۲٬۳۲۰
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۴۷: | خط ۱۴۷: | ||
تا ظهر روز ۲۸ مرداد اطراف اقامت‌گاه مصدق آرام بود. نیروهای محافظ قرارگاه نخست وزیر به فرماندهی سرهنگ عزت‌الله ممتاز، خیابان‌های اطراف آن ناحیه را بسته بودند. حوالی ظهر چند دسته از مزدوران به نزدیکی خیابان کاخ آمدند ولی با شلیک هوایی محافظان خانه مصدق پراکنده شدند. افراد حزب توده که از روز ۲۵ مرداد تا نیمه شب ۲۷ مرداد در خیابان‌ها پراکنده بودند و ابتکار تظاهرات ضد شاه و آمریکا را در دست داشتند در روز ۲۸ مرداد خود را از معرکه دور نگه داشتند و تماشاچی بودند. | تا ظهر روز ۲۸ مرداد اطراف اقامت‌گاه مصدق آرام بود. نیروهای محافظ قرارگاه نخست وزیر به فرماندهی سرهنگ عزت‌الله ممتاز، خیابان‌های اطراف آن ناحیه را بسته بودند. حوالی ظهر چند دسته از مزدوران به نزدیکی خیابان کاخ آمدند ولی با شلیک هوایی محافظان خانه مصدق پراکنده شدند. افراد حزب توده که از روز ۲۵ مرداد تا نیمه شب ۲۷ مرداد در خیابان‌ها پراکنده بودند و ابتکار تظاهرات ضد شاه و آمریکا را در دست داشتند در روز ۲۸ مرداد خود را از معرکه دور نگه داشتند و تماشاچی بودند. | ||
برای مقابله با آشوب ایجاد شده رئیس ستاد ارتش یک ستون ضربت به فرماندهی معاول ستاد ارتش سرتیپ | برای مقابله با آشوب ایجاد شده رئیس ستاد ارتش یک ستون ضربت به فرماندهی معاول ستاد ارتش سرتیپ کیانی تشکیل داد تا اوضاع را آرام کند. در این بین سرتیپ محمد دفتری که همان روز از طرف دکتر مصدق به ریاست شهربانی کل کشور منصوب شده بود ولی در واقع با کودتاچیان همکاری می‌کرد به افسران و پاسبانان شهربانی دستور داد که از آشوب کودتاچیان جلوگیری نکنند بلکه در طرفداری از شاه با کودتاچیان همراهی کنند و هم آواز شوند. در این بین نظامیان و افسران بازنشسته نیز با شعارهایی به طرفداری از شاه پرداختند و توانستند در صفوف افسران و نیروهای ستون ضربت نفوذ کنند و آن‌ها را پراکنده سازند. فرمانده ستون ضربت برای دادن گزارش به ستاد ارتش مراجعت کرد و نیروهای آن که بدون فرمانده مانده بودند پراکنده شدند. | ||
در نهایت ساختمان رادیو تهران به اشغال کودتاچیان در‌آمد و اطلاعیه سرلشگر زاهدی مبنی بی برکناری مصدق خوانده شد. در بعد از ظهر ۲۸ مرداد دسته‌های اوباش و نظامیان به اطراف خانه مصدق رسیدند و با محافظان آن درگیر شدند. محافظان خانه مصدق مقاومت جانانه‌ای کردند و زد و خورد بین آنان و کودتاچیان تا شب ادامه داشت بنا به اظهارات برخی منابع ۳۰۰ تن در این درگیری کشته شدند در نهایت با شلیک گلوله‌های مسلسل و تانک خانه مصدق به دست کودتاچیان افتاد. آنان در صدد دستگیری مصدق بودند اما مصدق در پناه محافظان خود از بالای دیوار به خانه‌های مجاور پناه برد. روز بعد مصدق خود را تسلیم کرد و بدین ترتیب تنها دولت ملی ایران توسط کودتای سرویس‌های اطلاعاتی خارجی و مزدوران و عوامل داخلی آن‌ها از قبیل دربار، نظامیان، روحانیون، اوباش و چاقوکشان سقوط کرد.<ref name=":1">مصدق سالهای مبارزه و مقاومت - جلد ۲</ref> | در نهایت ساختمان رادیو تهران به اشغال کودتاچیان در‌آمد و اطلاعیه سرلشگر زاهدی مبنی بی برکناری مصدق خوانده شد. در بعد از ظهر ۲۸ مرداد دسته‌های اوباش و نظامیان به اطراف خانه مصدق رسیدند و با محافظان آن درگیر شدند. محافظان خانه مصدق مقاومت جانانه‌ای کردند و زد و خورد بین آنان و کودتاچیان تا شب ادامه داشت بنا به اظهارات برخی منابع ۳۰۰ تن در این درگیری کشته شدند در نهایت با شلیک گلوله‌های مسلسل و تانک خانه مصدق به دست کودتاچیان افتاد. آنان در صدد دستگیری مصدق بودند اما مصدق در پناه محافظان خود از بالای دیوار به خانه‌های مجاور پناه برد. روز بعد مصدق خود را تسلیم کرد و بدین ترتیب تنها دولت ملی ایران توسط کودتای سرویس‌های اطلاعاتی خارجی و مزدوران و عوامل داخلی آن‌ها از قبیل دربار، نظامیان، روحانیون، اوباش و چاقوکشان سقوط کرد.<ref name=":1">مصدق سالهای مبارزه و مقاومت - جلد ۲</ref> | ||
| خط ۱۵۴: | خط ۱۵۴: | ||
کرمیت روزولت رئيس بخش آسیا و خاور نزدیک سیا بود که فرمانده عملیات آ‌ژاکس بود و چندی قبل از کودتا به ایران آمد و تا پایان عملیات در تهران ماند. | کرمیت روزولت رئيس بخش آسیا و خاور نزدیک سیا بود که فرمانده عملیات آ‌ژاکس بود و چندی قبل از کودتا به ایران آمد و تا پایان عملیات در تهران ماند. | ||
[[پرونده:سند وزارت خارج آمریکا.jpg|جایگزین=اسناد فاش شده توسط وزارت خارجه|بندانگشتی|یکی از اسناد فاش شده توسط آمریکا- «هنری بایرود»، دستیار وزیر خارجه آمریکا به مافوقش، «فریمن متیوز» اطلاع داده که انگلستان خواهان نشستی در مورد سازماندهی یک کودتاست]] | [[پرونده:سند وزارت خارج آمریکا.jpg|جایگزین=اسناد فاش شده توسط وزارت خارجه|بندانگشتی|یکی از اسناد فاش شده توسط آمریکا- «هنری بایرود»، دستیار وزیر خارجه آمریکا به مافوقش، «فریمن متیوز» اطلاع داده که انگلستان خواهان نشستی در مورد سازماندهی یک کودتاست]] | ||
ژنرال نورمن شوارتشکف مستشار سابق ژاندارمری ایران بود که از طرف سیا برای تشویق شاه به همکاری با کودتا در ۱۱ مرداد و با دو چمدان حاوی میلیون‌ها دلار پول به بهانه جهانگردی و دیدار دوستان وارد تهران شد. | ژنرال نورمن شوارتشکف مستشار سابق ژاندارمری ایران بود که از طرف سیا برای تشویق شاه به همکاری با کودتا در ۱۱ مرداد و با دو چمدان حاوی میلیون‌ها دلار پول به بهانه جهانگردی و دیدار دوستان وارد تهران شد. سالها بعد دولت آمریکا به رغم فشارهای دولت انگستان که خواهان مکتوم ماندن نقش او در کودتا بود اسناد بسیاری را فاش کرد که نشان می‌داد دولت آمریکا و انگلستان با کمک عواملی چون [[شعبان جعفری]] و کاشانی کودتای ۲۸ مرداد را علیه مصدق شکل داده‌اند.<ref>[https://www.tabnak.ir/fa/news/719883/%D8%A7%D8%B3%D9%86%D8%A7%D8%AF-%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D9%88%D8%AF%D8%AA%D8%A7%DB%8C-%DB%B2%DB%B8-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF اسناد جدید وزارت خارج آمریکا]</ref> | ||
کریستوفر مونتاتگ وودهاوس جاسوس ارشد سرویس اطلاعاتی انگلستان بود که برای همراه کردن همتایان آمریکایی خود به آمریکا رفت و با پیش کشیدن خطر نفوذ کمونیست‌ها در ایران در صورت تداوم حکومت برادران دالاس را که در دولت آیزنهاور وزارت خارجه و ریاست سیا را بر عهده گرفتند به کودتا علیه مصدق راضی و همراه کرد. | |||
== نقش عوامل داخلی در کودتا == | == نقش عوامل داخلی در کودتا == | ||
| خط ۲۰۰: | خط ۲۰۲: | ||
=== سرانجام ملیون === | === سرانجام ملیون === | ||
دکتر مصدق بازداشت و زندانی شد. در ۲۲ شهریور ۱۳۳۲ شاه دستور محاکمه مصدق را صادر کرد. دادگاه مصدق علنی بود و او از فرصت استفاده کرد و رژیم شاه را به محاکمه کشید. در نهایت مصدق به ۳ سال حبس مجرد محکوم شد. | دکتر مصدق بازداشت و زندانی شد. در ۲۲ شهریور ۱۳۳۲ شاه دستور محاکمه مصدق را صادر کرد. دادگاه مصدق علنی بود و او از فرصت استفاده کرد و رژیم شاه را به محاکمه کشید. در نهایت مصدق به ۳ سال حبس مجرد محکوم شد. پس از پایان دوران محکومیت شاه مصدق را به ملک خود در احمدآباد تبعید کرد و به جز اعضای خانواده کس دیگری حق دیدار او را نداشت. | ||
دکتر حسین فاطمی وزیر خارجه و نزدیک‌ترین یار مصدق تا اسفند سال ۳۲ مخفی بود. نهایتا در ۶ اسفند در مخفی‌گاه خود دستگیر و در دادگاهی سری به اعدام محکوم شد. شاه دستور اعدام او را صادر کرد و در سحرگاه ۱۹ آبان ۱۳۳۳ اعدام شد. | |||
سرتیپ تقی ریاحی به ۳ سال حبس با کار محکوم شد. | |||
دکتر علی شایگان و مهندس احمد رضوی ابتدا به حبس ابد محکوم شدند. | |||
چند تن از جمله دکتر علامحسین صدیقی و محمود نریمان حدود نه ماه در زندان ماندند. | چند تن از جمله دکتر علامحسین صدیقی و محمود نریمان حدود نه ماه در زندان ماندند. | ||
| خط ۲۰۹: | خط ۲۱۵: | ||
از میان نظامیان به جز افسران محافظ فرارگاه نخست وزیر که به دادگاه فرستاده شدند، بقیه با حصور در دادگاه و ادای شهات آزاد شدند. | از میان نظامیان به جز افسران محافظ فرارگاه نخست وزیر که به دادگاه فرستاده شدند، بقیه با حصور در دادگاه و ادای شهات آزاد شدند. | ||
در آذر ۱۳۳۳ افسران محافظ خانه مصدق شامل سرهنگ ممتاز، سروان داورپناه، سروان فشارکی و ستوان ۱ شجاعیان به اتهام لغو دستور تسلیم دادگاه نظامی شدند. سرتیپ عطاءالله کیانی، معاون ستادارتش نیز به اتهام اهانت به مقام سلطنت تحت تعقیب قرار گرفت. | |||
== منابع == | == منابع == | ||
<references /> | <references /> | ||