۵٬۹۰۸
ویرایش
کاربر:Khosro/صفحه تمرین گورستان خاوران: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
(اصلاح نویسه‌های عربی، اصلاح سجاوندی، اصلاح املا) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
| caption = | | caption = | ||
| date = | | date = | ||
| place = تهران | | place = شهر تهران؛ | ||
جنوب شرقی تهران | |||
| coordinates = | | coordinates = | ||
| causes = | | causes = | ||
| خط ۳۳: | خط ۳۵: | ||
| notes = | | notes = | ||
| sidebox = | | sidebox = | ||
}}'''گورستان خاوران ،''' نام گورستانی است در جنوب شرق تهران که به آن گلزار خاوران نیز می‌گویند. خاوران محل مدفن قتل‌عام شدگان زندانیان سیاسی در '''[[قتل‌عام ۶۷|تابستان ۱۳۶۷]]'''، است که به صورت دسته‌جمعی اعدام شده‌اند. مساحت گورستان خاوران محوطه‌ای است در ابعاد حدود ۳۰ متر در ۶۰ متر که در واقع محوطه‌ای یک‌پارچه خاک و کلوخ است که دورتادورش را میله‌های آهنین کشیده‌اند. خانواده‌های اعدام شدگان اجازه‌ی گذاشتن سنگ قبر و یا کاشتن درخت را ندارند؛ و محل احتمالی قبرها را با تکه‌ای آجر سنگ‌چین یا شن‌های رنگی نشانه‌گذاری کرده‌اند. گورستان خاوران یکی از مستندات کشتار جمعی زندانیان سیاسی در تابستان سال ۱۳۶۷، به‌شمار می‌رود. اعدام گسترده و دسته‌جمعی هزاران زندانی سیاسی با فتوای '''[[روح‌الله خمینی]]'''، در اوایل مردادماه آغاز شد. بر اساس این حکم و فتوا در تهران، زندانیان سیاسی که سرموضع بودند بر اساس تشخیص هیئت سه نفره‌ای شامل: حسینعلی نیری، قاضی شرع؛ '''[[مصطفی پورمحمدی]]'''، نماینده '''[[وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی|وزارت اطلاعات]]''' و مرتضی اشراقی، دادستان تهران به جوخه‌های اعدام سپرده می‌شدند؛ و در زندان‌های شهرهای دیگر، صدور حکم اعدام زندانیان سیاسی بر عهده‌ی یک هیئت سه نفره شامل: قاضی شرع، دادستان یا دادیار انقلاب و نماینده‌ی وزارت اطلاعات بود. این اعدام‌ها شامل اعضا و هواداران '''[[سازمان مجاهدین خلق ایران]]''' و سازمان‌های سیاسی چپگرا بودند. آیت‌الله منتظری که نایب و قائم مقام خمینی بود، این کشتارهای جمعی را محکوم کرد و گفت که در آینده، شما را جزو جنایت‌کاران در تاریخ می‌نویسند. براساس اطلاعات جنبش دادخواهی، بیش از ۳۰ هزار زندانی سیاسی مجاهدین خلق و برخی از گروه‌های مارکسیست و چپگرا، به فرمان روح‌الله خمینی قتل‌عام شدند. بسیاری از این زندانیان سیاسی در گورهای دسته‌جمعی مانند گورستان خاوران بدون ثبت نام و احراز هویت‌شان دفن شده‌اند. این گورستان به صورت نمادی از جنبش دادخواهی درآمده است. گورستان خاوران یک سند زنده از جنایات رژیم ایران در قتل‌عام تابستان ۱۳۶۷، است. صدها گور دسته‌جمعی دیگر مانند خاوران در سراسر ایران وجود دارد که هنوز بسیاری از آن‌ها ناشناخته مانده‌اند. کشف گورهای دسته‌جمعی اعدام‌شدگان که به گونه‌ی تلنبارشده روی هم و بدون کفن، و در حالی که هنوز لباس بر تن داشتند، به بخشی از سردرگمی خانواده‌ها در رابطه با محل دفن اعدام‌شدگان پاسخ داد. | }}'''گورستان خاوران ،''' نام گورستانی است در جنوب شرق تهران که به آن گلزار خاوران نیز می‌گویند. خاوران محل مدفن قتل‌عام شدگان زندانیان سیاسی در '''[[قتل‌عام ۶۷|تابستان ۱۳۶۷]]'''، است که به صورت دسته‌جمعی اعدام شده‌اند. مساحت گورستان خاوران محوطه‌ای است در ابعاد حدود ۳۰ متر در ۶۰ متر که در واقع محوطه‌ای یک‌پارچه خاک و کلوخ است که دورتادورش را میله‌های آهنین کشیده‌اند. خانواده‌های اعدام شدگان اجازه‌ی گذاشتن سنگ قبر و یا کاشتن درخت را ندارند؛ و محل احتمالی قبرها را با تکه‌ای آجر سنگ‌چین یا شن‌های رنگی نشانه‌گذاری کرده‌اند. گورستان خاوران یکی از مستندات کشتار جمعی زندانیان سیاسی در تابستان سال ۱۳۶۷، به‌شمار می‌رود. اعدام گسترده و دسته‌جمعی هزاران زندانی سیاسی با فتوای '''[[روح‌الله خمینی]]'''، در اوایل مردادماه آغاز شد. بر اساس این حکم و فتوا در تهران، زندانیان سیاسی که سرموضع بودند بر اساس تشخیص هیئت سه نفره‌ای شامل: حسینعلی نیری، قاضی شرع؛ '''[[مصطفی پورمحمدی]]'''، نماینده '''[[وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی|وزارت اطلاعات]]''' و مرتضی اشراقی، دادستان تهران به جوخه‌های اعدام سپرده می‌شدند؛ و در زندان‌های شهرهای دیگر، صدور حکم اعدام زندانیان سیاسی بر عهده‌ی یک هیئت سه نفره شامل: قاضی شرع، دادستان یا دادیار انقلاب و نماینده‌ی وزارت اطلاعات بود. این اعدام‌ها شامل اعضا و هواداران '''[[سازمان مجاهدین خلق ایران]]''' و سازمان‌های سیاسی چپگرا بودند. آیت‌الله منتظری که نایب و قائم مقام خمینی بود، این کشتارهای جمعی را محکوم کرد و گفت که در آینده، شما را جزو جنایت‌کاران در تاریخ می‌نویسند. براساس اطلاعات جنبش دادخواهی، بیش از ۳۰ هزار زندانی سیاسی مجاهدین خلق و برخی از گروه‌های مارکسیست و چپگرا، به فرمان روح‌الله خمینی قتل‌عام شدند. بسیاری از این زندانیان سیاسی در گورهای دسته‌جمعی مانند گورستان خاوران بدون ثبت نام و احراز هویت‌شان دفن شده‌اند. این گورستان به صورت نمادی از جنبش دادخواهی درآمده است. گورستان خاوران یک سند زنده از جنایات رژیم ایران در قتل‌عام تابستان ۱۳۶۷، است. صدها گور دسته‌جمعی دیگر مانند خاوران در سراسر ایران وجود دارد که هنوز بسیاری از آن‌ها ناشناخته مانده‌اند. کشف گورهای دسته‌جمعی اعدام‌شدگان که به گونه‌ی تلنبارشده روی هم و بدون کفن، و در حالی که هنوز لباس بر تن داشتند، به بخشی از سردرگمی خانواده‌ها در رابطه با محل دفن اعدام‌شدگان پاسخ داد. خاوران سیاه‌ترین فصل کتاب نقض حقوق بشر در تاریخ معاصر ایران است. تا کنون گزارش‌های مختلفی از تلاش حکومت ایران برای تخریب قبرهای اعدام‌شدگان سال ۱۳۶۷، منتشر شده است. اخیراً نیز، یعنی در اردیبهشت سال ۱۴۰۰، به دنبال انتشار خبرهایی مبنی بر طرح نظام جمهوری اسلامی ایران، برای تخریب گورستان خاوران از طریق کندن قبرهای جدید مربوط به بهاییان در این گورستان، موج گسترده‌ای از اعتراضات نسبت به این اقدام غیرانسانی براه افتاده‌است. '''[[شورای ملی مقاومت ایران]]'''، که اصلی‌ترین نیروی مخالف رژیم ایران است، با ا نتشار فراخوان بین‌المللی خواهان محکومیت نابودی و از بین بردن مزار شهیدان قتل‌عام زندانیان سیاسی در سال ۱۳۶۷، شد. | ||
== موقعیت گورستان خاوران == | == موقعیت گورستان خاوران == | ||
[[پرونده:موقعیت خاو.JPG|بندانگشتی|220x220پیکسل|نقشه مختصات خاوران]] | |||
از سه راه افسریه که در جنوب شرق تهران واقع شده است، به طرف بلوار امام رضا که اول جاده‌ی تهران مشهد است، پانزده یا شانزده کیلومتر جلوتر در سمت چپ، چند گورستان وجود دارد که مربوط به اقلیت‌های مذهبی است. اولین گورستان به هندی‌ها تعلق دارد، گورستان بعدی مربوط به مسیحیان است؛ و بعداز آن، گورستانی وجود دارد که به گورستان خاوران معروف شده است. گورستان خاوران در قدیم، فقط محل دفن بهاییان بود، اما اکنون بخشی از آن به عنوان مدفن قتل‌عام شدگان زندانیان سیاسی در تابستان ۱۳۶۷، است که به صورت دسته‌جمعی اعدام شده‌اند. بخشی از مدفون شدگان نیز مربوط به اعدامی‌های سال‌های پیش از آن است. مساحت گورستان خاوران که قتل‌عام شدگان تابستان سال ۱۳۶۷، در آن دفن شده‌اند، محوطه‌ای است در ابعاد حدود ۳۰ متر در ۶۰ متر که در واقع چیزی جز زمینی خاکی نیست.<ref name=":0">[https://www.bbc.com/persian/iran/story/2005/09/050902_mf_cemetery گورستان خاوران؛ مدفن بی‌نام و نشان اعدامیان - سایت بی‌بی‌سی فارسی]</ref> | از سه راه افسریه که در جنوب شرق تهران واقع شده است، به طرف بلوار امام رضا که اول جاده‌ی تهران مشهد است، پانزده یا شانزده کیلومتر جلوتر در سمت چپ، چند گورستان وجود دارد که مربوط به اقلیت‌های مذهبی است. اولین گورستان به هندی‌ها تعلق دارد، گورستان بعدی مربوط به مسیحیان است؛ و بعداز آن، گورستانی وجود دارد که به گورستان خاوران معروف شده است. گورستان خاوران در قدیم، فقط محل دفن بهاییان بود، اما اکنون بخشی از آن به عنوان مدفن قتل‌عام شدگان زندانیان سیاسی در تابستان ۱۳۶۷، است که به صورت دسته‌جمعی اعدام شده‌اند. بخشی از مدفون شدگان نیز مربوط به اعدامی‌های سال‌های پیش از آن است. مساحت گورستان خاوران که قتل‌عام شدگان تابستان سال ۱۳۶۷، در آن دفن شده‌اند، محوطه‌ای است در ابعاد حدود ۳۰ متر در ۶۰ متر که در واقع چیزی جز زمینی خاکی نیست.<ref name=":0">[https://www.bbc.com/persian/iran/story/2005/09/050902_mf_cemetery گورستان خاوران؛ مدفن بی‌نام و نشان اعدامیان - سایت بی‌بی‌سی فارسی]</ref> | ||
| خط ۴۱: | خط ۴۴: | ||
== خاوران سند جنایت == | == خاوران سند جنایت == | ||
[[پرونده:در اصلی خاو ۸۷ بسته.JPG|بندانگشتی|226x226پیکسل|در اصلی خاوران که در سال ۸۷ بسته شده است.]] | |||
گورستان خاوران یکی از مستندات کشتار جمعی زندانیان سیاسی در تابستان سال ۱۳۶۷، به‌شمار می‌رود؛ و اعضای خانواده‌های اعدام‌شدگان آن زمان در تهران به مناسبت‌های مختلف ازجمله سالگرد این اعدام‌های سیاسی، برای گرامی‌داشت یاد آن‌ها، به آن‌جا می‌رفتند. در سال ۱۳۸۷، شماری از اعضای خانواده‌های دفن‌شدگان در گورستان خاوران، خاک‌برداری در این قطعه و کاشت درخت در آن‌جا را افشا کردند. این اقدام نظام جمهوری اسلامی ایران در واقع تلاشی برای از بین بردن اسناد باقی‌مانده از اعدام‌های تابستان ۱۳۶۷، محسوب می‌شود.<ref name=":2">[https://www.independentpersian.com/node/141066/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C/%D8%A2%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D9%82%D8%A8%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF-% آماده‌سازی گورهای جدید در محل گور جمعی اعدام شدگان ۶۷ - سایت ایندی پندنت فارسی]</ref> | گورستان خاوران یکی از مستندات کشتار جمعی زندانیان سیاسی در تابستان سال ۱۳۶۷، به‌شمار می‌رود؛ و اعضای خانواده‌های اعدام‌شدگان آن زمان در تهران به مناسبت‌های مختلف ازجمله سالگرد این اعدام‌های سیاسی، برای گرامی‌داشت یاد آن‌ها، به آن‌جا می‌رفتند. در سال ۱۳۸۷، شماری از اعضای خانواده‌های دفن‌شدگان در گورستان خاوران، خاک‌برداری در این قطعه و کاشت درخت در آن‌جا را افشا کردند. این اقدام نظام جمهوری اسلامی ایران در واقع تلاشی برای از بین بردن اسناد باقی‌مانده از اعدام‌های تابستان ۱۳۶۷، محسوب می‌شود.<ref name=":2">[https://www.independentpersian.com/node/141066/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C/%D8%A2%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D9%82%D8%A8%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF-% آماده‌سازی گورهای جدید در محل گور جمعی اعدام شدگان ۶۷ - سایت ایندی پندنت فارسی]</ref> | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۸: | ||
== [[قتل‌عام ۶۷|قتل‌عام تابستان ۱۳۶۷]] == | == [[قتل‌عام ۶۷|قتل‌عام تابستان ۱۳۶۷]] == | ||
[[پرونده:خاو3.JPG|بندانگشتی|قتل‌عام ۳۰ هزار زندانی سیاسی در تابستان ۱۳۶۷]] | |||
در سال ۱۳۶۷، اخبار پایان جنگ و احتمال مرگ '''[[روح‌الله خمینی]]''' بیش از پیش شدت گرفته بود؛ و در چنین شرایطی با نزدیک بودن پایان دوران محکومیت شمار زیادی از زندانیان سیاسی، نگرانی‌هایی مقامات حکومتی از آزادی این زندانیان به عنوان نیروهای بالقوه برای سازماندهی مخالفان، وجود داشت. | در سال ۱۳۶۷، اخبار پایان جنگ و احتمال مرگ '''[[روح‌الله خمینی]]''' بیش از پیش شدت گرفته بود؛ و در چنین شرایطی با نزدیک بودن پایان دوران محکومیت شمار زیادی از زندانیان سیاسی، نگرانی‌هایی مقامات حکومتی از آزادی این زندانیان به عنوان نیروهای بالقوه برای سازماندهی مخالفان، وجود داشت. | ||
| خط ۷۳: | خط ۷۸: | ||
=== خاوران سند زنده‌ی یک جنایت === | === خاوران سند زنده‌ی یک جنایت === | ||
[[پرونده:خاو8.JPG|بندانگشتی|235x235پیکسل|گورستان خاوران سند جنایت]] | |||
براساس اطلاعات جنبش دادخواهی، بیش از ۳۰ هزار زندانی سیاسی مجاهدین خلق و برخی از گروه‌های مارکسیست و چپگرا، به فرمان روح‌الله خمینی قتل‌عام شدند. بسیاری از این زندانیان سیاسی در گورهای دسته‌جمعی مانند گورستان خاوران بدون ثبت نام و احراز هویت‌شان دفن شده‌اند. این گورستان به صورت نمادی از جنبش دادخواهی درآمده است. گورستان خاوران یک سند زنده از جنایات رژیم ایران در قتل‌عام تابستان ۱۳۶۷، است. صدها گور دسته‌جمعی دیگر مانند خاوران در سراسر ایران وجود دارد که هنوز بسیاری از آن‌ها ناشناخته مانده‌اند.<ref>[https://fa.iranfreedom.org/%d8%aa%d8%ae%d8%b1%db%8c%d8%a8-%d8%ae%d8%a7%d9%88%d8%b1%d8%a7%d9%86%d8%9b-%d8%a7%d9%86%da%a9%d8%a7%d8%b1-%d9%82%d8%aa%d9%84%e2%80%8c%d8%b9%d8%a7%d9%85-%db%b6%db%b7-%db%8c%d8%a7-%d9%81%d8%b1%d8%a7/ تخریب خاوران؛ انکار قتل‌عام ۶۷ یا فرار از عدالت؟ - سایت ایران آزادی]</ref> | براساس اطلاعات جنبش دادخواهی، بیش از ۳۰ هزار زندانی سیاسی مجاهدین خلق و برخی از گروه‌های مارکسیست و چپگرا، به فرمان روح‌الله خمینی قتل‌عام شدند. بسیاری از این زندانیان سیاسی در گورهای دسته‌جمعی مانند گورستان خاوران بدون ثبت نام و احراز هویت‌شان دفن شده‌اند. این گورستان به صورت نمادی از جنبش دادخواهی درآمده است. گورستان خاوران یک سند زنده از جنایات رژیم ایران در قتل‌عام تابستان ۱۳۶۷، است. صدها گور دسته‌جمعی دیگر مانند خاوران در سراسر ایران وجود دارد که هنوز بسیاری از آن‌ها ناشناخته مانده‌اند.<ref>[https://fa.iranfreedom.org/%d8%aa%d8%ae%d8%b1%db%8c%d8%a8-%d8%ae%d8%a7%d9%88%d8%b1%d8%a7%d9%86%d8%9b-%d8%a7%d9%86%da%a9%d8%a7%d8%b1-%d9%82%d8%aa%d9%84%e2%80%8c%d8%b9%d8%a7%d9%85-%db%b6%db%b7-%db%8c%d8%a7-%d9%81%d8%b1%d8%a7/ تخریب خاوران؛ انکار قتل‌عام ۶۷ یا فرار از عدالت؟ - سایت ایران آزادی]</ref> | ||
| خط ۷۸: | خط ۸۴: | ||
=== کشف گورهای دسته‌جمعی در خاوران === | === کشف گورهای دسته‌جمعی در خاوران === | ||
[[پرونده:خاو5.JPG|بندانگشتی|273x273پیکسل|کشف و افشای گورهای دسته‌جمعی در خاوران]] | |||
اواخر آبان و اوایل آذرماه ۱۳۶۷، به تدریج از دادستانی انقلاب یا زندان اوین با بسیاری از خانواده‌های زندانیان سیاسی تماس گرفتند؛ و خبر اعدام فرزندان‌شان را به آن‌ها اعلام کردند. اعلام خبر اعدام به صورت فردی و با تهدیدهای بسیار شدید، مبنی بر ممنوعیت برگزاری هرگونه مراسم عزاداری به خانواده‌ها ابلاغ می‌شد. با این وجود مقامات مسئول حکومتی از دادن هرگونه اطلاعاتی درباره‌ی محل دفن اعدام‌شدگان خودداری می‌کردند. در واقع شناسایی گورستان خاوران به عنوان محل دفن بسیاری از زندانیان سیاسی اعدام‌شده در زندان‌های تهران، به دلیل تلاش و پیگیری خانواده‌های قربانیان جهت کشف حقیقت درباره‌ی محل دفن فرزندان‌شان بود. | اواخر آبان و اوایل آذرماه ۱۳۶۷، به تدریج از دادستانی انقلاب یا زندان اوین با بسیاری از خانواده‌های زندانیان سیاسی تماس گرفتند؛ و خبر اعدام فرزندان‌شان را به آن‌ها اعلام کردند. اعلام خبر اعدام به صورت فردی و با تهدیدهای بسیار شدید، مبنی بر ممنوعیت برگزاری هرگونه مراسم عزاداری به خانواده‌ها ابلاغ می‌شد. با این وجود مقامات مسئول حکومتی از دادن هرگونه اطلاعاتی درباره‌ی محل دفن اعدام‌شدگان خودداری می‌کردند. در واقع شناسایی گورستان خاوران به عنوان محل دفن بسیاری از زندانیان سیاسی اعدام‌شده در زندان‌های تهران، به دلیل تلاش و پیگیری خانواده‌های قربانیان جهت کشف حقیقت درباره‌ی محل دفن فرزندان‌شان بود. | ||
| خط ۸۵: | خط ۹۲: | ||
== گواهی شاهدان == | == گواهی شاهدان == | ||
فروغ تاجبخش معروف به مادر لطفی، یکی از نخستین شاهدان گور دسته‌جمعی و اجساد دفن‌شده در گورستان خاوران بود؛ که این گور دسته‌جمعی در کنار قبر فرزندش کشف شده بود. او یکی از مادرانی است که تلاش فراوانی برای مستند کردن و اطلاع‌رسانی و افشاگری درباره‌ی آن کرد. این مادر درباره‌ی نخستین مواجه‌اش با این گور دسته‌جمعی می‌گوید:<blockquote>«… روز چهلم انوش شد. رفتیم و گل گذاشتیم. یک دفعه خواهر من گفت: ای وای این دست چیه اونجا افتاده؟ برگشتیم و نگاه کردیم و دیدیم بله، دستی از خاک بیرون زده است. جوان‌ها را سطحی خاک کرده بودند. همه زن‌ها داد زدند. فردی با خودش دوربین آورده بود، تا دید شرایط این‌طوری شده و مادرها داد می‌زنند، عکس گرفت. خود من پیکر تعدادی از جوان‌ها را دیدم، جوانی که تیری در پیشانی‌اش زده شده بود. بعد سریع، ماشین گشت آمد. دوربین را قایم کردند. بعدها شنیدم که یک روز صبح با پروژکتور آمده‌اند و عکس گرفته‌اند. اما سری اول مربوط به همان روز بود که به دست کسانی که می‌خواستند ببینند، رسید.»</blockquote>مادر شریفی که پسرش فرزین شریفی در سال ۱۳۶۰، اعدام و در خاوران دفن شد، یکی دیگر از شاهدان کشف گورهای دسته‌جمعی در خاوران است که این گور را در نزدیکی محل دفن انوشیروان لطفی، فرامرز صوفی و سعید آذرنگ دیده است. او در این باره می‌گوید:<blockquote>«اولین کسی که دید من بودم و یک عده دیگر از مادرها، ما دیدیم که چیزی مانند یک پای سگ آنجاست. با چنگ و دست خاک را عقب زدیم، یکی با پیراهن چهارخانه را دیدیم، خواهر یکی از کشته‌شدگان که پیراهن چهارخانه‌ای برای برادرش دوخته بود، یک‌هو گفت وای وای این برادر من است، خانم لطفی هم او را می‌شناخت. سر این یکی کنار پای او، پای او با سر این، بعد همه گفتیم باید صبح زود با بیل و وسایل بیاییم که این‌جا را خوب بشکافیم و ببینیم چیست. البته من صبح زود نتوانستم بروم، عده‌ای جوان، صبح زود با دستکش و بیل می‌روند و می‌بینند تعداد زیادی پلیس آنجاست و همه را تهدید می‌کنند و نمی‌گذارند که بیشتر از این گور دسته‌جمعی را شناسایی کنند، ولی دیگر آن‌جا معروف شده بود و همه می‌دانستیم که گوری دسته‌جمعی است و هر وقت می‌رفتیم برای آن‌ها هم گل می‌گذاشتیم.»</blockquote>یکی دیگر از خانواده‌های اعدام‌شدگان می‌گوید که یک بار صبح ساعت هفت که رفتیم گورستان خاوران و در جایی که یک کانال کنده بودند، دیدیم که پارچه‌ی پیراهن زده بود بیرون و نوک انگشتان یک جسد بیرون بود. کانال خیلی عمیق نبود؛ و انگار خیلی با عجله خاک کرده بودند. خاک را زدیم کنار، بچه‌ها را دیدیم که روی هم خاک کرده بودند. خاک‌هایی که روی آن گور ریخته شده بود، تازه بود؛ و اجساد سالم و خون‌آلود داخل گور، حاکی از تازه بودن گور و وقوع اعدام‌ها در روزهای نزدیک به کشف آن گور دسته‌جمعی بود. نخستین عکس‌هایی که از گورهای دسته‌جمعی گورستان خاوران منتشر شد، عکس‌هایی است که از همین گور دسته‌جمعی گرفته شده است. این عکس‌ها در آبان‌ماه ۱۳۶۷، پیش از کشف گور دسته‌جمعی مربوط به اعدام‌شدگان تابستان سال ۱۳۶۷، و در زمانی‌که هنوز خبر اعدام زندانیان سیاسی به همه‌ی خانواده‌های قربانیان اعلام نشده بود، در خارج از ایران منتشر شد.<ref name=":1" /> | فروغ تاجبخش معروف به مادر لطفی، یکی از نخستین شاهدان گور دسته‌جمعی و اجساد دفن‌شده در گورستان خاوران بود؛ که این گور دسته‌جمعی در کنار قبر فرزندش کشف شده بود. او یکی از مادرانی است که تلاش فراوانی برای مستند کردن و اطلاع‌رسانی و افشاگری درباره‌ی آن کرد. این مادر درباره‌ی نخستین مواجه‌اش با این گور دسته‌جمعی می‌گوید:<blockquote>«… روز چهلم انوش شد. رفتیم و گل گذاشتیم. یک دفعه خواهر من گفت: ای وای این دست چیه اونجا افتاده؟ برگشتیم و نگاه کردیم و دیدیم بله، دستی از خاک بیرون زده است. جوان‌ها را سطحی خاک کرده بودند. همه زن‌ها داد زدند. فردی با خودش دوربین آورده بود، تا دید شرایط این‌طوری شده و مادرها داد می‌زنند، عکس گرفت. خود من پیکر تعدادی از جوان‌ها را دیدم، جوانی که تیری در پیشانی‌اش زده شده بود. بعد سریع، ماشین گشت آمد. دوربین را قایم کردند. بعدها شنیدم که یک روز صبح با پروژکتور آمده‌اند و عکس گرفته‌اند. اما سری اول مربوط به همان روز بود که به دست کسانی که می‌خواستند ببینند، رسید.»</blockquote> | ||
[[پرونده:خاو9.JPG|بندانگشتی|241x241پیکسل|گورستان خاوران]] | |||
مادر شریفی که پسرش فرزین شریفی در سال ۱۳۶۰، اعدام و در خاوران دفن شد، یکی دیگر از شاهدان کشف گورهای دسته‌جمعی در خاوران است که این گور را در نزدیکی محل دفن انوشیروان لطفی، فرامرز صوفی و سعید آذرنگ دیده است. او در این باره می‌گوید:<blockquote>«اولین کسی که دید من بودم و یک عده دیگر از مادرها، ما دیدیم که چیزی مانند یک پای سگ آنجاست. با چنگ و دست خاک را عقب زدیم، یکی با پیراهن چهارخانه را دیدیم، خواهر یکی از کشته‌شدگان که پیراهن چهارخانه‌ای برای برادرش دوخته بود، یک‌هو گفت وای وای این برادر من است، خانم لطفی هم او را می‌شناخت. سر این یکی کنار پای او، پای او با سر این، بعد همه گفتیم باید صبح زود با بیل و وسایل بیاییم که این‌جا را خوب بشکافیم و ببینیم چیست. البته من صبح زود نتوانستم بروم، عده‌ای جوان، صبح زود با دستکش و بیل می‌روند و می‌بینند تعداد زیادی پلیس آنجاست و همه را تهدید می‌کنند و نمی‌گذارند که بیشتر از این گور دسته‌جمعی را شناسایی کنند، ولی دیگر آن‌جا معروف شده بود و همه می‌دانستیم که گوری دسته‌جمعی است و هر وقت می‌رفتیم برای آن‌ها هم گل می‌گذاشتیم.»</blockquote>یکی دیگر از خانواده‌های اعدام‌شدگان می‌گوید که یک بار صبح ساعت هفت که رفتیم گورستان خاوران و در جایی که یک کانال کنده بودند، دیدیم که پارچه‌ی پیراهن زده بود بیرون و نوک انگشتان یک جسد بیرون بود. کانال خیلی عمیق نبود؛ و انگار خیلی با عجله خاک کرده بودند. خاک را زدیم کنار، بچه‌ها را دیدیم که روی هم خاک کرده بودند. خاک‌هایی که روی آن گور ریخته شده بود، تازه بود؛ و اجساد سالم و خون‌آلود داخل گور، حاکی از تازه بودن گور و وقوع اعدام‌ها در روزهای نزدیک به کشف آن گور دسته‌جمعی بود. نخستین عکس‌هایی که از گورهای دسته‌جمعی گورستان خاوران منتشر شد، عکس‌هایی است که از همین گور دسته‌جمعی گرفته شده است. این عکس‌ها در آبان‌ماه ۱۳۶۷، پیش از کشف گور دسته‌جمعی مربوط به اعدام‌شدگان تابستان سال ۱۳۶۷، و در زمانی‌که هنوز خبر اعدام زندانیان سیاسی به همه‌ی خانواده‌های قربانیان اعلام نشده بود، در خارج از ایران منتشر شد.<ref name=":1" /> | |||
یکی از افرادی که موقع عکس گرفتن و فیلم‌برداری از گور دسته‌جمعی در خاوران حضور داشته است، می‌گوید:<blockquote>«روز پنجشنبه ششم مرداد در مراسم خانه مادر آذرنگ شرکت داشتیم. جمعه هفتم مرداد ساعت شش صبح به اتفاق مرد جوانی که در مراسم فرامرز صوفی با او آشنا شده بودم و یکی از همسران شهدا، سه نفری به خاوران رفتیم. تپه مانندی از خاک تازه توجه ما را جلب کرد. من کمی خاک را عقب زدم و خیلی زود به یک پا برخوردم. هیجان‌زده و ترسناک خاک‌ها را پس زدیم و تا روی سینه هیچ نشانه‌ای از علت مرگ مثل تیریاران پیدا نکردیم. به سر که رسیدیم صورت را کاملاً کبود یافتیم که تازه فهمیدیم بچه‌ها دار زده شده‌اند. به همین ترتیب چهار بدن درهم پیچیده شده را یافتیم که سومی کفن پوش بود و روی چشمهایش پنبه گذاشته بودند. بقیه لباس عادی به تن داشتند. من سر یکی از آن‌ها را با دستم بالا آوردم و مرد جوان همراه ما چندین عکس گرفت. متأسفانه در همین زمان یک پاترول پاسداران وارد شد، که ما ناچار به پراکنده شدن شدیم. حدود ساعت هشت بود…»<ref>[https://www.zeitoons.com/86664 تلاش برای فراموشی خاوران - سایت زیتون]</ref> </blockquote> | یکی از افرادی که موقع عکس گرفتن و فیلم‌برداری از گور دسته‌جمعی در خاوران حضور داشته است، می‌گوید:<blockquote>«روز پنجشنبه ششم مرداد در مراسم خانه مادر آذرنگ شرکت داشتیم. جمعه هفتم مرداد ساعت شش صبح به اتفاق مرد جوانی که در مراسم فرامرز صوفی با او آشنا شده بودم و یکی از همسران شهدا، سه نفری به خاوران رفتیم. تپه مانندی از خاک تازه توجه ما را جلب کرد. من کمی خاک را عقب زدم و خیلی زود به یک پا برخوردم. هیجان‌زده و ترسناک خاک‌ها را پس زدیم و تا روی سینه هیچ نشانه‌ای از علت مرگ مثل تیریاران پیدا نکردیم. به سر که رسیدیم صورت را کاملاً کبود یافتیم که تازه فهمیدیم بچه‌ها دار زده شده‌اند. به همین ترتیب چهار بدن درهم پیچیده شده را یافتیم که سومی کفن پوش بود و روی چشمهایش پنبه گذاشته بودند. بقیه لباس عادی به تن داشتند. من سر یکی از آن‌ها را با دستم بالا آوردم و مرد جوان همراه ما چندین عکس گرفت. متأسفانه در همین زمان یک پاترول پاسداران وارد شد، که ما ناچار به پراکنده شدن شدیم. حدود ساعت هشت بود…»<ref>[https://www.zeitoons.com/86664 تلاش برای فراموشی خاوران - سایت زیتون]</ref> </blockquote> | ||
== پیشینه‌ی تلاش برای تخریب خاوران == | == پیشینه‌ی تلاش برای تخریب خاوران == | ||
[[پرونده:مقام‌های حکومت حتی اجازه کاشتن گل یا درختی به یاد اعدام شدگان را نمی‌دهند.jpg|بندانگشتی|240x240پیکسل|برهوت خاوران]] | |||
تا کنون گزارش‌های مختلفی از تلاش حکومت ایران برای تخریب قبرهای اعدام‌شدگان سال ۱۳۶۷، منتشر شده است. | تا کنون گزارش‌های مختلفی از تلاش حکومت ایران برای تخریب قبرهای اعدام‌شدگان سال ۱۳۶۷، منتشر شده است. | ||
| خط ۱۰۶: | خط ۱۱۶: | ||
=== تخریب خاوران در سال ۱۳۸۷ === | === تخریب خاوران در سال ۱۳۸۷ === | ||
[[پرونده:خاوران، پس از تخریب دی‌ماه ۱۳۸۷،.jpg|بندانگشتی|240x240پیکسل|خاوران پس از تخریب دی‌ماه ۱۳۸۷]] | |||
در دی‌ماه ۱۳۸۷، گورستان خاوران بار دیگر به بهانه‌ی طرح - توسعه و سازماندهی گورستان اقلیت‌های مذهبی- تخریب شد. | در دی‌ماه ۱۳۸۷، گورستان خاوران بار دیگر به بهانه‌ی طرح - توسعه و سازماندهی گورستان اقلیت‌های مذهبی- تخریب شد. | ||