۸٬۶۹۹
ویرایش
کاربر:Safa/5صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''روز دانشجو،''' | '''روز دانشجو،''' | ||
[[پرونده:شهدای ۱۶ آذر.jpg|جایگزین=مصطفی بزرگ‌نیا، مهدی شریعت‌رضوی، احمد قندچی|بندانگشتی|مصطفی بزرگ‌نیا، مهدی شریعت‌رضوی، احمد قندچی]] | |||
یاد‌آور سالروز واقعه‌ی ۱۶ آذر سال ۱۳۳۲ در ایران است. یاد‌آور اعتراض دانشجویان ایران در برابر شاه پس از کودتای ۲۸ | یاد‌آور سالروز واقعه‌ی ۱۶ آذر سال ۱۳۳۲ در ایران است. یاد‌آور اعتراض دانشجویان ایران در برابر شاه پس از کودتای ۲۸ مرداد، در این روز، دانشجویان دانشگاه تهران، سه ماه پس از کودتای ۲۸ مرداد، و سقوط دولت دکتر محمد مصدق توسط رژیم شاه دست به اعتراض زدند. در شرایط که شاه سعی می‌کرد هر گونه اعتراضی را با توجه به قوانین حکومت نظامی و فرمانداری نظامی تحت حاکمیت تیمور بختیار سرکوب و ساکت کند. دانشجویان دانشگاه تهران، با اعتراض خود، مخالفت عمومی مردم ایران را نسبت به رژیم شاه ابراز کردند. در جریان این حرکت اعتراضی، ۳ تن از دانشجویان ، به نامهای «احمد قندچی»، «مصطفی بزرگ نیا» و «مهدی شریعت رضوی» به ضرب گلوله ماموران شاه کشته شدند. از آن پس، ۱۶ آذر به‌عنوان روز دانشجو، به روز مقاومت، اعتراض و اعتصاب علیه دیکتاتوری تبدیل گردید. | ||
== پیشینه ۱۶ آذر == | == پیشینه ۱۶ آذر == | ||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
== شرح واقعه ۱۶ آذر == | == شرح واقعه ۱۶ آذر == | ||
اندکی پس از صدور اعلامیه دولت درباره تجدید رابطه با انگلیس، دنیس رایت، کاردار سفارت انگلیس، برای تحویل گرفتن سفارتخانه دولت متبوعش به تهران وارد شد. | اندکی پس از صدور اعلامیه دولت درباره تجدید رابطه با انگلیس، دنیس رایت، کاردار سفارت انگلیس، برای تحویل گرفتن سفارتخانه دولت متبوعش به تهران وارد شد. | ||
[[پرونده:دیدار شاه و نیکسون.JPG|جایگزین=دیدار شاه و نیکسون|بندانگشتی|دیدار شاه و نیکسون معاون رئیس جمهور وقت آمریکا آیزنهاور]] | |||
و همچنین ریچارد نیکسون معاون آیزنهاور از جانب رئیس جمهور برای دیدار رسمی به ایران می‌آمد تا اعلام کند که «پیروز سیاسی امیدبخشی در ایران نصیب قوای طرفدار تثبیت اوضاع شده است»<ref>سخنرانی آیزنهاور در کنگره آمریکا پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲</ref> را از نزدیک به چشم ببیند.<ref>[https://hambastegimeli.com/%D8%AF%D9%8A%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%87%D8%A7/60964-%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%84%DB%8C سایت همبستگی ملی مقاله عبدالعلی معصومی: «بشکن، طلسم حادثه را بشکن»]</ref> | |||
برای شاه مهم بود که در چنان شرایطی تسلط خود بر اوضاع کشور پس از کودتا را به همگان نشان دهد. از این رو نظامیان و چتربازان خود را برای سرکوب حرکت اعتراضی دانشجویان به دانشگاه تهران فرستاد. | برای شاه مهم بود که در چنان شرایطی تسلط خود بر اوضاع کشور پس از کودتا را به همگان نشان دهد. از این رو نظامیان و چتربازان خود را برای سرکوب حرکت اعتراضی دانشجویان به دانشگاه تهران فرستاد. | ||
| خط ۳۰: | خط ۳۲: | ||
سرانجام این اقدام تیراندازی به سوی دانشجویان و کشته شدن سه دانشجوی دانشکده فنی در مقابل ساختمان آن دانشکده بود. | سرانجام این اقدام تیراندازی به سوی دانشجویان و کشته شدن سه دانشجوی دانشکده فنی در مقابل ساختمان آن دانشکده بود. | ||
[[پرونده:بازسازی ۱۶ کشتار آذر.JPG|جایگزین=بازسازی کشتار ۱۶ آذر سال ۱۳۳۲ در دانشکده فنی دانشگاه تهران|بندانگشتی|بازسازی کشتار ۱۶ آذر سال ۱۳۳۲ در دانشکده فنی دانشگاه تهران]] | |||
مهدی شریعت رضوی، احمد قندچی و مصطفی بزرگ نیا سه داشنجوی دانشگاه تهران بودند که روز ۱۶ آذر ۱۳۳۲ کشته شدند. بر اساس گزارش های موجود رژیم شاه به خانواده این سه دانشجوی اجازه برگزاری مراسم یادبود نداد. | مهدی شریعت رضوی، احمد قندچی و مصطفی بزرگ نیا سه داشنجوی دانشگاه تهران بودند که روز ۱۶ آذر ۱۳۳۲ کشته شدند. بر اساس گزارش های موجود رژیم شاه به خانواده این سه دانشجوی اجازه برگزاری مراسم یادبود نداد. | ||
| خط ۴۸: | خط ۵۰: | ||
=== روایت مهدی بازرگان از ۱۶ آذر === | === روایت مهدی بازرگان از ۱۶ آذر === | ||
<blockquote>مهدی بازرگان، درباره حوادث روز ۱۶ آذر سال ۱۳۳۲ می‌گوید: نهضت مقاومت ملی قصد داشت فریاد اعتراض مردم ایران را به گوش جهانیان برساند و کوشش‌های رژیم و حامیان انگلیسی-آمریکایی آن را که می‌خواستند با مشروع جلوه دادن دولت زاهدی امتیازات مورد نظر خود را در محیط آرام و بدون سر و صدا به دست آورند، خنثی کند. اجرای این برنامه به عهده کمیته هماهنگی دانشگاه تهران واگذار شده بود. تظاهرات | <blockquote>مهدی بازرگان، درباره حوادث روز ۱۶ آذر سال ۱۳۳۲ می‌گوید: نهضت مقاومت ملی قصد داشت فریاد اعتراض مردم ایران را به گوش جهانیان برساند و کوشش‌های رژیم و حامیان انگلیسی-آمریکایی آن را که می‌خواستند با مشروع جلوه دادن دولت زاهدی امتیازات مورد نظر خود را در محیط آرام و بدون سر و صدا به دست آورند، خنثی کند. اجرای این برنامه به عهده کمیته هماهنگی دانشگاه تهران واگذار شده بود. تظاهرات ۱۶ آذر بسیار گسترده، پر سر و صدا و تکان‌دهنده بود؛ برخورد نیروهای انتظامی و امنیتی با دانشجویان در محوطه دانشگاه در آن روز با تدارکات طرفین صورت گرفت و برخلاف برخوردهای پیش که بیشتر افراد پلیس به مأموریت متفرق کردن دانشجویان به اطراف دانشگاه اعزام می‌شدند و با آن‌ها درگیری پیدا می‌کردند، این دفعه نظامیان و سربازان با تدارک قبلی به مأموریت اشغال دانشگاه و سرکوب شدید دانشجویان فرستاده شده بودند، تصور می‌کنم قصد دولت این بود که با وارد ساختن یک ضربه شدید و کوبنده، از مشکل دانشگاه که به صورت یک پایگاه ضد رژیم درآمده بود، خود را خلاص کنند. </blockquote><blockquote>تفضیل قضیه از این قرار است: تظاھرات دانشجویان در اعتراضں به تجدید روابط دولت با انگلیس و نیز اعتراض به ورود ریچارد نیکسون معاون رئیس‌جمهور آمریکا به ایران، از روز شنبه ۱۴ آذر با ایراد سخنرانی در کلاس‌ها شروع شد. عصر آن روز در دانشکده حقوق علوم، دندانپزشکی، فنی و دانشکده‌های داروسازی و پزشکی تظاهرات پرشوری انجام پذیرفت. روز دوشنبه ۱۶ آذر، عده زیادی از افراد نظامی وارد محوطه دانشگاه شدند. دانشجویان به کلاس‌های خود رفته بودند و تظاهرات می‌کردند، ساعتی بعد زنگ دانشکده به صدا در آمد و دانشجویان از کلاس‌های خود خارج شده به طرف سرسراها و طبقات اول همکف رفتند. برخورد بین دانشجویان و سربازان از دانشکده فنی که مرکز عمده فعالیت‌های دانشگاه بود شروع شد، به همین دلیل دستگاه قصد داشت با سرکوب دانشجویان این دانشکده زهرچشم خود را نشان دهد و دیگر دانشجویان دانشکده‌ها را سر جایشان بنشاند.</blockquote><blockquote>به نظر من آن عمل وحشیانه، با طرح و برنامه قبلی تدارک شده بود و منظور اصلی از اشغال دانشگاه سرکوب دانشجویان و ساکت کردن آن‌ها بود، تا قضیه انتخابات مجلس و قرارداد کنسرسیوم را بدون سروصدا تمام کنند. واکنش این جنایت، از سوی دانشگاهیان، مردم ایران و مطبوعات جهان، وسیع بود؛ خشم و غضب و رسوایی برای دولت کودتا به بار آورد. خبرگزاری‌های خارجی خبر واقعه را در مطبوعات منتشر کردند، اکثر دانشگاه‌های معروف دنیا به عنوان همدردی با دانشگاه تهران یک روز تعطیل اعلام نمودند. سیاسی رئیس دانشگاه، در مذاکرات به زاهدی و محمدرضا شاه نسبت به این عمل ننگ‌آور اعتراض کرد.<ref>ماهنامه ایران فردا آذر و دی ۱۳۷۱ مقاله دانشجو، دانشگاه و جنبش دانشجویی ، مهدی بازرگان</ref></blockquote> | ||
=== ۱۶ آذر در سالهای بعد === | === ۱۶ آذر در سالهای بعد === | ||
سرکوب و خفقان چه در دانشگاهها چه در مکان‌های دیگر کشور مانع رشد جنبش دانشجویان بود. تا اینکه دانشجویان در تظاهرات اعتراضی به انتخابات مجلس بیستم در سال ۱۳۳۹ شرکت کردند که نتایجش تقلبی خوانده می‌شد. عده‌ای از آنان دستگیر شدند. سپس چند هزار دانشجو در تهران و مشهد و تبریز به جنبش اعتراضی برای آزادی دانشجویان بازداشت شده پیوستند و باعث آزادی همکلاسی‌ها و نیز باز شدن دانشگاه تهران شدند که از یک ماه پیش بسته شده بود. از این تاریخ ۱۶ آذر به سالروزی برای همه دانشجویان دانشگاه‌های ایران تبدیل شد. همچنین از این دوره دانشجویان می‌کوشیدند در ارتباط نزدیک با جنبش کارگری قرار گیرند. بار دیگر فضای سیاسی جامعه در دانشگاه بازتاب می‌یافت. یک ماه بعد که دولت در انتخابات مجلس بیست و یکم تعلل می‌کرد و این از سوی دانشجویان تحدید آزادی‌های سیاسی تلقی می‌شد، دانشجویان دست به تظاهرات زدند. پاسخ دولت بی‌رحمانه بود. ۲۱ ژانویه ۱۹۶۲ گارد ارتش وارد دانشگاه تهران شد. نتیجه چندین زخمی و مورد بازداشت و بستن دانشگاه بود. دانشگاه سه ماه تعطیل بود. از این تاریخ به بعد و بخصوص پس از سرکوب جنبش ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ سکوت بر دانشگاهها حاکم شد.<ref name=":0">[https://www.dw.com/fa-ir/%DB%B1%DB%B6-%D8%A2%D8%B0%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D8%AC%D9%88-%D9%85%D8%A7-%D8%B5%D8%AF%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C%D9%85/a-41684857 ۱۶ آذر روز دانشجو «ما صدای تاریخیم» سایت دویچه وله ۷/۱۲/۲۰۱۷]</ref> | |||
در سالهای بعد تظاهرات و بزرگداشت این روز در ابعاد مختلف در دانشگاه‌های ایران برگزار می‌شد، مدارک محدودی از این مراسم وجود دارد. | |||
۱۶ آذر ۱۳۵۶ | |||
خبرگزاري فرانسه اعلام كرد: ۲۱ دانشگاه ايران با ۱۷۰ هزار دانشجو يا در حال اعتصاب هستند يا تعطيل شده اند. | |||
۱۶ آذر ۱۳۵۷ | |||
مراسم بزرگداشت دانشجويان شهيد واقعه ي شانزدهم آذر ۱۳۳۲ هجري خورشيدي، در دانشگاه تهران، به يك اجتماع بزرگ سياسي عليه ي رژيم پهلوي و سياست هاي آمريكا در ايران، تبديل شد.<ref>روز شمار تاریخ ایران جلد ۳</ref> | |||
خمینی در نطق نوروزی ۱۳۵۹ گفت که انقلاب باید به دانشگاهها هم برسد. شعار یک دانشجو در میانه نطق هاشمی رفسنجانی در دانشگاه تبریز را بهانه حمله به دانشگاهها کردند. رئيس جمهور بنی صدر سه روز مهلت داد که دانشجویان فعالیت‌هایشان را متوقف کنند. اما پیش از پایان اولتیماتوم به دانشجویان حمله شد، ۳۷ نفر کشته و صدها نفر زخمی و دستگیر شدند. | |||
خمینی در تابستان ۱۳۵۹ دستور انقلاب فرهنگی را صادر کرد. دانشگاهها سه سال تعطیل شدند. ستاد انقلاب فرهنگی مامور اسلامی کردن دانشگاهها و از بین بردن فاصله بین دو نظام آموزشی حوزوی و دانشگاهی شد. کمیته‌های پاکسازی مامور اخراج دانشجویان و اساتید و دیگر کارکنان مخالف و منتقد شدند. بیش از ۵۷ هزار دانشجو از نزدیک به ۱۷۴ هزار دانشجو اخراج شدند. تعداد بالا، اما ناشناخته‌ای از دانش‌آموزان هیچگاه اجازه تحصیلات عالی را نیافتند. همچنین به گفته عبدالکریم سروش، عضو سابق ستاد انقلاب فرهنگی، دستکم ۷۰۰ استاد دانشگاه از مجموع ۱۲ هزار استاد اخراج شدند.<ref name=":0" /> | |||
در دوره محمود احمدی‌نژاد فضای دانشگاه بسته‌تر شد. سیستم "ستاره‌دار کردن دانشجویان" راه افتاد که هدفش جلوگیری از فعالیت سیاسی و پیشرفت تحصیلی فعالان دانشجویی است. همچنین سیاست جداسازی جنسیتی بیش از پیش اعمال شد که حتی جداسازی مواد درسی برای زن و مرد را دربر می‌گیرد. در این دوره همچنین اعلام شد که مرحله جدید انقلاب فرهنگی برای اسلامی کردن دانشگاهها آغاز می‌شود. بیش از ۳۰ تن از دانشجویان چپ در این دوره پس از شرکت در ۱۶ آذر سال ۸۶ دستگیر و اکثرشان محکوم به حبس شدند.<ref name=":0" /> | |||
روز ۱۶ آذر ۸۸ مصادف با روز دانشجو اغلب دانشگاه‌های تهران شاهد تجمع و تظاهرات صدها دانشجو بود. همچنین در بیرون دانشگاهها هزاران نفر به سر دادن شعارهای مرگ بر دیکتاتور پرداختند. نیروهای امنیتی با تظاهرکنندگان درگیر شده و گاز اشک‌آور شلیک کردند و با باتوم به ضرب و شتم مردم و دانشجویان پرداختند. در این تظاهرات به گفته نیروی انتظامی ۲۰۴ نفر دستگیر شدند. اما شاهدین دیده بودند که تنها از دانشگاه امیرکبیر پنج اتوبوس دانشجوی دستگیر شده خارج شده بود. | |||
همچنین در شب ۱۶ آذر مردم در بسیاری از ایران روی پشت بام شعارهای الله اکبر و مرگ بر دیکتاتور سردادند. | |||
همچنین در این روز معترضان به پاره کردن و آتش زدن تصاویر خمینی پرداختند که انعکاس زیادی تحت عنوان توهین به آیت الله خمینی در رسانه‌های داخلی داشت.<ref>[https://www.radiofarda.com/a/1897129.html سایت رادیو فردا ۲۹ مهر ۱۳۹۸]</ref> | |||
== منابع == | |||
<references /> | <references /> | ||