کودتای ۳ اسفند ۱۲۹۹: تفاوت میان نسخه‌ها

کودتای ۳ اسفند ۱۲۹۹ (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۸ مهٔ ۲۰۱۸، ساعت ۱۵:۳۳

۹٬۰۲۱ بایت اضافه‌شده ، ‏۱۸ مهٔ ۲۰۱۸

بدون خلاصۀ ویرایش

خراسانی

۳۹۵

ویرایش

@@ خط ۳۳: / خط ۳۳: @@
 و سرانجام در ساعت یک بامداد، روز سوم اسفند سال 1299 دو هزار و پانصد تن قزاق به فرماندهی رضاخان که از قزوین حرکت کرده بودند از دروازه‌های قزوین و حضرت عبدالعظیم به تهران وارد شده و بدون هیچ درگیری خاصی شهر تهران را تصرف و دولت «سپهدار اعظم- فتح الله خان اکبر» را سرنگون کردند و با کودتای آرام آنچه را که خواستند به دست گرفتند. قزاق‌ها مراکز مهم و استراتژیک شهر را تصرف کرده و کنترل سازمان‌های دولتی را به دست گرفتند و با احمدشاه به صورت مستقیم وارد مذاکره شدند. کودتای 1299 برنامه خلق الساعه‌ای نبوده است که آیرون ساید آن را طراحی و رضاخان اجرا کند بلکه مقدمات این کودتا از اوایل سال 1299 شمسی فراهم شده و این نقشه به موازات هم در لندن و تهران و قزوین دنبال شد.<ref name=":1" />
+== اعلامیه های کوندتاچیان ==
+کودتاچیان بعد از گرفتن قوای نظامی، تأسیسات حکومتی، تشکیلات اداری، وزارتخانه‌ها و کنترل خیابان‌ها و معابر، اقدام به نوشتن و پخش بیانیه‌هایی کردند که هم تلاشی برای توجیه اقدامات آنان به شمار می‌رفت و هم سیاستی برای ارعاب و جلب توجه مردم بود. صدور این بیانیه‌ها به خوبی نشان دهنده این است که رضاخان بزودی خود را سردمدار و مسلط بر اوضاع معرفی می‌کند؛ رضاخان درواقع با این اعلامیه‌ها، کار و حرفه خود را آغاز کرد.
+کودتاچیان در بیان اهداف خود، در روز چهارم اسفند اعلامیه‌هایی صادر کردند که جهت اطلاع از افکار عمومی آن روزگار و بهانه‌ها و زمینه‌هایی که به حادثه کودتا و حوادث پس از آن منتهی شد، قابل تأمل و مهم هستند. این اعلامیه‌ها به نام رضاخان و سید ضیاء بودند. درباره رضاخان باید گفت دو بیانیه خیلی مهم در این زمینه وجود دارد. به تصریح محمد تقی بهار (ملک الشعرا): «در همان روزی که سید ضیاء از طرف شاه [احمدشاه قاجار] رئیس‌الوزرا  شد، دو ورقه به امضای رضا خان میرپنج رئیس دیویزیون قزاق منتشر شد: یکی دارای دو صفحه و مشتمل بر تملق از شاه و دیگری که عنوانش حکم می‌کنم بود.»
+این بیانیه‌ها مبانی اندیشه سیاسی رضاخان و تیم همراه او در کودتا را بیان می‌کرد و به طور ضمنی و غیرمستقیم اهداف و نیات وی را نسبت به آینده مملکت نشان می‌دادند. اعلامیه نخست او سرشار از اعتماد به شاه قاجار و اقتدار خودش بود.  این سند با لحنی بشدت قاطع و هشدارآمیز به متخلفین، آنان را از عواقب امر و اشد مجازات مطلع می‌کرد. در بیانیه رئیس دیویزیون قزاق رضاخان که در روز دوم کودتا منتشر شد بر موارد زیر تأکید شد. به موجب این بیانیه:
+«هموطنان:
+وظایف مقدسه فداکاری نسبت به شاه و وطن ما را به میدان‌های جنگ هولناک گیلان اعزام نمود، همان میدان‌های خونین مرگباری که قشون دشمن برای تسخیر ایران و تهدید پایتخت با قوای فزونتر و اسلحه مکمل‌تر تشکیل داده بود.افراد دلاور قزاق این وظیفه مقدسه را با جان و دل استقبال نمودند، زیرا تنها قوه منظم ایرانی که می‌توانست وظیفه مدافعه وطن را ایفا نماید، همین قوه و افراد آن بودند که بدون لباس، بدون کفش، بدون غذا، بدون اسلحه کافی سینه و پیکر خود را سپر توپ‌های آتش‌فشان نمودند، غیرت و حمیت ایرانی را ثابت و دستجات انبوه متجاسرین را از پشت دروازه قزوین تا ساحل دریا راندند. اگر فداکاری و خدمات جانبازانه اردوی قزاق نتیجه مطلوب را حاصل نکرد و نتوانستیم خاک مقدس وطن و عضمت برادران گیلانی خود را از دست دشمن نجات دهیم، تقصیری متوجه ما نبود، بلکه خیانتکاری صاحب‌منصبان، کسانی که سرپرستی و اداره امور به آنها محول شده بود موجب عقیم ماندن نتیجه خدمات ما شد.
+ولی باز افتخار می‌کنیم که فوران خون قزاق دلیر توانست پایتخت وطن مقدس ما را از استیلای دشمن نجات دهد، اگر خیانتکاران خارجی توانستند نتیجه فداکاری‌های اولاد ایران را خنثی نمایند، برای این بود که خیانتکاران داخلی ما را بازیچه دست و آلت شهوت خود و دیگران قرار می‌دادند. مشیت کردگاری و خواست حضرت خداوندی این فرصت را برای ما تدارک دیده که اینک در تهران هستیم.
+ما پایتخت را تسخیر نکرده‌ایم، زیرا نمی‌توانستیم اسلحه خود را در جایی بلند کنیم که شهریار مقدس و تاجدار ما حضور دارد.فقط به تهران آمدیم که معنی حقیقی سرپرستی مملکت و مرکزیت حکومت بدان اطلاق گردد.
+حکومتی که در فکر ایران باشد، حکومتی که فقط تماشاچی بدبختی‌ها و فلاکت ملت خود واقع نگردد، حکومتی که تجلیل و تعظیم قشون را از نخستین شرایط سعادت مملکت به شمار آورد، نیرو و راحتی قشون را یگانه راه نجات مملکت بداند.
+حکومتی که بیت‌المال مسلمین را وسیله شهوترانی مفتخواران تنبل و تن‌پروران بی‌حمیت قرار ندهد.
+حکومتی که سواد اعظم مسلمین را مرکز شقاوت‌ها، کانون مظالم و قساوت نسازد.
+حکومتی که در اقطار سرزمین آن هزارها اولاد مملکت از گرسنگی... حیات را بدرود نگویند.
+حکومتی که ناموس و عصمت گیلانی، تبریزی، کرمانی را با خواهر خود فرق نگذارد.
+حکومتی که برای زینت و تجمل معدودی بدبختی مملکتی را تجویز ننماید.
+حکومتی که بازیچه دست سیاسیون خارجی نباشد.
+حکومتی که برای چند صدهزار تومان قرض هر روز آبروی ایران را نریزد و مملکت خود را زیربار فروتنی نبرد.
+ما سرباز هستیم و فداکار، حاضر شده‌ایم برای انجام این آمال خون خود را نثار نماییم و غیر از قوت و عظمت قشون برای حفظ شهریار و وطن مقدس آرزویی نداریم، هر لحظه چنان حکومتی تشکیل شود و موجبات شرافت وطن، آزادی، آسایش و ترقی ملت را عملاً نمودار سازد و با ملت نه مثل گوسفند زبان بسته رفتار نماید، بلکه به معنی واقعی ملت بنگرد آن لحظه است که ما خواهیم توانست به آتیه امیدوار بوده و چنانچه نشان دادیم وظیفه مدافعه وطن را ایفا نماییم. با تمام برادران نظامی خود ژاندارم، افواج پلیس که آنها هم با دل‌های دردناک شریک فداکاری اردوی قزاق بودند کمال صمیمیت را داشته و اجازه نخواهیم داد که دشمنان سعادت قشون، بین ماها تفرقه و نفاق بیفکنند. همه شاه پرست و فداکار وطن، همه اولاد ایران، همه خدمتگزار مملکت هستیم. زنده باد شاهنشاه ایران. زنده باد ملت ایران، پاینده باد ملت ایران، قوی و با عظمت باد قشون دلاور ایران.
+رئیس دیویزیون قزاق اعلیحضرت شهریاری و فرمانده کل قوا رضا.»
+چنانچه مشاهده می‌شود در این اعلامیه که به احتمال زیاد به قلم سید ضیاء نوشته شده، رضاخان بر اقدامات نیروی قزاق و نقش پررنگی که در کاهش ناآرامی‌های داخلی مملکت داشته، انگشت گذاشته و آنها را یادآوری کرده است. رضاخان خود را طرفدار مقام شاهنشاهی و وفادار به وی معرفی نموده و اشاره داشته که قصد و نیتش از اقدام به کودتا، خیر بوده که مشکلات شاهنشاهی قاجار را رفع کند. اقدامات کودتاگران در تبلیغات پیرامون اقدامات و ماهیت خود، به یک اعلامیه مذکور محدود نمی‌شود و بیانیه‌های دیگری چه به وسیله رضاخان و چه از طرف سیدضیاء صادر می‌گردد. در اعلامیه دوم رضاخان نیز می‌خوانیم:
 == موج دسگیریها  ==