کاربر:Mohsen/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها
| خط ۱۴۰: | خط ۱۴۰: | ||
مشهد، نیشابور، شاهرود، سبزوار، یزد، بیرجند، کاشمر، رشت، ساری، قم، ارومیه، کرمانشاه، همدان، خرم‌آباد، قوچان، تهران، شهرکرد، اصفهان، تربت حیدریه، شاهین‌شهر، ابهر، ساوه، زنجان، اردبیل، اراک، ملایر، شهرضا، خرم‌آباد، کاشان، اهواز، بندرعباس، زاهدان، ایذه، نجف‌آباد، دورود لرستان، ارومیه، قهدریجان، سمنان، سنندج، چابهار و... | مشهد، نیشابور، شاهرود، سبزوار، یزد، بیرجند، کاشمر، رشت، ساری، قم، ارومیه، کرمانشاه، همدان، خرم‌آباد، قوچان، تهران، شهرکرد، اصفهان، تربت حیدریه، شاهین‌شهر، ابهر، ساوه، زنجان، اردبیل، اراک، ملایر، شهرضا، خرم‌آباد، کاشان، اهواز، بندرعباس، زاهدان، ایذه، نجف‌آباد، دورود لرستان، ارومیه، قهدریجان، سمنان، سنندج، چابهار و... | ||
=== تعرض جوانان در قیام دیماه ۱۳۹۶ === | |||
در قیام دیماه ۱۳۹۶ جوانان و قیام‌‌کنندگان در مقابل نیروهای سرکوب حکومتی ایستادند و آنها را پس زدند. در این خصوص محمدباقر فرزانه در نماز جمعه مشهد گفت: <blockquote>«به دفاتر ۶۰امام‌جمعه در شهرهای مختلف حمله شده است». <ref>نماز جمعه مشهد - ۲۲دی ۱۳۹۶</ref></blockquote>احمد خاتمی عضو مجلس خبرگان هم گفت:<blockquote>«اغتشاشگران به ۲۰حوزه علمیه حمله کردند».<ref>خبرگزاری دولتی تسنیم - ۲۸ دی ۱۳۹۶</ref></blockquote> | |||
== اقدامات دولت ایران برای جلوگیری از گسترش قیام دیماه == | |||
درمقابل گسترش لحظه‌مره‌ی قیام، در دیماه ۱۳۹۶ دولت حاکم درایران برای مقابله با قیام دست به اقدامات زیر زد: | |||
# در گام اول حاکمیت تلاش کرد شبکه‌های اجتماعی بخصوص خبر رسان تلگرام را فیلتر کند. حتی صحبت از قطع اینترنت هم در میان بود. | |||
# راه اندازی ضد تظاهرات که موفق نبود؛ چون قیام ادامه پیدا کرد. | |||
# در خواست از کشورهای اروپایی و خارجی بخصوص فرانسه برای کمک رسانی: | |||
پنج - شش روز از قیام گذشته بود که حسن روحانی با دولت فرانسه تماس گرفت و از فعالیت‌های [[سازمان مجاهدین خلق ایران|سازمان مجاهدین خلق]] شکایت کرد و تلاش کرد توسط آنها جلوی پیشروی مجاهدین خلق را بگیرد. | |||
خبرگزاری فرانسه در این زمینه گزارش کرد حسن روحانی در تماس خود با ماکرون با اشاره به [[سازمان مجاهدین خلق ایران|مجاهدین خلق]] گفته است: <blockquote>«ما انتقاد داریم که یک گروه تروریستی پایگاهی در فرانسه داشته با شد و علیه ایران عمل کند و دست به خشونت بزند. ما از دولت فرانسه می‌خواهیم علیه این گروهک تروریستی اقدام کند».<ref>خبرگزاری فرانسه - ۱۳ دیماه ۱۳۹۶</ref></blockquote> | |||
== موتور محرک قیام دیماه ۱۳۹۶ چه کسانی بودند؟ == | |||
در راه‌اندازی یک قیام عوامل مختلفی نقش دارند، اما یک پارامتر نقش موتور محرک را بازی میکند، که اگر این موتور را حذف کنیم، استمرار قیام بوقع نخواهد پیوست. برای شناخت این عامل باید ببینیم دیدگاه حاکمیت در این پهنه چیست؟ | |||
علی خامنه‌ای ولی فقیه این حاکمیت قیام را این طور توصیف میکند:<blockquote>«قرائن و شواهد اطلاعاتی نشان میدهد که این قضایا سازماندهی‌شده بوده و در شکل‌گیری آن، یک مثلث فعال بوده است... چند ماه بر روی این طراحی کار کردند و بنای آنها این بود که حرکتها از شهرهای کوچک شروع شود تا به مرکز برسد... رأس سوم... پادوها بودند که مربوط به سازمان آدمکش منافقین[[[سازمان مجاهدین خلق ایران|سازمان مجاهدین]]] هستند و از ماه‌ها قبل آماده بودند... در این فراخوانها، شعار «نه به گرانی» مطرح شده بود که شعاری جذاب بود تا عده‌ای را به‌دنبال خود وارد صحنه کنند... کسی که پادوی منافقین [[[سازمان مجاهدین خلق ایران|سازمان مجاهدین]]] است و آدم می‌کشد حسابش جداست».<ref>سایت خامنه‌ای روز ۱۶دی ۱۳۹۶</ref></blockquote>تلویزیون حکومتی در زمینه‌ی قیام گفت:<blockquote>«منافقین [[[سازمان مجاهدین خلق ایران|سازمان مجاهدین]]] یک ستاد اجتماعی تشکیل دادند وارد حوزه شبکه‌سازی شدند تا به‌سرعت آشوب به عملیات مسلحانه تبدیل شود و به سمت تسخیر و تصرف نیل پیدا بکند. در ابتدا این تجمعات توی این ۳۲نقطه شکل گرفت. شعارها به سمت ساختارشکنی و درگیری و آشوب حرکت کرد. برای روز شنبه در ۷۲نقطه فراخوان زدند و ۴۰نقطه شاید هم بیشتر تقریباً درگیری به‌وجود آمد. خیلی تلاش کردند تا وارد عملیات مسلحانه در شهرهای کوچک بشوند. روز یکشنبه فراخوانشان را بردند به سمت ۱۲۰نقطه».<ref>تلویزیون دولتی ایران ۱۲دی ۱۳۹۶</ref></blockquote>نشریه فرانسوی لوموند نوشت:''' «'''یک محقق فرانسوی به‌نام «استفن دودوآنون» که به‌تازگی از ایران بازگشته در لوموند ۲ژانویه نوشت:<blockquote>«حکومت اسلامی ایران... کاملاً غافلگیر شده... آنچه در ایران امروز می‌گذرد یک انقلاب به‌معنای حقیقی کلمه است... رویدادهای جاری ایران یک انقلاب بزرگ ملی است... و مستقیماً و به‌طور رادیکال رأس حکومت اسلامی ایران را نشانه گرفته است. توده‌های اصلی انقلاب حاضر در ایران را مردم پابرهنه محلات و مناطق فقیرنشین تشکیل می‌دهند... جمهوری اسلامی ایران دچار یک فروپاشی اجتماعی و ایدئولوژیک شده است... انقلاب مردم ایران... کلیت نظام اسلامی ایران را هدف گرفته است».<ref>نشریه‌ی فرانسوی لوموند - ۱۲دی ۱۳۹۶</ref></blockquote> | |||
== شعاری که شاخص قیام دیماه شد == | |||
روز ۱۵ دی ۱۳۹۶ دانشجویان شعار سردادند که اصلاح طلب، اصولگرا، دیگه تمومه ماجرا! این شعار به نماد قیام دیماه ۱۳۹۶ تبدیل شد؛ با این شعار قیام اوج تازه‌ای گرفت و از تمامی جناح‌های سیاسی در ایران گذر کرد و به اپوزیسیون اصلی این نظام یعنی شورای ملی مقاومت پیوند خورد؛ چون تنها گروهی که هیچ جناحی را در درون حکومت ایران به رسمیت نمی‌شناسد، شورای ملی مقاومت است. | |||
== '''اصلاح‌طلب، اصولگرا، دیگه تمومه ماجرا! ''' == | |||
و به این ترتیب، یک بار دیگر قیامی که از اولین روزهای پاگرفتن دیکتاتوری مذهبی در ایران، شکل گرفته بود، در یک مدار بالاتر و با قدرتی به مراتب بیشتر از گذشته اوج گرفت، از رژیم با تمامی جناح‌هایش عبور کرد و به سرچشمه اصلی قیام و مقاومت وصل شد. از این نقطه به بعد می‌توان گفت: دیگر همه چیز در کف خیابان تعیین‌تکلیف می‌شود. | |||
== '''بستن تلگرام''' == | |||
در ابتدا آخوندها تصور می‌کردند شبکه‌های اجتماعی و به‌طور خاص خبررسان «تلگرام» قیام را ایجاد کرده است! برای همین هم تلاش می‌کردند با فیلتر کردن تلگرام، یا حتی قطع اینتر نت، قیام را تعطیل کنند! | |||
گرچه بستن اینترنت و فیلترینگ تلگرام، کمی از ضرب قیام و خبررسانی آن موقتاً کم کرد اما مصادره قیام بزرگ و تاریخی یک ملت به یک «نرم‌افزار ارتباطی»! خودش نشانه «تخته کم» متولیان نظام است که هنوز هم پس از گذشت یک سال از قیام ادامه دارد! بستن توئیتر و اینستاگرام که این آخری در دیماه ۹۷ انجام شد، از دیگر مصادیق بارز آن تفکر عقب‌مانده و کله‌های گچ‌گرفته‌ای است که حتی توان درک مصالح خود را نیز ندارند. | |||
== '''تلاش برای توقف قیام ''' == | |||
حکومت برای توقف قیام چند کار دیگر هم کرد: | |||
- راه‌انداختن ضدتظاهرات! | |||
- بستن موقت اینتر نت و فیلترکردن تلگرام | |||
- | |||
== '''درسی که دانش‌آموزان به دیکتاتور دادند! ''' == | |||
در اولین گام، رژیم تلاش کرد دانش‌آموزان خردسال را به‌عنوان ساده‌ترین و کم‌دردسر‌ترین بخش جامعه، سوژه اجرایی جنگ تبلیغاتی خود کرده و با به صحنه آوردن آنها و شعارهای حکومتی را در دهان آنان گذاشتن، برای خود «فست فود» تبلیغاتی تهیه کند. اما دانش‌آموزهایی که به اجبار به تظاهرات آورده شده بودند، دستگاه رژیم را به هم زده و شروع کردند به شعار دادن بر ضد خامنه‌ای و روحانی. | |||
در این میدان دانش‌آموزان قهرمان و آگاه بلوچ پیشتاز بقیه بودند. فیلم‌های خبری مشابهی از دانش‌آموزان اهوازی نیز بر روی شبکه‌های اجتماعی، در شمار پربیننده‌ترین‌ها قرار گرفت تا دیکتاتور دریابد نباید به دانش آموزان طمع کرده و خیال سوءاستفاده سیاسی از آنها به سرش بزند. | |||
== '''دست به‌دامن فرانسه شدن! ''' == | |||
== '''خامنه‌ای چه گفت؟ اعتراف خامنه‌ای به نقش محوری مجاهدین در قیام''' == | |||
و سرانجام''' '''روز ۱۳دی ۹۶ خامنه‌ای به صحنه آمد و با اشاره به یک مثلث موهوم، حرف اصلی خود را که کمی پیش‌تر وعده داده بود، زد و گفت مجاهدین صحنه‌گردان قیام هستند. | |||
جا دارد دوباره درباره ماهیت قهرآمیز قیامهای دهه‌های قبل یادآوری شود. قیام‌هایی که آنها نیز متأثر از فرهنگ و منش سیاسی مبارزاتی مجاهدین خلق بودند. | |||
این قیام نیز در همان اولین روزها به سرعت رنگ قهرآمیز به خود گرفت و نشان داد که ریشه‌هایش مانند قیامهای دهه ۷۰ و عاشورای ۸۸ به کجا می‌رسد. | |||
روز ۱۵اسفند پاسداران شکوه و شکایت سرمی‌دهند که اگر مجاهدین دست نیروهای امنیتی و بسیجی را نبسته بودند، قیام را بسیار زود در نطفه خفه می‌کردند! | روز ۱۵اسفند پاسداران شکوه و شکایت سرمی‌دهند که اگر مجاهدین دست نیروهای امنیتی و بسیجی را نبسته بودند، قیام را بسیار زود در نطفه خفه می‌کردند! | ||
| خط ۱۶۶: | خط ۲۱۳: | ||
رحمانی فضلی تعداد بازداشت‌شدگان را بیش از ۵هزار نفر خواند و گفت که تظاهرات به‌سرعت در روزهای ابتدایی به ۱۰۰شهر رسید و در ۴۲شهر هم درگیری اتفاق افتاد. او گفت: «طی این تظاهرات گسترده ۶۰دفتر امام جمعه در سراسر کشور تخریب و به آتش کشیده شد». | رحمانی فضلی تعداد بازداشت‌شدگان را بیش از ۵هزار نفر خواند و گفت که تظاهرات به‌سرعت در روزهای ابتدایی به ۱۰۰شهر رسید و در ۴۲شهر هم درگیری اتفاق افتاد. او گفت: «طی این تظاهرات گسترده ۶۰دفتر امام جمعه در سراسر کشور تخریب و به آتش کشیده شد». | ||
علم الهدی روز ۸دی ۹۶ گفت: | علم الهدی روز ۸دی ۹۶ گفت: | ||
نسخهٔ ۱۹ ژانویهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۲۰:۵۵
قیام دیماه ۱۳۹۶ قیامی فراگیر بود که
پیشینهٔ قیام دیماه ۱۳۹۶
قیام دیماه ۱۳۹۶، یک خیزش خلق‌الساعه نبود، بلکه این قیام ریشه در تاریخ ۴ دهه حاکمیت جمهوری اسلامی در ایران دارد. این قیام حاصل «انباشت نارضایتی»هایی بود که هر جا فرصت بروز پیدا کند؛ علنی می‌شود.[۱] ریشه‌ی قیام دیماه ۱۳۹۶ را می‌توان در اعتراضات و تظاهرات ابتدای انقلاب بهمن ۱۳۵۷ دانست.
عبدالرضا رحمانی فضلی وزیر کشور دولت حسن روحانی در مصاحبه با روزنامهی دولتی ایران در این خصوص گفت:
چون سطح انباشتگی نارضایتی‌ها بالا رفته و عمومی شده بود و در هر کجایی که امکان بروز پیدا می‌کرد، ابراز می‌شد.[۲]
این انباشتگی نارضایتی به نخستین روزهای حکومت مذهبی ایران برمی‌گردد؛ یعنی یک نارضایتی شدید در جامعه وجود دارد، این نارضایتی مانند بخار فشرده شده از هر منفذی که پیدا کند، بیرون می‌زند. قیام دیماه ۱۳۹۶ یکی از آن فرصت‌ها بود.
گستردگی قیام دیماه ۱۳۹۶
یکی از ویژگی‌های قیام دیماه ۱۳۹۶ گستردگی جغرافیایی آن بود، رحمانی فضلی در این خصوص گفت:
اعتراض‌های دی ماه در ۱۰۰ شهر بود؛ و در ۴۰ شهر به خشونت تبدیل شد. خیلی با سال ۸۸ فرق می‌کرد. از یک جنس نبود.[۳]
اما آمار‌‌ها نشان می‌داد که قیام دیماه ۱۳۹۶ به ۱۴۲ شهر کشیده شد، البته علی ربیعی وزیر سابق کار حسن روحانی میزان گسترگی را این طور بیان کرد:
در دی ماه ۹۶ اعترضات در ۱۶۰ شهر خود را نشان داد. [۴]
گستردگی قیام دیماه ۱۳۹۶ و استمرار آن وضعیت خطیری برای دولت ایران بوجود آورد، علی‌ربیعی که علاوه بر وزارت کار، از معاونان وزارت اطلاعات بوده و در زمینه‌ی اطلاعات خبره است، او در این خصوص می‌گوید: قیام دیماه ۱۳۹۶ خطرناک بود و آژیر خطری را به صدا درمی‌آورد که می‌تواند گسترده‌تر شود. [۵]
گاه‌شمار قیام در ایران
قیام دیماه ۱۳۹۶ ادامه و استمرار قیام‌ها و خیزش‌هایی بود که از دهه‌ی ۱۳۶۰ به این سو شروع شده بود.
انقلاب ۵۷ برای آزادی، استقلال، عدالت اجتماعی و حاکمیت مردمی بود. خواسته‌هایی که در برنامه مکتوب و اعلام‌شده مطالبات یکصد‌ساله تمامی قیام‌ها و انقلاب‌های مردم ایران به‌روشنی دیده می‌شوند؛ از دوران مبارزات ستارخان و میرزا کوچک‌خان و کلنل محمدتقی‌خان پسیان تا نهضت ملی به رهبری مصدق، تا انقلاب ضدسلطنتی سال ۵۷ و البته تا امروز. اما به محض این که خمینی حکومتش را مستقر کرد، تمام این خواسته‌ها به فراموشی سپرده شد؛ اما این مطالبات برای مردم ایران فراموش شدنی نبود.
قیام در دهه‌ی ۶۰
دهه‌ی ۶۰ خورشیدی مصادف بود با سالهای جنگ ایران و عراق، سرو صدای این جنگ بقدری مهیب بود که فریاد اعتراض‌های مردم به گوش جهان نرسید؛ اعتراضات به راحتی سرکوب می‌شدند. فضایی آکنده از رعب و وحشت در زندگی مردم ایجاد شده بود، تا کسی نتواند اعتراضی داشته باشد. با این حال اعتراضات مهمی از دهه‌ی ۶۰ به ثبت رسیده‌است.
در آذرماه سال ۱۳۶۳ بیش از ۲۰ هزار تن از کارگران دوب‌‌آهن اصفهان دست به اعتصاب قهرآمیز زدند، در آن واقعه، کارگران اعتصابی، برای آزاد کردن همکاران بازداشت‌شده خود ناگزیر از گروگان گرفتن افرادی شدند که وابسته به ارگان‌های حکومتی بودند، اما این ماجرا مطلقاً در هیچ رسانه‌ای بازتاب نیافت و هیچ کس خبردار نشد که در اصفهان چه خبر است و در کارخانه ذوب‌آهن اصفهان چه غوغایی برپاست. مدیرعامل پیشین این کارخانه، مهندس محمدعلی متقی که منتخب و محبوب کارگران بود سال ۶۰ توسط حکومت اعدام شده بود، اعدام او در شکل‌گیری این اعتراض قهرآمیز مؤثر بود.
در یک نمونه‌ی دیگر در مرداد سال ۱۳۶۴ اعتصاب ۳۰۰۰نفر از کارگران ماشین‌سازی اراک، یک واقعه مهم اجتماعی و یک قیام بزرگ کارگری بود. کارگران اراکی در مقابله با نیروهای دولتی، یک حرکت مهم اعتراضی پیروزمند به‌وجود آوردند. در آن واقعه، کارگران ماشین‌سازی اراک در اعتراض به اضافه شدن ساعت شیفت کاری، خط تولید کارخانه را به کنترل خود در آورده و مانع از ورود عوامل دولتی به کارخانه شدند تا نهایتاً حرف خود را به کرسی نشاندند. وابستگان حکومت، حکم کرده بودند کارگران با اضافه کردن ساعت شیفت‌های کاری و اضافه کردن شیفتها به‌صورت فوق‌العاده، برای پاسداران ادوات جنگی و مهندسی بسازند؛ اما کارگران در مقابله با سیاست جنگ ضدملی خمینی و در دفاع از ساعت کار اعلام شده و رسمی، از همراهی با این وابستگان حکومتی سر باززدند و از تغییر خط تولید و تغییر ساعت کار خودداری کردند. کارگران برای به کرسی نشاندن حرف خود، کلیه خطوط تولید را به کنترل درآوردند و نهایتاً کار را به جایی رساندند که این برنامه لغو شد.
این اعتراض کارگران ماشین‌سازی اراک یک وجه سیاسی دیگر هم داشت، و آن این که بطور عملی در برابر جنگ ضد ملی ایران و عراق ایستادند که این جنگ خواست حاکمیت و شخص خمینی بود.
قیام در دهه‌ی ۷۰
در دهه‌ی ۷۰ خورشیدی، جنگ خارجی در کار نبود، در نتیجه فرصت بیشتری برای بروز اعتراضات و خیزش‌ها در جامعه ایجاد شد. قیام تیرماه ۱۳۷۸ که از کوی دانشگاه شروع شد و در ادامه مردم هم به دانشجویان پیوستند. مهمترین قیام‌هایی دهه‌ی ۷۰ که خصلت قهرآمیز داشت به شرح زیر است:
- ۲۴مرداد ۱۳۷۰ قیام ۳۰هزار نفره مردم زنجان
- ۲۶فروردین ۱۳۷۱ قیام مردم شیراز
- ۳۰اردیبهشت ۱۳۷۱ تظاهرات قهرآمیز مردم اراک
- ۹خرداد ۷۱ قیام سترگ مردم مشهد و تصرف مسلحانه کلانتریهای ۳ و ۴ مشهد توسط جوانان رزمنده خراسان
- ۱۹خرداد ۱۳۷۱ تظاهرات قهرآمیز مردم دلاور بوکان و کشته و مجروح شدن دهها تن
- ۱۲مرداد ۱۳۷۳ قیام قهرآمیز مردم قزوین
- ۱۲بهمن ۱۳۷۲ قیام قهرآمیز مردم زاهدان (ایرانشهر، خاش، زابل، بیرجند و تربت جام)
- ۱۵فروردین ۱۳۷۴ قیام قهرآمیز اهالی اسلام‌شهر تهران و بستن راه تهران ساوه
- ۱۸تیر ۱۳۷۸ قیام دانشجویی
قیام در دهه‌ی ۸۰
دهه‌ی ۸۰ هم شاهد اعتراضات و قیامهای قهرآمیز زیادی در ایران بودیم، که مهمترین آن قیام ۸۸ بود که حکومت ایران را به لبه‌ی سرنگونی کشاند. مهمترین قیام‌ها در دهه‌ی ۸۰:
- ۱۳اردیبهشت ۱۳۸۳ اعتصاب سراسری معلمان در بسیاری شهرهای کشور
- اول خرداد ۱۳۸۵ حرکت اعتراضی هموطنان آذری به اهانت روزنامه حکومتی ایران
- ۲۲خرداد ۱۳۸۵ تظاهرات اعتراضی زنان در تهران به تبعیض جنسیتی
- ۳۰خرداد ۱۳۸۸ خیزش بزرگ مردم ایران معروف به قیام ۸۸
- ۶دی ۱۳۸۸ قیام بزرگ عاشورای ۱۳۸۸
- ۲۵بهمن ۱۳۸۹ قیام بزرگ مردم تهران با شعارهای براندازی
قیام در دهه‌ی ۹۰
قیام در سالهای دهه‌ی ۹۰ می‌توان به دو بخش قبل از قیام دیماه ۱۳۹۶ و بعد از آن تقسیم بندی کرد:
قیامهای دهه‌ی ۹۰ تا دیماه ۱۳۹۶
- ۲۵بهمن ۱۳۹۲ حرکت سراسری بختیاریها در ۵استان در اعتراض به یک توهین قومی تلویزیون دولتی
- قیام ۷دی ۱۳۹۶
قیامهای دهه‌ی ۹۰ بعد از قیام دیماه ۱۳۹۶
- روز دوم فروردین ۹۷ در فولاد اهواز و کارخانه پوپلین رشت کارگران دست به اعتصاب زدند.
- ۸فروردین تظاهرات اعتراضی هموطنان عرب اهوازی.
- ۲۰فروردین اوج‌گیری مجدد اعتصاب کشاورزان اصفهان.
- ۳۰فروردین تظاهرات گسترده اهالی کازرون که تا ۳۰اردیبهشت ادامه یافت و به یک شورش شهری گسترده با جلوه‌هایی از دفاع قهرآمیز مردم تکامل پیدا کرد.
- ۱۱اردیبهشت روز جهانی کارگر، کارگران مراسمی را که از طرف دولت برگزار شده بود را به یک تظاهرات ضددولتی تبدیل کردند.
- ۲۰اردیبهشت اعتصاب سراسری معلمان در ۳۴شهر کشور.
- ۲۳اردیبهشت اعتصاب سراسری بازاریان و کسبه.
- اول خرداد اولین اعتصاب سراسری رانندگان کامیون.
- ۲۲خرداد اوج‌گیری تظاهرات کارگران فولاد اهواز که تا ۲۸خرداد ادامه یافت.
- ۴ تا ۷تیر اعتصاب بزرگ بازاریان و کسبه تهران که به یک شورش گسترده شهری همراه با دفاع متقابل مردم در برابر سرکوبگران حکومتی تبدیل شد.
- ۸تیر قیام اهالی خرمشهر و آبادان در اعتراض به نبود آب آشامیدنی؛ خرمشهری‌ها بخشی از محوطه موزه جنگ ایران و عراق را به آتش کشیدند.
- ۱۶تیر تظاهرات مردم برازجان در اعتراض به نبود آب آشامیدنی.
- ۲۹تیر تا ۱۷مرداد اعتصاب منطقه‌ای کارگران خط و ابنیه راه‌آهن در نواحی مختلف کشور.
- اول مرداد آغاز دور دوم اعتصاب سراسری رانندگان کامیون در ۳۰۰شهر کشور؛ این اعتصاب یکی از مهمترین اعتصاب‌های این دوره بود.
- ۸مرداد تحصن کارگران خط و ابنیه راه‌آهن تبریز که به تظاهرات شهری نیز کشیده شد.
- ۹مرداد اوج‌گیری سومین دور قیام با جلوداری صنعت‌گران منطقه شاپور اصفهان و در همبستگی با اعتصاب سراسری رانندگان که در همان زمان در جریان بود.
- ۲۰مرداد اعتصاب بازار کفاش‌های تهران.
- ۳شهریور اعتصاب محدود رانندگان کامیون در ۲۶شهر.
- ۳شهریور دور دوم اعتصاب سراسری کارگران خط و ابنیه فنی راه‌آهن، این اعتصاب تا ۵شهریور ادامه یافت.
- ۳۱شهریور آغاز دور سوم اعتصاب رانندگان کامیون در تمامی استانهای کشور که تا ۲۱مهر ادامه یافت و با عقب‌نشینی‌هایی از سوی دولت پایان یافت.
- ۱۶مهر آغاز اعتصاب سراسری بازاریان و کسبه در بیش از ۵۰شهر کشور که تا ۱۸مهر ادامه یافت.
- ۲۲مهر اعتصاب سراسری معلمان در ۱۰۳شهر کشور(این اعتصاب ۲روزه بود).
- ۲۴مهر تظاهرات بازنشستگان سراسر کشور در تهران.
- ۵آبان اعتصاب سراسری سوم کارگران خط و ابنیه فنی راه‌آهن که تا ۱۰آبان ادامه یافت.
- ۷آبان روز بزرگداشت کوروش با ممانعت رژیم به تنش‌هایی در جاده‌های منتهی به پاسارگاد انجامید.
- ۱۰آبان آغاز چهارمین دور اعتصاب سراسری رانندگان کامیون در سراسر کشور.
- ۱۳آبان اوج‌گیری اعتصاب و تظاهرات کارگران قهرمان هفت‌تپه که تا ۱۱آذر ادامه یافت و تجارب ذی‌قیمتی برای قیام و همچنین برای جنبش کارگری به ارمغان آورد.
- ۱۹آبان اعتصاب سراسری بازارها.
- ۲۲آبان آغاز دور جدید اعتصاب سراسری معلمان به مدت ۲روز.
- ۲۲آذر آغاز اعتصاب‌های منطقه‌ای و استانی معلمان که با همدان و کرمانشاه کلید خورد؛ در این اعتصاب دانش‌آموزان نیز فعال وارد شدند.
- ۲۹دی تظاهرات معلمان اصفهان و یزد.
- اول دی آغاز پنجمین دور اعتصاب سراسری رانندگان به مدت ۱۰روز که با موفقیت انجام شد و تقریباً تمامی استانهای کشور را فراگرفت و وزیر راه حسن روحانی را نیز ناگزیر از پاسخگویی کرد.
- ۷دی تظاهرات معلمان آزاده تبریز در سرمای زیر صفر.
- ۸دی مراسم ختم دانشجویان جان‌باخته در حادثه اتوبوس دانشگاه آزاد - واحد علوم و تحقیقات به یک تظاهرات اعتراضی تبدیل شد.
- ۱۲دی تظاهرات بزرگ کشاورزان خوراسگان با شلیک هوایی و تهاجم وحشیانه پاسداران، مجروح و مصدوم به‌جا گذاشت اما تظاهرات ادامه یافت و در روزهای بعد نیز استمرار پیدا کرد.
- ۱۴دی نامه افشاگرانه اسماعیل بخشی کارگر هفت‌تپه مبنی بر شکنجه شدن توسط وزارت اطلاعات بازتاب جهانی پیدا کرد و به مشکل روی میز مجلس ایران تبدیل شد.
- ۱۶دی تظاهرات سراسری صدها تن از کارمندان صندوق بیمه کشاورزی در تهران بازتاب خبری گسترده‌ای یافت.
- حرکات اعتراضی در بهبهان، عسلویه و کشاورزان ورزنه و خوراسگان و مالباختگان کماکان ادامه دارد.
آماری از حرکات اعتراضی در دهه‌ی ۹۰
اگر به حرکات اعتراضی در سطح جامعه در سالهای قبل از سال ۹۶ نگاهی بیندازیم، تقریباً روزی نیست که در ایران قیام یا حرکت اعتراضی وجود نداشته باشد.
به عنوان نمونه در سال ۱۳۹۴ حداقل ۵۷۴۹ حرکت اعتراضی در سراسر ایران ثبت شد.
- کارگران ۱۶۴۸حرکت اعتراضی، اعتصاب یا تظاهرات داشتند
- کارمندان ۳۲۹حرکت
- معلمان ۴۴۲حرکت
- دانشجویان ۴۶۲حرکت
- بازاریان ۴۲۶حرکت
- زندانیان ۳۵۶حرکت
- کادرهای درمانی، کشاورزان و دستفروشان نیز دهها حرکت اعتراضی برپا کردند.
- ۲۱۶ مورد هم درگیری جوانان با نیروهای دولتی و لباس شخصی.
در سال ۱۳۹۵ هم اوضاع به همین منوال بود، به عنوان مثال در آذرماه ۱۳۹۵ بیش از ۲۱۰حرکت اعتراضی ثبت شد، اهمیت این عدد وقتی بهتر قابل درک است وقتی بدانیم که ماه قبل از آن یعنی آبان‌ماه ۱۳۹۵ دولت ایران بیش از ۴۷ نفر را اعدام کرده است.
حسین ذوالفقاری معاون امنیتی وزیر کشور دولت روحانی در خصوص آمار اعتراضات سال ۹۶ گفت:
«تا آخر آذرماه حدود ۵هزار تجمع عمده در کشور برگزار شد... ۸۴درصد معترضان زیر ۳۵سال سن و فاقد سابقه امنیتی بودند».[۶]
در سال ۱۳۹۶ حداقل ۵۷۶۲ مورد حرکت اعتراض صورت گرفت، یعنی ماهانه ۴۸۰حرکت اعتراضی. سید سلمان سامانی، سخنگوی وزارت کشور حسن روحانی در اشاره به قیام و پیشینه‌ی آن گفت:
«از ابتدای دولت تدبیر و امید، ۴۳هزار تجمع را شاهد بودیم که برخی با مجوز و برخی بدون مجوز برگزار شده است».[۷]
در یک حساب سرانگشتی، ابتدای دولت حسن روحانی، روز ۱۲مرداد سال ۱۳۹۲ بوده که تا تاریخی که سخنگوی وزارت کشور، این آمار را علنی کرد یعنی روز ۲۳دی ۱۳۹۶، ۱۶۲۴روز فاصله است(سال ۱۳۹۵کبیسه بوده است). یعنی به استناد گواهی سخنگوی رسمی وزارت کشور دولت روحانی، در آن بازه زمانی، در ایران روزانه تقریباً ۲۶حرکت اعتراضی انجام شده است. یعنی تقریباً هر ۵۵دقیقه یک تظاهرات یا تجمع اعتراضی. این آمار و ارقام دما و وضعیت انقلابی جامعه را نشان میدهد؛ دمای سیاسی جامعه در یک روند شتابان بالا رفت تا دیگ جامعه جوشید و در نمود و شکل قیام سرریز کرد.
قیام دیماه ۱۳۹۶ یک نقطه تحول کیفی در سلسله قیامهای پیش از خودش می‌باشد.
شروع قیام دیماه ۱۳۹۶
قیام دیماه ۱۳۹۶ یک قیام آنی و خلق‌الساعه نبود، روند بلوغ هزاران خیزش و اعتراضی بود که در سراسر ایران شکل گرفته بود. قیام دیماه ۱۳۹۶ نوک کوه یخ اعتراضات و خواسته‌های مردم ایران بود که از فردای انقلاب ۵۷ دنبال آن بودند.
قیام دیماه ۱۳۹۶ در روز ۷ دیماه در اعتراض به گرانی تخم مرغ با شعار «مرگ بر گرانی» آغاز شد و بلافاصله شعارهای صنفی به شعارهای سیاسی تبدیل شد.
«جوان» روزنامه سپاه پاسداران در این خصوص نوشت:
«در فتنه ۹۶ خیلی سریع‌تر از آنچه فکر می‌شد تنها به فاصله یک روز، آشوب‌ها از پیگیری مطالبات مردم(به‌عنوان بهانه اغتشاش‌گری) به سمت تقابل با نظام و تصرف اماکن نظامی و انتظامی... تغییر مسیر داد».[۸]
نمونه‌ای از شعارهای قیام دیماه ۱۳۹۶
- اصلاح‌طلب، اصولگرا، دیگه تمومه ماجرا!
- مرگ بر خامنه‌ای روحانی!
- اسلامو پله کردید، مردمو ذله کردید!
- حکومت آخوندی، نمی‌خوایم! نمی‌خوایم!
- سیدعلی حیا کن، مملکتو رها کن!
- ملت گدایی می‌کنه، آقا خدایی می‌کنه!
- آخوندها حیا کنید، مملکتو رها کنید!
- وای به روزی که مسلح شویم!
- مرگ بر حزب‌الله!
- سیدعلی ببخشید، دیگه باید بلند شید!
- مرگ بر دیکتاتور!
- بسیجی! داعشی!
- می‌کشم، می‌کشم، آن که برادرم کشت!
- ما بچه‌های جنگیم، بجنگ تا بجنگیم!
- مرگ بر ارتجاع
شهرهای بپاخاسته
اسامی شهرهای بپاخاسته توسط خبرگزاری‌ها به صورت زیر اعلام شد:
مشهد، نیشابور، شاهرود، سبزوار، یزد، بیرجند، کاشمر، رشت، ساری، قم، ارومیه، کرمانشاه، همدان، خرم‌آباد، قوچان، تهران، شهرکرد، اصفهان، تربت حیدریه، شاهین‌شهر، ابهر، ساوه، زنجان، اردبیل، اراک، ملایر، شهرضا، خرم‌آباد، کاشان، اهواز، بندرعباس، زاهدان، ایذه، نجف‌آباد، دورود لرستان، ارومیه، قهدریجان، سمنان، سنندج، چابهار و...
تعرض جوانان در قیام دیماه ۱۳۹۶
در قیام دیماه ۱۳۹۶ جوانان و قیام‌‌کنندگان در مقابل نیروهای سرکوب حکومتی ایستادند و آنها را پس زدند. در این خصوص محمدباقر فرزانه در نماز جمعه مشهد گفت:
«به دفاتر ۶۰امام‌جمعه در شهرهای مختلف حمله شده است». [۹]
احمد خاتمی عضو مجلس خبرگان هم گفت:
«اغتشاشگران به ۲۰حوزه علمیه حمله کردند».[۱۰]
اقدامات دولت ایران برای جلوگیری از گسترش قیام دیماه
درمقابل گسترش لحظه‌مره‌ی قیام، در دیماه ۱۳۹۶ دولت حاکم درایران برای مقابله با قیام دست به اقدامات زیر زد:
- در گام اول حاکمیت تلاش کرد شبکه‌های اجتماعی بخصوص خبر رسان تلگرام را فیلتر کند. حتی صحبت از قطع اینترنت هم در میان بود.
- راه اندازی ضد تظاهرات که موفق نبود؛ چون قیام ادامه پیدا کرد.
- در خواست از کشورهای اروپایی و خارجی بخصوص فرانسه برای کمک رسانی:
پنج - شش روز از قیام گذشته بود که حسن روحانی با دولت فرانسه تماس گرفت و از فعالیت‌های سازمان مجاهدین خلق شکایت کرد و تلاش کرد توسط آنها جلوی پیشروی مجاهدین خلق را بگیرد.
خبرگزاری فرانسه در این زمینه گزارش کرد حسن روحانی در تماس خود با ماکرون با اشاره به مجاهدین خلق گفته است:
«ما انتقاد داریم که یک گروه تروریستی پایگاهی در فرانسه داشته با شد و علیه ایران عمل کند و دست به خشونت بزند. ما از دولت فرانسه می‌خواهیم علیه این گروهک تروریستی اقدام کند».[۱۱]
موتور محرک قیام دیماه ۱۳۹۶ چه کسانی بودند؟
در راه‌اندازی یک قیام عوامل مختلفی نقش دارند، اما یک پارامتر نقش موتور محرک را بازی میکند، که اگر این موتور را حذف کنیم، استمرار قیام بوقع نخواهد پیوست. برای شناخت این عامل باید ببینیم دیدگاه حاکمیت در این پهنه چیست؟
علی خامنه‌ای ولی فقیه این حاکمیت قیام را این طور توصیف میکند:
«قرائن و شواهد اطلاعاتی نشان میدهد که این قضایا سازماندهی‌شده بوده و در شکل‌گیری آن، یک مثلث فعال بوده است... چند ماه بر روی این طراحی کار کردند و بنای آنها این بود که حرکتها از شهرهای کوچک شروع شود تا به مرکز برسد... رأس سوم... پادوها بودند که مربوط به سازمان آدمکش منافقین[[[سازمان مجاهدین خلق ایران|سازمان مجاهدین]]] هستند و از ماه‌ها قبل آماده بودند... در این فراخوانها، شعار «نه به گرانی» مطرح شده بود که شعاری جذاب بود تا عده‌ای را به‌دنبال خود وارد صحنه کنند... کسی که پادوی منافقین [[[سازمان مجاهدین خلق ایران|سازمان مجاهدین]]] است و آدم می‌کشد حسابش جداست».[۱۲]
تلویزیون حکومتی در زمینه‌ی قیام گفت:
«منافقین [[[سازمان مجاهدین خلق ایران|سازمان مجاهدین]]] یک ستاد اجتماعی تشکیل دادند وارد حوزه شبکه‌سازی شدند تا به‌سرعت آشوب به عملیات مسلحانه تبدیل شود و به سمت تسخیر و تصرف نیل پیدا بکند. در ابتدا این تجمعات توی این ۳۲نقطه شکل گرفت. شعارها به سمت ساختارشکنی و درگیری و آشوب حرکت کرد. برای روز شنبه در ۷۲نقطه فراخوان زدند و ۴۰نقطه شاید هم بیشتر تقریباً درگیری به‌وجود آمد. خیلی تلاش کردند تا وارد عملیات مسلحانه در شهرهای کوچک بشوند. روز یکشنبه فراخوانشان را بردند به سمت ۱۲۰نقطه».[۱۳]
نشریه فرانسوی لوموند نوشت: «یک محقق فرانسوی به‌نام «استفن دودوآنون» که به‌تازگی از ایران بازگشته در لوموند ۲ژانویه نوشت:
«حکومت اسلامی ایران... کاملاً غافلگیر شده... آنچه در ایران امروز می‌گذرد یک انقلاب به‌معنای حقیقی کلمه است... رویدادهای جاری ایران یک انقلاب بزرگ ملی است... و مستقیماً و به‌طور رادیکال رأس حکومت اسلامی ایران را نشانه گرفته است. توده‌های اصلی انقلاب حاضر در ایران را مردم پابرهنه محلات و مناطق فقیرنشین تشکیل می‌دهند... جمهوری اسلامی ایران دچار یک فروپاشی اجتماعی و ایدئولوژیک شده است... انقلاب مردم ایران... کلیت نظام اسلامی ایران را هدف گرفته است».[۱۴]
شعاری که شاخص قیام دیماه شد
روز ۱۵ دی ۱۳۹۶ دانشجویان شعار سردادند که اصلاح طلب، اصولگرا، دیگه تمومه ماجرا! این شعار به نماد قیام دیماه ۱۳۹۶ تبدیل شد؛ با این شعار قیام اوج تازه‌ای گرفت و از تمامی جناح‌های سیاسی در ایران گذر کرد و به اپوزیسیون اصلی این نظام یعنی شورای ملی مقاومت پیوند خورد؛ چون تنها گروهی که هیچ جناحی را در درون حکومت ایران به رسمیت نمی‌شناسد، شورای ملی مقاومت است.
اصلاح‌طلب، اصولگرا، دیگه تمومه ماجرا!
و به این ترتیب، یک بار دیگر قیامی که از اولین روزهای پاگرفتن دیکتاتوری مذهبی در ایران، شکل گرفته بود، در یک مدار بالاتر و با قدرتی به مراتب بیشتر از گذشته اوج گرفت، از رژیم با تمامی جناح‌هایش عبور کرد و به سرچشمه اصلی قیام و مقاومت وصل شد. از این نقطه به بعد می‌توان گفت: دیگر همه چیز در کف خیابان تعیین‌تکلیف می‌شود.
بستن تلگرام
در ابتدا آخوندها تصور می‌کردند شبکه‌های اجتماعی و به‌طور خاص خبررسان «تلگرام» قیام را ایجاد کرده است! برای همین هم تلاش می‌کردند با فیلتر کردن تلگرام، یا حتی قطع اینتر نت، قیام را تعطیل کنند!
گرچه بستن اینترنت و فیلترینگ تلگرام، کمی از ضرب قیام و خبررسانی آن موقتاً کم کرد اما مصادره قیام بزرگ و تاریخی یک ملت به یک «نرم‌افزار ارتباطی»! خودش نشانه «تخته کم» متولیان نظام است که هنوز هم پس از گذشت یک سال از قیام ادامه دارد! بستن توئیتر و اینستاگرام که این آخری در دیماه ۹۷ انجام شد، از دیگر مصادیق بارز آن تفکر عقب‌مانده و کله‌های گچ‌گرفته‌ای است که حتی توان درک مصالح خود را نیز ندارند.
تلاش برای توقف قیام
حکومت برای توقف قیام چند کار دیگر هم کرد:
- راه‌انداختن ضدتظاهرات!
- بستن موقت اینتر نت و فیلترکردن تلگرام
-
درسی که دانش‌آموزان به دیکتاتور دادند!
در اولین گام، رژیم تلاش کرد دانش‌آموزان خردسال را به‌عنوان ساده‌ترین و کم‌دردسر‌ترین بخش جامعه، سوژه اجرایی جنگ تبلیغاتی خود کرده و با به صحنه آوردن آنها و شعارهای حکومتی را در دهان آنان گذاشتن، برای خود «فست فود» تبلیغاتی تهیه کند. اما دانش‌آموزهایی که به اجبار به تظاهرات آورده شده بودند، دستگاه رژیم را به هم زده و شروع کردند به شعار دادن بر ضد خامنه‌ای و روحانی.
در این میدان دانش‌آموزان قهرمان و آگاه بلوچ پیشتاز بقیه بودند. فیلم‌های خبری مشابهی از دانش‌آموزان اهوازی نیز بر روی شبکه‌های اجتماعی، در شمار پربیننده‌ترین‌ها قرار گرفت تا دیکتاتور دریابد نباید به دانش آموزان طمع کرده و خیال سوءاستفاده سیاسی از آنها به سرش بزند.
دست به‌دامن فرانسه شدن!
خامنه‌ای چه گفت؟ اعتراف خامنه‌ای به نقش محوری مجاهدین در قیام
و سرانجام روز ۱۳دی ۹۶ خامنه‌ای به صحنه آمد و با اشاره به یک مثلث موهوم، حرف اصلی خود را که کمی پیش‌تر وعده داده بود، زد و گفت مجاهدین صحنه‌گردان قیام هستند.
جا دارد دوباره درباره ماهیت قهرآمیز قیامهای دهه‌های قبل یادآوری شود. قیام‌هایی که آنها نیز متأثر از فرهنگ و منش سیاسی مبارزاتی مجاهدین خلق بودند.
این قیام نیز در همان اولین روزها به سرعت رنگ قهرآمیز به خود گرفت و نشان داد که ریشه‌هایش مانند قیامهای دهه ۷۰ و عاشورای ۸۸ به کجا می‌رسد.
روز ۱۵اسفند پاسداران شکوه و شکایت سرمی‌دهند که اگر مجاهدین دست نیروهای امنیتی و بسیجی را نبسته بودند، قیام را بسیار زود در نطفه خفه می‌کردند!
رژیم دست به قتل‌های پنهان جوانان در زندانها زده و در اراک ضمن به‌قتل رساندن یک جوان قیامی، بیشتر از ۷۰نوجوان و جوان دانش‌آموز را نیز بازداشت میکند!
روز ۱۲دی تلویزیون سپاه پاسداران به اسم افق می‌گوید یک چند میلیون نفری هم ضدانقلاب داریم!
۱۲اسفند ۹۶ روزنامه حکومتی وطن امروز: «نفرات سازمان شهرها را بین خودشان تقسیم کرده و نخبگان و معترضان کف را سازماندهی کرده‌اند. در یک شهر کوچک بیش از ۵هزار عضو گروه‌های مختلف هستند...».
عبور قیام از «صنفی» به «سیاسی»
در فاصله ۸دی تا ۱۵دی، قیام با سرعت، در تمامی کشور گسترده شد، و خصلتی کاملا سیاسی به خود گرفت.
عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور روحانی هم ناخواسته بر هویت ملی قیام مهر تایید زد و نکاتی را گفت که عمدتاً با آنچه که بعداً خامنه‌ای گفت در تعارض است.
قیام، یک محصول ملی یا یک تولید خارجی؟
رحمانی فضلی، وزیر کشور رژیم، در همان اوان گفت قیام داخلی است و خامنه‌ای گفت قیام ساخته خارجی است! درست مثل هر دیکتاتور دیگر!
خامنه‌ای مثل همیشه و به سنت تمامی دیکتاتورها دست روی توطئه خارجی! گذاشت. گرچه که با تمام تلاشش نتوانست نقش مجاهدین و ماهیت ملی و داخلی قیام را تماماً منکر شود اما حرف‌های وزیر کشورش «قاطی» کمتر داشت و اصلاً هم نیاز به تفسیر نداشت.
حرف‌های وزیر کشور
رحمانی فضلی، وزیر کشور رژیم، گفت: «بر اساس گزارشی که از سوی شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران تهیه شده و با استناد به گزارشهای دستگاههای اطلاعاتی، امنیتی و انتظامی عوامل نارضایتی‌ها داخلی و بدون هیچ‌گونه دخالت از خارج کشور است». او گفت: «یک جرقه کافی است تا اعتراضات شعله‌ور شود».
رحمانی فضلی تعداد بازداشت‌شدگان را بیش از ۵هزار نفر خواند و گفت که تظاهرات به‌سرعت در روزهای ابتدایی به ۱۰۰شهر رسید و در ۴۲شهر هم درگیری اتفاق افتاد. او گفت: «طی این تظاهرات گسترده ۶۰دفتر امام جمعه در سراسر کشور تخریب و به آتش کشیده شد».
علم الهدی روز ۸دی ۹۶ گفت:
«یک عده اراذل اوباش جمع بشن، اینها بگن سوریه رو ول کن، مشکل ما رو تمام کن، حاضرید این شعار رو بدهند، آنها هم به‌خاطر مطالبه است، به‌خاطر گرانی است، این درسته، این درسته که یک منافقینی که رهبرشون یک زن بیاد تشکر می‌کنم از شما... یک زن رهبر منافقینه بگه من تشکر می‌کنم... یک گروه تروریست آدمکشی که ۱۷هزار انسان رو به خاک و خون کشانده... طبیعی است که عربده‌کشی یک مشت خائنی که وسط یک عده مطالبه‌گر برحق آمدند وضعیت مطالبات اونها رو ابزار کنند او رو به‌عنوان صدای ملت در مشهد و نیشابور و کاشمر و بیرجند نمایش می‌دهند».
پانویس
- ↑ روزنامهی دولتی ایران ۲۰ اسفند ۱۳۹۶
- ↑ روزنامهی دولتی ایران ۲۰ اسفند ۱۳۹۶
- ↑ روزنامهی دولتی ایران ۲۰ اسفند ۱۳۹۶
- ↑ خبرگزاری دولتی ایسنا ۲۴ دیماه ۱۳۹۷
- ↑ خبرگزاری دولتی ایسنا ۲۴ دیماه ۱۳۹۷
- ↑ ۱۷اسفند ۹۶، همایش استانداران کشور
- ↑ خبرگزاری دولتی تسنیم - ۲۳دی ۱۳۹۶
- ↑ روزنامهی جوان ارگان سپاه پاسداران - ۱۸ دیماه ۱۳۹۶
- ↑ نماز جمعه مشهد - ۲۲دی ۱۳۹۶
- ↑ خبرگزاری دولتی تسنیم - ۲۸ دی ۱۳۹۶
- ↑ خبرگزاری فرانسه - ۱۳ دیماه ۱۳۹۶
- ↑ سایت خامنه‌ای روز ۱۶دی ۱۳۹۶
- ↑ تلویزیون دولتی ایران ۱۲دی ۱۳۹۶
- ↑ نشریه‌ی فرانسوی لوموند - ۱۲دی ۱۳۹۶