کاربر:Javad/صفحه تمرین3: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
آخرین چهارشنبه هر سال (سه شنبه شب) | چهارشنبه سوری به جشنی در آخرین چهارشنبه هر سال (سه شنبه شب) گفته میشود که از جشنهای معروف ایرانیان است. در شاهنامهٔ فردوسی به جشنی معروف، قبل از عید نوروز اشاره میشود اشاره به چهارشنبه ای در نزدیکی نوروز که حکایت از کهن بودن این جشن میدهد. مراسم سنّتی مربوط به این جشن ملی،از قدیم توسط مردم ایران زنده نگه داشته شده است. در چهار شنبه سوری مراسم خاصی برگزار میشود از جمله آتش زدن بوته و پریدن از روی آن، قاشق زنی، فالگوش ایستادن، کوزه شکستن و غیره... این جشن هنوز هم در ایران با گذشت سالهای بسیار از آن همچنان زنده مانده و توسط مردم زنده نگه داشته میشود<ref>سایت فامیلی تاریخچه چهارشنبه سوری چیست و رسوم ایرانیان در این شب چه [https://familyguard.ir/blog/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7/ بوده]؟</ref>. | ||
== ترکیب دو واژه در چهارشنبه سوری == | == ترکیب دو واژه در چهارشنبه سوری == | ||
کلمه چهارشنبه سوری از دو کلمه چهارشنبه به عنوان یکی از روزهای هفته و سوری به معنی سرخ تشکیل شده است. البته برخی از پژوهشگران سور را | کلمه چهارشنبه سوری از دو کلمه چهارشنبه به عنوان یکی از روزهای هفته و سوری به معنی سرخ تشکیل شده است. البته برخی از پژوهشگران سور را جشن نیز معنا میکنند | ||
== قدمت جشن چهارشنبه سوری == | == قدمت جشن چهارشنبه سوری == | ||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
ایرانیان در عهد باستان معتقد بودند، آتش که عامل پاکی و زدودن امراض و میکروبها و حشرات است و اینکه نباید آلودگی و ناپاکی را با خود به سال نو آورند، به این عنصر روی می‌آوردند تا با آتش زدن هیزم، به ضد عفونی محل زندگی خود پرداخته و همزمان به استقبال جشن سال نو میرفتند. | ایرانیان در عهد باستان معتقد بودند، آتش که عامل پاکی و زدودن امراض و میکروبها و حشرات است و اینکه نباید آلودگی و ناپاکی را با خود به سال نو آورند، به این عنصر روی می‌آوردند تا با آتش زدن هیزم، به ضد عفونی محل زندگی خود پرداخته و همزمان به استقبال جشن سال نو میرفتند. | ||
در آداب زرتشتیان در این روزها معمولاً مراسم اوستاخوانی توسط زرتشتیان برقرار است و هفت نوع میوه خشک مانند کشمش، انجیر، بادام، خرما و پسته، به مهمانان می دهند. هفت میوه خشک زرتشتی ها شباهت زیادی به | در آداب زرتشتیان در این روزها معمولاً مراسم اوستاخوانی توسط زرتشتیان برقرار است و هفت نوع میوه خشک مانند کشمش، انجیر، بادام، خرما و پسته، به مهمانان می دهند. هفت میوه خشک زرتشتی ها شباهت زیادی به آجیل چهارشنبه سوری دارد که خوردنش در این شب واجب است. در بسیاری از شهرها آش ترشی هم به نام این شب با چند نوع سبزی درست می شود. | ||
در نوشته‌های | در نوشته‌های برجای مانده از دورانهای قدیم ،از این جشن ملی بوته‌سوزانی و پایکوبی در اطراف آن، به عنوان جشن سوری یاد شده است . گفته می شود جشن سوری ( سوریک ) به‌قدمت نوروز است و تاریخدانان آلمانی بر این باورند که چهارشنبه سوری قدیمی‌تر از جشن نوروز است و به تمامی آرینها تعلق دارد. برخی، مبدأ چهارشنبه‌سوری را به‌زمانی که زرتشت، گاه‌شمار جدیدی خلق کرد و در آن با ایجاد سالهای کبیسه، تاریخهای گذشته را منظم نمود، مرتبط میکنند. برخی دیگر قدمت چهارشنبه‌سوری را چندهزارسال پیشتر می‌دانند. ازآنجاکه در روزگار باستان، آتش یکی از مهمترین عناصر کمکی انسان برای زندگی روزمره‌اش بوده، ایرانیان به آتش، احترام زیادی می‌گذاشتند و در جشنهای خود آتش روشن می‌کردند<ref>سایت مجاهد جشن ملی چهارشنبه‌سوری، سرخ و شاداب و [https://event.mojahedin.org/i/events/4778 آتشین]</ref>. | ||
=== تعریف علامه دهخدا از مراسم چهارشنبه سوری === | === تعریف علامه دهخدا از مراسم چهارشنبه سوری === | ||
تعریف مراسم چهارشنبه سوری توسط علامه دهخدا به نقل از استاد سعید نفیسی چنین است: | |||
«اشتقاق ترکیب [چهارشنبه‌سوری] یعنی چهارشنبه عیش و عشرت، خود می‌رساند که این شب را برای جشن و سرور بنیاد گذاشته‌اند.این جشنهای ملی از قدیمترین زمانهای تاریخ در میان ایرانیان بوده است… شب چهارشنبه‌سوری در ایران، آئین خاص و تشریفات گوناگون دارد که هر یک از آنها را در ناحیه دیگر میتوان یافت.آئین چهارشنبه‌سوری یا شب چهارشنبه‌ی آخر سال بر دو قسم است: یک قسمت از آن عمومی و مشترک میان تمام مردم ایران است که حتی بعضی از آنها را در ملل دیگر نژاد آریا میتوان یافت و قسمت دیگر آئین خصوصی است که مردم تهران بدعت گذاشته‌اند و ازاینجا کم و بیش به شهرهای دیگر ایران رفته است.آن قسمت از آئین این شب که در تمام ایران معمول است از کرمان گرفته تا آذربایجان و از خراسان تا خوزستان و از گیلان تا فارس یعنی تمام این دشت وسیع که ایران امروز را فراهم ساخته است و زیباترین بقایای ایران باستانی است در هر شب چهارشنبه آخر سال با شور و دلبستگی خاصی آشکار میشود. تمام مردم آذربایجان چه در شهر و چه در دهات در آن شرکت دارند و حتی هنوز در میان مردم قفقاز معمول است. ایرانیانی که از دیار خود دور افتاده‌اند نیز آن را فراموش نمیکنند و ایرانیان مقیم ترکیه و مصر و هندوستان نیز در جامعه خود، این رسوم و آداب را معمول میدارند<ref>سایت مجاهد جشن ملی چهارشنبه‌سوری، سرخ و شاداب و [https://event.mojahedin.org/i/events/4778 آتشین]</ref>. | «اشتقاق ترکیب [چهارشنبه‌سوری] یعنی چهارشنبه عیش و عشرت، خود می‌رساند که این شب را برای جشن و سرور بنیاد گذاشته‌اند.این جشنهای ملی از قدیمترین زمانهای تاریخ در میان ایرانیان بوده است… شب چهارشنبه‌سوری در ایران، آئین خاص و تشریفات گوناگون دارد که هر یک از آنها را در ناحیه دیگر میتوان یافت.آئین چهارشنبه‌سوری یا شب چهارشنبه‌ی آخر سال بر دو قسم است: یک قسمت از آن عمومی و مشترک میان تمام مردم ایران است که حتی بعضی از آنها را در ملل دیگر نژاد آریا میتوان یافت و قسمت دیگر آئین خصوصی است که مردم تهران بدعت گذاشته‌اند و ازاینجا کم و بیش به شهرهای دیگر ایران رفته است.آن قسمت از آئین این شب که در تمام ایران معمول است از کرمان گرفته تا آذربایجان و از خراسان تا خوزستان و از گیلان تا فارس یعنی تمام این دشت وسیع که ایران امروز را فراهم ساخته است و زیباترین بقایای ایران باستانی است در هر شب چهارشنبه آخر سال با شور و دلبستگی خاصی آشکار میشود. تمام مردم آذربایجان چه در شهر و چه در دهات در آن شرکت دارند و حتی هنوز در میان مردم قفقاز معمول است. ایرانیانی که از دیار خود دور افتاده‌اند نیز آن را فراموش نمیکنند و ایرانیان مقیم ترکیه و مصر و هندوستان نیز در جامعه خود، این رسوم و آداب را معمول میدارند<ref>سایت مجاهد جشن ملی چهارشنبه‌سوری، سرخ و شاداب و [https://event.mojahedin.org/i/events/4778 آتشین]</ref>. | ||
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
گرامیداشت این نماد محبت و نیکی، مردم ما را بر آن داشته تا در هیأت یک جشن، آخرین سه‌شنبه هرسال را به آن اختصاص دهند و با گرمای روح‌بخش آتش، طراوت زندگی و زایش را در آستانه نوروز با جشن و سرور و جمع شدن به دور هم، به زندگی خود بیاورند. چنین ایده‌ای البته که زیبنده فرهنگ غنی تمدن باستانی ما بوده است چرا که نشاط و شادابی جامعه، خود را در چنین آئین‌هایی جاری و سمبلیزه میکند و از آنجا تقویت‌شده به مناسبات روزمرهٴ جامعه بازمی‌گردد، روحیة یکدلی و سرشاری نهفته در این شیوه نگاه به موضوعات اجتماعی توانسته است سده‌ها اقوام مختلف را در یک سرزمین گسترده با تنوعات قومی با مسالمت و برادری در کنار یکدیگر نگه‌دارد و آلام اجتماعی آنها را کاهش دهد. به همین خاطر می‌بینیم که علاوه بر سرزمین امروزی ایران این فرهنگ در تاجیکستان، افغانستان، ازبکستان و تاحدودی قرقیزستان که داری ریشه‌های مشترک فرهنگی با ایران هستند هم هنوز گرامی داشته میشود و مردم این کشورها هم آنرا جشن میگیرند<ref>سایت مجاهد چهارشنبه سوری ـ آتش نماد بیزاری از پلیدی و [https://article.mojahedin.org/i/%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D9%80-%D8%A2%D8%AA%D8%B4-%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%AF-%D8%A8%DB%8C%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%BE%D9%84%DB%8C%D8%AF%DB%8C-%D9%88-%D8%B2%D8% زشتی]</ref>. | گرامیداشت این نماد محبت و نیکی، مردم ما را بر آن داشته تا در هیأت یک جشن، آخرین سه‌شنبه هرسال را به آن اختصاص دهند و با گرمای روح‌بخش آتش، طراوت زندگی و زایش را در آستانه نوروز با جشن و سرور و جمع شدن به دور هم، به زندگی خود بیاورند. چنین ایده‌ای البته که زیبنده فرهنگ غنی تمدن باستانی ما بوده است چرا که نشاط و شادابی جامعه، خود را در چنین آئین‌هایی جاری و سمبلیزه میکند و از آنجا تقویت‌شده به مناسبات روزمرهٴ جامعه بازمی‌گردد، روحیة یکدلی و سرشاری نهفته در این شیوه نگاه به موضوعات اجتماعی توانسته است سده‌ها اقوام مختلف را در یک سرزمین گسترده با تنوعات قومی با مسالمت و برادری در کنار یکدیگر نگه‌دارد و آلام اجتماعی آنها را کاهش دهد. به همین خاطر می‌بینیم که علاوه بر سرزمین امروزی ایران این فرهنگ در تاجیکستان، افغانستان، ازبکستان و تاحدودی قرقیزستان که داری ریشه‌های مشترک فرهنگی با ایران هستند هم هنوز گرامی داشته میشود و مردم این کشورها هم آنرا جشن میگیرند<ref>سایت مجاهد چهارشنبه سوری ـ آتش نماد بیزاری از پلیدی و [https://article.mojahedin.org/i/%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D9%80-%D8%A2%D8%AA%D8%B4-%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%AF-%D8%A8%DB%8C%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%BE%D9%84%DB%8C%D8%AF%DB%8C-%D9%88-%D8%B2%D8% زشتی]</ref>. | ||
== مراسم | == مراسم مختلفی که در جشن چهارشنبه سوری انجام میشود == | ||
=== مراسم فال گوش ایستادن === | === مراسم فال گوش ایستادن === | ||
در این مراسم که در آن دختران جوان نیت می کنند، پشت دیواری می ایستند و به سخن رهگذران گوش فرا می دهند و سپس | در این مراسم که در آن دختران جوان نیت می کنند، پشت دیواری می ایستند و به سخن رهگذران گوش فرا می دهند و سپس آنرا تفسیر و نتیجه خود را از آن میگیرند | ||
=== مراسم قاشق زنی === | === مراسم قاشق زنی === | ||
این رسم دختران و پسران جوان چادری بر سر و روی خود می کشند تا شناخته نشوند و به در خانهٔ دوستان و همسایگان خود می روند. صاحبخانه از صدای قاشق هایی که به کاسه ها می خورد به در خانه آمده و به کاسه های آنها آجیل چهارشنبه سوری، شیرینی، شکلات، نقل و حتی پول می ریزد. | این رسم در بسیاری از شهرها و روستاهای دور افتاده ایران بیشتر از بقیه رسوم در جشن چهارشنبه سوری جریان داشته که در این رسم دختران و پسران جوان چادری بر سر و روی خود می کشند تا شناخته نشوند و به در خانهٔ دوستان و همسایگان خود می روند. صاحبخانه از صدای قاشق هایی که به کاسه ها می خورد به در خانه آمده و به کاسه های آنها آجیل چهارشنبه سوری، شیرینی، شکلات، نقل و حتی پول می ریزد. | ||
=== '''مراسم كوزه شكنی''' === | === '''مراسم كوزه شكنی''' === | ||
مردم پس از | برخی مردم پس از مراسم پریدن از روی آتش، مقداری زغال به نشانه سیاه بختی به همراه كمی نمك به علامت شور چشمی، و یک سكه دهشاهی به نشانه تنگدستی در كوزه ای سفالین می اندازند و هر یك از افرادخانواده یك بار كوزه را دور سر خود می چرخاند و نفر آخر، كوزه را به پشت بام خانه می برد و آن را به كوچه پرتاب می كند و می گوید: «درد و بلای خانه را ریختم توی كوچه» مردمی که این عمل را انجام میدهند بر این باورند که پرتاب کردن کوزه رد بلا از خانه است و با دور انداختن کوزه، تیره بختی، شور بختی و تنگدستی را از خانه و خانواده خود دور می كنند<ref>سایت ایران ناز مراسم چهارشنبه [https://www.irannaz.com/news_detail_7477.html سوری]</ref>. | ||
=== گره گشایی === | === گره گشایی === | ||
برخی نفرات که معتقدند بختشان گره خورده و عقده ای در کارشان است در اصطلاح چاره ای ندارند جز آنکه در شب چهارشنبه سوری دستمال یا چارقدی را گره زده و بر سر راهی بایستند و از اولین نفری که از آنجا عبور کرد خواستار باز کردن آن گره شود، شاید که گره کار او به این واسطه باز شود و بختش باز شود! | |||
دفع چشم زخم و بخت گشایی | === دفع چشم زخم و بخت گشایی === | ||
شگفت آور ترین کاری که برای گشودن بخت یا دفع چشم زخم انجام میگرد و البته خیلی معمول نیست این است که به دباغی میروند و از آب دباغ خانه کمی بر میدارند و به خانه می‌برند و بر سر خود میریزند تا شاید بخت گشوده و چشم زخم دفع شود. | |||
=== کندر و خوشبو === | === کندر و خوشبو === | ||
یکی از آداب چهارشنبه سوری آن است که زنان | یکی از آداب چهارشنبه سوری آن است که زنان به دکان عطاری میروند و مقداری کندر و اسفند میخرند و در خانه برای دفع چشم زخم و حل مشکل خود دود میکنند. | ||
=== آش بیمار === | === آش بیمار === | ||
نسخهٔ ۲۴ فوریهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۲۲:۴۸
چهارشنبه سوری به جشنی در آخرین چهارشنبه هر سال (سه شنبه شب) گفته میشود که از جشنهای معروف ایرانیان است. در شاهنامهٔ فردوسی به جشنی معروف، قبل از عید نوروز اشاره میشود اشاره به چهارشنبه ای در نزدیکی نوروز که حکایت از کهن بودن این جشن میدهد. مراسم سنّتی مربوط به این جشن ملی،از قدیم توسط مردم ایران زنده نگه داشته شده است. در چهار شنبه سوری مراسم خاصی برگزار میشود از جمله آتش زدن بوته و پریدن از روی آن، قاشق زنی، فالگوش ایستادن، کوزه شکستن و غیره... این جشن هنوز هم در ایران با گذشت سالهای بسیار از آن همچنان زنده مانده و توسط مردم زنده نگه داشته میشود[۱].
ترکیب دو واژه در چهارشنبه سوری
کلمه چهارشنبه سوری از دو کلمه چهارشنبه به عنوان یکی از روزهای هفته و سوری به معنی سرخ تشکیل شده است. البته برخی از پژوهشگران سور را جشن نیز معنا میکنند
قدمت جشن چهارشنبه سوری
در مراسم چهارشنبه سوری یعنی غروب سه شنبه مردم زمان غروب آفتاب آتش روشن میکنند و از روی آن می پرند همزمان با پریدن و چرخیدن دور آتش میخوانند: «زردی من از تو، سرخی تو از من» در عمق این حرکت حکمتی نهفته، یعنی که اینکه این کار، همه چیزهای کهنه نظیر بیماری و ناراحتی و نگرانی‌های سال پیش را به آتش می‌سپارند و می‌سوزانند، و به این ترتیب سال جدید را با شادی آغاز میکنند. چهارشنبه سوری جشنی است که در میان عموم ایرانیان رواج داشته و وابسته به هیچ دین و یا قومیتی خاص نیست.
ایرانیان در عهد باستان معتقد بودند، آتش که عامل پاکی و زدودن امراض و میکروبها و حشرات است و اینکه نباید آلودگی و ناپاکی را با خود به سال نو آورند، به این عنصر روی می‌آوردند تا با آتش زدن هیزم، به ضد عفونی محل زندگی خود پرداخته و همزمان به استقبال جشن سال نو میرفتند.
در آداب زرتشتیان در این روزها معمولاً مراسم اوستاخوانی توسط زرتشتیان برقرار است و هفت نوع میوه خشک مانند کشمش، انجیر، بادام، خرما و پسته، به مهمانان می دهند. هفت میوه خشک زرتشتی ها شباهت زیادی به آجیل چهارشنبه سوری دارد که خوردنش در این شب واجب است. در بسیاری از شهرها آش ترشی هم به نام این شب با چند نوع سبزی درست می شود.
در نوشته‌های برجای مانده از دورانهای قدیم ،از این جشن ملی بوته‌سوزانی و پایکوبی در اطراف آن، به عنوان جشن سوری یاد شده است . گفته می شود جشن سوری ( سوریک ) به‌قدمت نوروز است و تاریخدانان آلمانی بر این باورند که چهارشنبه سوری قدیمی‌تر از جشن نوروز است و به تمامی آرینها تعلق دارد. برخی، مبدأ چهارشنبه‌سوری را به‌زمانی که زرتشت، گاه‌شمار جدیدی خلق کرد و در آن با ایجاد سالهای کبیسه، تاریخهای گذشته را منظم نمود، مرتبط میکنند. برخی دیگر قدمت چهارشنبه‌سوری را چندهزارسال پیشتر می‌دانند. ازآنجاکه در روزگار باستان، آتش یکی از مهمترین عناصر کمکی انسان برای زندگی روزمره‌اش بوده، ایرانیان به آتش، احترام زیادی می‌گذاشتند و در جشنهای خود آتش روشن می‌کردند[۲].
تعریف علامه دهخدا از مراسم چهارشنبه سوری
تعریف مراسم چهارشنبه سوری توسط علامه دهخدا به نقل از استاد سعید نفیسی چنین است:
«اشتقاق ترکیب [چهارشنبه‌سوری] یعنی چهارشنبه عیش و عشرت، خود می‌رساند که این شب را برای جشن و سرور بنیاد گذاشته‌اند.این جشنهای ملی از قدیمترین زمانهای تاریخ در میان ایرانیان بوده است… شب چهارشنبه‌سوری در ایران، آئین خاص و تشریفات گوناگون دارد که هر یک از آنها را در ناحیه دیگر میتوان یافت.آئین چهارشنبه‌سوری یا شب چهارشنبه‌ی آخر سال بر دو قسم است: یک قسمت از آن عمومی و مشترک میان تمام مردم ایران است که حتی بعضی از آنها را در ملل دیگر نژاد آریا میتوان یافت و قسمت دیگر آئین خصوصی است که مردم تهران بدعت گذاشته‌اند و ازاینجا کم و بیش به شهرهای دیگر ایران رفته است.آن قسمت از آئین این شب که در تمام ایران معمول است از کرمان گرفته تا آذربایجان و از خراسان تا خوزستان و از گیلان تا فارس یعنی تمام این دشت وسیع که ایران امروز را فراهم ساخته است و زیباترین بقایای ایران باستانی است در هر شب چهارشنبه آخر سال با شور و دلبستگی خاصی آشکار میشود. تمام مردم آذربایجان چه در شهر و چه در دهات در آن شرکت دارند و حتی هنوز در میان مردم قفقاز معمول است. ایرانیانی که از دیار خود دور افتاده‌اند نیز آن را فراموش نمیکنند و ایرانیان مقیم ترکیه و مصر و هندوستان نیز در جامعه خود، این رسوم و آداب را معمول میدارند[۳].
چهارشنبه سوری در کشورهای دیگر
گرامیداشت این نماد محبت و نیکی، مردم ما را بر آن داشته تا در هیأت یک جشن، آخرین سه‌شنبه هرسال را به آن اختصاص دهند و با گرمای روح‌بخش آتش، طراوت زندگی و زایش را در آستانه نوروز با جشن و سرور و جمع شدن به دور هم، به زندگی خود بیاورند. چنین ایده‌ای البته که زیبنده فرهنگ غنی تمدن باستانی ما بوده است چرا که نشاط و شادابی جامعه، خود را در چنین آئین‌هایی جاری و سمبلیزه میکند و از آنجا تقویت‌شده به مناسبات روزمرهٴ جامعه بازمی‌گردد، روحیة یکدلی و سرشاری نهفته در این شیوه نگاه به موضوعات اجتماعی توانسته است سده‌ها اقوام مختلف را در یک سرزمین گسترده با تنوعات قومی با مسالمت و برادری در کنار یکدیگر نگه‌دارد و آلام اجتماعی آنها را کاهش دهد. به همین خاطر می‌بینیم که علاوه بر سرزمین امروزی ایران این فرهنگ در تاجیکستان، افغانستان، ازبکستان و تاحدودی قرقیزستان که داری ریشه‌های مشترک فرهنگی با ایران هستند هم هنوز گرامی داشته میشود و مردم این کشورها هم آنرا جشن میگیرند[۴].
مراسم مختلفی که در جشن چهارشنبه سوری انجام میشود
مراسم فال گوش ایستادن
در این مراسم که در آن دختران جوان نیت می کنند، پشت دیواری می ایستند و به سخن رهگذران گوش فرا می دهند و سپس آنرا تفسیر و نتیجه خود را از آن میگیرند
مراسم قاشق زنی
این رسم در بسیاری از شهرها و روستاهای دور افتاده ایران بیشتر از بقیه رسوم در جشن چهارشنبه سوری جریان داشته که در این رسم دختران و پسران جوان چادری بر سر و روی خود می کشند تا شناخته نشوند و به در خانهٔ دوستان و همسایگان خود می روند. صاحبخانه از صدای قاشق هایی که به کاسه ها می خورد به در خانه آمده و به کاسه های آنها آجیل چهارشنبه سوری، شیرینی، شکلات، نقل و حتی پول می ریزد.
مراسم كوزه شكنی
برخی مردم پس از مراسم پریدن از روی آتش، مقداری زغال به نشانه سیاه بختی به همراه كمی نمك به علامت شور چشمی، و یک سكه دهشاهی به نشانه تنگدستی در كوزه ای سفالین می اندازند و هر یك از افرادخانواده یك بار كوزه را دور سر خود می چرخاند و نفر آخر، كوزه را به پشت بام خانه می برد و آن را به كوچه پرتاب می كند و می گوید: «درد و بلای خانه را ریختم توی كوچه» مردمی که این عمل را انجام میدهند بر این باورند که پرتاب کردن کوزه رد بلا از خانه است و با دور انداختن کوزه، تیره بختی، شور بختی و تنگدستی را از خانه و خانواده خود دور می كنند[۵].
گره گشایی
برخی نفرات که معتقدند بختشان گره خورده و عقده ای در کارشان است در اصطلاح چاره ای ندارند جز آنکه در شب چهارشنبه سوری دستمال یا چارقدی را گره زده و بر سر راهی بایستند و از اولین نفری که از آنجا عبور کرد خواستار باز کردن آن گره شود، شاید که گره کار او به این واسطه باز شود و بختش باز شود!
دفع چشم زخم و بخت گشایی
شگفت آور ترین کاری که برای گشودن بخت یا دفع چشم زخم انجام میگرد و البته خیلی معمول نیست این است که به دباغی میروند و از آب دباغ خانه کمی بر میدارند و به خانه می‌برند و بر سر خود میریزند تا شاید بخت گشوده و چشم زخم دفع شود.
کندر و خوشبو
یکی از آداب چهارشنبه سوری آن است که زنان به دکان عطاری میروند و مقداری کندر و اسفند میخرند و در خانه برای دفع چشم زخم و حل مشکل خود دود میکنند.
آش بیمار
در خانه ای که بیماری باشد شب چهارشنبه سوری باید در شفای او کوشید که بیماری او بسال دیگر نرسد برای این کار آشی میپزند که در میان زنان به اسم «آش بیمار» یا «آش امام زین العابدین بیمار» معروف است باید بادیه مسین بدست گرفت و با قاشق بدرخانه ای یا به در اطاق همسایه رفت و چنانکه او نداند که این خواهش از جانب کیست با آن قاشق بر آن ظرف مسین کوبید و صاحب خانه یا اطاق وجداناً مکلف است که چیزی که بتوان در آش ریخت مانند آرد یا برنج یا غلات و بنشن و پیاز و هر چه از این قبیل در خانه موجود باشد و اگر نیست چند شاهی پول در آن ظرف بریزد. هر چه در ظرف ریخته میشود باید در ترکیب آش داخل شود و اگرپول در آن ظرف دریوزه گری ریختند با آن پول باید لوازم آش را تدارک دیده و از آن آش بیمار را داد و بازمانده آن رابه تهی دستان رهگذر داد و همین آش هر دردی را شفا می بخشد.
فال گرفتن با بولونی
یکی از شیرین ترین آداب چهارشنبه سوری که بیشتر جنبه بازی و تفریح گوارایی دارد فال گرفتن با بولونی است . بولونی کوزه دهان گشاد کوچکی است که در خانه های ما فراوان است و در آن ادویه خشک یا ترشی ومربا و غیره میریزند زنان و دختران جوان گرد یکدیگرجمع میشوند و کوزه ای را می آورند هر کس هر چه همراه خود دارد و نشانه ای از او بشمار میرود در آن بولونی می اندازد و اشعار مختلف در وصف الحال که بتوان بدان تفال کرد بر قطعه های کاغذ مینویسند و تا کرده در بولونی میاندازند سپس دختر نابالغی را میخوانند و او دست در بولونی میکند و پاره ای کاغذ را بیرون می آورد و یکی از حاضران شعری را که بر آن نوشته است میخواندسپس همان دختر یکی از آن اشیاء را بیرون می آورد و ارائه میدهد و آن شعر که خوانده شده است فالی است که در حق صاحب آن نشانی زده اند در اصفهان یک سرمه دان و یک آئینه کوچک نیز علاوه بر آن اشیاء در بولونی میاندازند و با دیوان حافظ تفأل میکنند یعنی هر چیزی که از بولونی بیرون آمد برای صاحب آن فالی از دیوان حافظ میزنند. ( لغت نامه دهخدا)[۶]
آئین چهارشنبه سوری در شهرهای مختلف
هر ناحیه از ایران براساس تفکیک منطقه یی خود برای این جشن آداب و رسوم خاصی دارد که این آداب و رسوم براساس فرهنگ و مناسبات قومی و قبیله آن منطقه تعریف می شود ما دراین گزارش براساس تفکیکی منطقه ای به شرح این آداب و رسوم پرداخته ایم :
استان آذربایجان شرقی
تبریزی ها در شب چهارشنبه سوری به روی هم آب یا گلاب می پاشند و معتقدند آب پاشیدن، زندگی را با سعادت قرین می کند. از دیگر رسوم ضروری این شب، فرستادن خُنچه از منزل داماد به منزل عروس است.
استان آذربایجان غربی
خانواده های ارومیّه ای در این شب به خانه ی مسن ترین فرد فامیل می روند و به خوردن آجیل سرگرم می شوند. آجیل حتماً باید از هفت نوع خوراکی تهیه شود. این هفت نوع می تواند از بین خوراکیهای زیر باشد:انجیر، کشمش، مویز، خرما، توت خشک، فندق، بادام، گردو، سنجد، نخودچی، آب نبات، تخمه بدون نمک، باسلق، برنجک(برنج بوداده) برگه هلو، برگه زردآلو و گندم برشته. کسی که مرادی و حاجتی دارد، باید تقسیم آجیل را به عهده بگیرد تا مرادش برآورده شود.
استان اردبیل
در مغان، مردم پیش از طلوع آفتاب روز چهارشنبه، دسته جمعی به کنار رودخانه می روند، آتشی بر می افروزند و جوانان در آنجا به سوارکاری می پردازند و هنگام بازگشت، زنان ظرف هایشان را از آب رودخانه پر می کنند و به خانه می آورند و آب آن را به دور و برخانه می پاشند.
استان بوشهر
بوشهری ها پس از آتش افروزی در خانه هایشان و پریدن از روی آن، باقایق از روی آب می گذرند و معتقدند با این کار نحسی این شب از بین می رود.
ایرانیان باستان اعتقاد داشتند که نباید چرک و آلودگی سال کهنه را تحویل نوروز دهند.
استان خراسان
در خراسان مراسم کوزه شکستن به این طریق است که درون کوزه های کهنه مقدار نمک که علامت شور بختی است و مقداری ذغال که علامت سیاه بختی است و یک سکه کم ارزش پول می ریزند و تمام افراد خانواده آن را به دور سر می چرخانند و آخرین نفر کوزه را از پشت بام به کوچه پرت می کند.
استان سیستان و بلوچستان
در سیستان مردم گونی، پتو و نمد کهنه را به صورت گلوله در می آورند و آن را در غروب آخرین چهارشنبه سال، آتش می زنند و معتقدند که نحوست این شب با این عمل از بین می رود.
استان فارس
در شیراز برای گشودن بخت دختران در شب چهارشنبه سوری به سعدیه می روند و از آب استخر سعدیه بر سر وروی دختران می ریزند. زنان نیز با ریختن این آب به روی خود، معتقدند که مهرشان در دل شوهر بیشتر می شود. در این شب زنان برای برآورده شدن حاجاتشان زیر منبر مسجد جامع شهر دعا می خوانند و پس از دعا خواندن، حلوا و آش می پزند.
استان کردستان
مردم کردستان مخصوصاً روستائیان، دسته جمعی به صحرا و کنار چشمه سارها می روند و پس از مدتی که به شادی و پایکوبی و کشتی گرفتن گذراندند، هنگام مراجعت به خانه، هرکسی مقداری سنگریزه جمع می کند و بدون آنکه به پشت سرخود نگاه کند، سنگریزه را از روی شانه به عقب پرتاب می کند و بدین ترتیب بلا و آفت را از خود دور می سازد.
از دیگر مراسم این شب، شال اندازی است که عده ای از جوانان بالای پشت بام خانه ها و کنار درها و پنجره های همسایگان و ثروتمندان می روند و ضمن خواندن سرود و تصنیف، از دریچه ای، شال را آویزان می کنند. اهل خانه هدیه ای را به شال می بندند که معمولاً سکه، تخم مرغ، شاخه نبات، کله قند، جوراب یا نخودچی و کشمش است.
استان لرستان
در این شب در خرم آباد هیزم را به هفت دسته تقسیم می کنند و با فاصله های معینی در یک ردیف می چینند و آتش می زنند.[۷]
مازندران
در روستاهای مازندران در شب چهار شنبه سوری، علاوه برکشتی گرفتن و اسپند دودکردن، انواع آشها پخته می شود از جمله «آش هفت ترشی» که از هفت نوع سبزی و هفت نوع ترشی و هفت نوع حبوبات در آن استفاده می شود.
استان مرکزی
در این استان، علاوه بر مراسم آتش بازی، برای آمرزش اموات مقداری خرما یا شکر پنیر تهیه و یا حلوا درست می کنند و سرگذر می ایستند و به عابران تعارف می کنند. هر رهگذر وظیفه دارد یک دانه بردارد و قبل از خوردن، برای آمرزش اموات خیرات دهنده، حمد و سوره ای بخواند و سپس خوراکی را بخورد.
استان تهران
در تهران قدیم، بوته های خشک را از بیابان های اطراف جمع می کردند و با شتر به شهر می آوردند و در محلات مختلف می چرخاندند. پس از غروب خورشید، بوته های خشک و اسباب و اثاثیه کهنه و شکسته ای را که پس از خانه تکانی بیرون گذاشته شده بود جمع می کردند و با آنها آتشی درست می کردند که همه باید از روی آن می پریدند و می خواندند:«سرخی تو از من، زردی من از تو».
چرا امروزه ازطرف مسئولین نظام با برگزاری مراسم چهارشنیه سوری مخالفتهای زیادی میشود؟
همه ساله با فرا رسیدن ایام چهارشنبه سوری، ترس و وحشت عجیبی رژیم آخوندی را در بر می‌گیرد و لرزه بر ارکان رژیمش میافتد، چرا که در آتش چهارشنبه سوری، آتش قیام خلقی ستمدیده را می‌بیند. به‌طوری‌که حتی از بکار بردن عبارت چهارشنبه‌سوری اجتناب کرده و به‌جای آن از کلمات من در آوردی چهارشنبه آخر سال استفاده میکند. با اینکار می‌خواهد این سنت دیرینه ایرانی را به‌اصطلاح خودش به بوته فراموشی بسپارد و آن را کوچک جلوه دهد. این در حالیست که فریادهای هراس‌آلود مهره‌های رنگارنگ رژیم اندر باب مضرات چهارشنبه‌سوری و تبلیغات در ضدیت با این مراسم سنتی و دادن آمار و ارقام نجومی از کشف انواع مواد محترقه و دستگیری افراد و... گوش فلک را کر میکند[۸].
در خیزشهای سراسری مردم به پاخاستۀ ایران در سال 1388، آتش چهارشنبه سوری نیز انگیزه بخش قیامی پرشور دربرابر سفّاکان حاکم بر ایرانِ اهورایی شد که حکومتشان جز ویرانی و نابودی رَهاوردی برای مردم و سرزمین ایران نداشت. آتشفشان خشم مردم در این شب، و شبهای پیش از آن، لرزه مرگ بر اندام بیم خوردۀ خامنه ای و سرکردگان نظام اهریمنی او افکند.
ترس و وحشت از گسترگی قیام در این شب بود که خامنه ای را واداشت که علیه برپایی جشنِ آتشِ ظلمت سوزِ چهارشنبه سوریِ مردم به پاخاسته فتوا صادرکند و با برپایی این جشن ملی به مخالفت برخیزد. او در پاسخ به سؤالِ «نظر جنابعالی دربارۀ چهارشنبه سوری چیست؟» گفته بود: «چهارشنبه سوری هیچ مبنای شرعی ندارد، مستلزم ضرر و فساد زیادی است که مناسب است از آنها اجتناب شود» (23 اسفند1388).
آخوندهای حکومتی، نیز در این دشمنی با او همنواشدند. ازجمله آخوند مکارم شیرازی، که این جشن ملی را «خلاف شرع و عقل» شمرد و در پاسخ یه استفتای خبرگزاری رژیم (ایرنا) در روز 23 اسفند88 اعلام کرد: «مراسم چهارشنبه سوری یک امر خرافی و بی اساس است و مسلمانان با تقوا و فهمیده از آن اجتناب می ورزند»[۹].
منابع
- ↑ سایت فامیلی تاریخچه چهارشنبه سوری چیست و رسوم ایرانیان در این شب چه بوده؟
- ↑ سایت مجاهد جشن ملی چهارشنبه‌سوری، سرخ و شاداب و آتشین
- ↑ سایت مجاهد جشن ملی چهارشنبه‌سوری، سرخ و شاداب و آتشین
- ↑ سایت مجاهد چهارشنبه سوری ـ آتش نماد بیزاری از پلیدی و زشتی
- ↑ سایت ایران ناز مراسم چهارشنبه سوری
- ↑ سایت برترینها تاریخچه و آداب چهارشنبه سوری
- ↑ سایت نمناک آداب و رسوم چهارشنبه سوری در شهرهای مختلف ایران
- ↑ سایت مجاهد وحشت رژیم از چهارشنبه‌سوری - وحشت از قیام
- ↑ سایت همبستگی ملی «جشن آتش، جشن شادی، جشن نور/ گاهِ آتشبازی و شامِ سرور