۱٬۰۴۴
ویرایش
محمد علی شاه: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۸۶: | خط ۸۶: | ||
او پس از فتح [[تهران]] توسط مشروطه‌خواهان، به سفارت روس پناهنده شد و با فشارهای داخلی و خارجی مجبور به ترک ایران شد. مشروطه‌خواهان پس از وی پسر خردسالش [[احمد شاه]] را به سلطنت انتخاب کردند.<ref>بیوگرافی - [http://azadamirkhizi.blogfa.com/post/277 محمد علی شاه قاجار]</ref> | او پس از فتح [[تهران]] توسط مشروطه‌خواهان، به سفارت روس پناهنده شد و با فشارهای داخلی و خارجی مجبور به ترک ایران شد. مشروطه‌خواهان پس از وی پسر خردسالش [[احمد شاه]] را به سلطنت انتخاب کردند.<ref>بیوگرافی - [http://azadamirkhizi.blogfa.com/post/277 محمد علی شاه قاجار]</ref> | ||
== زندگی‌نامه == | == زندگی‌نامه محمدعلی شاه == | ||
مادرش تاج‌الملوک (ام‌الخاقان)، دختر میرزا تقی‌خان [[امیرکبیر]] و عزت‌الدوله خواهر [[ناصرالدین شاه]] بود. وی در کودکی تحت تعلیم و تربیت یک آموزگار روسی به نام شاپشال زبان و فرهنگ روسی را آموخت. آموزگار روسی وی باعث شد محمدعلی تمایل زیادی به روس‌ها و فرهنگ روسی داشته باشد، تا جایی که سال‌ها بعد در دوران پادشاهی، تصویری از وی با لباس قزاقی نیز به دست مردم افتاد که موجب رنجش مشروطه‌خواهان و مردم شد. | مادرش تاج‌الملوک (ام‌الخاقان)، دختر میرزا تقی‌خان [[امیرکبیر]] و عزت‌الدوله خواهر [[ناصرالدین شاه]] بود. وی در کودکی تحت تعلیم و تربیت یک آموزگار روسی به نام شاپشال زبان و فرهنگ روسی را آموخت. آموزگار روسی وی باعث شد محمدعلی تمایل زیادی به روس‌ها و فرهنگ روسی داشته باشد، تا جایی که سال‌ها بعد در دوران پادشاهی، تصویری از وی با لباس قزاقی نیز به دست مردم افتاد که موجب رنجش مشروطه‌خواهان و مردم شد. | ||
| خط ۹۳: | خط ۹۳: | ||
در جوانی شاهد اقتدار و نفوذ مهیب روسیه تزاری بود و بدین جهت از روس‌ها بسیار حساب می‌برد و تحت تأثیر مربی سوار کاری و معلم زبان و مشاور روسی اش شاپشال قرار داشت که از یهودیان کریمه بود و دوره عالی مدرسه زبان‌های شرقی سن‌پترزبورگ را به پایان رسانده و محمدعلی میرزا در دوران ولیعهدی در تمام امور با او مشورت می‌کرد.<ref name=":1" /> | در جوانی شاهد اقتدار و نفوذ مهیب روسیه تزاری بود و بدین جهت از روس‌ها بسیار حساب می‌برد و تحت تأثیر مربی سوار کاری و معلم زبان و مشاور روسی اش شاپشال قرار داشت که از یهودیان کریمه بود و دوره عالی مدرسه زبان‌های شرقی سن‌پترزبورگ را به پایان رسانده و محمدعلی میرزا در دوران ولیعهدی در تمام امور با او مشورت می‌کرد.<ref name=":1" /> | ||
== سلطنت == | == سلطنت محمدعلی شاه == | ||
در روز ۲۸ دی ۱۲۸۵ شمسی، محمدعلی شاه قاجار متعاقب مرگ پدرش مظفرالدین شاه طی مراسمی رسماً تاجگذاری کرد و به عنوان ششمین شاه قاجار بر تخت سلطنت نشست. مراسمی که به دستور وی هیچ‌یک از نمایندگان مجلس شورای ملی به آن دعوت نشده بودند. | در روز ۲۸ دی ۱۲۸۵ شمسی، محمدعلی شاه قاجار متعاقب مرگ پدرش مظفرالدین شاه طی مراسمی رسماً تاجگذاری کرد و به عنوان ششمین شاه قاجار بر تخت سلطنت نشست. مراسمی که به دستور وی هیچ‌یک از نمایندگان مجلس شورای ملی به آن دعوت نشده بودند. | ||
| خط ۱۱۳: | خط ۱۱۳: | ||
گیلان که همواره به عنوان مسیر ورود افکار تجددخواهانه و مترقی از اروپا شناخته می‌شد، پر بود از مجامع سری و مخفیانه‌ای که در محیط استبدادی آن دوران نیروهای آزادیخواه را پرورش می‌داد. ریاست مجاهدان مشروطه‌خواه با یپرم‌خان ارمنی، میرزا حسین‌خان کسمایی و سردار محیی بود. مشروطه‌خواهان رشت به رهبری این سه تن به «باغ مدیریه» رشت یورش بردند و حاکم مستبد و دست‌نشانده آن، آقا بالاخان سردار افخم را کشتند. اما نگهداری قوای ملی شمال و کنترل رشت از عهده آن‌ها خارج بود پس با درخواست از سپهدار اعظم برای فرماندهی نیروها، او را به عنوان پیش‌قراول سپاه مشروطه شمال در نظر گرفتند. هرچند محمدولی خان تنکابنی در محاصره تبریز در کنار عین‌الدوله حضور داشت اما با شدت گرفتن اوامر استبدادی محمدعلی شاه از قشون خارج شد؛ با این حال، پس از دریافت درخواست انقلابیون، با امتناع از ریاست نیروهای شمال، بی‌میلی خود را نسبت به مشروطه نشان داد. سرانجام انقلابیون توانستند به شیوه‌های مختلف او را همراه کنند. با حرکت قشون به سمت جنوب و با تدابیر نظامی یپرم‌خان، قزوین به تصرف مجاهدان مشروطه‌خواه درآمد. [[پرونده:سکه رایج به اسم محمدعلی شاه.jpg|بندانگشتی|سکه رایج به اسم محمدعلی شاه]]قوای شمال در مسیر حرکت به تهران با نیروهای دولتی به فرماندهی کاپیتان «زاپولسکی» روبه‌رو شدند و درگیری‌ها به شکست و عقب‌نشینی آزادیخواهان انجامید. پیش از جنگ کوتاه قشون بختیاری با نیروهای قزاق، سردار اسعد به نیروهای سپهدار اعظم پیوست. نیروهای ملی با عملیاتی که نقشه آن توسط یپرم‌خان طراحی شده بود، از دروازه بهجت‌آباد وارد تهران شدند. سپهدار و سردار اسعد به مجلس ملی رفتند و نیروهای یپرم‌خان قزاق‌خانه را محاصره کردند. با نفوذ به تمامی نقاط شهر، فقط بخش مرکزی پایداری می‌کرد. نقاط قوت محمدعلی شاه، قصر قاجار و قزاق‌خانه بود و فرمانده کل و حاکم تهران لیاخوف روسی. تمام روز ۲۳ تیرماه در تهران، جنگ خیابانی و گلوله‌باران ادامه داشت. کلنل روس که مقاومت را بی‌فایده دید با دستور صریح سفارت روسیه، نامه‌ای به سپهدار اعظم نوشت و شرایطی برای تسلیم پیشنهاد کرد.<ref name=":2" /> | گیلان که همواره به عنوان مسیر ورود افکار تجددخواهانه و مترقی از اروپا شناخته می‌شد، پر بود از مجامع سری و مخفیانه‌ای که در محیط استبدادی آن دوران نیروهای آزادیخواه را پرورش می‌داد. ریاست مجاهدان مشروطه‌خواه با یپرم‌خان ارمنی، میرزا حسین‌خان کسمایی و سردار محیی بود. مشروطه‌خواهان رشت به رهبری این سه تن به «باغ مدیریه» رشت یورش بردند و حاکم مستبد و دست‌نشانده آن، آقا بالاخان سردار افخم را کشتند. اما نگهداری قوای ملی شمال و کنترل رشت از عهده آن‌ها خارج بود پس با درخواست از سپهدار اعظم برای فرماندهی نیروها، او را به عنوان پیش‌قراول سپاه مشروطه شمال در نظر گرفتند. هرچند محمدولی خان تنکابنی در محاصره تبریز در کنار عین‌الدوله حضور داشت اما با شدت گرفتن اوامر استبدادی محمدعلی شاه از قشون خارج شد؛ با این حال، پس از دریافت درخواست انقلابیون، با امتناع از ریاست نیروهای شمال، بی‌میلی خود را نسبت به مشروطه نشان داد. سرانجام انقلابیون توانستند به شیوه‌های مختلف او را همراه کنند. با حرکت قشون به سمت جنوب و با تدابیر نظامی یپرم‌خان، قزوین به تصرف مجاهدان مشروطه‌خواه درآمد. [[پرونده:سکه رایج به اسم محمدعلی شاه.jpg|بندانگشتی|سکه رایج به اسم محمدعلی شاه]]قوای شمال در مسیر حرکت به تهران با نیروهای دولتی به فرماندهی کاپیتان «زاپولسکی» روبه‌رو شدند و درگیری‌ها به شکست و عقب‌نشینی آزادیخواهان انجامید. پیش از جنگ کوتاه قشون بختیاری با نیروهای قزاق، سردار اسعد به نیروهای سپهدار اعظم پیوست. نیروهای ملی با عملیاتی که نقشه آن توسط یپرم‌خان طراحی شده بود، از دروازه بهجت‌آباد وارد تهران شدند. سپهدار و سردار اسعد به مجلس ملی رفتند و نیروهای یپرم‌خان قزاق‌خانه را محاصره کردند. با نفوذ به تمامی نقاط شهر، فقط بخش مرکزی پایداری می‌کرد. نقاط قوت محمدعلی شاه، قصر قاجار و قزاق‌خانه بود و فرمانده کل و حاکم تهران لیاخوف روسی. تمام روز ۲۳ تیرماه در تهران، جنگ خیابانی و گلوله‌باران ادامه داشت. کلنل روس که مقاومت را بی‌فایده دید با دستور صریح سفارت روسیه، نامه‌ای به سپهدار اعظم نوشت و شرایطی برای تسلیم پیشنهاد کرد.<ref name=":2" /> | ||
== خلع محمدعلی شاه | == خلع محمدعلی شاه == | ||
جنگ در تهران بیش از ۵ روز ادامه نیافت و قوای مشروطه خواه موفق شد کنترل کامل شهر را در دست بگیرد. مجاهدان بلافاصله یک شورای عالی ۲۸ نفری تشکیل دادند و همان روز محمدعلی شاه را به دلیل پناهنده شدن در خاک وطن به سفارتخانه خارجی، از سلطنت خلع کردند.<ref name=":3" /> | جنگ در تهران بیش از ۵ روز ادامه نیافت و قوای مشروطه خواه موفق شد کنترل کامل شهر را در دست بگیرد. مجاهدان بلافاصله یک شورای عالی ۲۸ نفری تشکیل دادند و همان روز محمدعلی شاه را به دلیل پناهنده شدن در خاک وطن به سفارتخانه خارجی، از سلطنت خلع کردند.<ref name=":3" /> | ||
| خط ۱۳۲: | خط ۱۳۲: | ||
چندی بعد به ایتالیا رفت. مدتی در ایتالیا و گاهی در فراسه ساکن بود. اما به علت بیماری خونی و کلیه در در بهار سال ۱۹۲۵ میلادی در سن ۵۳ سالگی در شهر سن رمو ایتالیا درگذشت.<ref name=":1" /> | چندی بعد به ایتالیا رفت. مدتی در ایتالیا و گاهی در فراسه ساکن بود. اما به علت بیماری خونی و کلیه در در بهار سال ۱۹۲۵ میلادی در سن ۵۳ سالگی در شهر سن رمو ایتالیا درگذشت.<ref name=":1" /> | ||
مدفن وی در کربلاست.<ref>بانک اطلاعات رجال - [http://www.rijaldb.com/fa/6369/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF+%D8%B9%D9%84%DB%8C+%D8%B4%D8%A7%D9%87+%D9%82%D8%A7%D8%AC%D8%A7%D8%B1 محمد علی شاه قاجار]</ref> | |||
[ | |||
== آخرین وصیت محمدعلی شاه به پسرش احمدشاه == | |||
[[پرونده:محمدعلی شاه و همسرش ملکه جهان در تبعید.jpg|بندانگشتی|محمدعلی شاه و همسرش ملکه جهان در تبعید]] هنگامی که فاتحان تهران، محمدعلی شاه را روانه تبعید می‌کردند، پادشاه معزول به دلیل علاقه زیادی که به پسرش احمد شاه نصیحت کرد ثروت‌اندوزی را مهمترین اولویت زندگی خود قرار دهد. | |||
محمدعلی شاه پسر نوجوان خود را بسیار دوست می‌داشت و هنگامی که ناچار شد ترک وطن گوید پیشنهاد کرد فرزندش را همراه خود به تبعید ببرد؛ تعهد هم سپرده بود که وقتی به سن بلوغ رسید او را پس فرستد که بر تخت سلطنت نشیند. مذاکرات مفصلی با سران شورش به عمل آمد و عاقبت پسر مجبور شد در ایران بماند. | |||
خاطرات تلخ کودکی و خلع پدر از پادشاهی و تبعیدش به خارج، احمد شاه را به صورت آدمی بسیار بدبین و منفی درآورد که هیچ گونه دلبستگی واقعی به سرزمین اجدادی خود نداشت. مشغله فکری‌اش بیش از هر چیز گردآوری ثروت بود. | |||
پدرش به او نصیحت کرده بود مواظب تزلزل رای هموطنانش باشد، چه بسا که او را هم کنار گذارند. پس باید مکنتی به هم بزند و برای روز مبادا پول بیندوزد. | پدرش به او نصیحت کرده بود مواظب تزلزل رای هموطنانش باشد، چه بسا که او را هم کنار گذارند. پس باید مکنتی به هم بزند و برای روز مبادا پول بیندوزد. | ||
احمد شاه در نوجوانی شروع به احتکار غلات کرد. در اوایل ۱۹۱۹ در بورس پاریس به خرید و فروش سهام پرداخت. | احمد شاه در نوجوانی شروع به احتکار غلات کرد. در اوایل ۱۹۱۹ در بورس پاریس به خرید و فروش سهام پرداخت. | ||
مارلینگ وزیر مختار انگلیس دربارهٔ او گفته‌است:احمد شاه همواره امیدوار بود به ثروتی بادآورده در بورس پاریس دست یابد<ref>آی ایران - [http://www.akairan.com/maghalat-persia/maghalate-tarikhi/201210131911.html آخرین وصیت محمدعلی شاه قاجار]</ref> | مارلینگ وزیر مختار انگلیس دربارهٔ او گفته‌است: احمد شاه همواره امیدوار بود به ثروتی بادآورده در بورس پاریس دست یابد.<ref>آی ایران - [http://www.akairan.com/maghalat-persia/maghalate-tarikhi/201210131911.html آخرین وصیت محمدعلی شاه قاجار]</ref> | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||