۹٬۲۵۵
ویرایش
کاربر:Khosro/صفحه تمرین1: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش برچسب: برگرداندهشده |
بدون خلاصۀ ویرایش برچسبها: برگرداندهشده ویرایشگر دیداری |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
| long_name = امتیازنامه انحصاری اکتشاف و استخراج نفت ایران (۱۹۰۱) | | long_name = امتیازنامه انحصاری اکتشاف و استخراج نفت ایران (۱۹۰۱) | ||
| image = قرارداد دارسی1.jpg | | image = قرارداد دارسی1.jpg | ||
| image_width = | | image_width = 280px | ||
| caption = امضای قرارداد دارسی – ۲۸ مه ۱۹۰۱ میلادی | | caption = امضای قرارداد دارسی – ۲۸ مه ۱۹۰۱ میلادی | ||
| date_signed = ۲۸ مه ۱۹۰۱ میلادی | | date_signed = ۲۸ مه ۱۹۰۱ میلادی | ||
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
| location_signed = تهران، ایران | | location_signed = تهران، ایران | ||
| date_effective = ۲۸ مه ۱۹۰۱ میلادی | | date_effective = ۲۸ مه ۱۹۰۱ میلادی | ||
| date_expiration = ۲۸ مه ۱۹۶۱ میلادی ( | | date_expiration = ۲۸ مه ۱۹۶۱ میلادی (در سال ۱۹۳۲ قرارداد دارس لغو شد و قرارداد ۱۹۳۳ منعقد گردید) | ||
| date_cancelled = ۵ آذر ۱۳۱۱ خورشیدی (۲۷ نوامبر ۱۹۳۲ میلادی) | | date_cancelled = ۵ آذر ۱۳۱۱ خورشیدی (۲۷ نوامبر ۱۹۳۲ میلادی) | ||
| signatories = {{flag|Iran|1907}} دولت ایران (مظفرالدین شاه قاجار) | | signatories = {{flag|Iran|1907}} دولت ایران (مظفرالدین شاه قاجار) | ||
| خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
از مفاد کلیدی میتوان به پرداخت ۲۰ هزار پوند نقد و سهام معادل به دولت ایران، ۱۶ درصد سود خالص سالانه، معافیتهای گمرکی و مالیاتی، واگذاری زمینهای بایر رایگان، و الزام به تأسیس شرکت در دو سال اشاره کرد. دارسی با مشکلات مالی مواجه شد و امتیاز را به سندیکای امتیازات واگذار کرد. کشف نفت در مسجدسلیمان در ۲۶ مه ۱۹۰۸ میلادی منجر به تشکیل شرکت نفت ایران و انگلیس در ۱۴ آوریل ۱۹۰۹ میلادی گردید. | از مفاد کلیدی میتوان به پرداخت ۲۰ هزار پوند نقد و سهام معادل به دولت ایران، ۱۶ درصد سود خالص سالانه، معافیتهای گمرکی و مالیاتی، واگذاری زمینهای بایر رایگان، و الزام به تأسیس شرکت در دو سال اشاره کرد. دارسی با مشکلات مالی مواجه شد و امتیاز را به سندیکای امتیازات واگذار کرد. کشف نفت در مسجدسلیمان در ۲۶ مه ۱۹۰۸ میلادی منجر به تشکیل شرکت نفت ایران و انگلیس در ۱۴ آوریل ۱۹۰۹ میلادی گردید. | ||
این قرارداد تأثیرات عمیقی بر اقتصاد و سیاست ایران داشت، از جمله وابستگی اقتصادی، نفوذ سیاسی انگلیس، و اختلافات بر سر پرداخت سهم ایران. شرکت به تعهدات عمل نکرد و از پرداخت کامل سود خودداری ورزید. در نهایت، [[رضاشاه پهلوی|رضا شاه]] در ۲۶ نوامبر ۱۹۳۲ میلادی (۵ آذر ۱۳۱۱ هـ. ش) آن را لغو کرد، که منجر به شکایت انگلیس به جامعه ملل و انعقاد قرارداد جدید در سال ۱۹۳۳ میلادی شد. این قرارداد به عنوان نمادی از استعمار اقتصادی، زمینهساز [[نهضت ملی شدن صنعت نفت ایران]] در سال ۱۹۵۱ میلادی گردید. | این قرارداد تأثیرات عمیقی بر اقتصاد و سیاست ایران داشت، از جمله وابستگی اقتصادی، نفوذ سیاسی انگلیس، و اختلافات بر سر پرداخت سهم ایران. شرکت به تعهدات عمل نکرد و از پرداخت کامل سود خودداری ورزید. در نهایت، [[رضاشاه پهلوی|رضا شاه]] در ۲۶ نوامبر ۱۹۳۲ میلادی (۵ آذر ۱۳۱۱ هـ. ش) آن را لغو کرد، که منجر به شکایت انگلیس به جامعه ملل و انعقاد قرارداد جدید در سال ۱۹۳۳ میلادی شد. این قرارداد به عنوان نمادی از استعمار اقتصادی، زمینهساز [[نهضت ملی شدن صنعت نفت ایران]] در سال ۱۹۵۱ میلادی گردید.<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":2" /><ref name=":3" /><ref name=":4" /> | ||
== زمینه تاریخی و زندگی ویلیام ناکس دارسی == | == زمینه تاریخی و زندگی ویلیام ناکس دارسی == | ||
[[پرونده:ویلیام نکس دارسی.jpg|جایگزین=ویلیام نکس دارسی|بندانگشتی|240x240پیکسل|ویلیام نکس دارسی]] | |||
ویلیام ناکس دارسی در سال ۱۸۴۹ م، در نیوتون ابوت دونشایر انگلستان متولد شد. او دوره دبیرستان را در لندن گذراند و در ۱۷ سالگی همراه پدرش، که وکیل بود، به راکهمپتون کوینزلند استرالیا مهاجرت کرد. دارسی حقوق خواند و در دفتر پدرش کار کرد، اما در سال ۱۸۸۲ م، به استخراج طلا علاقهمند شد و ثروت هنگفتی به دست آورد. در سال ۱۸۸۶ م، با این ثروت به انگلستان بازگشت. | ویلیام ناکس دارسی در سال ۱۸۴۹ م، در نیوتون ابوت دونشایر انگلستان متولد شد. او دوره دبیرستان را در لندن گذراند و در ۱۷ سالگی همراه پدرش، که وکیل بود، به راکهمپتون کوینزلند استرالیا مهاجرت کرد. دارسی حقوق خواند و در دفتر پدرش کار کرد، اما در سال ۱۸۸۲ م، به استخراج طلا علاقهمند شد و ثروت هنگفتی به دست آورد. در سال ۱۸۸۶ م، با این ثروت به انگلستان بازگشت. | ||
| خط ۵۵: | خط ۵۶: | ||
زمینهای بایر رایگان واگذار میشد و زمینهای دایر به قیمت عادلانه خریداری میگردید. اماکن مقدس در شعاع ۲۰۰ ذرع مستثنی بودند. کارکنان باید ایرانی باشند جز مهندسان و مدیران. در مناطق محلی استفادهکننده از نفت، مقدار قبلی رایگان تأمین میشد. | زمینهای بایر رایگان واگذار میشد و زمینهای دایر به قیمت عادلانه خریداری میگردید. اماکن مقدس در شعاع ۲۰۰ ذرع مستثنی بودند. کارکنان باید ایرانی باشند جز مهندسان و مدیران. در مناطق محلی استفادهکننده از نفت، مقدار قبلی رایگان تأمین میشد. | ||
دولت امنیت را تضمین میکرد و دارسی حق مطالبه خسارت نداشت. در پایان ۶۰ سال، تمام داراییها بدون غرامت به دولت بازمیگشت. اگر شرکت در دو سال تأسیس نشود، امتیاز باطل میشد. اختلافات به حکمیت دو قاضی (و قاضی سوم اگر لازم) ارجاع میگردید. متن فرانسوی اولویت داشت.<ref>[https://dr.shiravi.com/wp-content/uploads/2012/03/%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C.pdf امتیازنامه دارسی - تألیف دکتر عبدالحسین شیروی]</ref> | دولت امنیت را تضمین میکرد و دارسی حق مطالبه خسارت نداشت. در پایان ۶۰ سال، تمام داراییها بدون غرامت به دولت بازمیگشت. اگر شرکت در دو سال تأسیس نشود، امتیاز باطل میشد. اختلافات به حکمیت دو قاضی (و قاضی سوم اگر لازم) ارجاع میگردید. متن فرانسوی اولویت داشت.<ref name=":4">[https://dr.shiravi.com/wp-content/uploads/2012/03/%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C.pdf امتیازنامه دارسی - تألیف دکتر عبدالحسین شیروی]</ref> | ||
== عملیات اکتشاف و کشف نفت == | == عملیات اکتشاف و کشف نفت == | ||
| خط ۷۸: | خط ۷۹: | ||
=== تفاوتهای قرارداد ۱۹۳۳ با دارسی === | === تفاوتهای قرارداد ۱۹۳۳ با دارسی === | ||
مدت دارسی تا سال ۱۹۶۱ (۲۸ سال باقیمانده) بود اما قرارداد ۱۹۳۳ آن را ۳۲ سال تمدید کرد. سهم ایران در دارسی ۱۶ درصد کل سود بود اما در قرارداد ۱۹۳۳، ۴ شیلینگ به ازای هر تن و ۲۰ درصد اضافه درآمد (حداقل ۷۵۰ هزار پوند) فقط از شرکت اصلی. قرارداد دارسی فقط خشکی را شامل میشد اما قرارداد ۱۹۳۳ آبهای ساحلی را افزود. در قرارداد دارسی، داراییها بدون غرامت بازمیگشت اما در قرارداد ۱۹۳۳، ایران از حق اعراض کرد. در قرارداد ۱۹۳۳ امتیازات اضافی مانند معادن و راهآهن به انگلیس داد.<ref>[https://www.iichs.ir/fa/article/17372/%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%88%D8%AA-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF-1933-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C تفاوتهای قرارداد 1933 با قرارداد دارسی - پژوهشکده تاریخ معاصر]</ref> | مدت دارسی تا سال ۱۹۶۱ (۲۸ سال باقیمانده) بود اما قرارداد ۱۹۳۳ آن را ۳۲ سال تمدید کرد. سهم ایران در دارسی ۱۶ درصد کل سود بود اما در قرارداد ۱۹۳۳، ۴ شیلینگ به ازای هر تن و ۲۰ درصد اضافه درآمد (حداقل ۷۵۰ هزار پوند) فقط از شرکت اصلی. قرارداد دارسی فقط خشکی را شامل میشد اما قرارداد ۱۹۳۳ آبهای ساحلی را افزود. در قرارداد دارسی، داراییها بدون غرامت بازمیگشت اما در قرارداد ۱۹۳۳، ایران از حق اعراض کرد. در قرارداد ۱۹۳۳ امتیازات اضافی مانند معادن و راهآهن به انگلیس داد.<ref name=":3">[https://www.iichs.ir/fa/article/17372/%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%88%D8%AA-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF-1933-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C تفاوتهای قرارداد 1933 با قرارداد دارسی - پژوهشکده تاریخ معاصر]</ref> | ||
قرارداد ۱۹۳۳ موقعیت انگلیس را تحکیم کرد و ایران امتیازات ناچیزی گرفت. این زمینهساز نهضت ملی شدن نفت در سال ۱۹۵۱ میلادی شد.<ref name=":1" /> | قرارداد ۱۹۳۳ موقعیت انگلیس را تحکیم کرد و ایران امتیازات ناچیزی گرفت. این زمینهساز نهضت ملی شدن نفت در سال ۱۹۵۱ میلادی شد.<ref name=":1" /> | ||
== منابع == | == منابع == | ||