخش ملی ایران انجام شد.

عملیات چلچراغ در زمانی انجام گرفت که تمامی ارتفاعات و نقاط استراتژیک مهران تحت کنترل نیروهای جمهوری اسلامی ایران بود. این عملیات در راستای سیاست صلح و آزادی، سیاست اعلام شده سازمان مجاهدین خلق و شورای ملی مقاومت ایران، و در ادامه هفت سال تلاش مستمر آنها علیه خمینی که اصرار به ادامه جنگ با شعار تشکیل هلال شیعی را داشت، آغاز شد.

درساعت ۱۰:۳۰ دقیقه صبح یکشنبه ۲۹ خرداد ۱۳۶۷، یک تیپ رزمی از زنان «[[ارتش آزادی‌بخش ملی ایران]]» وارد شهر مهران شد. به‌دنبال این تیپ، چند یکان دیگر از نیروهای ارتش آزادیبخش نیز وارد شهر شدند. آنها پس از چند ساعت درگیری توانسته بودند خطوط دفاعی را شکسته و با تاکتیک «پرش شیر» که تاکتیک خاص این ارتش بود، خود را به شهر مهران برسانند. این تاکتیک ناظر بر این است که یکان‌ها پس از شکستن خطوط برخلاف ارتش‌های کلاسیک، بدون پاکسازی منطقه و بستن مواضع دفاعی مستقیماً به عمق مواضع دشمن نفوذ کرده و کیلومترها به جلو حرکت می‌کنند. استفاده از چنین تاکتیکی البته نیاز به جسارت فوق‌العاده داشته و یک تاکتیک مرسوم در ارتش‌های کلاسیک نیست.

لازم است ذکر شود که شهر مهران و کلیهٔ ارتفاعات پیرامون آن همراه با کلیهٔ بخش‌ها و روستاهای اطراف در کمتر از ۱۱ ساعت به تصرف مجاهدین خلق درآمد.

در بخشی از اطلاعیه ارتش آزادیبخش ملی ایران در رابطه با نتایج این عملیات آمده‌است:

* <blockquote>عملیات بزرگ چلچراغ مستقیماً توسط مسئول شورای ملی مقاومت و فرمانده کل ارتش آزادیبخش ملی برادر مجاهد مسعود رجوی فرماندهی شد</blockquote>

* <blockquote>سه شبانه روز رزم و حماسه‏‌ی مستمر در جبهه‌هایی به طول ۵۰ و عمق ۲۰ کیلومتر و درهم شکستن ۵۳گردان با بیش از ۶۱۰۰۰ تن از قوای سپاه و ارتش خمینی</blockquote>

* انهدام دو پل مهم استراتژیکی در جاده‌های اصلی ارتباطی دشمن[[پرونده:زنان در عملیات چلچراغ در خط مقدم.jpg|جایگزین=زنان در عملیات چلچراغ در خط مقدم|بندانگشتی|زنان در عملیات چلچراغ در خط مقدم]]<blockquote></blockquote>

== حضور زنان رزمنده در سطوح فرماندهی و خطوط مقدم ==

حضور زنان رزمنده‌ای که برای اولین بار درصفوف مقدم نبرد جنگیده بودند، یکی از وجوه برجسته این عملیات به‌شمار می‌آمد. درسازمان رزمی چلچراغ، فرماندهی دو تیپ رزمی و نیز بسیاری از گردانها و دسته‌های رزمی به‌عهده زنان بود. همچنین اولین تیپ رزمی ارتش‌آزادیبخش ملی تحت‌فرماندهی زنان وارد شهر مهران شد. از جمله دراین عملیات فاطمه طهوری معاون فرماندهی فتح شهر مهران بود و رزمندگان بسیار دیگر از میان زنان ارتش آزادیبخش در تیپ‌ها و گردانهای مختلف در این عملیات شرکت داشتند.

[[پرونده:حضور زنان در عملیات چلچراغ.jpg|alt=عملیات چلچراغ|بندانگشتی|عملیات چلچراغ]]

== مشخصات صحنه نبرد ==

عملیات چلچراغ به مدت سه شبانه روز در جبهه‌ای به‌طول ۵۰ کیلومتر و عمق ۲۰ کیلومتر، در منطقه حومه شهر مهران صورت گرفت.

منطقهٔ عملیاتی از شمال به ارتفاعات گچ و ارتفاعات کولک (در منطقهٔ کانی‌سخت واقع در جنوب صالح‌‏آباد ایلام)، از جنوب به ارتفاعات قلاویزان (واقع در جنوب شهر مهران)، از شرق به سه‏‌راهی دهلران _ مهران و از غرب به مرزهای بین‏‌المللی ایران و عراق منتهی می‌گردد.

چلچراغ یک عملیات برق‌آسا، با تاکتیک '''”پرش شیر“''' نامیده شده‌است، به این دلیل که با شکافتن صفوف دشمن و عبور از میان آنها در این عملیات، مراکز کلیدی و فرماندهی نیروهای جمهوری اسلامی مستقر در عمق منطقه، که در آماده‌باش کامل به‌سر می‌بردند به تصرف درآمد.

منظور از تاکتیک '''”پرش شیر“''' که در عملیات چلچراغ استفاده شد این است که: پس از شکستن خط مقدم، بجای درگیری با اولین نیروهای دشمن و پاکسازی مرحله به مرحله یک منطقه گسترده، همچون نیزه جبهه شکافته شود و نیروهای مهاجم خود را به مرکز لشکر، یعنی مرکز فرماندهی برسانند و آنرا تسخیر کنند. در این تاکتیک این اصل در نظر گرفته شده‌است که وقتی مرکز لشکر تسخیر شد، با نیرویی بسا کمتر می‌توان سایر نیروهای بدون فرماندهی در یک منطقه گسترده را پاکسازی کرد. این تاکتیک در جنگها و ارتشهای کلاسیک معمول نیست.

=== آمار اسرا و کشته شدگان در عملیات چلچراغ ===

طبق آمار صادره از فرماندهی ارتش آزادیبخش ملی ایران آمار اسرای طرف درگیر در عملیات چلچراغ بیش‌از ۱۵۰۰ تن بوده‌است که شامل سطوح فرماندهی تیپها و لشکرهای جمهوری اسلامی شدند.

بیش از ۸۰۰۰ تن از نیروهای جمهوری اسلامی ایران در این عملیات کشته و مجروح شدند.

آمار کشته شدگان ارتش آزادیبخش ملی ۶۷ نفر ذکر شده‌است.

آمار مجروحین ارتش آزادیبخش ملی ۶۴۲ تن ذکر شده‌است.

=== غنائم به دست آمده از عملیات چلچراغ ===

غنائم بدست آمده از دو لشکر جمهوری اسلامی حدود ۲ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود.

* انواع سلاح شامل توپ ۱۰۶ میلیمتری، موشک اندازهای کاتیوشا، مالیوتکا و تاو، دراگون و خودروهای حامل انواع این موشک‌ها.

* صدها دستگاه خودرو مخابراتی ترابری و لجستیکی.

* هزاران قبضه سلاحهای سبک و نیمه سنگین انفرادی و اجتماعی و خمپاره انداز.

نیروهای جمهوری اسلامی که در عملیات چلچراغ مورد تهاجم قرار گرفتند شامل، ۵۳ گردان «بیش از ۶۱۰۰۰ تن» از نیروهای ارتش و سپاه بودند.

=== آمار نیروهای اارتش آزادی‌بخش ملی ایران در عملیات چلچراغ ===

 

 

 

 

 

 

 

=== مصاحبه با سرهنگ دوم زرهی «اسماعیل بیداری» (اسیر در عملیات چلچراغ) ===

<blockquote>'''سؤال:''' در چه موقعیتی بودید که به اسارت رزمندگان ارتش آزادیبخش درآمدید؟ '''جواب:''' بنده با ماشینم برمی‌گشتم. با راننده داشتیم می‏‌آمدیم که دیدیم برادران تمام منطقه را گرفتند. منتظر شدیم تا که به ما نزدیک شدند، بعد خودمان را تسلیم کردیم. '''سؤال:''' سربازان و افرادی که به اسارت درآمده‏‌اند، می‌گفتند که چند شب اخیر در حالت آماده‏‌باش بودند، شما از این آماده‌‏باش اطلاع نداشتید؟ '''جواب:''' بله در آماده‌‏باش بودند. چند مدتی بود که به آنها آماده‏‌باش داده بودند. '''سؤال:''' ممکن است مضمون بخشنامه‌‏ی آماده‌‏باش را بگوئید؟ '''جواب:''' مضمون بخشنامه این بود که طی چند روز گذشته [[سازمان مجاهدین خلق ایران|مجاهدین]] وارد منطقه‏‌ی مهران شده‏‌اند، هشیاری لازم را داشته باشید. '''سؤال:''' رزمندگان ارتش آزادیبخش گزارش دادند که وقتی شما به اسارت درآمدید، درجه‏‌هایتان را کنده بودید، چرا اینکار را کردید؟ '''جواب:''' من داشتم برمی‌گشتم، تعدادی از سربازها را در راه دیدم که از خط برمی‏‌گشتند. آنها به محض اینکه مرا می‌دیدند به من پرخاش می‏‌کردند. بخاطر اینکه یک مرتبه ناراحت نشوند، درجه‏‌ام را کندم که همرنگ لباس آنها شوم. '''سؤال:''' درجه‌‏هایتان را کندید که خودتان را سرباز جلوه بدهید؟ '''جواب:''' خوب، آنها در آن شرایط ناراحت بودند و ممکن بود در آن حالت با دیدن من عکس‏‌العمل بدی نشان بدهند. '''سؤال:''' یعنی مثلاً چکار بکنند؟ '''جواب:''' مثلاً یک مرتبه به من حمله بکنند. '''سؤال:''' یعنی اینقدر سربازها از فرماندهان ارتش متنفر هستند؟ '''جواب:''' من اینطوری احساس می‌کردم. بخصوص که سربازی زخمی شده بود، از برخوردش احساس کردم ممکن است این اتفاق بیفتد.</blockquote>

 

# <blockquote>'''سؤال:''' موقعی که به اسارت درآمدید در چه موقعیتی بودید و چکار می‌کردید؟ '''جواب:''' موقعی که من به اسارت درآمدم، در قرارگاه تاکتیکی لشکر بودم. موقعی که به محل جمع‌‏آوری اسرا رسیدم در آنجا یک سرهنگ را دیدم که در ستاد لشکر کار می‌کرد و دیدم که ایشان دستگیرشده‌است. '''سؤال:''' اسم این سرهنگ چه بود؟ '''جواب:''' سرهنگ توپخانه علی‏‌اکبر غلامرضائی که به عنوان ریاست ستاد لشکر ۶۱ زرهی قزوین انجام وظیفه می‌کرد. '''سؤال:''' توضیح بدهید که آرایش نظامی لشکر ۶۱ زرهی در این منطقه چگونه بود و در زمینه‏‌ی اطلاعاتی که به لشکر رسیده بود در مورد امکان تهاجم [[ارتش آزادی‌بخش ملی ایران]] اقدام خاصی هم صورت گرفته بود؟ '''جواب:''' آرایشی که در لشکر ۶۱ زرهی انجام شده بود، همه‏‌ی فرماندهان و آرایش‏‌دهندگان فکر می‌کردند که بهترین شکل است. در این آرایش همه‏‌ی جوانب امر در نظر گرفته شده بود و با رده‏‌ی بالا هم هماهنگی شده بود. به نحوی که اگر عملیاتی انجام شد بتوانند بلافاصله به منطقه‏‌ای که در آن رخنه ایجاد شده، نیرو اعزام کنند؛ ولی با همه‌‏ی این اقدامات و پیش‌بینی‏‌هایی که شده بود لشکر ۶۱ نتوانست در مقابل رزمندگان ارتش آزادیبخش ایستادگی نماید. '''سؤال:''' این تهاجم بر روی تصمیم‏‌گیری فرماندهان چه تأثیری گذاشت و عکس‏‌العملشان چه بود؟ '''جواب:''' وقتی خبر رسید که تهاجم به منطقه‏‌ی مهران توسط رزمندگان[[ارتش آزادی‌بخش ملی ایران]] انجام شده، من خودم در اتاق عملیات بودم. در همان اتاق، فرمانده لشکر باضافه‏‌ی تعدادی از افسران دیگر هم بودند. وقتی که این خبر را فرمانده تیپ اعلام کرد، کسانی که در آنجا بودند دچار شوک شدند. زیرا می‏‌دانستند که چون عملیات توسط [[ارتش آزادی‌بخش ملی ایران]] انجام شده حتماً با موفقیت روبرو خواهد شد و شکستی به دنبال نخواهد داشت. آن طرفی که مسلماً شکست خواهد خورد خود ما هستیم. '''سؤال:''' چه ارزیابی از این تهاجم گسترده‏‌ی ارتش [[ارتش آزادی‌بخش ملی ایران]] در منطقه‏‌ی مهران دارید؟ '''جواب:''' من نتیجه‌ای که از این عملیات ارتش آزادیبخش ملی در منطقه‏‌ی مهران می‌توانم بگیرم این هست که ارتش آزادیبخش ملی اگر تصمیم به انجام هر عملیاتی در هر نقطه‏‌ای با هر وسعتی بگیرد، قادر به انجام آن می‌باشد و با شکست مواجه نخواهد شد. به همین خاطر هم هست که ارتش آزادیبخش تا آنجا که من در خاطرم هست، تا به حال در همه‏‌ی عملیات خود، توانسته به کلیه‏‌ی اهدافی که مد نظرش بوده برسد؛ و در هیچ‌کدام از آنها شکست نداشته‌است. به اضافه اینکه در این عملیات که به نام عملیات چلچراغ نامگذاری شده وسعت منطقه‏‌ی عملیاتی بسیار بسیار قابل توجه است و این مسئله از نظر عملیات جنگی بسیار مهم است. خود این مسئله نشان می‌دهد که این عملیات بسیار خوب طرح‏‌ریزی شده بوده و بسیار خوب هم اجرا شده و از اصل کامل غافلگیری هم برخوردار بوده‌است.</blockquote>

 

== پذیرش آتش‌بس توسط خمینی پس از عملیات چلچراغ ==

مدت کوتاهی پس از تسخیر شهر مهران در عملیات چلچراغ، خمینی قطعنامه ۵۹۸ را در تاریخ ۲۷ تیر۱۳۶۷پذیرفت. یعنی بفاصله ۵۰ روز بعد از عملیات چلچراغ! این قطعنامه در ۲۹ تیر ۱۳۶۶ توسط شورای امنیت سازمان ملل برای پایان دادن به جنگ ایران و عراق صادر شده بود که البته پیش از آن نیز بیانیه‌های بسیاری برای پایان دادن به جنگ صادر و همگی توسط عراق پذیرفته شده بودند. با این همه خمینی بر ادامه جنگ اصرار داشت و حاضر به پذیرش قطعنامه‌ها نبود. او به فاصله کوتاهی پس از عملیات چلچراغ مجاهدین خلق بدون ذکر هیچ دلیلی اعلام کرد، آتش‌بس را می‌پذیرد. خمینی از پذیرش این قطعنامه با عنوان «نوشیدن جام زهر» یاد کرد. او در این رابطه می‌گوید:<blockquote>.... و اما در مورد قبول قطعنامه که حقیقتاً مسئله بسیار تلخ و ناگواری برای همه و خصوصاً برای من بود، این است که من تا چند روز قبل معتقد به همان شیوه دفاع و مواضع اعلام شده در جنگ بودم و مصلحت نظام و کشور و انقلاب را در اجرای آن می‌دیدم؛ ولی به واسطه حوادث و عواملی که از ذکر آن فعلًا خودداری می‌کنم، و به امید خداوند در آینده روشن خواهد شد و با توجه به نظر تمامی کارشناسان سیاسی و نظامی سطح بالای کشور، که من به تعهد و دلسوزی و صداقت آنان اعتماد دارم، با قبول قطعنامه و آتش‌بس موافقت نمودم… من بازمی‌گویم که قبول این مسئله برای من از زهر کشنده تر است؛ ولی راضی به رضای خدایم و برای رضایت او این جرعه را نوشیدم.<ref>[https://www.jamaran.ir/بخش-اخبار-12/15095-امام-خمینی-قبول-قطعنامه-از-نوشیدن وبسایت جماران- د مورد قطعنامه ۵۹۸]</ref></blockquote>'''لازم است ذکر شود که خمینی پس از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ خواستار اعدام فرماندهان مقصر 'شکست' در جنگ شد. او بلافاصله پس از پذیرش قطعنامه دستور داد تا «دادگاه ویژه تخلفات جنگ»، بدون «رعایت هیچ‌یک از مقررات دست و پاگیر» مسببان «شکست جبهه اسلام» را به اعدام محکوم کند'''.<ref>[http://www.bbc.com/persian/iran/2014/09/140923_l39_file_iran_iraq_war چرا آیت الله خمینی خواستار اعدام فرماندهان مقصر 'شکست' در جنگ شد؟- سایت بی‌بی‌سی فارسی]</ref> <blockquote> </blockquote>

 

 

<blockquote>«علی اکبر هاشمی رفسنجانی: الان مصلحت نیست به مردم بگویم چرا ختم شد. امام دنبال صلحند، ما دنبال صلحیم، تصمیم گرفتیم. حالا دلیلش چی است؟ بعضیها را شما می‌دانید، بعضیها را هم نمی‌دانید و هنوز هم نمی‌توانیم همه چیز را بگوئیم و یک فرماندهٴ نظامی، یک عنصر نظامی، این حقیقت را باید بپذیرد که همیشه همه چیز برای گفتن جامعه مصلحت نیست! در زمان خودش گفته خواهد شد. ملت ما ممکن است بپرسد چرا پارسال نپذیرفتید؟ چرا سه سال پیش نپذیرفتید؟ که این را البته ما توضیح دادیم که چرا نپذیرفتیم و در وقت مناسب هم قابل توضیح است. بعد از این‌که جنگ تمام شد و صلح شد خیلی بهتر می‌شود توضیح داد. الآن مصلحت نیست به مردم توضیح بدهیم!».<ref>[https://www.mojahedin.org/i/news/164149 وبسایت سازمان مجاهدین خلق ایران]</ref></blockquote><blockquote>'''سخنان سعید قاسمی از فرماندهان سپاه در مورد عملیات چلچراغ :''' </blockquote><blockquote>نامردها، پست‌فطرتها، قبول کردیم قطعنامه بین‌المللی کثیف شما را ۵۹۸ را، که چه بشود؟ با آتش‌بس، سلاح را زمین گذاشتیم دستها بالا… تا آنجایی که من یادم است در دیدار با شیخ عیسی- حاج عیسی، همان آبدارچی آقا روح‌الله را می‌گویم- گفت: ”تا دو روز پس از پذیرش قطعنامه هیچی نخورد. روز اول یا دوم وقتی برایش چایی بردم و گذاشتم جلویش، گفتم آقاجان هیچی نخوردی. یک مرتبه بغضش ترکید. توی بغلم افتاد و یکساعت تمام گریه کرد. گفت: حاج عیسی چه کار کنم؟ … در یک سال آخر جنگ، صبح که از خواب بیدار می‌شدیم می‌گفتند خبر داری؟ چه شده؟ مهران را گرفتند. بعد از گذشت ۷سال از جنگ، اسیر و غنیمت می‌گیرند و افتضاحی است جنگ! سازمان مجاهدین خلق وقت نمی‌کرد غنیمتیهای شما را جمع کند!»<ref>منبع سایت آپارات</ref></blockquote><blockquote></blockquote>