کاربر:Khosro/صفحه تمرین بحران اقتصاد در ایران: تفاوت میان نسخه‌ها

'''بحران اقتصاد در ایران'''، یکی‌ از جدی‌ترین بحران‌های است که تأثیرات آن در همه‌ی زمینه‌ها به‌چشم می‌خورد. اقتصاد ایران تحت حاکمیت جمهوری اسلامی به آستانه‌ی فروپاشی کامل رسیده است، وضعیتی که نتیجه‌ی مستقیم ساختار ارتجاعی، فساد گسترده، و سیاست‌های مخرب رژیم است. این مقاله با رویکردی تحقیقی و تاریخی، ریشه‌ها و پیامدهای بحران اقتصادی ایران را بررسی می‌کند و نشان می‌دهد که رژیم نه‌تنها ناتوان از مدیریت اقتصاد است، بلکه عامدانه منابع ملی را به تاراج برده است. نظام [[رژیم ولایت فقیه|'''ولایت‌فقیه''']]، با تمرکز قدرت در دست رهبر و نهادهای غیرپاسخگو، اقتصاد را به ابزاری برای حفظ قدرت و [[سرکوب در ایران|'''سرکوب''']] تبدیل کرده است. [[فساد سیستماتیک در جمهوری اسلامی|'''فساد ساختاری''']] در بنیادهای حکومتی، مانند [[بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی|'''بنیاد مستضعفان''']] و [[آستان قدس رضوی|'''آستان قدس رضوی''']]، همراه با رانت‌خواری مقامات حکومتی، ثروت ملی را به جیب وابستگان رژیم سرازیر کرده و بخش خصوصی را نابود کرده است. سیاست‌های اقتصادی رژیم، از جمله خصوصی‌سازی صوری و حذف یارانه‌ها، فشار بی‌سابقه‌ای بر مردم وارد کرده و به فقر گسترده، تورم افسارگسیخته (بالای ۵۰ درصد در سال ۱۴۰۳)، و سقوط ارزش ریال منجر شده است. همزمان، هزینه‌های گزاف برای حمایت از [[نیروهای نیابتی جمهوری اسلامی|'''نیروهای نیابتی''']] در منطقه، از جمله [[حزب‌الله لبنان|'''حزب‌الله لبنان''']]، [[شبه نظامیان حوثی|'''حوثی‌های یمن''']]، و شبه‌نظامیان [[حشد الشعبی|'''حشدالشعبی''']] در عراق، منابع مالی ایران را به هدر داده و اقتصاد را شکننده‌تر کرده است. این سیاست‌ها، که با تحریم‌های بین‌المللی ناشی از [[برنامه هسته‌ای ایران|'''برنامه‌ی هسته‌ای''']] و حمایت از تروریسم تشدید شده، به بیکاری گسترده (بیش از ۳۰ درصد در برخی مناطق) و گرسنگی میلیون‌ها ایرانی منجر شده است. پیامدهای اجتماعی این بحران در اعتراضات سراسری [[اعتراضات دی‌‌ماه ۱۳۹۶|'''۱۳۹۶''']]، [[اعتراضات ۱۳۹۸ ایران|'''۱۳۹۸''']]، و [[اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ ایران|'''۱۴۰۱''']] نمایان شد، جایی که مردم علیه سوءمدیریت و غارت رژیم به خیابان‌ها آمدند. بااین‌حال، رژیم به‌جای اصلاح، با سرکوب و تبلیغات پوچ به دنبال حفظ بقای خود است. مقاومت سازمان‌یافته، به‌ویژه [[شورای ملی مقاومت ایران|'''شورای ملی مقاومت ایران''']] (NCRI)، با ارائه‌ی برنامه‌ای برای اقتصاد آزاد و دموکراتیک، چشم‌اندازی برای رهایی از این بحران ارائه می‌دهد. این مقاله، با استناد به منابع معتبر استدلال می‌کند که بحران اقتصادی ایران ریشه در سیاست‌های رژیم دارد و تا این ساختار ارتجاعی پابرجاست، هیچ امیدی به بهبود وجود ندارد. بررسی این عوامل، بر ضرورت تغییر بنیادین برای نجات اقتصاد و رهایی مردم از استبداد تأکید دارد.  

=== رانت‌خواری و بنیادهای حکومتی ===

فساد سیستماتیک در میان آخوندها و مقامات رژیم جمهوری اسلامی، ستون اصلی بحران اقتصادی ایران را تشکیل می‌دهد. بنیادهای حکومتی مانند بنیاد مستضعفان، آستان قدس رضوی، و قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا، که تحت نظارت مستقیم رهبر رژیم، [[سید علی خامنه ای|'''علی خامنه‌ای''']]، فعالیت می‌کنند، بخش‌های عظیمی از اقتصاد ایران را در انحصار خود دارند. این نهادها، که به بهانه‌ی خدمت به محرومان تأسیس شده‌اند، به ابزار غارت ثروت ملی تبدیل شده‌اند. برای مثال، بنیاد مستضعفان با کنترل صدها شرکت در حوزه‌های املاک، صنعت، کشاورزی، و تجارت، درآمدهای کلانی به جیب مقامات و وابستگان رژیم سرازیر می‌کند. منابع گزارش می‌دهند که این بنیادها از معافیت‌های مالیاتی و دسترسی انحصاری به منابع دولتی برخوردارند، که رقابت بخش خصوصی را عملاً غیرممکن کرده است. این رانت‌خواری ساختاری، سرمایه‌گذاری مولد را نابود کرده و اقتصاد را به سمت انحصار و فروپاشی سوق داده است. چنین سیستمی، که شفافیت در آن جایی ندارد، به تشدید [[فقر در ایران|'''فقر''']] و نابرابری در میان مردم منجر شده و اعتماد عمومی به اقتصاد را از بین برده است.<ref>[https://www.independentpersian.com/node/397696/%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF/%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%A7-%D9%81%D9%84%D8%AC-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%9F چگونه جمهوری اسلامی اقتصاد ایران را فلج کرد؟ - سایت ایندیپندنت] </ref>  

=== چپاول مردم از طریق سیاست‌های اقتصادی ===

سیاست‌های اقتصادی رژیم، از جمله خصوصی‌سازی صوری و توزیع ناعادلانه‌ی منابع، به چپاول مستقیم مردم ایران منجر شده است. در دهه‌های ۱۳۸۰ و ۱۳۹۰، رژیم به بهانه‌ی بهبود اقتصاد، بنگاه‌های دولتی را خصوصی‌سازی کرد، اما این فرآیند در واقع به واگذاری شرکت‌های بزرگ به افراد نزدیک به رژیم، به‌ویژه مقامات سپاه پاسداران و آخوندها، محدود شد. برای مثال، واگذاری شرکت مخابرات ایران در سال ۱۳۸۸ به کنسرسیومی وابسته به سپاه، با قیمتی بسیار پایین‌تر از ارزش واقعی، نمونه‌ای از این غارت سازمان‌یافته است. منابع نشان می‌دهند که این واگذاری‌ها، که بدون نظارت و با فساد گسترده انجام شد، نه‌تنها به بهبود اقتصاد کمکی نکرد، بلکه ثروت ملی را به جیب وابستگان رژیم منتقل کرد. علاوه بر این، سیاست‌هایی مانند حذف یارانه‌های سوخت و مواد غذایی، همراه با افزایش مالیات‌های غیرمنصفانه، فشار اقتصادی بر طبقات متوسط و پایین را به شدت افزایش داده است. این اقدامات، که به بهانه‌ی جبران کسری بودجه انجام شد، در واقع به تشدید [[اختلاف طبقاتی در ایران|'''شکاف طبقاتی''']] و فقر گسترده منجر شده و مردم را در تنگنای معیشتی قرار داده است.<ref name=":1">[https://article.mojahedin.org/i/%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86-%DA%AF%D8%B1%D8%B3%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D8%B3%D9%82%D9%88%D8%B7-%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF بحران گرسنگی؛ اقتصاد ایران در مسیر سقوط آزاد - سازمان مجاهدین خلق] </ref>  

=== هزینه‌های گزاف حمایت از نیروهای نیابتی ===

جمهوری اسلامی با صرف هزینه‌های هنگفت برای حمایت از نیروهای نیابتی در منطقه، بخش عظیمی از منابع مالی ایران را به هدر داده و اقتصاد کشور را به مرز فروپاشی نزدیک‌تر کرده است. رژیم از گروه‌هایی مانند حزب‌الله لبنان، حوثی‌های یمن، حشدالشعبی در عراق، و نیروهای وابسته در سوریه حمایت مالی، نظامی، و لجستیکی می‌کند. منابع گزارش می‌دهند که رژیم سالانه میلیاردها دلار برای این گروه‌ها هزینه می‌کند؛ برای مثال، حمایت از حزب‌الله لبنان به‌تنهایی سالانه حدود ۷۰۰ میلیون دلار از بودجه‌ی ایران را می‌بلعد. این هزینه‌ها، که از درآمدهای نفتی و منابع عمومی تأمین می‌شود، در حالی صورت می‌گیرد که مردم ایران با فقر گسترده و کمبود خدمات اولیه مواجه‌اند. این سیاست جنگ‌افروزانه، که اولویت را به گسترش نفوذ منطقه‌ای رژیم می‌دهد، منابع لازم برای سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های داخلی، آموزش، و بهداشت را از بین برده و اقتصاد را به شدت تضعیف کرده است.<ref>[https://ir.voanews.com/a/poverty-iran-economy-collapse/7990235.html تشدید گرانی در ایران؛ وحشت فروپاشی اقتصادی و پیشنهاد اقدامات زمان جنگ - سایت صدای آمیکا] </ref>  

=== تورم افسارگسیخته و سقوط معیشت ===

بحران اقتصادی ایران تحت حاکمیت جمهوری اسلامی، با تورم افسارگسیخته، زندگی میلیون‌ها ایرانی را به ورطه‌ی فقر کشانده است. منابع گزارش می‌دهند که نرخ تورم در سال ۱۴۰۳ به بیش از ۵۰ درصد رسیده و قیمت کالاهای اساسی، مانند نان، گوشت، و لبنیات، در برخی موارد تا ۳۰۰ درصد افزایش یافته است. این وضعیت، که نتیجه‌ی سوءمدیریت، فساد، و تحریم‌های ناشی از سیاست‌های رژیم است، قدرت خرید مردم را به شدت کاهش داده است. برای مثال، حداقل دستمزد کارگران در سال ۱۴۰۳، که حدود ۱۲ میلیون تومان در ماه است، تنها یک‌سوم خط فقر (بیش از ۳۰ میلیون تومان) را پوشش می‌دهد. این شکاف عظیم، خانواده‌های ایرانی را مجبور به حذف نیازهای اساسی، مانند مراقبت‌های پزشکی و آموزش، کرده است. منابع نشان می‌دهند که بسیاری از خانوارها به غذاهای کم‌هزینه و کم‌کیفیت روی آورده‌اند، که به سوءتغذیه و مشکلات سلامتی منجر شده است. این فروپاشی معیشتی، اعتماد عمومی به رژیم را بیش از پیش تضعیف کرده و خشم اجتماعی را برانگیخته است.<ref name=":3">[https://www.independentpersian.com/node/414560/%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF/%D8%B3%D9%82%D9%88%D8%B7-%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%A8%D9%82%D9%87-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%AA%D9%85%D8%AC%DB%8C%D8%AF-%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%87-%D8%B1%D9%87%D8%A8%D8%B1-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85 سقوط بی‌سابقه اقتصاد ایران و تمجید بی‌پایه رهبر نظام - ایندیپندنت] </ref>  

=== اعتراضات مردمی و خشم عمومی ===

پیامدهای اجتماعی بحران اقتصادی، به‌ویژه فقر و بیکاری، به اعتراضات گسترده‌ی مردمی در سال‌های اخیر دامن زده است. قیام‌های سراسری ۱۳۹۶، ۱۳۹۸، و ۱۴۰۱، که با شعارهایی علیه سوءمدیریت و غارت رژیم همراه بود، نشان‌دهنده‌ی خشم عمومی از وضعیت اقتصادی است. در آبان ۱۳۹۸، افزایش ناگهانی قیمت بنزین جرقه‌ی اعتراضاتی شد که در بیش از ۱۰۰ شهر ایران گسترش یافت و صدها کشته و هزاران دستگیری به دنبال داشت. منابع گزارش می‌دهند که معترضان، به‌ویژه کارگران و اقشار کم‌درآمد، خواستار پایان فساد و بهبود معیشت بودند. در اعتراضات ۱۴۰۱، که با کشته شدن [[مهسا امینی|'''مهسا امینی''']] آغاز شد، شعارهای اقتصادی مانند «مرگ بر گرانی» در کنار مطالبات سیاسی مطرح شد. این اعتراضات، که رژیم را با شدیدترین چالش‌های داخلی مواجه کرد، نشان داد که بحران اقتصادی نه‌تنها معیشت مردم را نابود کرده، بلکه به یک نیروی محرکه برای تغییر سیاسی تبدیل شده است. رژیم، به‌جای پاسخگویی، با سرکوب خونین و دستگیری‌های گسترده، سعی در خاموش کردن این خشم دارد، اما نارضایتی عمومی همچنان در حال افزایش است.<ref>[https://ir.voanews.com/a/7034607.html اقتصاد ایران در آستانه فروپاشی - صدای آمریکا] </ref>  

=== احتمال فروپاشی اقتصادی ===

=== نقش مقاومت برای تغییر ===