۲٬۵۳۸
ویرایش
کاربر:Safa/3صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
| کشور = ایران | | کشور = ایران | ||
}} | }} | ||
نهضت آزادی ایران در ۱۴ می۱۹۶۱ (۲۷ اردیبهشت ۱۳۴۰) توسط مهدی بازرگان، یدالله سحابی و سیدمحمود طالقانی تأسیس شد. این تشکل به حکومت شاه نگاهی انتقادی داشت.نهضت آزادی با گرایشات ملی و مذهبی در برگیرندهٔ طیف‌های روشنفکر و ملی - مذهبی بود. بسیاری از بنیان‌گذاران این نهضت از فعالان سابق جبهه ملی ایران و حزب ایران بودند. این گروه فعالیت‌های سیاسی خود را به شکل مسالمت آمیز آغاز کرد. در سال ۱۳۴۲ جمعی از فعالین آن، مانند: مهدی بازرگان، محمود طالقانی و یدالله سحابی به زندان افتادند و هر کدام به ۴ تا ۱۰ سال زندان محکوم شدند. نهضت آزادی پس از انقلاب سفید و بسته‌شدن فضای سیاسی که امکان هر گونه فعالیت مسالمت آمیز را منتفی می‌کرد، از بسیاری از فعالیت‌های خود عقب نشینی کرده و حداکثر در سطح بنیانگذارانش به انتقاد‌های محدود در محافل خصوصی خود ادامه داد. از میان اعضای نهضت آزادی تنها [[سید محمود طالقانی|آیت‌الله محمود طالقانی]] و شمار اندکی از رهبران جنبش دانشجویی بودند که پس از انقلاب سفید همچنان مبارزه و فعالیت سیاسی خود را ادامه دادند. در این دوران فعالیت‌های نهضت آزادی بیشتر در خارج از ایران با کمک علی شریعتی، ابراهیم یزدی و مصطفی چمران ادامه پیدا کرد. در این میان ابراهیم یزدی و برخی دیگر در بحبوحه‌ی انقلاب ضدسلطنتی دیدارهای زیادی با خمینی در پاریس داشت و به وی در پیشبرد امور یاری می‌رساندند. | |||
پس از پیروزی انقلاب، خمینی، مسئولیت نخست‌وزیری دولت موقت را به مهدی بازرگان، دبیرکل وقت نهضت آزادی سپرد. همچنین پست‌های مهم دیگری به سایر اعضای نهضت داده شد. دولت موقت تنها نه ماه به طول انجامید سرانجام در اثر فشارها مهدی بازرگان از سمت خود استعفا داد. | |||
پس از «استعفای دولت موقت»، نهضت آزادی تلاش کرد با شرکت در انتخابات وارد مجلس شود. اغلب نامزدهای نهضت آزادی چون مهدی بازرگان (نفر سوم)، یدالله سحابی، احمد صدر‌حاج‌سید‌جوادی، ابراهیم یزدی، هاشم صباغیان و مصطفی چمران همگی وارد مجلس شدند. این موضوع به رغم آن بود که تمامی کاندیداهای احزابی چون سازمان مجاهدین خلق ایران از انتخابات حذف شدند. مهدی بازرگان پس از ۳۰ خرداد ۱۳۶۰ و آغاز مقاومت مسلحانه مجاهدین خلق در برابر جمهوری اسلامی از سمت رسمی خود برکنار و خانه نشین شد. همچنین روزنامه میزان که «منعکس‌کننده نظرات نهضت» بود، در سال ۱۳۶۱ توقیف گشت. مهدی بازرگان در مصاحبه‌ای از این دوره از زندگی سیاسی خود به عنوان «حیات خفیف خائنانه» نام برده است. | |||
پس از فوت مهدی بازرگان در ۳۰ دی ۱۳۷۳، شورای مرکزی نهضت آزادی ابراهیم یزدی را به عنوان جانشین او انتخاب کرد. در تمامی این سال‌ها نهضت آزادی یک گروه بسیار کم‌شمار و بی‌اثر در ایران بود که از اغلب فعالیت‌های معمول نیز منع می‌شد. ایفای نقش و ابراز ندامت عزت‌اله سحابی در برنامه تلویزیونی هویت وزارت اطلاعات در دوره سعید امامی به عنوان نشانه‌ی دیگری از افول تمام عیار این جریان در برابر جمهوری اسلامی تلقی شد. در شامگاه دوشنبه ۶ شهریور ماه ۱۳۹۶، دکتر ابراهیم یزدی در ازمیر ترکیه درگذشت. کمی پیش از آن شورای مرکزی نهضت آزادی ایران با توجه به وخامت حال ابراهیم یزدی و شرایط خاص با نظر و حضور وی در جلسه مورخ ۱۴ اردیبهشت ۱۳۹۶، طی مصوبه‌ای با اجماع، محمد توسلی از اعضای قدیمی خود را به عنوان «دبیرکل نهضت آزادی ایران» برگزید. | |||
== تاریخچه‌ی نهضت آزادی == | |||
=== پیش از انقلاب === | |||
نهضت آزادی ایران در ۱۴ می۱۹۶۱ (۲۷ اردیبهشت ۱۳۴۰) توسط مهدی بازرگان، یدالله سحابی و سیدمحمود طالقانی در مخالفت با شاه تأسیس شد. این تشکل از ابتدا گرایش‌های ملی و مذهبی داشت و در برگیرندهٔ طیف‌های روشنفکر و ملی - مذهبی بود. بسیاری از بنیان‌گذاران این نهضت از فعالان سابق جبهه ملی ایران و حزب ایران بودند. این گروه فعالیت‌های سیاسی خود را به شکل مسالمت آمیز آغاز کرد و سرانجام در سال ۱۳۴۲ جمعی از فعالین آن، مانند: مهدی بازرگان، محمود طالقانی و یدالله سحابی به زندان افتادند و هر کدام به ۴ تا ۱۰ سال زندان محکوم شدند. | نهضت آزادی ایران در ۱۴ می۱۹۶۱ (۲۷ اردیبهشت ۱۳۴۰) توسط مهدی بازرگان، یدالله سحابی و سیدمحمود طالقانی در مخالفت با شاه تأسیس شد. این تشکل از ابتدا گرایش‌های ملی و مذهبی داشت و در برگیرندهٔ طیف‌های روشنفکر و ملی - مذهبی بود. بسیاری از بنیان‌گذاران این نهضت از فعالان سابق جبهه ملی ایران و حزب ایران بودند. این گروه فعالیت‌های سیاسی خود را به شکل مسالمت آمیز آغاز کرد و سرانجام در سال ۱۳۴۲ جمعی از فعالین آن، مانند: مهدی بازرگان، محمود طالقانی و یدالله سحابی به زندان افتادند و هر کدام به ۴ تا ۱۰ سال زندان محکوم شدند. | ||
نهضت آزادی در بهمن‌ماه سال ۱۳۴۱ با انتشار بیانیه‌ای به تحلیل شرایط ایران و محکوم کردن «انقلاب سفید» پرداخت. | نهضت آزادی در بهمن‌ماه سال ۱۳۴۱ با انتشار بیانیه‌ای به تحلیل شرایط ایران و محکوم کردن «انقلاب سفید» پرداخت. | ||
نهضت آزادی در برابر حرکت تاکتیکی شاه برای کاستن از پتانسیل انقلابی جامعه ایران که در پروژه موسوم به «انقلاب سفید» و بویژه اصلاحات ارضی متجلی شده بود، شعار «اصلاحات آری، دیکتاتوری نه» را مطرح کرد که در قیاس با واکنش جبهه ملی و حزب توده، اصولی‌تر بود اما در عمل پس از آنکه شاه پایه‌های دیکتاتوری‌اش را محکم‌تر کرد، از پافشاری عملی در برابر دیکتاتوری کوتاه آمد و به همان مشی سیاسی ـ رفرمیستی خود که پس از ۱۵ خرداد ۴۲ اساسا منتفی شده بود، ادامه داد و حاضر نشد بهای عملی شعار ضد دیکتاتوری خود را بپردازد. در حالی‌که با کشتار ۱۵ خرداد، امکان هر گونه اقدام رفرمیستی در دیکتاتوری شاه از بنیاد منتفی شده بود و سیر بعدی وقایع هم صحت این ادعا را اثبات کرد. نهضت آزادی حداکثر در سطح بنیانگذارانش به انتقاد‌های محدود در محافل خصوصی خود ادامه دادند و نه بیشتر! امری که در دیکتاتوری یک‌پایه شده شاه پس از حذف اتوریته ملاکان از حاکمیت و جلوداری سرمایه‌داران وابسته دیگر اساسا مجال و میدانی برای بقای شرافتمندانه سیاسی نداشت. زیرا دیکتاتوری تک‌پایه شده شاه دیگر تحمل حتی انتقاد‌های جزیی ناراضیان را هم نداشت، | نهضت آزادی در برابر حرکت تاکتیکی شاه برای کاستن از پتانسیل انقلابی جامعه ایران که در پروژه موسوم به «انقلاب سفید» و بویژه اصلاحات ارضی متجلی شده بود، شعار «اصلاحات آری، دیکتاتوری نه» را مطرح کرد که در قیاس با واکنش جبهه ملی و حزب توده، اصولی‌تر بود اما در عمل پس از آنکه شاه پایه‌های دیکتاتوری‌اش را محکم‌تر کرد، از پافشاری عملی در برابر دیکتاتوری کوتاه آمد و به همان مشی سیاسی ـ رفرمیستی خود که پس از ۱۵ خرداد ۴۲ اساسا منتفی شده بود، ادامه داد و حاضر نشد بهای عملی شعار ضد دیکتاتوری خود را بپردازد. در حالی‌که با کشتار ۱۵ خرداد، امکان هر گونه اقدام رفرمیستی در دیکتاتوری شاه از بنیاد منتفی شده بود و سیر بعدی وقایع هم صحت این ادعا را اثبات کرد. نهضت آزادی حداکثر در سطح بنیانگذارانش به انتقاد‌های محدود در محافل خصوصی خود ادامه دادند و نه بیشتر! امری که در دیکتاتوری یک‌پایه شده شاه پس از حذف اتوریته ملاکان از حاکمیت و جلوداری سرمایه‌داران وابسته دیگر اساسا مجال و میدانی برای بقای شرافتمندانه سیاسی نداشت. زیرا دیکتاتوری تک‌پایه شده شاه دیگر تحمل حتی انتقاد‌های جزیی ناراضیان را هم نداشت، | ||
به همین علت بود که حکومت شاه رهبران نهضت، از جمله مهدی بازرگان، سید محمود طالقانی، یدالله سحابی و شماری از مسئولان آن از جمله عزت‌الله سحابی را بازداشت و به زندان انداخت و از فعالیت این حزب جلوگیری و آن را غیرقانونی اعلام کرد. | به همین علت بود که حکومت شاه رهبران نهضت، از جمله مهدی بازرگان، سید محمود طالقانی، یدالله سحابی و شماری از مسئولان آن از جمله عزت‌الله سحابی را بازداشت و به زندان انداخت و از فعالیت این حزب جلوگیری و آن را غیرقانونی اعلام کرد. | ||
| خط ۲۱: | خط ۳۳: | ||
پس از آن فعالیت نهضت آزادی در اروپا و آمریکا با تلاش [[دکتر علی شریعتی|علی شریعتی]]، مصطفی چمران و ابراهیم یزدی و شماری دیگر تا سال ۱۳۵۷ ادامه یافت. این افراد با همکاری در انتشار روزنامه‌های «ایران آزاد» و «راه مجاهد»، در خارج از کشور نقش مؤثری در تبلیغ اهداف نهضت آزادی داشتند. فعالان نهضت در خارج کشور در ابتدای کار تلاش می کردند خود را نماینده و سخنگوی مجاهدین خلق معرفی کنند، انتشار نشریه‌ای به اسم «راه مجاهد» نیز در همین راستا بود، اقدامی که بعدا و با حضور نمایندگان رسمی مجاهدین در خارج کشور، بی‌اثر شد. | پس از آن فعالیت نهضت آزادی در اروپا و آمریکا با تلاش [[دکتر علی شریعتی|علی شریعتی]]، مصطفی چمران و ابراهیم یزدی و شماری دیگر تا سال ۱۳۵۷ ادامه یافت. این افراد با همکاری در انتشار روزنامه‌های «ایران آزاد» و «راه مجاهد»، در خارج از کشور نقش مؤثری در تبلیغ اهداف نهضت آزادی داشتند. فعالان نهضت در خارج کشور در ابتدای کار تلاش می کردند خود را نماینده و سخنگوی مجاهدین خلق معرفی کنند، انتشار نشریه‌ای به اسم «راه مجاهد» نیز در همین راستا بود، اقدامی که بعدا و با حضور نمایندگان رسمی مجاهدین در خارج کشور، بی‌اثر شد. | ||
=== پس از انقلاب === | |||
پس از پیروزی انقلاب، خمینی، مسئولیت نخست‌وزیری دولت موقت را به مهدی بازرگان، دبیرکل وقت نهضت آزادی سپرد. همچنین پست‌های مهم دیگری به سایر اعضای نهضت داده شد. در دوران مسئولیت دولت موقت، به علت اشتغال شدید مسئولین نهضت آزادی در امور اجرائی دوران انقلاب، این نهضت فعالیت گسترده‌ای نداشت. دولت موقت تنها نه ماه به طول انجامید و با اشغال سفارت آمریکا در ۱۳ آبان ۱۳۵۸ و کارشکنی‌ها و دخالت‌های مکرّر مراجع قدرت و رادیو و تلویزیون در امور اجرائی، مهدی بازرگان از سمت خود استعفا داد و خمینی هم بلافاصله متن استعفای وی را پذیرفت. | پس از پیروزی انقلاب، خمینی، مسئولیت نخست‌وزیری دولت موقت را به مهدی بازرگان، دبیرکل وقت نهضت آزادی سپرد. همچنین پست‌های مهم دیگری به سایر اعضای نهضت داده شد. در دوران مسئولیت دولت موقت، به علت اشتغال شدید مسئولین نهضت آزادی در امور اجرائی دوران انقلاب، این نهضت فعالیت گسترده‌ای نداشت. دولت موقت تنها نه ماه به طول انجامید و با اشغال سفارت آمریکا در ۱۳ آبان ۱۳۵۸ و کارشکنی‌ها و دخالت‌های مکرّر مراجع قدرت و رادیو و تلویزیون در امور اجرائی، مهدی بازرگان از سمت خود استعفا داد و خمینی هم بلافاصله متن استعفای وی را پذیرفت. | ||
پس از «استعفای دولت موقت»، فعالیت‌های نهضت آزادی برای «انتخابات ریاست جمهوری» و نمایندگی مجلس آغاز گردید؛ مهدی بازرگان به عنوان نماینده نهضت آزادی، پیشنهاد شرکت گروه‌های ملی و اسلامی در انتخابات مجلس را مطرح کرد و ائتلاف موسوم به «ائتلاف همنام» را که در برگیرنده کلیه گروه‌های ملی و مذهبی بود، ایجاد و پشتیبانی نمود. این هیئت، ۱۵ نامزد برای شرکت در انتخابات مجلس معرفی کرد که اغلب آنها به مجلس راه یافتند که مهدی بازرگان (نفر سوم)، یدالله سحابی، احمد صدر‌حاج‌سید‌جوادی، ابراهیم یزدی، هاشم صباغیان، مصطفی چمران از جمله آنها بودند. در جریان انتخابات اولین دوره مجلس شورای ملی، شخص بازرگان از کاندیداتوری مسعود رجوی حمایت کرد و در فردای ۳۰ خرداد ۶۰ هم در مجلس رژیم، سخنانی در مورد درگیری‌های خونین پس از ۳۰ خرداد گفت و مجاهدین خلق را بر خلاف رسم رایج حکومتی، همچنان «مجاهدین» نامید و سرانجام از سیاست رسمی کنار گذاشته شد و خانه‌نشین شد. | پس از «استعفای دولت موقت»، فعالیت‌های نهضت آزادی برای «انتخابات ریاست جمهوری» و نمایندگی مجلس آغاز گردید؛ مهدی بازرگان به عنوان نماینده نهضت آزادی، پیشنهاد شرکت گروه‌های ملی و اسلامی در انتخابات مجلس را مطرح کرد و ائتلاف موسوم به «ائتلاف همنام» را که در برگیرنده کلیه گروه‌های ملی و مذهبی بود، ایجاد و پشتیبانی نمود. این هیئت، ۱۵ نامزد برای شرکت در انتخابات مجلس معرفی کرد که اغلب آنها به مجلس راه یافتند که مهدی بازرگان (نفر سوم)، یدالله سحابی، احمد صدر‌حاج‌سید‌جوادی، ابراهیم یزدی، هاشم صباغیان، مصطفی چمران از جمله آنها بودند. در جریان انتخابات اولین دوره مجلس شورای ملی، شخص بازرگان از کاندیداتوری مسعود رجوی حمایت کرد و در فردای ۳۰ خرداد ۶۰ هم در مجلس رژیم، سخنانی در مورد درگیری‌های خونین پس از ۳۰ خرداد گفت و مجاهدین خلق را بر خلاف رسم رایج حکومتی، همچنان «مجاهدین» نامید و سرانجام از سیاست رسمی کنار گذاشته شد و خانه‌نشین شد. | ||
جلسه شورای مرکزی نهضت آزادی ایران، منزل احمد صدر حاج سیدجوادی، سال ۱۳۵۶ | |||
دستگاه حاکمیت روزنامه میزان را که «منعکس‌کننده نظرات نهضت» بود، در سال ۱۳۶۱ توقیف و ادعا کردند «پرونده آن در دادگاه گم شده‌است.» مهدی بازرگان در مصاحبه‌ای از این دوره از زندگی سیاسی خود به عنوان «حیات خفیف خائنانه» نام برده است. | دستگاه حاکمیت روزنامه میزان را که «منعکس‌کننده نظرات نهضت» بود، در سال ۱۳۶۱ توقیف و ادعا کردند «پرونده آن در دادگاه گم شده‌است.» مهدی بازرگان در مصاحبه‌ای از این دوره از زندگی سیاسی خود به عنوان «حیات خفیف خائنانه» نام برده است. | ||
| خط ۳۱: | خط ۴۴: | ||
اعضای نهضت آزادی ایران در سال ۱۳۸۱ به صورت دسته جمعی بازداشت و از یک هفته تا یازده ماه به صورت موقت زندانی شدند. دادگاه‌های جمهوری اسلامی شماری از اعضای این حزب را به صورت انفرادی محاکمه و تا ده سال حبس محکوم کردند.. | اعضای نهضت آزادی ایران در سال ۱۳۸۱ به صورت دسته جمعی بازداشت و از یک هفته تا یازده ماه به صورت موقت زندانی شدند. دادگاه‌های جمهوری اسلامی شماری از اعضای این حزب را به صورت انفرادی محاکمه و تا ده سال حبس محکوم کردند.. | ||
در شامگاه دوشنبه ۶ شهریور ماه ۱۳۹۶، دکتر ابراهیم یزدی پس از سال‌ها دست و پنجه نرم کردن با بیماری سرطان در سن ۸۶ سالگی در ازمیر ترکیه درگذشت. به گفته نزدیکان او، این سفر به دنبال مخالفت آمریکا با درخواست ویزای درمانی به منظور انجام عمل جراحی انجام گرفت. | در شامگاه دوشنبه ۶ شهریور ماه ۱۳۹۶، دکتر ابراهیم یزدی پس از سال‌ها دست و پنجه نرم کردن با بیماری سرطان در سن ۸۶ سالگی در ازمیر ترکیه درگذشت. به گفته نزدیکان او، این سفر به دنبال مخالفت آمریکا با درخواست ویزای درمانی به منظور انجام عمل جراحی انجام گرفت.[[پرونده:مهدی بازرگان، یدالله سحابی، حاج سیدجوادی.jpg|جایگزین= جلسه شورای مرکزی نهضت آزادی ایران، منزل احمد صدر حاج سیدجوادی، |بندانگشتی|جلسه شورای مرکزی نهضت آزادی ایران، منزل احمد صدر حاج سیدجوادی، سال ۱۳۵۶]]پس از درگذشت بازرگان، و یداله سحابی، موجودیت سیاسی این گروه کم‌شمار در صحنه سیاسی ایران از بنیاد بی‌اثر شد، ابراهیم یزدی نام نیکی در جامعه ایران نداشت. | ||
پس از درگذشت بازرگان، و یداله سحابی، موجودیت سیاسی این گروه کم‌شمار در صحنه سیاسی ایران از بنیاد بی‌اثر شد، ابراهیم یزدی نام نیکی در جامعه ایران نداشت. | |||
در تمامی سال‌های پس از درگذشت بازرگان به بعد، این گروه هیچ تاثیری در وقایع سیاسی ایران نداشت و صرفا هرازگاهی با صدور یک اطلاعیه قابل انتشار در دیکتاتوری حاکم بر ایران، تلاش می‌کرد وجود خود را یادآوری کند. در حالی‌که بازرگان به هر حال در برخی مواقع با استفاده از وزن سیاسی و سابقه خود عرض اندام می‌کرد به عنوان نمونه پس از قیام خونین مردم قزوین، بازرگان به یک رسانه آلمانی گفت تنها ۵ درصد مردم ایران طرفدار رژیم هستند. اما جانشینان وی هرگز وارد هیچ عرصه‌ای حتی در انتشار یک بیانیه حزبی که اندک حساسیتی در رژیم برانگیزد، نشدند و در همان کادری به «حیات حفیف خائنانه» خود ادامه دادند که جمهوری اسلامی به آنها دیکته کرده بود. | در تمامی سال‌های پس از درگذشت بازرگان به بعد، این گروه هیچ تاثیری در وقایع سیاسی ایران نداشت و صرفا هرازگاهی با صدور یک اطلاعیه قابل انتشار در دیکتاتوری حاکم بر ایران، تلاش می‌کرد وجود خود را یادآوری کند. در حالی‌که بازرگان به هر حال در برخی مواقع با استفاده از وزن سیاسی و سابقه خود عرض اندام می‌کرد به عنوان نمونه پس از قیام خونین مردم قزوین، بازرگان به یک رسانه آلمانی گفت تنها ۵ درصد مردم ایران طرفدار رژیم هستند. اما جانشینان وی هرگز وارد هیچ عرصه‌ای حتی در انتشار یک بیانیه حزبی که اندک حساسیتی در رژیم برانگیزد، نشدند و در همان کادری به «حیات حفیف خائنانه» خود ادامه دادند که جمهوری اسلامی به آنها دیکته کرده بود. | ||