۱۳۹
ویرایش
کاربر:Norry/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها
←تعریف دفاع مشروع
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱۷: | خط ۱۷: | ||
خیر؛ قانونگذار شرایط دقیق آن را مشخص کرده است. در قانون مجازات اسلامی جدید پيش‌بينی شده است كه شخص می‌تواند در شرايطی خاص و ويژه از خود دفاع کند، بدون آنكه مجازات شود.<ref>اکرم فرخ، وکیل و مشاوره حقوقی - دفاع مشروع چیست؟[http://www.farokh.ir/%DA%A9%DB%8C%D9%81%D8%B1%DB%8C/%D8%AC%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%85-%D9%88-%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%AA/%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9-%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%B9-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%9F]</ref> | خیر؛ قانونگذار شرایط دقیق آن را مشخص کرده است. در قانون مجازات اسلامی جدید پيش‌بينی شده است كه شخص می‌تواند در شرايطی خاص و ويژه از خود دفاع کند، بدون آنكه مجازات شود.<ref>اکرم فرخ، وکیل و مشاوره حقوقی - دفاع مشروع چیست؟[http://www.farokh.ir/%DA%A9%DB%8C%D9%81%D8%B1%DB%8C/%D8%AC%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%85-%D9%88-%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%AA/%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9-%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%B9-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%9F]</ref> | ||
== | == دفاع مشروع چیست؟ == | ||
دفاع مشروع چیست؟ ''هر انسانی عقلا حق دارد در مواقع احساس خطر به دفاع از جان، مال و ناموس خود و افرادی که دفاع از آنان بر وی واجب است، اقدام کند. دین مبین اسلام به عنوان آیینی جامع و کامل در این مورد نیز به پیروان خود راهکار ارائه داده و با قید شرایطی به مسلمانان اجازه داده تا به هنگام لزوم به دفاع از خود برخیزند و این امر گویای چیزی نیست جز اهمیت قائل شدن دین مبین اسلام به حیثیت و کرامت ذاتی نوع بشر. در این مقال برآنیم تا در حد وسع خود مفهوم و شرایط دفاع مشروع در دیدگاه فقه اسلام را مورد بررسی قرار دهیم. ''<ref name=":0" /> | |||
معنای لغوی | |||
واژه دفاع مشروع از دو جزء تشکیل شده است: دفاع و مشروع. برای فهم بیشتر، بهتر است که هر دو جزء را جداگانه معنا کنیم و سپس دفاع مشروع را تعریف نماییم. در لغت نامه دهخدا، واژه دفاع این چنین معنا شده است: دفاع یعنی موج بزرگ از دریا، هر چیز بزرگ که بدان مثل وی دفع کرده شود، چیز عظیم و بزرگ که بدان، مانند خودش را دفع کند و همچنین دفاع کردن به معنای رفع تعرض است. <ref name=":0" /> | |||
کلمه مشروع نیز از ماده شرع، مشتق شده است. از جمله معانی شرع عبارتند از: دین و مذهب، راست و آشکار، آیینی که از سوی خداوند، توسط پیامبران بر بندگان آورده شده و آشکار کردن راه بوسیله خداوند برما. برخی از معانی مشروع نیز عبارتند از: راست و درست، آن چه شرع روا دارد. آنچه بر طبق احکام شرع، مجاز و قانونی بوده و در برابر ممنوع و نا مشروع قرار دارد. همچنین مشروع به معنای انگیزه درست، در برابر غیر مشروع که به معنای ناروا و خلاف شرع است، نیز آمده است. | |||
تعریف اصطلاحی | |||
در تعریف دفاع مشروع، کتاب ترمینولوژی حقوق، چنین آورده است: “ شخص مورد تجاوز، در صورت نداشتن وقت برای توسل به قوای دولتی به منظور رفع تجاوز، حق دارد به نیروی شخصی از ناموس، جان و مال خود دفاع کند. این دفاع را دفاع مشروع می گویند”. | |||
در اثری دیگر، این تعریف از دفاع مشروع ارائه شده است: “شخصی که بر خلاف عدل و نصفت مورد حمله قرار گرفته است و برای دفاع از خود مرتکب جرم شده، در حال دفاع مشروع می باشد”. در تعریفی دیگر از دفاع مشروع چنین آمده است: “ هرگاه کسی بخاطر دفاع از نفس و یا عرض و یا ناموس و یا آزادی خود یا دیگری و با رعایت شرایط پیش بینی شده در قانون، مرتکب هر عملی گردد، عمل ارتکابی او جنبه مجرمانه خود را از دست داده، و چنین شخصی معاف از مسئولیت کیفری و مدنی است. ”. | |||
بطور مختصر و فهرست وار، اموری که دفاع از آنها مجاز است را می توان به این شرح برشمرد: نفس، عرض و ناموس، مال، آزادی تن خود و نفس، عرض و ناموس و مال و آزادی تن دیگری. | |||
ضرورت عمل دفاعی | |||
ضرورت در لغت، به معنای نیاز، حاجت و آنچه بدان محتاج باشند، اجبار، الزام و ناگزیری آمده است. در عمل دفاعی نیز، مدافع، تنها در صورتی حق استفاده از زور و قدرت را دارد که دفاع، منوط به آن باشد و هیچ گونه راه دیگری برای دفع خطر وجود نداشته باشد. در این حالت، تنها راه جلوگیری از خطر، استفاده از زور و قدرت شخصی است و این مسئله، معنای ضرورت عمل دفاعی است. | |||
جمع بندی | |||
دفاع از خود در برابر دشمن که امری فطری و غریزی است و ریشه در ذات و طبیعت انسان دارد، از دیرباز به عنوان یک تاسیس حقوقی وارد قوانین کیفری نظام های حقوقی کشورهای مختلف جهان شده است. در دین مقدس اسلام نیز، دفاع در برابر دشمن، امری پسندیده است و در منابع فقهی نیز دفاع، بر حسب موضوع مورد دفاع، واجب یا جایز است. | |||
همانطور که ذکر شد، تحقق دفاع مستلزم وجود دو عنصر اساسی، یعنی حمله و دفاع است که هر کدام از اینها نیز شرایط خاص خود را دارند. تجاوزی مستوجب حق دفاع است که غیر مشروع و غیر قانونی باشد. از دیگر شرایط حمله، این است که خطر باید فعلی و قریب الوقوع بوده و نیز بگونه ای باشد که به هیچ طریق دیگری، قابل دفع نباشد. مدافع نیز در انجام عمل دفاعی، مقید به شرایطی است، از جمله این که، عمل دفاعی باید ضرورت داشته باشد و از سوی دیگر، مدافع، مجاز نیست از هر گونه نیرو و به هر اندازه، برای دفع تجاوز استفاده کند. البته طبق منابع فقهی، مدافع در انتخاب وسیله آزاد است و می تواند از وسیله ای که انتظار دفع تجاوز به آن وجود دارد استفاده کند. | |||
در دفاع مشروع، کاربرد خشونت، در راستای دفاع از خود، غیر اختیاری می شود و در واقع چاره ای جز توسل به آن باقی نمی ماند و علاوه بر این واکنشی نیز هست و بصورت دفاعی، انجام می شود و فراتر از اینها، خشونتی کاملا قانونی و مشروع قلمداد می گردد. | |||
دفاع مشروع یک ترکیب اضافی است که از دو جزء تشکیل شده است : | دفاع مشروع یک ترکیب اضافی است که از دو جزء تشکیل شده است : | ||