مظفرالدین شاه: تفاوت میان نسخه‌ها

مظفرالدین‌شاه پسر چهارم ناصرالدین‌شاه و فرزند شکوه‌السلطنه بود. وی چهل سال حاکم آذربایجان بود و در ۵سالگی به ولیعهدی برگزیده شد. او که در ۳ فروردین ۱۲۳۲ خورشیدی در تهران به دنیا آمد، چهارمین فرزند ناصرالدین‌شاه بود؛ اما چون دو برادر بزرگ‌ترش در خردسالی درگذشتند و مادر برادر سوم یعنی مسعودمیرزا ظل‌السلطان از خانوادهٔ شاهی نبود، ولایتعهدی را ازآن خود کرد. ۴ساله بود که به خدمت رضاقلی‌خان هدایت به آذربایجان فرستاده شد و یک‌سال بعد به ولیعهدی رسید.<ref name=":1">راهنمای سکه‌های ایران - [https://www.sekeha.com/mechanical-coins/مظفرالدین-شاه-قاجار-ماشینی.html مظفرالدین شاه قاجار]</ref>

قبل از اینکه وی به عنوان ولیعهد انتخاب شود پدرش سه تن دیگر از اولاد ذکور خود را به ولیعهدی انقلاب کرد که هرسه در کودکی از دنیا رفتند و تنها اولاد ذکور مظفرالدین میرزا بود که درسن ۴ سالگی به ولیعهدی انتخاب شد و تحت سرپرستی رضاقلی خان هدایت و صدارت میرزا فتحعلی خان صاحب‌دیوان و پیشکاری عزیزخان مکری به ایالت آذربایجان اعزام گردید.

مظفرالدین میرزا در ۱۵ سالگی با ام‌الخاقان (تاج الملوک) دختر [[امیرکبیر]] ازدواج کرد و ثمره آن [[محمد علی شاه|محمدعلی میرزا]] بود ولی به خاطر مشکلات و اختلافات تصمیم به طلاق گرفتند. مظفرالدین میرزا قبل و بعد از طلاق زنان دیگری نیز اختیار کرد که قریب ۴۰ فرزند برای او به دنیا آوردند که نیمی از آنها زمان ولایت عهدی وی درگذشتند.

ازآنجا که ناصرالدین شاه مجبور شد که مظفرالدین میرزا را به عنوان ولیعهد انتخاب کند و علاقه چندانی به او و مادرش نداشت درامر تعلیم وی نکوشید و افرادی کارآزموده‌ای را برای تربیت او انتخاب نکرد بنابراین شاه آینده بسیار ساده‌دل و عیاش و بی‌بصیرت بارآمد.<ref name=":2">چاپ در سنندج چاپخانه عرفان (ادیب) کردستان - [http://www.arrojad.blogfa.com/post/719/مقاله-در-مورد-مظفرالدین-شاه-قاجار،-ایران-باستان،-مشروطه،-سلطنت،-تحقیق،-تحقیق-دانشجویی،-انواع-مقالات- مظفرالدین شاه قاجار]</ref>

در مدت طولانی ولایتعهدی مظفرالدین شاه، ناصرالدین شاه به بداهت و عدم کفایت او پی برد و عدم رضایت او در روزنامه خاطرات اعتماد السلطنه منعکس شده‌است.

ازجمله حوادث دوران ولایتعهدی مظفرالدین شاه ناآرامی و آشفتگی در آذربایجان بود که مظفرالدین میرزا بی‌کفایتی خود را در آرام کردن اوضاع آن سامان به اثبات رسانید.

مهمترین واقعه دوران ولایتعهدی در آذربایجان شورش اهالی تبریز در جریان تحریم تنباکو دست که موجب مغضوب شدن [[امیرنظام گروسی]] و احضار وی به تهران گردید.

در آخرین سال حکومت ناصرالدین شاه اغتشاشات و ناآرامیهای دیگری به خاطر قحطی و غیره در آذربایجان روی داد که بیش از پیش بی کفایتی شاه آینده را در کنترل اوضاع نشان می‌داد.<ref name=":2" />

ناصرالدین شاه سرانجام پس از پنجاه سال پادشاهی در روز جمعه هفدهم ذیعقده ۱۳۱۳ هجری قمری در بقعه عبدالعظیم به ضرب گلوله کشته شد.

مظفرالدین شاه روز ۲۵ ذیحجه ۱۳۱۳ وارد تهران شد و بعداز مراسم چهل پدر تاجگذاری کرد. اولین مسئله‌ای که شاه بعد از تاجگذاری با آن مواجه بود مسئله صدارت اعظمی بود و با وجود تلاش بسیار زیاد امین السلطان برای حفظ موقعیت خود شاه او را کنار گذاشته و امین الدوله به صدارت عظمایی رسید. اما به طور کلی درطول ۱۱ سال سلطنت مظفرالدین شاه صدارت عظمایی در دست امین السلطان و امین الدوله می‌چرخید. آخرین باری که امین السلطان صدراعظم شد سال ۱۳۲۴ بود که بعد از آن عین الدوله به جای وی انتخاب شد و اقدامات سختگیرانه همین فرد بود که مشعل انقلاب مشروطیت را شعله‌ور تر کرد.

در مدت سلطنت خود چندبار به فرنگ رفته و برای این کار چون خزانه مملکت خالی بود با دادن امتیازات و گرفتن وامهایی روزبه روز اوضاع ایران را نابسامان‌تر می‌کرد. اولین سفر وی تابستان سال ۱۳۱۸ بود، دومین سفر سال ۱۳۲۰ و سومین سفر بهار سال ۱۳۲۲ بود.

بطور کلی درعهد این پادشاه قسمتهایی از ایران جدا شدند و امتیازات مختلفی به دول خارجی داده شد که برخی از آنها عبارتند از: کاسته شدن فیضان رود که در تصفیه سرحدی سیستان و افغان قطع گردید، بحرین علناً خودسرانه زیربار انگلیس رفت، امتیاز راه آهن به روس بانک آلمان، حفر شوش کهنه برای آثار عتیقه به فرانسه، معاون نفت قصر به انگلیس و….<ref name=":2" />

در آن سالهای حساس اواخر قرن نوزدهم و سالهای پرآشوب دهه اول قرن بیستم، یعنی سالهای معروف به صلح مسلح و دسته‌بندیهای سیاسی اروپا، ظهور آلمان تازه‌نفس و پرخاشجو و رقابت او با روس و انگلیس و تغییر سیاست رقابت‌آمیز روس و انگلیس با یکدیگر که به قرارداد ۱۹۰۷ انجامید، مظفرالدین شاه در ایران سلطنت می‌کرد. ملک‌المورخین از قول او در یادداشتهای خود می‌نویسد:<blockquote>«در پنجم رمضان‌ ۱۳۲۲، مظفرالدین شاه قاجار برای پیشخدمتهای خود نقل می‌کرده که من سه چیز را در دنیا دوست می‌دارم و سایر چیزهای عالم پوچ است، خوردن، شکار کردن و جماع کردن».</blockquote>مظفرالدین شاه مبانی فکری و فرهنگی نداشت. درسی اگر خوانده بود در حد خواندن بود و توقیع نوشتن و در صدر نامه‌ها دستور دادن. بیش از این نخوانده بود و هرگز هم بیش از این آرزوی سواد و علم نکرد، برخلاف پدرش که گاه فرانسه می‌خواند و گاه آلمانی و گاه به مقتضای سیاست روسی.