کاربر:Rah/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها

زاینده رود از زردکوه بختیاری سرچشمه می‌گیرد.سرچشمه‌ی این رودخانه عمدتا از برف‌هایی که در فصل زمستان در مناطق کوهستانی سلسله جبال زاگرس می‌بارد. اولین سرچشمه‌ی زاینده رود در ارتفاع ۲۲۰ متری قرار دارد و ریزآبه چم و آب‌زری نام دارد.ا به دلیل نزدیکی سرچشمه ی زاینده رود به سرچشمه‌ی کارون،‌ یک تونل به نام کوهرنگ در سال  ۱۳۳۲ توسط دولت [[دکتر محمد مصدق|دکتر مصدق]] ایجاد شد. تونل کوهرنگ با شکافتن کوه کارکنان در دهستان پشتکوه موگویی،‌شهرستان فریدن در ۶۴ کیلومتری جنوب داران ایجاد شد. این تونل با افزودن بر آب زاینده رود بخش‌های زیادی در مناطق مرکزی ایران را آبیاری می‌کرد و  می‌توانست از طغیان‌های رودخانه‌ی پرآب کارون بکاهد.  

یکی دیگر از سرچشمه‌های زاینده رود حوضی دایره ای شکل با مساحتی در حدود سیصد زرع  است كه به «چشمه جانان» مشهور است. چشمة ذکر شده در این ناحیه می‌جوشد و به طرف مشرق سرازیر می‌شود. پس از طی سه فرسنگ، به چشمه دیگری به نام «چهل چشمه» می‌رسد. همچنین از سمت شمال این منطقه، یعنی ناحیة فریدن، دو چشمة بزرگ دیگر به نام «خُرِسنگ» و «كودَنگ» با جانانه‌رود الحاق می‌شود. انشعاب دیگری نیز به نام زرین‌رود از طرف جنوب یعنی چهارمحال به این رودخانه اضافه می‌شود. منبع اصلی انشعاب‌ اخیر زیر‌ِ كوهی قرار دارد كه زردكوه نامیده می‌شود.

اما این پروژه با ایجاد تونل کوهرنگ دو و سپس کوهرنگ سه مسیر دیگری را در پیش گرفت که اعتراضات فعالان محیط زیست را برانگیخت.<ref name=":0" />

ينده رود كه از زردكوه بختياري سرچشمه مي‌گيرد، يكي از مهم‌ترين رودهاي ايران و همچنين پر آب‌ترين رود در حوضة آبريز مركزي ايران نيز به شمار مي‌آيد. حجم متوسط جريان سالانة اين رود به حدود يك ميليارد م³  مي‌رسد. آب اين رودخانه عمدتاً از برف‌هايي است كه در فصول سرد سال مي‌بارد.¹ سرچشمة اين رود در ارتفاع 2200 متر، ريزآبه چم‌در و آب‌زري است كه همراه با آب تونل كوهرنگ واقع در كوه «كاركنان» دهستان پشتكوه موگوئي، شهرستان فريدن، در 64 كيلومتري جنوب باختري داران سرچشمه مي‌گيرد. جريان آب زاينده‌رود، پس از عبور از درياچة سد زاينده‌ رود به سوي جنوب سرازير شده و به دهستان چادگان وارد مي‌شود. اين رود پس از طي مسافتي حدود 405 كم و گذر از بسياري از روستاها و شهرهاي استان اصفهان، سرانجام در جنوب كوه‌ سياه، واقع در 123 كيلومتري خاور جنوبي اصفهان و 29 كيلومتري خاور جنوبي شهر «ورزنه» به باتلاق گاوخوني مي‌ريزد.² شيب متوسط زاينده‌ رود 3/0 درصد و وسعت حوضة آبگير آن حدود 27100 كمـ است.³

دربارة ادامة مسير زاينده رود، گاي لسترنج مي‌نويسد: طبق يك عقيدة عمومي، كه ابن خرداد به در قرن سوم نيز آن را ذكر كرده است، اين رودخانه پس از فرو رفتن در باتلاق گاوخوني، دوباره در شصت فرسخي آن باتلاق در كرمان ظاهر مي‌شود و آن‌گاه به دريا مي‌ريزد؛ امّا لسترنج به نقل از حمدالله مستوفي نيز مي‌گويد كه .⁶ عبور زاينده رود در دشت‌هاي حاصلخيز استان كه خود محصول آبرفت اين رود است، موجب رونق كشاورزي و توسعة زندگي شهر در منطقه شده است. شهر پرآوازة اصفهان خود مديون زاينده رود است و عظمت و حيات تاريخي خود را از آن دارد. درياچة سد زاينده رود در شهر چادگان، يكي از مناطق ديدني و از مراكز گردشگري استان و به لحاظ تأمين آب و توليد انرژي برق، داراي اهميت بسياري است. در سال‌هاي اخير انحراف آب از سر شاخه‌هاي كارون از طريق تونل‌هاي انتقال آب كوهرنگ، موجب تقويت ميانگين آب‌دهي اين رود و در نتيجه امكان صدور آب از طريق كانال‌هاي مصنوعي به شهرهاي يزد و كاشان را فراهم كرده است.⁷  <ref>[http://portal.nlai.ir/EI/Wiki%20Pages/%D8%B2%D8%A7%D9%8A%D9%86%D8%AF%D9%87%20%D8%B1%D9%88%D8%AF.aspx زاینده رود]</ref>

از دوران شاه عباس صفوی طرح ایجاد یک کانال برای انتقال بخشی از آب سرچشمه‌ی کارون به زاینده رود مطرح شد.

 

 

در این مقاله، نگارنده بر آن است که سیر تاریخی انتقال آب تونل کوهرنگ را مورد مطالعه قرار دهد. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است. یافته ها و نتایج تحقیق نشان می دهد که اقدامات مهم در ایران همواره از سوی وزیران توانا و کاردان بر آمده است و این عمل، چند قرن به طول انجامیده است. کاری را که یک وزیر خردمند آغاز و از انجام آن ناتوان بود، وزیر خردمند دیگری به پایان رساند.

 

 

یکی از اقدامات وزیران دوره صفویه از عهد شاه عباس یکم تا جانشینانش، مسأله انتقال آب تونل کوهرنگ به اصفهان بود که آنان در نیل به این هدف ناکام ماندند. در دوره پهلوی دوم، دکتر مصدق توانست این هدف ناکام مانده را به موفقیت برساند و از عهده آن برآید.

 

 

 

یکی از اقدامات میرزا طالب، تلاش وی در انتقال آب تونل کوهرنگ به اصفهان در سال 1029 ه.ق/ 1619 میلادی است. در منابع دورۀ شاه عباس یکم آمده است:" حضرت شاه جنت مکان- شاه عباس یکم- اراده نموده که آن آب را دارالسلطنه ی اصفهان آورده و مضاف زاینده رود گرداند که اهالی آن ملک در خشکسالی، از قلّت تنقیص نکشند و باعث ازدیاد معموری و احداث مزارع و بساتین گردد که اعتمادالدوله(میرزا طالب)، میرفضل الله شهرستانی را که وزیر آن ملک بوده، بدین خدمت مامور گشته و چون کوهی رفیع در میانه واقع است که بدون کندن، اجرای آب ممکن نیست. میرفضل الله، نقب ها در آن کوه کرده، مدتی نقابان و چاه کنان کار کرده اند به جایی رسیده اند که دیگر کندن آن ممکن نبوده، از آن پس مأیوس گشته، دست باز داشته اند. چند سال بود که حضرت اعلی شاهی ظل‌الهی را این اراده در خاطر انور رسوخ داشت. مکررا معماران و مهندسان فرستاده، آنان را تصدیق کردند که اگر بندی به ارتفاع هشتاد ذرع در پیش آب بسته شود که آب به قدر آن بلندی گیرد، محتمل است آب به این طرف ریزد".(ترکمان،1378: 95/3. وحید قزوینی، 1383: 192).

 

 

 

 

 

 

 

 

اگر نظر سانسون را بپذیریم که شیخ علی خان زنگنه، برای حفظ منافع فردی خود املاک اش در کرمانشاه و همدان  سخت می کوشیده است، پس باید عدم مواجهه نظامی او را با حکومت عثمانی بر همین پایه توجیه کرد. ولی پاسخ منطقی او به سفیران کشورهای اروپایی که سعی داشتند بین ایران و عثمانی اختلاف افکنده و جنگ برپا دارند، ناظر به داوری درست شاردن و کمپفر در مورد شخصیت شیخ علی خان زنگنه است. هوشمندی و فراست وی در مواجهه با پیشنهادات سفیران اروپایی مثالزدنی است:" ..... شیخ علی خان پاسخ داد دولت ایران بی میل نیست که دولت عثمانی شکست خورده و ناتوان شود ولی میل ندارد آن دولت یکباره منقرض شود، زیرا هر چه باشد هم کیش ایران بوده و در برابر اروپا سپر بلا به شمار می رود. هر وقت شما شهرهایی را که عثمانی ها گرفته اند، پس گرفتید، نوبت بغداد، بصره و ارزروم هم خواهد رسید. اما ما فعلا چوب در لانه ی زنبور نمی کنیم، زیرا اگر با سلطان عثمانی وارد جنگ شویم، ازبک ها، تاتارها و مغول ها هم به سبب وحدت مذهبی که با آنان دارند، به کشورما خواهند تاخت". ( هوشنگ مهدوی، ۱۳۶۴: ۲۹).

 

 

 

 

 

از آن جا که هر کار مهم و خطیر در ایران، به عنایت و لیاقت وزرای ایران بستگی داشته است، باید گفت که انتقال آب کوهرنگ به زاینده رود توسط چند تن از وزرای صفویه: میرزا طالب خان اردوبادی، محمد بیگ اعتمادالدوله و شاهقلی خان زنگنه، پیگیری شده ولی ناکام مانده بود، پس از چند قرن ناکامی، به همت یکی از جانشینان آن ها به نام دکتر مصدق به تحقق پیوست:" طرح انتقال آب کوهرنگ به زاینده رود، پس از پنج سال کار و صرف هزینه فراوان در روزگار حکومت دکتر مصدق انجام گردید و جلال الدین همایی( سنا)، قصیده ای در پیوند با گشایش آن آبراه، سرود که در ضمن چنین آورد: