آلودگی هوا در ایران: تفاوت میان نسخه‌ها

خشکسالی‌های مداوم، تغییرات اقلیمی و سیاست‌های نادرست مدیریت آب در ایران، نه تنها کیفیت زندگی را کاهش داده بلکه بر تشدید پدیده گردوغبار نیز تأثیر گذاشته است. کاهش بارندگی و از دست رفتن پوشش گیاهی طبیعی، به گسترش بیابان‌زایی و افزایش ذرات معلق در هوا منجر شده است.<ref>[https://www.eghtesadonline.com/fa/news/2023863/%D8%AF%D9%84%DB%8C%D9%84-%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C-%D8%A2%D9%84%D9%88%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%87%D9%88%D8%A7-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D8%A2%D9%84%D9%88%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%87%D9%88%D8%A7-%D8%AA%D8%A7-%DA%A9%DB%8C-%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF دلیل اصلی آلودگی هوا چیست؟/ آلودگی هوا تا کی ادامه دارد؟ اقتصاد آنلاین]</ref>

سوال اصلی اینجاست: چرا با وجود این‌همه هشدار، تغییری در وضعیت آلودگی هوای ایران ایجاد نمی‌شود؟ پاسخ به این سوال را باید در ساختار حکومتی جستجو کرد که توانایی مدیریت چنین بحران‌هایی را ندارد.

حاکمیت جمهوری اسلامی، اولویت را بر سرکوب و کنترل شهروندان گذاشته و مسائل زیست‌محیطی را به حاشیه رانده است. برای حکومتی که بقای خود را بر پایه ابزارهای سرکوب و نه رفاه و سلامت عمومی بنا کرده، آلودگی هوا یک اولویت نیست. حتی زمانی که سطح آلودگی در شهرها به وضعیت خطرناک می‌رسد، اقدامات فوری و جدی صورت نمی‌گیرد.

مسأله اینجاست که آلودگی هوا و بحران گردوغبار، نه پدیده‌ای طبیعی، بلکه نتیجه مدیریت ناکارآمد و سیاست‌های غیرعلمی است. در جمهوری اسلامی، محیط‌زیست همیشه در پایین‌ترین اولویت‌ها قرار داشته و هرگونه هشدار از سوی کارشناسان نادیده گرفته شده است.<ref name=":1">[https://ecoiran.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-187/78540-%D8%A2%D9%84%D9%88%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%87%D9%88%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D8%A7-%D8%A8%DB%8C-%D8%B9%D9%85%D9%84%DB%8C آلودگی هوای تهران، از بحران تا بی‌عملی - آکو ایران]</ref>

طرح‌های زیست‌محیطی در ایران، به دلیل فساد گسترده، یا اجرایی نمی‌شوند یا نتیجه معکوس دارند. بودجه‌هایی که باید صرف احیای تالاب‌ها و کاهش آلودگی هوا شوند، در جیب پیمانکاران وابسته به سپاه پاسداران گم می‌شوند.

دولت، به جای شفاف‌سازی درباره عمق بحران، با ارائه آمارهای دستکاری‌شده و وعده‌های بی‌پشتوانه، سعی در کوچک‌نمایی آن دارد.<ref name=":1" />

[[پرونده:آلودگی-هوای-در-ایران۳.jpg|جایگزین=آلودگی-هوای-در-ایران|بندانگشتی|آلودگی هوا در ایران]]

برخلاف کشورهای پیشرفته که با سیاست‌های سختگیرانه زیست‌محیطی، آلودگی هوا را کنترل کرده‌اند، در ایران، هیچ برنامه جامعی برای مقابله با این بحران وجود ندارد. استفاده از سوخت‌های آلوده مانند مازوت در نیروگاه‌ها، نمونه بارزی از سیاست‌های مخرب است.

ارائه آمار دقیق و به‌روز از میزان آلودگی هوا و تاثیر آن بر سلامت مردم، یکی از وظایف اساسی هر دولت مسئول است. اما در ایران، آمارها یا منتشر نمی‌شوند یا دستکاری شده و از دید مردم پنهان می‌مانند. این انکار سیستماتیک، عملاً مقابله با بحران را غیرممکن کرده است. مردم تنها زمانی از وضعیت بحرانی آلودگی آگاه می‌شوند که رنگ شاخص‌های آلودگی در اپلیکیشن‌ها به قرمز و بنفش تغییر می‌کند.

بسیاری از طرح‌های کاهش آلودگی، مانند اسقاط خودروهای فرسوده یا تولید سوخت استاندارد، به دلیل فساد و سودجویی متوقف یا به شکست منجر شده‌اند. پیمانکارانی که برای منافع مالی خود در این پروژه‌ها دست دارند، هیچ انگیزه‌ای برای اجرای صحیح آن‌ها ندارند. تخصیص بودجه‌های هنگفت به طرح‌های بی‌نتیجه، یکی از جلوه‌های فساد در این حوزه است.

طبق آمارها، آلودگی هوا در ایران سالانه بیش از ۵۰ هزار نفر را به کام مرگ می‌کشاند. بسیاری از این قربانیان، کودکان، سالمندان و افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای هستند؛ کسانی که توانایی مقابله با شرایط زیست‌محیطی دشوار را ندارند. اما این مرگ‌ومیر تنها بخشی از فاجعه است.

در کنار این بیماری‌ها، کیفیت زندگی در شهرهای بزرگ ایران به شدت کاهش یافته است. تهران، اهواز، اصفهان و مشهد، در زمره آلوده‌ترین شهرهای جهان قرار دارند، و وضعیت در مناطق جنوبی و غربی کشور که گردوغبار حاصل از خشک شدن تالاب‌ها را تحمل می‌کنند، به مراتب وخیم‌تر است.<ref name=":2">[https://www.afarineshdaily.ir/news/30025 جان هایی که در آلودگی هوا از دست می رود - روزنامه آفرینش]</ref>

بیماری‌های مزمن ناشی از آلودگی هوا مانند آسم، برونشیت، بیماری‌های قلبی و سرطان ریه، میلیون‌ها نفر را گرفتار کرده است. هزینه‌های سنگین درمان این بیماری‌ها، فشار بیشتری بر دوش خانوارها و نظام بهداشتی کشور گذاشته است. خانواده‌هایی که از مشکلات تنفسی کودکان یا بیماری‌های قلبی سالمندان خود رنج می‌برند، بار مالی و روانی مضاعفی را تحمل می‌کنند.

زندگی در شهرهای آلوده، بر سلامت روانی افراد نیز تأثیر منفی دارد. افسردگی، استرس و کاهش کیفیت زندگی، از پیامدهای روانی آلودگی هوا هستند. علاوه بر این، تعطیلی‌های مکرر مدارس و محدودیت‌های فعالیت‌های بیرونی، بر کیفیت زندگی کودکان و خانواده‌ها تأثیر منفی گذاشته است.<ref name=":2" />

با این حال، تحقق این تغییرات در چارچوب ساختار کنونی  بعید به نظر می‌رسد. تا زمانی که ساختار حکومت تغییر نکند، راه‌حلی پایدار برای مقابله با این بحران وجود نخواهد داشت. حق نفس کشیدن در هوای پاک، حقی است که باید برای بازپس‌گیری آن تلاش کنیم، پیش از آنکه این کشتار خاموش جان‌های بیشتری را قربانی کند.<ref>[https://article.mojahedin.org/i/%D8%A2%D9%84%D9%88%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%87%D9%88%D8%A7-%D9%85%D8%B1%DA%AF-%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B4-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86 آلودگی هوا؛ مرگ خاموش ایرانیان - سایت مجاهد] </ref>

== منابع ==