کاربر:Mohsen/صفحه تمرین
قیام دی‌ماه ۱۳۹۶ قیامی فراگیر بود که
پیشینهٔ قیام دی‌ماه ۱۳۹۶
قیام دی‌ماه ۱۳۹۶، یک خیزش خلق‌الساعه نبود، بلکه این قیام ریشه در تاریخ ۴ دهه حاکمیت جمهوری اسلامی در ایران دارد. این قیام حاصل «انباشت نارضایتی»هایی بود که هر جا فرصت بروز پیدا کند؛ علنی می‌شود.[۱] ریشه‌ی قیام دی‌ماه ۱۳۹۶ را می‌توان در اعتراضات و تظاهرات ابتدای انقلاب بهمن ۱۳۵۷ دانست.
عبد‌الرضا رحمانی فضلی وزیر کشور دولت حسن روحانی در مصاحبه با روزنامهی دولتی ایران در این خصوص گفت:
چون سطح انباشتگی نارضایتی‌ها بالا رفته و عمومی شده بود و در هر کجایی که امکان بروز پیدا می‌کرد، ابراز می‌شد.[۲]
این انباشتگی نارضایتی به نخستین روزهای حکومت مذهبی ایران برمی‌گردد؛ یعنی یک نارضایتی شدید در جامعه وجود دارد، این نارضایتی مانند بخار فشرده شده از هر منفذی که پیدا کند، بیرون می‌زند. قیام دی‌ماه ۱۳۹۶ یکی از آن فرصت‌ها بود.
گستردگی قیام دی‌ماه ۱۳۹۶
یکی از ویژگی‌های قیام دی‌ماه ۱۳۹۶ گستردگی جغرافیایی آن بود، رحمانی فضلی در این خصوص گفت:
اعتراض‌های دی ماه در ۱۰۰ شهر بود؛ و در ۴۰ شهر به خشونت تبدیل شد. خیلی با سال ۸۸ فرق می‌کرد. از یک جنس نبود.[۳]
اما آمار‌‌ها نشان می‌داد که قیام دی‌ماه ۱۳۹۶ به ۱۴۲ شهر کشیده شد، البته علی ربیعی وزیر سابق کار حسن روحانی میزان گسترگی را این طور بیان کرد:
در دی ماه ۹۶ اعترضات در ۱۶۰ شهر خود را نشان داد. [۴]
گستردگی قیام دی‌ماه ۱۳۹۶ و استمرار آن وضعیت خطیری برای دولت ایران بوجود آورد، علی‌ربیعی که علاوه بر وزارت کار، از معاونان وزارت اطلاعات بوده و در زمینه‌ی اطلاعات خبره است، او در این خصوص می‌گوید: قیام دی‌ماه ۱۳۹۶ خطرناک بود و آژیر خطری را به صدا درمی‌آورد که می‌تواند گسترده‌تر شود. [۵]
گاه‌شمار قیام در ایران
قیام دی‌ماه ۱۳۹۶ ادامه و استمرار قیام‌ها و خیزش‌هایی بود که از دهه‌ی ۱۳۶۰ به این سو شروع شده بود.
انقلاب ۵۷ برای آزادی، استقلال، عدالت اجتماعی و حاکمیت مردمی بود. خواسته‌هایی که در برنامه مکتوب و اعلام‌شده مطالبات یکصد‌ساله تمامی قیام‌ها و انقلاب‌های مردم ایران به‌روشنی دیده می‌شوند؛ از دوران مبارزات ستارخان و میرزا کوچک‌خان و کلنل محمدتقی‌خان پسیان تا نهضت ملی به رهبری مصدق، تا انقلاب ضدسلطنتی سال ۵۷ و البته تا امروز. اما به محض این که خمینی حکومتش را مستقر کرد، تمام این خواسته‌ها به فراموشی سپرده شد؛ اما این مطالبات برای مردم ایران فراموش شدنی نبود.
قیام در دهه‌ی ۶۰
دهه‌ی ۶۰ خورشیدی مصادف بود با سالهای جنگ ایران و عراق، سرو صدای این جنگ بقدری مهیب بود که فریاد اعتراض‌های مردم به گوش جهان نرسید؛ اعتراضات به راحتی سرکوب می‌شدند. فضایی آکنده از رعب و وحشت در زندگی مردم ایجاد شده بود، تا کسی نتواند اعتراضی داشته باشد. با این حال اعتراضات مهمی از دهه‌ی ۶۰ به ثبت رسیده‌است.
در آذرماه سال ۱۳۶۳ بیش از ۲۰ هزار تن از کارگران دوب‌‌آهن اصفهان دست به اعتصاب قهرآمیز زدند، در آن واقعه، کارگران اعتصابی، برای آزاد کردن همکاران بازداشت‌شده خود ناگزیر از گروگان گرفتن افرادی شدند که وابسته به ارگان‌های حکومتی بودند، اما این ماجرا مطلقاً در هیچ رسانه‌ای بازتاب نیافت و هیچ کس خبردار نشد که در اصفهان چه خبر است و در کارخانه ذوب‌آهن اصفهان چه غوغایی برپاست. مدیرعامل پیشین این کارخانه، مهندس محمدعلی متقی که منتخب و محبوب کارگران بود سال ۶۰ توسط حکومت اعدام شده بود، اعدام او در شکل‌گیری این اعتراض قهرآمیز مؤثر بود.
در یک نمونه‌ی دیگر در مرداد سال ۱۳۶۴ اعتصاب ۳۰۰۰نفر از کارگران ماشین‌سازی اراک، یک واقعه مهم اجتماعی و یک قیام بزرگ کارگری بود. کارگران اراکی در مقابله با نیروهای دولتی، یک حرکت مهم اعتراضی پیروزمند به‌وجود آوردند. در آن واقعه، کارگران ماشین‌سازی اراک در اعتراض به اضافه شدن ساعت شیفت کاری، خط تولید کارخانه را به کنترل خود در آورده و مانع از ورود عوامل دولتی به کارخانه شدند تا نهایتاً حرف خود را به کرسی نشاندند. وابستگان حکومت، حکم کرده بودند کارگران با اضافه کردن ساعت شیفت‌های کاری و اضافه کردن شیفتها به‌صورت فوق‌العاده، برای پاسداران ادوات جنگی و مهندسی بسازند؛ اما کارگران در مقابله با سیاست جنگ ضدملی خمینی و در دفاع از ساعت کار اعلام شده و رسمی، از همراهی با این وابستگان حکومتی سر باززدند و از تغییر خط تولید و تغییر ساعت کار خودداری کردند. کارگران برای به کرسی نشاندن حرف خود، کلیه خطوط تولید را به کنترل درآوردند و نهایتاً کار را به جایی رساندند که این برنامه لغو شد.
این اعتراض کارگران ماشین‌سازی اراک یک وجه سیاسی دیگر هم داشت، و آن این که بطور عملی در برابر جنگ ضد ملی ایران و عراق ایستادند که این جنگ خواست حاکمیت و شخص خمینی بود.
قیام در دهه‌ی ۷۰
در دهه‌ی ۷۰ خورشیدی، جنگ خارجی در کار نبود، در نتیجه فرصت بیشتری برای بروز اعتراضات و خیزش‌ها در جامعه ایجاد شد. قیام تیرماه ۱۳۷۸ که از کوی دانشگاه شروع شد و در ادامه مردم هم به دانشجویان پیوستند. مهمترین قیام‌هایی دهه‌ی ۷۰ که خصلت قهرآمیز داشت به شرح زیر است:
- ۲۴مرداد ۱۳۷۰ قیام ۳۰هزار نفره مردم زنجان
- ۲۶فروردین ۱۳۷۱ قیام مردم شیراز
- ۳۰اردیبهشت ۱۳۷۱ تظاهرات قهرآمیز مردم اراک
- ۹خرداد ۷۱ قیام سترگ مردم مشهد و تصرف مسلحانه کلانتریهای ۳ و ۴ مشهد توسط جوانان رزمنده خراسان
- ۱۹خرداد ۱۳۷۱ تظاهرات قهرآمیز مردم دلاور بوکان و کشته و مجروح شدن دهها تن
- ۱۲مرداد ۱۳۷۳ قیام قهرآمیز مردم قزوین
- ۱۲بهمن ۱۳۷۲ قیام قهرآمیز مردم زاهدان (ایرانشهر، خاش، زابل، بیرجند و تربت جام)
- ۱۵فروردین ۱۳۷۴ قیام قهرآمیز اهالی اسلام‌شهر تهران و بستن راه تهران ساوه
- ۱۸تیر ۱۳۷۸ قیام دانشجویی
قیام در دهه‌ی ۸۰
دهه‌ی ۸۰ هم شاهد اعتراضات و قیام‌های قهرآمیز زیادی در ایران بودیم، که مهمترین آن قیام ۸۸ بود که حکومت ایران را به لبه‌ی سرنگونی کشاند. مهمترین قیام‌ها در دهه‌ی ۸۰:
- ۱۳اردیبهشت ۱۳۸۳ اعتصاب سراسری معلمان در بسیاری شهرهای کشور
- اول خرداد ۱۳۸۵ حرکت اعتراضی هموطنان آذری به اهانت روزنامه حکومتی ایران
- ۲۲خرداد ۱۳۸۵ تظاهرات اعتراضی زنان در تهران به تبعیض جنسیتی
- ۳۰خرداد ۱۳۸۸ خیزش بزرگ مردم ایران معروف به قیام ۸۸
- ۶دی ۱۳۸۸ قیام بزرگ عاشورای ۱۳۸۸
- ۲۵بهمن ۱۳۸۹ قیام بزرگ مردم تهران با شعارهای براندازی
قیام در دهه‌ی ۹۰
قیام در سالهای دهه‌ی ۹۰ می‌توان به دو بخش قبل از قیام دی‌ماه ۱۳۹۶ و بعد از آن تقسیم بندی کرد:
قیام‌های دهه‌ی ۹۰ تا دی‌ماه ۱۳۹۶
- ۲۵بهمن ۱۳۹۲ حرکت سراسری بختیاریها در ۵استان در اعتراض به یک توهین قومی تلویزیون دولتی
- قیام ۷دی ۱۳۹۶
قیام‌های دهه‌ی ۹۰ بعد از قیام دی‌ماه ۱۳۹۶
- روز دوم فروردین ۹۷ در فولاد اهواز و کارخانه پوپلین رشت کارگران دست به اعتصاب زدند.
- ۸فروردین تظاهرات اعتراضی هموطنان عرب اهوازی.
- ۲۰فروردین اوج‌گیری مجدد اعتصاب کشاورزان اصفهان.
- ۳۰فروردین تظاهرات گسترده اهالی کازرون که تا ۳۰اردیبهشت ادامه یافت و به یک شورش شهری گسترده با جلوه‌هایی از دفاع قهرآمیز مردم تکامل پیدا کرد.
- ۱۱اردیبهشت روز جهانی کارگر، کارگران مراسمی را که از طرف دولت برگزار شده بود را به یک تظاهرات ضددولتی تبدیل کردند.
- ۲۰اردیبهشت اعتصاب سراسری معلمان در ۳۴شهر کشور.
- ۲۳اردیبهشت اعتصاب سراسری بازاریان و کسبه.
- اول خرداد اولین اعتصاب سراسری رانندگان کامیون.
- ۲۲خرداد اوج‌گیری تظاهرات کارگران فولاد اهواز که تا ۲۸خرداد ادامه یافت.
- ۴ تا ۷تیر اعتصاب بزرگ بازاریان و کسبه تهران که به یک شورش گسترده شهری همراه با دفاع متقابل مردم در برابر سرکوبگران حکومتی تبدیل شد.
- ۸تیر قیام اهالی خرمشهر و آبادان در اعتراض به نبود آب آشامیدنی؛ خرمشهری‌ها بخشی از محوطه موزه جنگ ایران و عراق را به آتش کشیدند.
- ۱۶تیر تظاهرات مردم برازجان در اعتراض به نبود آب آشامیدنی.
- ۲۹تیر تا ۱۷مرداد اعتصاب منطقه‌ای کارگران خط و ابنیه راه‌آهن در نواحی مختلف کشور.
- اول مرداد آغاز دور دوم اعتصاب سراسری رانندگان کامیون در ۳۰۰شهر کشور؛ این اعتصاب یکی از مهمترین اعتصاب‌های این دوره بود.
- ۸مرداد تحصن کارگران خط و ابنیه راه‌آهن تبریز که به تظاهرات شهری نیز کشیده شد.
- ۹مرداد اوج‌گیری سومین دور قیام با جلوداری صنعت‌گران منطقه شاپور اصفهان و در همبستگی با اعتصاب سراسری رانندگان که در همان زمان در جریان بود.
- ۲۰مرداد اعتصاب بازار کفاش‌های تهران.
- ۳شهریور اعتصاب محدود رانندگان کامیون در ۲۶شهر.
- ۳شهریور دور دوم اعتصاب سراسری کارگران خط و ابنیه فنی راه‌آهن، این اعتصاب تا ۵شهریور ادامه یافت.
- ۳۱شهریور آغاز دور سوم اعتصاب رانندگان کامیون در تمامی استانهای کشور که تا ۲۱مهر ادامه یافت و با عقب‌نشینی‌هایی از سوی دولت پایان یافت.
- ۱۶مهر آغاز اعتصاب سراسری بازاریان و کسبه در بیش از ۵۰شهر کشور که تا ۱۸مهر ادامه یافت.
- ۲۲مهر اعتصاب سراسری معلمان در ۱۰۳شهر کشور(این اعتصاب ۲روزه بود).
- ۲۴مهر تظاهرات بازنشستگان سراسر کشور در تهران.
- ۵آبان اعتصاب سراسری سوم کارگران خط و ابنیه فنی راه‌آهن که تا ۱۰آبان ادامه یافت.
- ۷آبان روز بزرگداشت کوروش با ممانعت رژیم به تنش‌هایی در جاده‌های منتهی به پاسارگاد انجامید.
- ۱۰آبان آغاز چهارمین دور اعتصاب سراسری رانندگان کامیون در سراسر کشور.
- ۱۳آبان اوج‌گیری اعتصاب و تظاهرات کارگران قهرمان هفت‌تپه که تا ۱۱آذر ادامه یافت و تجارب ذی‌قیمتی برای قیام و همچنین برای جنبش کارگری به ارمغان آورد.
- ۱۹آبان اعتصاب سراسری بازارها.
- ۲۲آبان آغاز دور جدید اعتصاب سراسری معلمان به مدت ۲روز.
- ۲۲آذر آغاز اعتصاب‌های منطقه‌ای و استانی معلمان که با همدان و کرمانشاه کلید خورد؛ در این اعتصاب دانش‌آموزان نیز فعال وارد شدند.
- ۲۹دی تظاهرات معلمان اصفهان و یزد.
- اول دی آغاز پنجمین دور اعتصاب سراسری رانندگان به مدت ۱۰روز که با موفقیت انجام شد و تقریباً تمامی استانهای کشور را فراگرفت و وزیر راه حسن روحانی را نیز ناگزیر از پاسخگویی کرد.
- ۷دی تظاهرات معلمان آزاده تبریز در سرمای زیر صفر.
- ۸دی مراسم ختم دانشجویان جان‌باخته در حادثه اتوبوس دانشگاه آزاد - واحد علوم و تحقیقات به یک تظاهرات اعتراضی تبدیل شد.
- ۱۲دی تظاهرات بزرگ کشاورزان خوراسگان با شلیک هوایی و تهاجم وحشیانه پاسداران، مجروح و مصدوم به‌جا گذاشت اما تظاهرات ادامه یافت و در روزهای بعد نیز استمرار پیدا کرد.
- ۱۴دی نامه افشاگرانه اسماعیل بخشی کارگر هفت‌تپه مبنی بر شکنجه شدن توسط وزارت اطلاعات بازتاب جهانی پیدا کرد و به مشکل روی میز مجلس ایران تبدیل شد.
- ۱۶دی تظاهرات سراسری صدها تن از کارمندان صندوق بیمه کشاورزی در تهران بازتاب خبری گسترده‌ای یافت.
- حرکات اعتراضی در بهبهان، عسلویه و کشاورزان ورزنه و خوراسگان و مالباختگان کماکان ادامه دارد.
آماری از حرکات اعتراضی در دهه‌ی ۹۰
اگر به حرکات اعتراضی در سطح جامعه در سالهای قبل از سال ۹۶ نگاهی بیندازیم، تقریباً روزی نیست که در ایران قیام یا حرکت اعتراضی وجود نداشته باشد.
به عنوان نمونه در سال ۱۳۹۴ حداقل ۵۷۴۹ حرکت اعتراضی در سراسر ایران ثبت شد.
- کارگران ۱۶۴۸حرکت اعتراضی، اعتصاب یا تظاهرات داشتند
- کارمندان ۳۲۹حرکت
- معلمان ۴۴۲حرکت
- دانشجویان ۴۶۲حرکت
- بازاریان ۴۲۶حرکت
- زندانیان ۳۵۶حرکت
- کادرهای درمانی، کشاورزان و دستفروشان نیز دهها حرکت اعتراضی برپا کردند.
- ۲۱۶ مورد هم درگیری جوانان با نیروهای دولتی و لباس شخصی.
در سال ۱۳۹۵ هم اوضاع به همین منوال بود، به عنوان مثال در آذرماه ۱۳۹۵ بیش از ۲۱۰حرکت اعتراضی ثبت شد، اهمیت این عدد وقتی بهتر قابل درک است وقتی بدانیم که ماه قبل از آن یعنی آبان‌ماه ۱۳۹۵ دولت ایران بیش از ۴۷ نفر را اعدام کرده است.
حسین ذوالفقاری معاون امنیتی وزیر کشور دولت روحانی در خصوص آمار اعتراضات سال ۹۶ گفت:
«تا آخر آذرماه حدود ۵هزار تجمع عمده در کشور برگزار شد... ۸۴درصد معترضان زیر ۳۵سال سن و فاقد سابقه امنیتی بودند».[۶]
در سال ۱۳۹۶ حداقل ۵۷۶۲ مورد حرکت اعتراض صورت گرفت، یعنی ماهانه ۴۸۰حرکت اعتراضی. سید سلمان سامانی، سخنگوی وزارت کشور حسن روحانی در اشاره به قیام و پیشینه‌ی آن گفت:
«از ابتدای دولت تدبیر و امید، ۴۳هزار تجمع را شاهد بودیم که برخی با مجوز و برخی بدون مجوز برگزار شده است».[۷]
در یک حساب سرانگشتی، ابتدای دولت حسن روحانی، روز ۱۲مرداد سال ۱۳۹۲ بوده که تا تاریخی که سخنگوی وزارت کشور، این آمار را علنی کرد یعنی روز ۲۳دی ۱۳۹۶، ۱۶۲۴روز فاصله است(سال ۱۳۹۵کبیسه بوده است). یعنی به استناد گواهی سخنگوی رسمی وزارت کشور دولت روحانی، در آن بازه زمانی، در ایران روزانه تقریباً ۲۶حرکت اعتراضی انجام شده است. یعنی تقریباً هر ۵۵دقیقه یک تظاهرات یا تجمع اعتراضی. این آمار و ارقام دما و وضعیت انقلابی جامعه را نشان می‌‌دهد؛ دمای سیاسی جامعه در یک روند شتابان بالا رفت تا دیگ جامعه جوشید و در نمود و شکل قیام سرریز کرد.
قیام دی‌ماه ۱۳۹۶ یک نقطه تحول کیفی در سلسله قیام‌های پیش از خودش می‌باشد.
شروع قیام دی‌ماه ۱۳۹۶
قیام دی‌ماه ۱۳۹۶ یک قیام آنی و خلق‌الساعه نبود، روند بلوغ هزاران خیزش و اعتراضی بود که در سراسر ایران شکل گرفته بود. قیام دی‌ماه ۱۳۹۶ نوک کوه یخ اعتراضات و خواسته‌های مردم ایران بود که از فردای انقلاب ۵۷ دنبال آن بودند.
قیام دی‌ماه ۱۳۹۶ در روز ۷ دی‌ماه در اعتراض به گرانی تخم مرغ با شعار «مرگ بر گرانی» آغاز شد و بلافاصله شعارهای صنفی به شعارهای سیاسی تبدیل شد.
نمونه‌ای از شعارهای قیام دی‌ماه ۱۳۹۶
- مرگ بر دیکتاتور!
- مرگ بر خامنه‌ای روحانی!
- اسلامو پله کردید، مردمو ذله کردید!
- حکومت آخوندی، نمی‌خوایم! نمی‌خوایم!
- سیدعلی حیا کن، مملکتو رها کن!
- ملت گدایی می‌کنه، آقا خدایی می‌کنه!
- آخوندها حیا کنید، مملکتو رها کنید!
- وای به روزی که مسلح شویم!
- مرگ بر حزب‌الله!
- سیدعلی ببخشید، دیگه باید بلند شید!
- اصلاح‌طلب، اصول‌گرا، دیگه تمومه ماجرا!
- بسیجی! داعشی!
- می‌کشم، می‌کشم، آن که برادرم کشت!
- ما بچه‌های جنگیم، بجنگ تا بجنگیم!
- مرگ بر ارتجاع
علم الهدی روز ۸دی ۹۶ گفت:
«یک عده اراذل اوباش جمع بشن، اینها بگن سوریه رو ول کن، مشکل ما رو تمام کن، حاضرید این شعار رو بدهند، آنها هم به‌خاطر مطالبه است، به‌خاطر گرانی است، این درسته، این درسته که یک منافقینی که رهبرشون یک زن بیاد تشکر می‌کنم از شما... یک زن رهبر منافقینه بگه من تشکر می‌کنم... یک گروه تروریست آدمکشی که ۱۷هزار انسان رو به خاک و خون کشانده... طبیعی است که عربده‌کشی یک مشت خائنی که وسط یک عده مطالبه‌گر برحق آمدند وضعیت مطالبات اونها رو ابزار کنند او رو به‌عنوان صدای ملت در مشهد و نیشابور و کاشمر و بیرجند نمایش می‌دهند».
پانویس
- ↑ روزنامهی دولتی ایران ۲۰ اسفند ۱۳۹۶
- ↑ روزنامهی دولتی ایران ۲۰ اسفند ۱۳۹۶
- ↑ روزنامهی دولتی ایران ۲۰ اسفند ۱۳۹۶
- ↑ خبرگزاری دولتی ایسنا ۲۴ دی‌ماه ۱۳۹۷
- ↑ خبرگزاری دولتی ایسنا ۲۴ دی‌ماه ۱۳۹۷
- ↑ ۱۷اسفند ۹۶، همایش استانداران کشور
- ↑ خبرگزاری دولتی تسنیم - ۲۳دی ۱۳۹۶