دکتر محمد مصدق: تفاوت میان نسخه‌ها

درانتخابات دوره ششم که در تیر ۱۳۰۵ به پایان رسید، مصدق بار دیگر به نمایندگی از تهران انتخاب شد. در این مجلس نیز مصدق جز‌ء اقلیت مجلس بودند که با محکم شدن پایه‌های حکومت دیکتاتوری مخالفت می‌کردند. مصدق هنگام معرفی کابینه مستوفی‌الممالک با عضویت وثوق‌الدوله،‌ عاقد قراداد ۱۹۱۹ در آن کابینه مخالفت کرد و طی بیاناتی در مجلس او را خائن به ملت معرفی کرد.

 مصدق در دفاع از استقلال ایران، طرفدار سیاست «موازنه منفی» بود، یعنی مخالفت با دادن هرگونه امتیاز به بیگانگان، مبارزه با کاپیتولاسیون، مخالفت با تجدید امتیازهای بانک شاهنشاهی، شیلات شمال و غیره از این موارد بودند. او همجنین طرح قانون تحریم دادن امتیاز نفت را در مجلس به تصویب رساند. سپس با تشریح و تفهیم امضاء قراداد ۱۳۱۲ و مبارزه برای جلوگیری از تصویب لایحه قراداد الحاقی در سال ۱۳۲۹ زمینه ملی شدن صنعت نفت ایران را فراهم کرد.

از جمله اقدامات مصدق در سالهای بعد از شهریور ۲۰ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:  

دکتر مصدق علیرغم اینکه در دوره چهاردهم نماینده اول تهران بود، در دوره پانزدهم به نمایندگی انتخاب نشد؛ علت آن هم دخالت دولت قوام در انتخابات و جلوگیری از راهیابی مخالفان به مجلس بود. در انتخابات دوره شانزدهم نیز سیاست دولت و دربار جلوگیری از ورود مخالفان به مجلس بود که در پی آن دخالت‌های عناصر نظامی و وابسته به دربار و دولت؛ اعتراض مردم به خصوص تهران را در پی داشت. دکتر مصدق با آگاهی به این مسئله و به منظور مقابله با این دخالتها در صدد تشکیل یک جبهه متشکل از احزاب سیاسی و نیز افراد و جمعیتهای مختلف برامد. روز ۲۳ شهریور ۱۳۲۸ نمایندگان اقلیت مجلس پانزدهم و شماری از مدیران روزنامه‌های تهران در منزل دکتر مصدق گردآمدند. چندی بعد این تشکل به پیشنهاد دکتر فاطمی «جبهه‌ی ملی » نام گرفت و روز ۱۰ آبان جبهه‌ی ملی رسما موجودیت خود را اعلام کرد. روز ۲۵ بهمن ۱۳۲۸ انتخابات مجلس تهران خاتمه یافت و رهبران جبهه ملی در صدر لیست انتخابی تهران قرار گرفتند. همچنین دکتر مصدق به عنوان نماینده اول تهران انتخاب شد.

۲۵ تیر ۱۳۳۱ مصدق برای محدود کردن اختیارات شاه و جلوگیری از توطئه‌های عوامل دربار و مخالفان، ضمن معرفی کابینه خود به شاه که بعد از تشکیل مجلس هفدهم مجدداْ انتخاب شده بود، در خواست کرد، پست وزارت جنگ و اختیار انتصاب رییس ستاد ارتش و فرماندهان نیروهای سه‌گانه ارتش به نخست وزیر داده شود که شاه آنرا رد کرد. مصدق بلافاصله استعفا داد. روز ۲۶ تیر شاه قوام را به نخست وزیری انتخاب کرد. قوام طی بیانیه شدیداللحنی مخالفان را تهدید به سرکوب و برقراری حکومت نظامی کرد. از همان روز تظاهرات و اعتراضات گسترده‌ای شهرهای ایران را فرا گرفت. در نهایت صبح ۳۰ تیر ۱۳۳۱ انبوهی از مردم در تهران و شهرهای ایران به خیابانها ریختند و با «شعار زنده باد مصدق »، «یا مرگ یا مصدق»، « مرگ بر قوام» خواهان برکناری قوام و بازگشت مصدق شدند. قوام استعفا داد و مصدق دوباره نخست وزیر شد و شاه با درخواستهای مصدق موافقت کرد. از همان زمان توطئه‌ها بر علیه مصدق توسط عوامل دربار و وابستگان به سفارت انگلستان و طرفداران سیاستهای انگلستان شروع شد. در واقع این عوامل که از شازش ناپذیری مصدق ناامید شدند، از این پس به طور جدی‌تری ایده کودتا و سقوط دولت مصدق را دنبال کردند. در واقع بعد از روی کار آمدن آیزنهاور در آمریکا، انگلستان، آمریکا را نیز بر علیه مصدق همراه می‌کند و در نهایت پروژه موسوم به «آژاکس» برای کودتا و ساقط کردن مصدق با همکار سازمان سیا و ام آی۶ و عوامل دربار کلید می‌خورد. فرماندهی کودتا به کرمیت روزولت آمریکایی واگذار می‌شود. ابتدا در ۲۵ مرداد۱۳۳۲ طرح کودتا اجرا می‌شود که طرح لو رفته و تعدادی از عوامل آن دستگیر می‌شوند و شکست می‌خورد. در نهایت بار دیگر کودتا در۲۸ مرداد ۳۲ این بار با همکاری نیروهای نظامی و اراذل و اوباشی چون، شعبان جعفری و همینطور رهبران مذهبی چون، کاشانی و بهبهانی اجرا می‌شود و در بعد از ظهر همان‌روز با اشغال خانه دکتر مصدق کودتا پیروز شده و دولت دکتر مصدق سقوط می‌کند.

سرانجام در ۲۲شهریور ۱۳۳۲ شاه دستور محاکمه مصدق و سرتیپ تقی ریاحی رییس سابق ستاد ارتش را صادر کرد. سرتیپ حسین آزموده دادستان ارتش پس از سه هفته که ار بازداشت آنها می‌گذشت، قرار بازپرس را تأیید کرد. مصدق در دادگاه ضمن دفاع از خود، رژیم شاه را به محاکمه کشید و دولت کودتا را محکوم کرد.[[پرونده:دکتر مصدق در دوران تبعید در احمد آباد.JPG|بندانگشتی|دکتر محمد مصدق در دوران تبعید در احمد آباد|جایگزین=دکتر محمد مصدق در دوران تبعید در احمد آباد]]روز چهارشنبه ا مهر ۱۳۳۲ دادگاه ویژه عادی نظامی برای بازپرسی از مصدق و یاران او تشکیل شد و قرار بازداشت مصدق را به اتفاق آرا تأیید کرد. دادستان برای مصدق درخواست حکم اعدام کرده بود. اولین جلسه محاکمه مصدق روز یکشنبه ۱۷آبان ۳۲ در تالار آیینه سلطنت آباد- محل زندان مصدق، تشکیل گردید. وکیل تسخیری مصدق سرهنگ جلیل بزرگمهر بود و ریاست دادگاه را سرلشگر نصرالله مقبلی به عهده داشت. در پایان، دادگاه بدوی، مصدق را به ۳ سال حبس مجرد محکوم کرد. دکتر مصدق به این حکم اعتراض کرد و دادگاه تجدید نظر روز پنج شنبه ۱۹ فروردین ۱۳۳۳ تشکیل شد. دادگاه تجدید نظر نیز رأی به سه سال حبس مجرد دکتر مصدق داد. دکتر مصدق درخواست فرجام دیگری به دیوان عالی ارائه داد و در نهایت بعد از ۲۳ماه رأی قطعی سه سال حبس به وی ابلاغ شد. پس از تأیید حکم از طرف دیوان عالی دکتر مصدق دوران سه ساله زندان مجرد را در لشگر ۲ زرهی قصر گذراند. در این مدت تنها خانواده‌اش اجازه ملاقات با وی را داشتند. پس از پایان یافتن دوره زندان، در۱۳مرداد۱۳۳۵ به احمدآباد منتقل شد و تا اواسط بهمن ۱۳۴۵ که به علت شدت یافتن بیماری‌اش برای ادامه درمان در بیمارستان به تهران آمد، به مدت ۱۰ سال و پنج ماه در احمدآباد زیر نظر مأموران سازمان امنیت بود.

دکتر مصدق ۱۲ سال پیش در حال تبعید، در میان این قلعه و بیابان، چشم از جهان دوخت، ولی قبر او، مزار او، نام او، همه‌ی اینها برای دشمنان ملت وحشت‌ انگیز بود. چه سال هایی که گذشت، و مردم ما، ملت با وفای ما، ملت هوشیار ما، برای زیارت قبر او، برای زنده کردن نام و نهضت او، به سوی مزار او می آمدند، و پلیس و ماموران دژخیم و طاغوت، از زیارت کردن و فاتحه خواندن بالای او وحشت داشتند و همه راه‌ ها را به روی ما و همه‌ی ملت ما، در این گوشه بیابان می‌ بستند. چرا؟ مگر دکتر مصدق چه بود؟ دکتر مصدق خفته در خاک، چشم از جهان دوخته، چه وحشتی از او داشتند. دکتر مصدق مجموعه ای است، نام او، راه و روش او، از مبارزه بیش از نیم قرن ملت ایران. دکتر مصدق در پی نهضت‌ های پیش از خود و ادامه‌ی نهضت‌ های پس از وفاتش، حلقه‌ ای و واسطه‌ ای بود برای ادامه‌ی نهضت مردم ایران، علیه ظلم و استبداد و استعمار و استثمار. این نام و این مزار همیشه مورد توجه مردم ایران و دنیای آزاد و آزادیخواه بوده است و خواهد بود. امروز که ما در اطراف مزار او جمع شده‌ ایم، بیش از اجتماع ظاهری ما، باید مرکز اجتماع فکری، اندیشه‌ ای، انقلابی ملت‌ ما باشد»[[کاربر:Abbas/صفحه تمرین#cite note-3|[3]]] <ref>[https://www.enghelabe-eslami.com/component/content/article/21-didgagha/tarikhi/10664-2014-09-09-14-14-45.html انقلاب اسلام در هجرت]</ref>

همجنین مسعود رجوی سخنرانی کرد و گفت: « ٰبه نام خدا و به نام خلق قهرمان ایران و به‌نام رهبر فقیدی که در این‌جا آرمیده‌ است. رهبری استوار، سرسخت و سازش‌ناپذیر که نخستین بار درس مبارزه با استعمار را در مکتب او آموختیم. آن‌که در میهن خود غریب و در خانه‌اش در تبعید و در عین زنده بودن، چونان شهید به‌سر برد. از این‌رو جای آن است که بدواً خالصانه‌ترین درود انقلابی خود را نثار این آموزگار جنبشهای بزرگ ضداستعماری ملل اسیر و در زنجیر جهان کنیم؛ و همچنین درود بفرستیم به شهید پرافتخار، وزیر خارجه قهرمان دکتر محمد مصدق، شهید دکتر حسین فاطمی، قهرمان ملت ایران؛ و نیز درود بفرستیم به شهدای پرافتخار سی‌ام تیر… به همین مناسبت از کلمات تاریخی خود دکتر مصدق یاری می‌گیریم و درود بفرستیم باز هم به همه کسانی که به‌قول خود او «... در سیاست مملکت اهل سازش نیستند و تا آنجا که بتوانند مرد و مردانه می‌ایستند و یک‌دندگی به‌خرج می‌دهند...» و درود می‌فرستیم باز هم به کسانی که بقول خود ایشان «....در راه آزادی و استقلال ایران عزیز از همه چیز خود می‌گذرند...».[[کاربر:Abbas/صفحه تمرین#cite note-4|[4]]] <ref>[https://www.mojahedin.org/i/%D9%85%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF-%D8%B1%D8%AC%D9%88%DB%8C-%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AF%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C#111 سخنرانی مسعود رجوی بر مزار دکتر مصدق]</ref>