۸٬۶۹۲
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
ساواک | ساواک | ||
نام | س. و. ا. ک. سر واژه های نام سازمان اطلاعات و امنیت کشور است. که از سال ۱۳۳۶ تا ۱۳۵۷ درجهت تحکیم حکومت شاه به دستگیری و شکنجه وسرکوب مخالفان حکومت شاه اقدام می کرد. | ||
پس از کودتای ۲۸ مرداد بدلیل موقتی بودن شرایط حکومت نظامی و | پس از کودتای ۲۸ مرداد بدلیل موقتی بودن شرایط حکومت نظامی و با پایان گرفتن فرمانداری نظامی که پس از کودتای ۲۸ مرداد برای مقابله با بحران، تا سال ۱۳۳۶ برقرار بود، با پیشنهاد امریکا با الگوی سازمان امنیت داخلی امریکا (اف بی آی) در تاریخ ۱۶ فروردین سال ۱۳۳۶ سازمان اطلاعات و امنیت کشور تاسیس شد. | ||
شکل گیری ساواك | == شکل گیری ساواك == | ||
برای رفع نگرانیهای شاه، مشاوران آمریكایی شاه، به او پیشنهاد تشكیل دو سازمان اطلاعات خارجی و امنیت داخلی را به مانند دو سازمان سیا (سازمان اطلاعات خارجی آمریكا) و اف . بی . آی (سازمان امنیت داخلی آمریكا) دادند. این دو سازمان وظیفه كشف توطئههای داخلی و خارجی علیه حكومت شاه را برعهده میگرفتند. اما شاه با ایجاد تنها یك سازمان موافقت كرد. هسته اولیه این سازمان در فرمانداری نظامی تهران شكل گرفت و روز ۱۱ مهر ماه ۱۳۳۵ خبر آن در مطبوعات به چاپ رسید. چندی بعد لایحه تشكیل آن كه «سازمان اطلاعات و امنیت كشور» نامیده میشد (و بعداً به اختصار ساواك نام گرفت) توسط دولت تهیه و به مجلس سنا فرستاده شد. در ۲۳ اسفند ۱۳۳۵ قانون تشکیل ساواک تصویب و در فروردین سال بعد تاسیس شد. | |||
برای رفع نگرانیهای شاه، مشاوران آمریكایی شاه، به او پیشنهاد تشكیل دو سازمان اطلاعات خارجی و امنیت داخلی را به مانند دو سازمان سیا (سازمان اطلاعات خارجی آمریكا) و اف . بی . آی (سازمان امنیت داخلی آمریكا) دادند. این دو سازمان وظیفه كشف توطئههای داخلی و خارجی علیه حكومت شاه را برعهده میگرفتند. اما شاه با ایجاد تنها یك سازمان موافقت كرد. هسته اولیه این سازمان در فرمانداری نظامی تهران شكل گرفت و روز ۱۱ مهر ماه ۱۳۳۵ خبر آن در مطبوعات به چاپ رسید. چندی بعد لایحه تشكیل آن | |||
در مجلس سنا عدهای از سناتورها به شدّت با لایحه مذكور مخالفت كردند. یكی از سناتورها به نام سناتور خواجهنوری این قانون را ظالمانهترین قانون دولت خواند. وی با اشاره به ظلم و ستمهایی كه از سوی مأموران نظامی با استفاده از این قانون میتواند صورت گیرد، این قانون را موجب محروم شدن مردم از تمام حقوق دمكراتیك و آزادیشان دانست. عباسقلی گلشائیان، وزیر دادگستری وقت، ضمن ردّ گفتههای خواجهنوری به دفاع از لایحه مذكور پرداخت. او بیان كرد كه این لایحه در واقع از تركیب و هماهنگی قوانین گذشته به وجود آمدهاست و چیز جدیدی نیست. سپهبد احمد امیر احمدی نیز در دفاع از آن لایحه به حوادث ناگواری كه در گذشته، امنیت كشور را به خطر انداخته بود اشاره كرد. او یادآور شد كه لایحه تشكیل ساواك برای جلوگیری از این حوادث میباشد. | در مجلس سنا عدهای از سناتورها به شدّت با لایحه مذكور مخالفت كردند. یكی از سناتورها به نام سناتور خواجهنوری این قانون را ظالمانهترین قانون دولت خواند. وی با اشاره به ظلم و ستمهایی كه از سوی مأموران نظامی با استفاده از این قانون میتواند صورت گیرد، این قانون را موجب محروم شدن مردم از تمام حقوق دمكراتیك و آزادیشان دانست. عباسقلی گلشائیان، وزیر دادگستری وقت، ضمن ردّ گفتههای خواجهنوری به دفاع از لایحه مذكور پرداخت. او بیان كرد كه این لایحه در واقع از تركیب و هماهنگی قوانین گذشته به وجود آمدهاست و چیز جدیدی نیست. سپهبد احمد امیر احمدی نیز در دفاع از آن لایحه به حوادث ناگواری كه در گذشته، امنیت كشور را به خطر انداخته بود اشاره كرد. او یادآور شد كه لایحه تشكیل ساواك برای جلوگیری از این حوادث میباشد. | ||
خط ۲۵: | خط ۲۴: | ||
ولیكن عاقبت گرگم تو بودی | ولیكن عاقبت گرگم تو بودی | ||
سناتور جمال امامی، یكی دیگر از نمایندگان مجلس سنا بود كه به مخالفت با لایحه پرداخت و با اشاره به سخنان امیراحمدی، قانون تشكیل ساواك را عاملی برای بروز حوادث ذكر كرد و در ادامه گفت:«امروز باید تمام كوششمان را بكنیم كه مردم را راضی نگه داریم، توی سر مردم نزنیم، تا وقتی كه مردم تخطی نكردند با آنان برخورد نكنیم، همه میدانیم كه مردم ایران سرشتشان این است كه خطاكار نیستند، ولی وقتی كارد به استخوانشان رسید جنب و جوش میكنند؛ كارد را به استخوانشان نرسانید.» | سناتور جمال امامی، یكی دیگر از نمایندگان مجلس سنا بود كه به مخالفت با لایحه پرداخت و با اشاره به سخنان امیراحمدی، قانون تشكیل ساواك را عاملی برای بروز حوادث ذكر كرد و در ادامه گفت:«امروز باید تمام كوششمان را بكنیم كه مردم را راضی نگه داریم، توی سر مردم نزنیم، تا وقتی كه مردم تخطی نكردند با آنان برخورد نكنیم، همه میدانیم كه مردم ایران سرشتشان این است كه خطاكار نیستند، ولی وقتی كارد به استخوانشان رسید جنب و جوش میكنند؛ كارد را به استخوانشان نرسانید.». | ||
پس از سخنان جمال امامی، سرلشكر وثوق، وزیر جنگ وقت، به دفاع از لایحه پرداخت. او نیز متذكر شد كه لایحه تشكیل ساواك، فعالیتهای دستگاههای مختلف امنیتی ـ اطلاعاتی مانند ركن ۲ ارتش و دایره سیاسی شهربانی و...را در یك دستگاه متمركز میكند. | پس از سخنان جمال امامی، سرلشكر وثوق، وزیر جنگ وقت، به دفاع از لایحه پرداخت. او نیز متذكر شد كه لایحه تشكیل ساواك، فعالیتهای دستگاههای مختلف امنیتی ـ اطلاعاتی مانند ركن ۲ ارتش و دایره سیاسی شهربانی و...را در یك دستگاه متمركز میكند. | ||
لایحه مذكور، با وجود مخالفتهایی كه ذكر شد در شور اول به تصویب رسید و پس از بررسی مجدد در كمیسیون شماره یك مجلس سنا، در شور دوم مطرح شد | لایحه مذكور، با وجود مخالفتهایی كه ذكر شد در شور اول به تصویب رسید و پس از بررسی مجدد در كمیسیون شماره یك مجلس سنا، در شور دوم مطرح شد. قانون تشكیل ساواك با اكثریت آراء به تصویب سناتورها رسید. لایحه مذكور پس از آن در مجلس شورای ملی مطرح شد و بدون هیچگونه اعتراضی به تصویب رسید. به این ترتیب، ساواك فعالیت خود را رسماً از اوایل سال ۱۳۳۶ به ریاست تیمور بختیار، فرماندار نظامی تهران، شروع كرد. | ||
هدف دیگری كه برای تشكیل ساواك بیان شده بود، برخورد با كمونیسم و جلوگیری از گسترش آن در ایران بود، این هدف مورد توجه آمریكا و سازمان جاسوسی آن (سیا) | == هدف تاسیس ساواک == | ||
محمد رضا پهلوی در باره علت تاسیس ساواک می گوید:<blockquote>«ساواك تأسیس شد تا به فعالیتهای مخربی كه در داخل و خارج انجام میشد و برای ایران خطرناك بود پایان دهد. در ایران نیز مانند هرجای دیگر خائنان، جاسوسان، آشوبگران و خرابكاران حرفهای به سر میبردند كه حضورشان میبایست به دولت و نیروهای نظامی اطلاع داده میشد. این وظیفه بر عهده ساواك بود».</blockquote>هدف دیگری كه برای تشكیل ساواك بیان شده بود، برخورد با كمونیسم و جلوگیری از گسترش آن در ایران بود، این هدف مورد توجه آمریكا و سازمان جاسوسی آن (سیا) بود. ایران كه در همسایگی شوروی قرار داشت، پس از تشكیل حكومت كمونیستی در آن كشور، همواره در معرض ورود و گسترش افكار كمونیستی بود و از طرف دیگر، مردم ایران، به دلیل علاقه شدید به مذهب، آمریكا و شاه با آگاهی از این امر، میكوشیدند كه هدف اصلی از تأسیس ساواك را جلوگیری از ورود و گسترش كمونیسم بیان كنند. مسؤولان ساواك نیز با توجه به این امر هرگاه حركتی علیه رژیم و شاه صورت میگرفت آن را به كمونیستها منسوب میكردند تا مردم را نسبت به آنها بدبین كنند. مثلاٌ بجای استفاده از نام سازمان مجاهدین خلق ایران از نام جعلی مارکسیستهای اسلامی استفاده می کردند. | |||
هدف دیگر از تشكیل ساواك، حفظ منافع اطرافیان شاه و كشورهای | هدف دیگر از تشكیل ساواك، حفظ منافع اطرافیان شاه و كشورهای حامی شاه بود. | ||
از اهداف دیگر تشكیل ساواك، نیاز به وجود یك سازمان گسترده و قدرتمند برای كشور و خنثی سازی مخالفتها علیه رژیم در آن زمان بود. البته قبل از تشكیل ساواك، ركن | از اهداف دیگر تشكیل ساواك، نیاز به وجود یك سازمان گسترده و قدرتمند برای كشور و خنثی سازی مخالفتها علیه رژیم در آن زمان بود. البته قبل از تشكیل ساواك، ركن ۲ در ارتش، دایره سیاسی یا آگاهی در شهربانی و نیز فرمانداری نظامی تهران وجود داشتند ولی هركدام از آنها وظیفهای مخصوص داشتند و در عین حال ماهیت هیچكدام از آنها كشف و خنثی سازی مخالفتها قبل از وقوع آن نبود، آنها حداكثر میتوانستند بعد از بروز مخالفتها و ایجاد بحران از ادامه آن جلوگیری كنند. از اینرو، ساواك به وجود آمد تا بتواند دقیقتر و سریعتر مخالفتهای افراد و گروهها را كنترل كند و از بین ببرد و مهمتر از آن اینكه از ایجاد هرگونه مخالفتی علیه رژیم و شاه جلوگیری كرده و از ایجاد بحران در كشور جلوگیری كند. | ||
البته بعد از تأسیس ساواك سازمانهای مذكور(ركن | البته بعد از تأسیس ساواك سازمانهای مذكور(ركن ۲ و...) در كنار ساواك به كار خود ادامه دادند و حتی براساس اعتقاد شاه كه اطلاعات و اخبار از راههای مختلف باید به دست آید؛ محمدرضاشاه، نهادهای دیگری مانند «سازمان بازرسی شاهنشاهی» و «دفتر ویژه اطلاعات» نیز به وجود آورد. ساواك در دوران فعالیت خود با تمام آنها در ارتباط بود و در بعضی موارد از آنها كمك میگرفت. همچنین در سال ۱۳۵۲ با افزایش فعالیتهای گروههای مسلح، ساواك به همراه شهربانی و ارتش و ژاندارمری «كمیته مشترك ضدخرابكاری» را بهوجود آورد تا آن گروهها را سریعتر شناسایی كرده و از بین ببرند. | ||
ساواك علاوه بر همكاری با سازمانهای اطلاعاتی ـ امنیتی داخلی با سازمانهای جاسوسی دنیا خصوصاً سازمان جاسوسی آمریكا (سیا) و سازمان جاسوسی اسرائیل (موساد) نیز همكاری داشت. | ساواك علاوه بر همكاری با سازمانهای اطلاعاتی ـ امنیتی داخلی با سازمانهای جاسوسی دنیا خصوصاً سازمان جاسوسی آمریكا (سیا) و سازمان جاسوسی اسرائیل (موساد) نیز همكاری داشت. | ||
پس از تشكیل ساواك نیروهایی از سیا به ساواك آمدند و كاركنان و مسؤولان آن را آموزش دادند. سیا و ساواك در زمینه های مختلف امنیتی با هم همكاری داشتند. رئیس سیا در تهران مرتباً با شاه، رئیس ساواك و نمایندههای آن سازمان تماس داشت. | |||
ساواك نیز در آمریكا نماینده داشت و به عنوان یكی از اعضای نمایندگی ایران در سازمان ملل در آمریكا فعالیت میكرد. این دو سازمان همچنین اخبار و اطلاعات لازم را به یكدیگر میدادند. در دهه | ساواك نیز در آمریكا نماینده داشت و به عنوان یكی از اعضای نمایندگی ایران در سازمان ملل در آمریكا فعالیت میكرد. این دو سازمان همچنین اخبار و اطلاعات لازم را به یكدیگر میدادند. در دهه ۵۰ شمسی روابط این دو بیشتر شد. در سال ۱۳۵۳ سیا مركز فرماندهی خود در خاورمیانه را به ایران منتقل كرد. به این ترتیب سیا حضور خود را در ایران افزایش داد. | ||
علاوه بر سازمان جاسوسی آمریكا(سیا) سازمان جاسوسی اسرائیل(موساد) نیز در رژیم گذشته با ساواك همكاری داشت. در سال 1339 گروهی از مأموران موساد برای آموزش كاركنان ساواك به ایران آمدند. این افراد در مدت حضور خود در ایران آموزشهای لازم را به كاركنان ساواك دادند. همچنین آنان (مأموران موساد) در موارد دیگری مانند، فروش وسایل جاسوسی، تبادل اخبار لازم و مورد نظر، با ساواك همكاری داشتند. همكاری میان ساواك و موساد با پیروزی انقلاب اسلامی ایران و سرنگونی حكومت پهلوی به پایان رسید و حتی ایران اسلامی،اسرائیل رابه عنوان دشمن اصلی خود معرفی كرد و با حمایت از مردم فلسطین مخالفت خود را با اسرائیل نشان داد. | علاوه بر سازمان جاسوسی آمریكا (سیا) سازمان جاسوسی اسرائیل (موساد) نیز در رژیم گذشته با ساواك همكاری داشت. در سال 1339 گروهی از مأموران موساد برای آموزش كاركنان ساواك به ایران آمدند. این افراد در مدت حضور خود در ایران آموزشهای لازم را به كاركنان ساواك دادند. همچنین آنان (مأموران موساد) در موارد دیگری مانند، فروش وسایل جاسوسی، تبادل اخبار لازم و مورد نظر، با ساواك همكاری داشتند. همكاری میان ساواك و موساد با پیروزی انقلاب اسلامی ایران و سرنگونی حكومت پهلوی به پایان رسید و حتی ایران اسلامی،اسرائیل رابه عنوان دشمن اصلی خود معرفی كرد و با حمایت از مردم فلسطین مخالفت خود را با اسرائیل نشان داد. | ||
بخشهایی از کتاب «ساواک و نقش آن در تحولات داخلی رژیم شاه» نشر مرکز اسناد انقلاب اسلامی(1378) | بخشهایی از کتاب «ساواک و نقش آن در تحولات داخلی رژیم شاه» نشر مرکز اسناد انقلاب اسلامی(1378) | ||
علاوه بر ساواک، واحدهایِ پلیسی شهربانی، گارد شاهنشاهی، ژاندارمری و نیز واحدهای اطلاعاتی و سرّی رکن دوم ارتش، بازرسی شاهنشاهی و دفتر ویژه اطلاعات، وظیفه حفظ امنیت در قلمرو و حکومت شاهنشاهی ایرانی را عهدهدار شدند | علاوه بر ساواک، واحدهایِ پلیسی شهربانی، گارد شاهنشاهی، ژاندارمری و نیز واحدهای اطلاعاتی و سرّی رکن دوم ارتش، بازرسی شاهنشاهی و دفتر ویژه اطلاعات، وظیفه حفظ امنیت در قلمرو و حکومت شاهنشاهی ایرانی را عهدهدار شدند |
ویرایش