کاربر:Omid/صفحه تمرین1

پولشویی در ایران

پولشویی چیست

پولشویی به چرخه‌ای اطلاق می‌شود که در آن پول‌هایی که عمدتا از طرق نامشروع و غیر قانونی به‌دست می‌آید را وارد چرخه رسمی اقتصاد کنند و به این ترتیب ماهیت رسمی به این پول‌ها می‌دهند. نمونه این فعالیت‌ها مانند درآمدهای حاصل از فروش مواد مخدر، انواع قاچاق و مشاغل زیرزمینی است. حال اگر این درآمدها وارد فعالیت‌های اقتصادی کشور شوند به طوری‌ که رد و منشأ آن‌ها قابل پیگیری نباشد مفهوم پولشویی معنا پیدا می‌کند. به بیان ساده‌تر به فرآیند گم کردن منشأ پول‌های ناسالم، پولشویی گفته می‌شود. پول‌شویی فعالیتی غیرقانونی است که در طی انجام آن، عواید و درآمدهای ناشی از اعمال خلاف قانون، مشروعیت می‌یابد. به عبارت دیگر پول‌های کثیف ناشی از اعمال خلاف به پول‌های به ظاهر تمیز تبدیل می‌شوند و در بدنه اقتصاد جایگزین می‌شود.

پولشویی یک جرم تبعی و فرعی است و همواره مسبوق بر جرم اصلی می‌باشد و درصورت فقدان جرم اصلی، جرم پول‌شویی هم موضوعاً منتفی است.

وجه تسمیه پولشویی

نخستین بار فردی به نام آل کاپون گروهی به نام آل‌کاپون‌ها تشکیل داد. این گروه به زور از مردم اخاذی می‌کردند. آنان برای پنهان‌سازی شیوه عمل خود، رخت‌شوی‌خانه‌ای تأسیس کردند و وانمود می‌کردند درآمد خود را از این راه به‌دست می‌آورند، نه از راه نامشروع. اصطلاح پول‌شویی این‌چنین شکل گرفت.

پول کثیف

پول کثیف، پولی است که از طریق گروه‌های جنایی سازمان‌یافته، تروریسم از جمله تامین مالی تروریسم، قاچاق انسان و قاچاق مهاجر، قاچاق مواد مخدر، قاچاق کالا، استثمار جنسی، قاچاق اسلحه، قاچاق اشیای مسروقه و فساد و رشوه حاصل می‌شود و سپس با فرآیندهای پیچیده‌ صاحبان دارایی‌های غیرقانونی، تغییر چهره می‌دهد و آن‌ها این تصور را ایجاد می‌کنند پولی را که خرج می‌کنند در واقع متعلق به خود آن‌ها بوده و از راه قانونی به دست آمده است.

انواع پولشویی

چهار گونه پولشویی قابل شناسایی است:

1. پولشویی درونی: شامل پول‌های کثیف که از فعالیت‌های مجرمانه در داخل خاک یک کشور به دست آمد و در همان کشور شسته می‌شود.
2. پولشویی مهار شونده: شامل پول‌های کثیف به دست آمده از فعالیت‌های مجرمانه که در داخل خاک یک کشور کسب و خارج از آن کشور تطهیر می‌شود.
3. پولشویی بیرونی: شامل پول‌های کثیف به دست آمده از فعالیت مجرمانه انجام شده در سایر کشورها که در خارج نیز شسته می‌شود.
4. پولشویی واردشونده: شامل پول‌هایی که از فعالیت مجرمانه در سایر نقاط بدست آمده و در داخل خاک کشور مورد نظر شسته می‌شود.

انواع پول‌های غیر قانونی و نامشروع

انواع پول‌هایی که می‌تواند بصورت نامشروع در جامعه مطرح باشد به سه گروه پول‌های کثیف یا پول‌های آغشته به خون و پول‌های سیاه و پول‌های خاکستری تقسیم می‌شود:

1. پول کثیف یا آغشته به خون: به مجموعه درآمدهای نامشروعی اطلاق می‌گردد که در اثر عملیات قاچاق موادمخدر، قاچاق انسان، اقدامات تروریستی و ... به دست آید.
2. پول سیاه: پول‌های حاصل از قاچاق کالا است به نحوی که درآمدهای حاصل از قاچاق کالا و شرکت در معاملات پرسود دولتی که خارج از عرف طبیعی صورت می‌گیرد، باعث پیدایش این قبیل پول می‌شود.
3. پول خاکستری: درآمدهای حاصل از فروش کالا یا انجام دادن کارهای تولیدی است ولی از نظارت دولت پنهان می‌ماند که معمولاً برای فرار از مالیات صورت می‌پذیرد.

روش‌های پولشویی

به طور کلی عملیات پولشویی در سه مرحله انجام می‌پذیرد:

1. جایگذاری: عبارت است از تزریق عواید حاصل از فعالیت‌های مجرمانه به شبکه‌های رسمی با هدف تبدیل آن از حالت نقدی به دارایی‌های مالی، اعم از اینکه به خارج از کشور منتقل شود یا به وسیله آن کالاهای با ارزش خریداری یا در بانک‌ها سپرده‌گذاری نمایند.
2. لایه‌گذاری: در طی این مرحله درآمدهای نامشروع با یک سری فعالیت‌های مبادلاتی به منظور تغییر وضعیت غیر قانونی به اجرا در می‌آید.
3. ادغام: فراهم کردن پوشش ظاهری مشروع و توجیه قانونی برای عواید حاصل از فعالیت‌های مجرمانه. به عبارت دیگر وجوه غیر قانونی با یک سری فعالیت‌های تجاری و قانونی به بدنه اصلی اقتصاد ترکیب گردد.

تاثیر پولشویی بر اقتصاد

پولشویی به عنوان یک جرم مالی تأثیر منفی چشم‌گیری بر رشد و توسعه اقتصادی کشورها به جای می‌گذارد. در قطعنامه‌ای که در ژوئن ۱۹۹۸ در مجمع عمومی سازمان ملل متحد تصویب شد، برآورد شد سالانه دست‌کم ۲ میلیارد دلار پول تطهیر می‌شود. از جمله اثرات منفی پول‌شویی می‌توان موارد زیر را نام برد:

• تخریب بازارهای مالی
• فرار سرمایه به‌صورت غیرقانونی از کشور
• کاهش تقاضای پول و کاهش معینی در نرخ سالانه‌ی تولید ناخالص ملی
• ورشکستگی بخش خصوصی
• کاهش بهره‌وری در بخش واقعی اقتصاد
• افزایش ریسک خصوصی‌سازی
• تخریب بخش خارجی اقتصاد
• ایجاد بی‌ثباتی در روند نرخ‌های ارز و بهره
• توزیع نابرابر درآمد

پولشویی در ایران

میانگین حجم پول‌های کثیف در طول دوره ۱۳۵۲ تا ۱۳۸۰ معادل ۱۱.۸ درصد نسبت به حجم نقدینگی کل کشور است. همچنین در یک پژوهشی که به بررسی حجم پول‌های کثیف پرداخته شده بود، حجم پولشویی را در سال ۹۵ معادل ۱۱.۸ درصد از کل نقدینگی اقتصاد برآورده شد. در چنین شرایطی میزان پولشویی حدود ۱۴۷ هزار میلیارد تومان بوده است.

مرتضی سرمدی، قائم‌مقام وقت وزارت خارجه، روز سه‌شنبه ۲۹ آبان ۱۳۹۷ به خبرگزاری ایسنا گفت که رقم قاچاق کالا، مواد مخدر و سوخت ۱۰ تا ۱۵ میلیارد دلار است که قسمت عمده این مبلغ با پولشویی وارد سیستم مالی ایران می‌شود.

پول‌های کثیف در اقتصاد ایران، به ۱۰درصد تولید ناخالص داخلی می‌رسد. یعنی چیزی نزدیک به ۴۴میلیارد دلار. (ایرنا ۶ آذر ۹۷)

به هر حال مجموع آمارهای رسمی که در دسترس هستند، تأیید می‌کنند که سالانه حداقل چیزی حدود ۳۰میلیارد دلار درآمد کثیف در کشور تولید می‌شود. (روزنامه ایران ۳۰ آبان ۹۷)

محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه وقت ایران، در ۲۰ آبان ۹۷ در گفت و گویی ویدئویی با وب سایت خبرآنلاین گفت، پولشویی گسترده در این کشور یک واقعیت است و دلیل فضاسازی‌هایی که علیه مصوبه های ضدپولشویی می‌شود منافع اقتصادی افراد است. حجم پول‌شویی‌شان به هزاران میلیارد می‌رسد و به قول او «در یک قلم معامله ۳۰ هزار میلیارد تومان پول جابجا می‌‌کنند.

۱۴ آبان ۹۸ «محمدجواد ظریف»، وزیر امور خارجه ایران روز گذشته در مجلس ایران، بار دیگر از پول‌شویی سازمان‌یافته‌ای سخن گفته که پشت آن «گره‌های فشار» قرار دارند؛ گروه‌هایی که «منافع ملی شخصی» دارند و در آشفته‌بازار اقتصاد ایران از آب گل‌آلوده ماهی می‌گیرند.

«بهزاد نبوی» اخیرا گفته بود ۶۰ درصد ثروت ملی ایران در دست سپاه و ۳ نهاد زیر نظر رهبری است. اما صرف‌نظر از اینکه رقم دقیق مداخله اقتصادی سپاه و نهادهای زیر نظر رهبری در اقتصاد ایران چقدر است، آنچه مسلم است حجم بزرگی از پول در دست این نهادها است؛ نهادهایی که هیچ سازوکار شفافی درباره حساب‌وکتاب آن‌ها وجود ندارد و معلوم نیست چقدر سرمایه‌دارند، درآمدشان چقدر است، هزینه‌هایشان چیست، چقدر باید مالیات بدهند که نمی‌دهند و… عدم شفافیت و طفره رفتن از زیر مالیات، اگرچه برای سپاه و نهادهای زیر نظر آیت‌الله خامنه‌ای یک عادت ذاتی است، اما در تمام دنیا یکی از مصادیق پول‌شویی شناخته می‌شود.

روش‌های پولشویی در ایران

1. از طریق مؤسسات مالی و اعتباری – نظام بانکی
2. از طریق سرمایه‌گذاری در برج‌سازی و ساختمان‌سازی
3. از طریق بازار ارز و سکه
4. از طریق وارد کردن پول در سیاست
5. از طریقِ پولشوییِ سایبری

مجازات پولشویی در ایران

بر اساس ماده سه لایحه «مبارزه با جرم پولشویی» مجلس شورای اسلامی، اشخاصی که مرتکب جرم پولشویی می‌شوند اعم از مباشر یا شریک، علاوه بر ضبط دارایی با منشاء غیرقانونی و منافع حاصل از آن، به جزای نقدی معادل یک چهارم ارزش دارایی مذکور محکوم می‌شوند. ارائه ندادن اطلاعاتی که برحسب وظایف قانونی یا حرفه‌ای خود، منجر به کسب دارایی با منشاء غیرقانونی می‌شود، در این لایحه به عنوان کمک یا تسهیل جرم پولشویی تعریف شده است. طبق ماده چهار این لایحه، انجام اقدامات اداری مانند ثبت در ادارات ثبت اسناد و املاک، دفاتر اسناد رسمی و شهرداری‌ها و عملیات بانکی در بانک‌ها، موسسه‌های مالی و اعتباری و صندوق‌های قرض الحسنه از سوی هرشخص که به طور عمد برای کمک یا تسهیل جرم پولشویی انجام شود، جرم محسوب می‌شود.

ماده یک این لایحه در تعریف پولشویی چنین آورده است که: پولشویی عبارت است از:

• الف) تحصیل، تملک، نگهداری یا استفاده از عواید حاصل از فعالیت های غیر قانونی با علم به این که به طور مستقیم یا غیر مستقیم در نتیجه ارتکاب جرم به دست آمده باشد.
• ب) تبدیل، مبادله یا انتقال عوایدی به منظور پنهان کردن منشا غیر قانونی آن با علم به این که به طور مستقیم یا غیر مستقیم ناشی از ارتکاب جرم بوده یا کمک به مرتکب به نحوی که وی مشمول آثار و تبعات قانونی ارتکاب آن نگردد.
• ج) اخفا یا پنهان یا کتمان کردن ماهیت واقعی، منشا، منبع، محل، نقل و انتقال، جا به جایی یا مالکیت عوایدی که به طور مستقیم یا غیر مستقیم در نتیجه جرم تحصیل شده باشد.

در این لایحه مرتکبین پولشویی علاوه بر استرداد درآمد و عواید حاصل از ارتکاب جرم مشتمل بر اصل و منافع حاصل (و اگر موجود نباشد مثل یا قیمت آن) به جزای نقدی به میزان یک چهارم عواید حاصل از جرم محکوم می‌شوند.

عنصر مادی جرم پولشویی در قانون ایران

طبق ماده ۲ قانون مبارزه با پولشویی ایران جرم پولشویی عبارت است از:

1. تحصیل، تملک، نگهداری یا استفاده از عواید حاصل از فعالیت‌های غیرقانونی با علم به این که به طور مستقیم یا غیر مستقیم در نتیجه ارتکاب جرم به دست آمده باشد؛
2. تبدیل، مبادله، یا انتقال عوایدی به منظور پنهان کردن منشاء غیرقانونی آن با علم به این که به طور مستقیم یا غیرمستقیم ناشی از ارتکاب جرم بوده یا کمک به مرتکب به نحوی که وی مشمول آثار و تبعات قانونی ارتکاب آن جرم نگردد؛
3. اخفاء یا پنهان یا کتمان کردن ماهیت واقعی، منشاء، منبع، محل، نقل و انتقال، جابه‌جایی، یا مالکیت عوایدی که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم درنتیجه جرم تحصیل شده باشد.

جستارهای وابسته

گروه ویژه اقدام مالی FATF