|
|
| (۹۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{Infobox holiday | | {{جعبه اطلاعات سیاست‌مدار |
| |holiday_name = چهارشنبه سوری | | | نام = محمود بنی هاشمی |
| |type = برپایی آتش و رسوم دیگر | | | تصویر = سرگرد محمود بنی‌هاشمی.JPG |
| |image = [[پرونده:چهارشنبه سوری.jpg|جایگزین=چهارشنبه سوری|بندانگشتی|چهارشنبه سوری|266x266پیکسل]] | | | نام کامل = محمود بنی هاشمی |
| |imagesize = اندازه تصویر(پیکسل)
| | | نام مستعار = سرگرد مصطفی |
| |caption = جشن چهارشنبه سوری در ایران | | | زادروز = ۱۹ آذر ۱۳۲۳ |
| |official_name = چهارشنبه سوری | | | شهر تولد = سمنان |
| |nickname = چهارشنبه سوری | | | کشور تولد = ایران |
| |observedby =
| | | تحصیلات = مهندس ستاد ارتش |
| |litcolor =
| | | دین = اسلام-شیعه |
| |longtype =
| | | حزب سیاسی = سازمان مجاهدین خلق ایران-شورای ملی مقاومت ایران |
| |significance = زدودن ناخشنودی‌ها و آغاز خوشنودی از دل در جریان جشن
| | | سمت = مسئول آموزش نظامی کادرهای ارتش آزادیبخش ملی ایران-از اعضای شورای ملی مقاومت ایران |
| |begins = بعد از ظهر آخرین سه شنبه سال | | | فعالیت‌ها = عضویت در سازمان مجاهدین خلق از سال۱۳۵۶ تا کنون |
| |ends = نیمه شب آخرین چهارشنبه سال | |
| |date = | |
| <!-- Use next three if holiday is the same day of the same week every year -->
| |
| |week_ordinal = <!-- "first", "second", "last", etc. --> | |
| |weekday = <!-- "Sunday", "Monday", "Friday", etc. --> | |
| |month = <!-- "January", "February", "December", etc. --> | |
| <!-- Use next three if the date changes in an unusual pattern each year -->
| |
| |date۲۰۱۹ = <!-- only for days that change each year -->
| |
| |date۲۰۲۰ = <!-- only for days that change each year -->
| |
| |date۲۰۱۴ = <!-- only for days that change each year -->
| |
| |celebrations =
| |
| |observances ={{پرچم|ایران}}{{سخ}}{{پرچم|افغانستان}}{{سخ}}{{پرچم|جمهوری آذربایجان}}{{سخ}}{{پرچم|کردستان عراق}}{{سخ}}{{پرچم|تاجیکستان}}{{سخ}}{{پرچم|ترکیه}} (توسط [[مردمان کرد]])
| |
| |relatedto =
| |
| }} | | }} |
| | '''محمود بنی هاشمی'''، معروف به سرگرد مصطفی (متولد ۱۹ آذر ۱۳۲۳) مهندس ستاد ارتش ایران بود. هم‌اکنون وی یکی از مسئولان [[سازمان مجاهدین خلق ایران]] و عضو [[شورای ملی مقاومت ایران|شورای ملی مقاومت]] است. محمود بنی هاشمی پس از ورود به دانشکده افسری در سال ۱۳۴۳ با درجه ستوان دوم از دانشگاه فارغ‌التحصیل شد. محمود بنی هاشمی در مدت فعالیتش در ارتش دوره‌های مختلفی را گذراند و در مجموع ۲۰ سال در ارتش شاه و خمینی مشغول به کار بود. محمود بنی هاشمی در زمانی که درجه‌اش سرگرد بود، از ارتش خارج شد. |
|
| |
|
| [[پرونده:چهارشنبه سوری.jpg|جایگزین=چهارشنبه سوری|بندانگشتی|چهارشنبه سوری]]
| | محمود بنی هاشمی در سال ۱۳۵۶ با سازمان مجاهدین خلق ایران آشنا شد و به شکل مخفی با دانشجویان انقلابی دانشگاه پهلوی شیراز در ارتباط بود. او در دوران پیش از انقلاب علیه نظام شاه فعالیت می‌کرد. وی پس از پیروزی انقلاب تا سال ۱۳۶۰ با سازمان مجاهدین فعالیت می‌کرد. در سال ۶۰ با لو رفتن ارتباطاتش با سازمان مجاهدین خلق همراه دو برادر دیگرش دستگیر شد. وی پس از سه سال زندان در اوین و قزلحصار از زندان آزاد شد. سرگرد محمود بنی هاشمی پس از وصل به سازمان مجاهدین از طریق مرز در سال ۱۳۶۴ از کشور خارج شد و به [[ارتش آزادیبخش ملی ایران|ارتش آزادیبخش]] پیوست. محمود بنی هاشمی معروف به سرگرد مصطفی در سازمان مجاهدین خلق مسئولیت آموزش نظامی کادرهای ارتش آزادیبخش را به عهده دارد. |
| '''چهارشنبه سوری''' به جشنی گفته میشود که ایرانیان در آخرین چهارشنبه هر سال (سه شنبه شب) برگزار میکنند. این جشن یکی از جشنهای معروف و کهن ایرانیان است. در شاهنامهٔ فردوسی به جشنی معروف، قبل از عید نوروز اشاره میشود که در چهارشنبه‌ای در نزدیکی نوروز برگزار میشود. مراسم سنتی مربوط به این جشن ملی، از قدیم توسط مردم ایران زنده نگه داشته شده است.
| |
|
| |
|
| همچنین در متون باقی مانده از دورانهای کهن از این جشن ملی با عنوان بوته سوزانی و جشن «سوری» یاد شده است. می‌گویند جشن سوری یا سوریک به قدمت نوروز است و حتی قدیمی‌تر از آن است. بسیاری مبدأ چهارشنبه سوری را به زمانی مربوط می‌دانند که زرتشت گاه‌شماری جدید خلق کرد و در آن با ایجاد سالهای کبیسه تاریخهای گذشته را منظم نمود. البته برخی نیز چهارشنبه سوری را بازمانده از زمانی می‌دانند که آتش به عنوان یکی از عناصر مهم در زندگی انسان‌ها محترم شمرده می‌شد.<ref name=":0">[https://event.mojahedin.org/i/events/4778 جشن ملی چهارشنبه‌سوری، سرخ و شاداب و آتشین]</ref>
| | == کودکی و جوانی == |
| | محمود بنی هاشمی در ۱۹ آذر ۱۳۲۳ در یک خانواده مذهبی در شهر سمنان به دنیا آمد. وی دوران کودکی را در سمنان سپری کرد و پس از اخذ دیپلم در رشته ریاضی در سال ۱۳۴۳ در آزمون ورودی دانشکده افسری شرکت کرد. وی پس از قبولی در آزمون ورودی، وارد دانشکده افسری شد. محمود بنی هاشمی دوره افسری را در دانشکده افسری طی ۳ سال گذراند و در سال ۱۳۴۶ با درجه ستوان دوم از دانشکده افسری فارغ‌التحصیل شد. |
|
| |
|
| در چهار شنبه سوری مراسم خاصی برگزار میشود از جمله آتش زدن بوته و پریدن از روی آن، قاشق زنی، فالگوش ایستادن، کوزه شکستن و غیره... این جشن هنوز هم در ایران با گذشت سالهای بسیار از آن همچنان زنده مانده و توسط مردم زنده نگه داشته میشود<ref>سایت فامیلی تاریخچه چهارشنبه سوری چیست و رسوم ایرانیان در این شب چه [https://familyguard.ir/blog/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7/ بوده]؟</ref>. در جشن چهارشنبه سوری که رسم ویژه آن پریدن از روی آتش می‌باشد شعرواره مشهوری نیز توسط شرکت کنندگان خوانده میشود: سرخی تو از من زدی من از تو! | | == دوره‌های فعالیت در ارتش == |
| | محمود بنی هاشمی مدت یک سال، دوره مقدماتی در رسته مهندسی را در دانشکده مهندسی مرکز مهندسی نیروی زمینی گذراند. محمود بنی هاشمی در مجموع مدت ۲۰ سال در ارتش شاه و خمینی مشغول به کار بود. وی در این ۲۰ سال توانست دوره‌های مهندسی و فرماندهی ستاد را بگذراند. محمود بنی هاشمی همچنین دوره‌های چتربازی و رنجر (تکاوری) را در مرکز پیاده شیراز تمام کرد. وی در دوره‌های آموزش از شاگردان ممتاز بود. محمود بنی هاشمی در دوران اشتغال در ارتش در اداره مهندسی ارتش، لشکر ۶۴ رضائیه، تیپ هوابرد شیراز، لشکر ۲۸ سنندج و نیز در دانشکده افسری مشغول به کار و فعالیت بود. مسئولیت‌ها و مشاغل محمود بنی هاشمی در ارتش ازجمله افسر آموزش در اداره مهندسی ارتش، فرمانده گروهان مستقل مهندسی، فرمانده گردان مهندسی، مسئول تأسیسات دانشکده افسری بود. آخرین درجه نظامی محمود بنی هاشمی در ارتش سرگرد بود. |
|
| |
|
| خواندن این شعر که بیانگر نگاه ایرانیان به روشنایی و پاکی و دوری از تسلیم پذیری و رخوت و جستجوی سرندگی و مبارزه جویی است از بخش‌های جدایی ناپذیر جشن چهارشنبه سوری است.<ref name=":1">[https://article.mojahedin.org/i/%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D9%80-%D8%A2%D8%AA%D8%B4-%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%AF-%D8%A8%DB%8C%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%BE%D9%84%DB%8C%D8%AF%DB%8C-%D9%88-%D8%B2%D8% چهارشنبه سوری ـ آتش نماد بیزاری از پلیدی و زشتی]</ref>
| | == فعالیت‌های سیاسی == |
| | سرگرد محمود بنی هاشمی (سرگرد مصطفی) فعالیت‌های سیاسی خود را از سال ۱۳۵۶، زمانی که با [[سازمان مجاهدین خلق ایران]] آشنا شد آغاز کرد. وی به شکل مخفیانه با دانشجویان انقلابی دانشگاه پهلوی شیراز ارتباط برقرار کرد و در ادامه به فعالیت‌های خود در دوران انقلاب یعنی در تظاهرات علیه شاه افزود. محمود بنی هاشمی در زمان انقلاب سال ۱۳۵۷ دوره فرماندهی و ستاد را در تهران گذراند. وی در همین دوران نیز توانسته بود با تعدادی از اساتید دانشکده فرماندهی و ستاد، تیمی تشکیل بدهد. محمود بنی هاشمی ضمن این ارتباطات دائم با نظامیان برخی از پادگاه‌های مستقر در تهران از جمله باغ‌شاه به آموزش همزمان نیروهای انقلابی به صورت مخفیانه پرداخت. این کار سرگرد محمود بنی هاشمی باعث شد مدارکی که از ضد اطلاعات دانشکده فرماندهی و ستاد به دست آمده بود، به همراه فرماندهانی که وی با آنها ارتباط داشت، در لیست و سندی مکتوب در دست ساواک قرار بگیرد. اما پیروزی [[انقلاب ضد سلطنتی|انقلاب ضد سلطنتی ۵۷]]، باعث شد این عمل به نتیجه نرسد. در ادامه بدست آمدن این سند باعث شد پیامی از طرف ارتش برای سرگرد محمود بنی هاشمی و برخی از همکارانش مبنی بر همکاری نزدیک با ارتش و مشاغلی از جمله فرمانده لشکر و نظیر آن داده شود. در همین رابطه صیاد شیرازی که بعدها توسط سازمان مجاهدین خلق ایران کشته شد، از آنجایی که هم‌دوره محمود بنی هاشمی بود، حضوری از او درخواست همکاری کرد. همچنین سرهنگ نامجو که در آن زمان فرمانده دانشکده افسری و از فرماندهان بالای ارتش بود، از محمود بنی هاشمی درخواست کرد تا با آنها همکاری کند. اما سرگرد محمود بنی هاشمی با استمرار فعالیتش در [[سازمان مجاهدین خلق ایران]] به تمام درخواست‌ها جواب رد داد. |
|
| |
|
| == قدمت جشن چهارشنبه سوری == | | == سال ۶۰ و دستگیری == |
| کلمه چهارشنبه سوری از دو کلمه چهارشنبه به عنوان یکی از روزهای هفته و سوری به معنی جشن سرخ تشکیل شده است. به طور کلی واژه چهارشنبه سوری از ترکیب دو واژه چهارشنبه (نام یکی از روز های هفته) و سوری به معنای جشن و پایکوبی ساخته شده است.<ref>[https://lastsecond.ir/news/chaharshanbeh-soori چهارشنبه سوری جشن هزارساله ایرانیان]</ref>
| | سرگرد محمود بنی هاشمی (سرگرد مصطفی) در سال ۱۳۶۰ در رابطه با [[سازمان مجاهدین خلق ایران]] به همراه دو برادرش دستگیر شد. مامورین رژیم ایران، خانه مسکونی وی به همراه وسایل آن را غارت کردند. در پی این دستگیری یکی از برادران محمود بنی هاشمی به نام مصطفی بنی هاشمی که بعدها محمود نام وی را روی خود نهاد، زیر شکنجه مأموران خمینی در زندان کشته شد. برادر دیگر وی به نام ابوالقاسم پس از ۳ سال از زندان آزاد شد و به سازمان مجاهدین خلق ایران پیوست. ابوالقاسم در جریان عملیات فروغ جاویدان شهید شد. سرگرد محمود بنی هاشمی نیز پس از ۳ سال زندان و تحمل شکنجه‌های بسیار از زندان آزاد شد. پس از آزادی محمود بنی هاشمی از زندان، فرمانده دانشکده افسری در آن زمان از وی درخواست کرد که در ارتش خمینی به فعالیت خود ادامه دهد. به او وعده داد در مناصب بالای ارتش به او نیاز دارند اما سرگرد محمود بنی هاشمی نپذیرفت و به سازمان مجاهدین خلق پیوست. |
|
| |
|
| === پیشینه‌ی تاریخی چهارشنبه سوری === | | == پیوستن به ارتش آزادیبخش == |
| [[پرونده:چهارشنبه سوری در قدیم.jpg|جایگزین=رسم چهارشنبه سوری در گذشته|بندانگشتی|رسم چهارشنبه سوری در گذشته|266x266پیکسل]] | | سرگرد محمود بنی هاشمی سرانجام در سال ۱۳۶۴ با تلاش فراوان موفق شد از منطقه مرزی از کشور خارج شده و به [[ارتش آزادیبخش ملی ایران|ارتش آزادیبخش ملی]] بپیوندد. سرگرد محمود بنی هاشمی در حضورش در سازمان مجاهدین از سال ۱۳۶۴ تاکنون مسئولیت‌های بسیاری به عهده داشت. اصلی‌ترین مسئولیت وی آموزش نظامی کادرهای ارتش آزادیبخش ملی بوده است. وی همچنین در برگزاری چندین رژه‌ی ارتش آزادیبخش و انجام مانورهای ارتش آزادیبخش و به ویژه در آموزش نیروهای ویژه و تکاور ارتش آزادیبخش نقش داشته است. |
| در مراسم چهارشنبه سوری یعنی غروب سه شنبه مردم زمان غروب آفتاب آتش روشن میکنند و از روی آن می پرند همزمان با پریدن و چرخیدن دور آتش میخوانند: «زردی من از تو، سرخی تو از من» در عمق این حرکت حکمتی نهفته، یعنی که اینکه این کار، همه چیزهای کهنه نظیر بیماری و ناراحتی و نگرانی‌های سال پیش را به آتش می‌سپارند و می‌سوزانند، و به این ترتیب سال جدید را با شادی آغاز میکنند. چهارشنبه سوری جشنی است که در میان عموم ایرانیان رواج داشته و وابسته به هیچ دین و یا قومیتی خاص نیست. | |
|
| |
|
| ایرانیان در عهد باستان معتقد بودند، آتش که عامل پاکی و زدودن امراض و میکروبها و حشرات است و اینکه نباید آلودگی و ناپاکی را با خود به سال نو آورند، به این عنصر روی می‌آوردند تا با آتش زدن هیزم، به ضد عفونی محل زندگی خود پرداخته و همزمان به استقبال جشن سال نو میرفتند.
| | == منابع == |
| | | * مصاحبه با محمود بنی هاشمی |
| در آداب زرتشتیان در این روزها معمولاً مراسم اوستاخوانی توسط زرتشتیان برقرار است و هفت نوع میوه خشک مانند کشمش، انجیر، بادام، خرما و پسته، به مهمانان می دهند. هفت میوه خشک زرتشتی ها شباهت زیادی به آجیل چهارشنبه سوری دارد که خوردنش در این شب واجب است. در بسیاری از شهرها آش ترشی هم به نام این شب با چند نوع سبزی درست می شود.
| |
| | |
| در نوشته‌های برجای مانده از دورانهای قدیم ،از این جشن ملی بوته‌سوزانی و پایکوبی در اطراف آن، به عنوان جشن سوری یاد شده است . گفته می شود جشن سوری ( سوریک ) به‌قدمت نوروز است و تاریخدانان آلمانی بر این باورند که چهارشنبه سوری قدیمی‌تر از جشن نوروز است و به تمامی آرینها تعلق دارد. برخی، مبدأ چهارشنبه‌سوری را به‌زمانی که زرتشت، گاه‌شمار جدیدی خلق کرد و در آن با ایجاد سالهای کبیسه، تاریخهای گذشته را منظم نمود، مرتبط میکنند. برخی دیگر قدمت چهارشنبه‌سوری را چندهزارسال پیشتر می‌دانند. ازآنجاکه در روزگار باستان، آتش یکی از مهمترین عناصر کمکی انسان برای زندگی روزمره‌اش بوده، ایرانیان به آتش، احترام زیادی می‌گذاشتند و در جشنهای خود آتش روشن می‌کردند<ref>سایت مجاهد جشن ملی چهارشنبه‌سوری، سرخ و شاداب و [https://event.mojahedin.org/i/events/4778 آتشین]</ref>.
| |
| | |
| === تعریف علامه دهخدا از مراسم چهارشنبه سوری === | |
| تعریف مراسم چهارشنبه سوری توسط علامه دهخدا به نقل از استاد سعید نفیسی چنین است:
| |
| | |
| «اشتقاق ترکیب [چهارشنبه‌سوری] یعنی چهارشنبه عیش و عشرت، خود می‌رساند که این شب را برای جشن و سرور بنیاد گذاشته‌اند.این جشنهای ملی از قدیمترین زمانهای تاریخ در میان ایرانیان بوده است… شب چهارشنبه‌سوری در ایران، آئین خاص و تشریفات گوناگون دارد که هر یک از آنها را در ناحیه دیگر میتوان یافت.آئین چهارشنبه‌سوری یا شب چهارشنبه‌ی آخر سال بر دو قسم است: یک قسمت از آن عمومی و مشترک میان تمام مردم ایران است که حتی بعضی از آنها را در ملل دیگر نژاد آریا میتوان یافت و قسمت دیگر آئین خصوصی است که مردم تهران بدعت گذاشته‌اند و ازاینجا کم و بیش به شهرهای دیگر ایران رفته است.آن قسمت از آئین این شب که در تمام ایران معمول است از کرمان گرفته تا آذربایجان و از خراسان تا خوزستان و از گیلان تا فارس یعنی تمام این دشت وسیع که ایران امروز را فراهم ساخته است و زیباترین بقایای ایران باستانی است در هر شب چهارشنبه آخر سال با شور و دلبستگی خاصی آشکار میشود. تمام مردم آذربایجان چه در شهر و چه در دهات در آن شرکت دارند و حتی هنوز در میان مردم قفقاز معمول است. ایرانیانی که از دیار خود دور افتاده‌اند نیز آن را فراموش نمیکنند و ایرانیان مقیم ترکیه و مصر و هندوستان نیز در جامعه خود، این رسوم و آداب را معمول میدارند<ref>سایت مجاهد جشن ملی چهارشنبه‌سوری، سرخ و شاداب و [https://event.mojahedin.org/i/events/4778 آتشین]</ref>.
| |
| | |
| == چهارشنبه سوری در کشورهای دیگر ==
| |
| گرامیداشت این نماد محبت و نیکی، مردم ما را بر آن داشته تا در هیأت یک جشن، آخرین سه‌شنبه هرسال را به آن اختصاص دهند و با گرمای روح‌بخش آتش، طراوت زندگی و زایش را در آستانه نوروز با جشن و سرور و جمع شدن به دور هم، به زندگی خود بیاورند. چنین ایده‌ای البته که زیبنده فرهنگ غنی تمدن باستانی ما بوده است چرا که نشاط و شادابی جامعه، خود را در چنین آئین‌هایی جاری و سمبلیزه میکند و از آنجا تقویت‌شده به مناسبات روزمرهٴ جامعه بازمی‌گردد، روحیة یکدلی و سرشاری نهفته در این شیوه نگاه به موضوعات اجتماعی توانسته است سده‌ها اقوام مختلف را در یک سرزمین گسترده با تنوعات قومی با مسالمت و برادری در کنار یکدیگر نگه‌دارد و آلام اجتماعی آنها را کاهش دهد. به همین خاطر می‌بینیم که علاوه بر سرزمین امروزی ایران این فرهنگ در تاجیکستان، افغانستان، ازبکستان و تاحدودی قرقیزستان که داری ریشه‌های مشترک فرهنگی با ایران هستند هم هنوز گرامی داشته میشود و مردم این کشورها هم آنرا جشن می‌گیرند<ref>سایت مجاهد چهارشنبه سوری ـ آتش نماد بیزاری از پلیدی و [https://article.mojahedin.org/i/%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D9%80-%D8%A2%D8%AA%D8%B4-%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%AF-%D8%A8%DB%8C%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%BE%D9%84%DB%8C%D8%AF%DB%8C-%D9%88-%D8%B2%D8% زشتی]</ref>.
| |
| | |
| == رسوم چهارشنبه سوری ==
| |
| | |
| === مراسم بوته افروزی ===
| |
| رسم است که پیش از غروب آفتاب، هر خانواده بوته های خار را آماده کرده و روی زمین حیاط خانه و یا در جلوی در ورودی و کوچه در سه یا پنج یا هفت «گله» کپه می کنند. با غروب آفتاب و نیم تاریک شدن آسمان، زن و مرد و پیر و جوان گرد هم جمع می شوند و بوته ها را آتش می زنند. در این هنگام از بزرگ تا کوچک هر کدام سه یا هفت بار از روی بوته های افروخته می پرند، تا ضعف و زردی ناشی از بیماری و غم و اندوه را از خود بزدایند. آنها در حال پریدن از روی آتش ترانه هایی هم می خوانند.
| |
| | |
| زردی من از تو ، سرخی تو از من
| |
| | |
| غم برو شادی بیا ، محنت برو روزی بیا
| |
| | |
| ای شب چهارشنبه ، ای کلیه جاردنده ، بده مراد بنده<ref>سایت همگردی فلسفه چهارشنبه سوری [https://hamgardi.com/fa/Post/5059-%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87-%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C چیست]؟</ref>
| |
| | |
| === سنت فال گیری از دیوان حافظ ===
| |
| علاوه بر پریدن از روی آتش و خواندن شعر خاص چهارشنبه سوری یکی از رسوم جشن چهارشنبه سوری این است که افراد خانه دور هم جمع شده و نیت کرده و سپس به دیوان حافظ تفعل میزنند و اشعار آنرا در جمع خوانده و تفسیر میکنند. فالگیری از دیوان حافظ و مددگیری این اسطورهٴ ادب میهن برای تعیین راه و رسمی که باید برای خود انتخاب کنند نشان از لطافت طبع ایرانی دارد.<ref name=":1" />
| |
| [[پرونده:شال اندازی.JPG|جایگزین=شال اندازی در چهارشنبه سوری|بندانگشتی|شال اندازی در چهارشنبه سوری]]
| |
| | |
| === سنت شال اندازی ===
| |
| از سنتهای دیگر که در مورد چهارشنبه سوری ذکر شده است سنت شال اندازی است. این سنت به این شکل است که در تاریکی هوا هنگامی که اعضای خانه دور جمع شده و مشغول پذیرایی از یکدیگر می‌شدند. ناگهان از دریچه سقف و روزن خانه‌های قدیمی یا روی پشت‌بام خانه‌ها، شالی به پایین آویزان می‌شد که صاحبخانه می‌بایست با پیچیدن مقداری میوه، تنقلات و شیرینی در شال و تکان دادن آن به نشانهٴ پایان کارش به شال انداز علامت بالا کشیدن آنرا می‌داد.<ref>[https://blog.safarme.com/culture-and-art/chaharshanbe-souri-celebration/ چهارشنبه سوری در ایران باستان]</ref>
| |
| | |
| === سنت فال گوش ایستادن ===
| |
| در گذشته یکی از رسوم دیگر جشن چهارشنبه سوری «فالگوش ایستادن» بود. به این‌صورت که بخصوص افراد و بخصوص دختران در محلی که دیده نشود می‌ایستادند و به صحبتهای رهگذران گوش می‌کرد و بر اساس آنچه در آن صحبتها بود برای شنیدن خبری خوش از آنچه مورد انتظارش بود، تفأل می‌زد، اگر صحبتها را مطابق آرزوی خود می‌دید، خود را به طلبش رسیده می‌دانست.
| |
| | |
| === مراسم قاشق زنی ===
| |
| این رسم در بسیاری از شهرها و روستاهای دور افتاده ایران بیشتر از بقیه رسوم در جشن چهارشنبه سوری جریان داشته که در این رسم دختران و پسران جوان چادری بر سر و روی خود می کشند تا شناخته نشوند و به در خانهٔ دوستان و همسایگان خود می روند. صاحبخانه از صدای قاشق هایی که به کاسه ها می خورد به در خانه آمده و به کاسه های آنها آجیل چهارشنبه سوری، شیرینی، شکلات، نقل و حتی پول می ریزد.
| |
| | |
| === '''سنت كوزه شكنی''' ===
| |
| برخی مردم پس از مراسم پریدن از روی آتش، مقداری زغال به نشانه سیاه بختی به همراه كمی نمك به علامت شور چشمی، و یک سكه دهشاهی به نشانه تنگدستی در كوزه ای سفالین می اندازند و هر یك از افرادخانواده یك بار كوزه را دور سر خود می چرخاند و نفر آخر، كوزه را به پشت بام خانه می برد و آن را به كوچه پرتاب می كند و می گوید: «درد و بلای خانه را ریختم توی كوچه» مردمی که این عمل را انجام میدهند بر این باورند که پرتاب کردن کوزه رد بلا از خانه است و با دور انداختن کوزه، تیره بختی، شور بختی و تنگدستی را از خانه و خانواده خود دور می كنند<ref>سایت ایران ناز مراسم چهارشنبه [https://www.irannaz.com/news_detail_7477.html سوری]</ref>.
| |
| | |
| === سنت گره گشایی ===
| |
| برخی نفرات که معتقدند بختشان گره خورده و عقده ای در کارشان است در اصطلاح چاره ای ندارند جز آنکه در شب چهارشنبه سوری دستمال یا چارقدی را گره زده و بر سر راهی بایستند و از اولین نفری که از آنجا عبور کرد خواستار باز کردن آن گره شود، شاید که گره کار او به این واسطه باز شود و بختش باز شود!
| |
| | |
| === سنت دفع چشم زخم و بخت گشایی ===
| |
| شگفت آور ترین کاری که برای گشودن بخت یا دفع چشم زخم انجام میگرد و البته خیلی معمول نیست این است که به دباغی میروند و از آب دباغ خانه کمی بر میدارند و به خانه می‌برند و بر سر خود می‌ریزند تا شاید بخت گشوده و چشم زخم دفع شود.
| |
| | |
| === دود کردن کندر و خوشبو ===
| |
| یکی از آداب چهارشنبه سوری آن است که زنان به دکان عطاری میروند و مقداری کندر و اسفند می‌خرند و در خانه برای دفع چشم زخم و حل مشکل خود دود میکنند. برخی جزئیات دیگری نیز برای آن برمی‌شمارند از جمله اینکه زنان باید در دکان اول از دکان‌دار «کندر و شا برای کارگشا» بخواهند و پیش از آنکه عطار آنرا فراهم کند از عطاری بگریزند. آنها سپس بایست به عطاری دیگری رفته و خوشبو درخواست نمایند و دوباره بگریزند. سپس از عطاری سوم کندر و اسفند تهیه کرده و در چهارشنبه سوری برای دفع چشم‌زخم دود نماید.<ref name=":0" />
| |
| | |
| === آش بیمار ===
| |
| یکی از سنتهای بسیار جالب این استکه همه محله به کمک خانه ای که در آن بیمار زندگی میکند می روند و شب چهارشنبه سوری برای بهبودی او تلاش میکنند تا بیماری او به سال دیگر نرسد برای این کار آشی می‌پزند که به «آش بیمار» یا «آش امام زین العابدین بیمار» معروف است. آش را پخته و به بیمار می‌خورانند و بین همسایه ها و فقرا تقسیم میکنند.
| |
| | |
| === فال گرفتن با بولونی ===
| |
| بولونی کوزه ایست با دهانی باز که اعضای خانواده دور یکدیگر جمع میشوند و هر کس هر چیزی که نشانه ای از او دارد در کوزه می‌اندازد گرد یکدیگرجمع میشوند و کوزه ای را می آورند هر کس هر چه همراه خود دارد و نشانه ای از او بشمار میرود در آن بولونی می اندازد و شعرهای مختلفی در کاغذ نوشته و در کوزه میاندازند سپس دختر کوچکی دست در کوزه میکند و کاغذها را بیرون می‌آورد و شعر آن را میخواند سپس همان دختر یکی از آن اشیاء را بیرون می آورد و آن شعر که خوانده شده، فالی است که در حق صاحب آن نشانی زده اند در اصفهان یک سرمه دان و یک آئینه کوچک نیز علاوه بر آن اشیاء در بولونی میاندازند و با دیوان حافظ تفأل میکنند یعنی هر چیزی که از بولونی بیرون آمد برای صاحب آن فالی از دیوان حافظ میزنند. ( لغت نامه دهخدا)<ref>سایت برترینها تاریخچه و آداب چهارشنبه [http://www.bartarinha.ir/fa/news/46354/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%D9%88-%D8%A2%D8%AF%D8%A7%D8%A8-%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C سوری]</ref>
| |
| | |
| == آئین چهارشنبه سوری در شهرهای مختلف ==
| |
| هر ناحیه در ایران مراسم چهارشنبه سوری را به شکل و به ترتیبی انجام میدهد
| |
| | |
| === استان مازندران ===
| |
| رسم چهارشنبه سوری در مازندران با برپایی هفت بوته آتش به نشانه هفت فرشته و امشاسپند اجرا میشود و مردم باور دارند که آتش تطهیرکننده است و بدی و مرگ را می‌سوزاند. علاوه بر این، انواع آشها پخته می شود از جمله «آش هفت ترشی» که از هفت نوع سبزی و هفت نوع ترشی و هفت نوع حبوبات در آن استفاده می شود.
| |
| | |
| مردم مازندران سرخی آتش را نشانه سلامت و گرمایش را زندگی بخش می‌دانند.
| |
| | |
| '''استان آذربایجان شرقی '''
| |
| | |
| تبریزی ها در شب چهارشنبه سوری به روی هم آب یا گلاب می پاشند و معتقدند آب پاشیدن، زندگی را با سعادت قرین می کند.
| |
| | |
| '''استان آذربایجان غربی '''
| |
| | |
| خانواده های ارومیّه ای در این شب به خانه ی مسن ترین فرد فامیل می روند و به خوردن آجیل سرگرم می شوند. آجیل حتماً باید از هفت نوع خوراکی تهیه شود. این هفت نوع می تواند از بین خوراکیهای زیر باشد:''انجیر''، کشمش مویز، ''خرما''، توت خشک، فندق، ''بادام''، گردو، سنجد، نخودچی، آب نبات، تخمه بدون نمک، باسلق، برنجک(برنج بوداده) برگه هلو، برگه زردآلو و گندم برشته. کسی که مرادی و حاجتی دارد، باید تقسیم آجیل را به عهده بگیرد تا مرادش برآورده شود.
| |
| | |
| '''استان اردبیل '''
| |
| | |
| در مغان، مردم پیش از طلوع آفتاب روز چهارشنبه، دسته جمعی به کنار رودخانه می روند، آتشی بر می افروزند و جوانان در آنجا به سوارکاری می پردازند و هنگام بازگشت، زنان ظرف هایشان را از آب رودخانه پر می کنند و به خانه می آورند و آب آن را به دور و برخانه می پاشند.
| |
| | |
| '''استان بوشهر '''
| |
| | |
| بوشهری ها پس از آتش افروزی در خانه هایشان و پریدن از روی آن، باقایق از روی آب می گذرند و معتقدند با این کار نحسی این شب از بین می رود.
| |
| | |
| ایرانیان باستان اعتقاد داشتند که نباید چرک و آلودگی سال کهنه را تحویل نوروز دهند.
| |
| | |
| '''استان خراسان '''
| |
| | |
| در خراسان مراسم کوزه شکستن به این طریق است که درون کوزه های کهنه مقدار نمک که علامت شور بختی است و مقداری ذغال که علامت سیاه بختی است و یک سکه کم ارزش پول می ریزند و تمام افراد خانواده آن را به دور سر می چرخانند و آخرین نفر کوزه را از پشت بام به کوچه پرت می کند.
| |
| | |
| '''استان سیستان و بلوچستان '''
| |
| | |
| در سیستان مردم گونی، پتو و نمد کهنه را به صورت گلوله در می آورند و آن را در غروب آخرین چهارشنبه سال، آتش می زنند و معتقدند که نحوست این شب با این عمل از بین می رود.
| |
| | |
| '''استان فارس '''
| |
| | |
| در شیراز برای گشودن بخت دختران در شب چهارشنبه سوری به سعدیه می روند و از آب استخر سعدیه بر سر وروی دختران می ریزند. زنان نیز با ریختن این آب به روی خود، معتقدند که مهرشان در دل شوهر بیشتر می شود. در این شب زنان برای برآورده شدن حاجاتشان زیر منبر مسجد جامع شهر دعا می خوانند و پس از دعا خواندن، حلوا و آش می پزند.
| |
| | |
| '''استان کردستان '''
| |
| | |
| مردم کردستان مخصوصاً روستائیان، دسته جمعی به صحرا و کنار چشمه سارها می روند و پس از مدتی که به شادی و پایکوبی و کشتی گرفتن گذراندند، هنگام مراجعت به خانه، هرکسی مقداری سنگریزه جمع می کند و بدون آنکه به پشت سرخود نگاه کند، سنگریزه را از روی شانه به عقب پرتاب می کند و بدین ترتیب بلا و آفت را از خود دور می سازد.
| |
| | |
| از دیگر مراسم این شب، شال اندازی است که عده ای از جوانان بالای پشت بام خانه ها و کنار درها و پنجره های همسایگان و ثروتمندان می روند و ضمن خواندن سرود و تصنیف، از دریچه ای، شال را آویزان می کنند. اهل خانه هدیه ای را به شال می بندند که معمولاً سکه، تخم مرغ، شاخه نبات، کله قند، جوراب یا نخودچی و کشمش است.
| |
| | |
| '''استان لرستان '''
| |
| | |
| در این شب در خرم آباد هیزم را به هفت دسته تقسیم می کنند و با فاصله های معینی در یک ردیف می چینند و آتش می زنند.<ref>سایت نمناک آداب و رسوم '''چهارشنبه سوری''' در شهرهای مختلف [http://namnak.com/%D8%A2%D8%AF%D8%A7%D8%A8-%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%85-%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C.p28296 ایران]</ref>
| |
| | |
| '''استان مرکزی '''
| |
| | |
| در این استان، علاوه بر مراسم آتش بازی، برای آمرزش اموات مقداری خرما یا شکر پنیر تهیه و یا حلوا درست می کنند و سرگذر می ایستند و به عابران تعارف می کنند. هر رهگذر وظیفه دارد یک دانه بردارد و قبل از خوردن، برای آمرزش اموات خیرات دهنده، حمد و سوره ای بخواند و سپس خوراکی را بخورد.
| |
| | |
| '''استان تهران '''
| |
| | |
| در تهران قدیم، بوته های خشک را از بیابان های اطراف جمع می کردند و با شتر به شهر می آوردند و در محلات مختلف می چرخاندند. پس از غروب خورشید، بوته های خشک و اسباب و اثاثیه کهنه و شکسته ای را که پس از خانه تکانی بیرون گذاشته شده بود جمع می کردند و با آنها آتشی درست می کردند که همه باید از روی آن می پریدند و می خواندند:«سرخی تو از من، زردی من از تو»<ref>سایت پرسیس تور چهارشنبه سوری در شهرهای [https://www.persistour.com/fa/festival/item/152-%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B4%D9%87%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%AE%D8%AA%D9%84%D9%81 مختلف]</ref>.
| |
| | |
| == پیوند سیاست با جشن چهارشنبه سوری در جمهوری اسلامی ==
| |
| | |
| === مخالفت رژیم ایران با برگزاری جشن چهارشنبه سوری ===
| |
| رژیم ایران که یک رژیم مذهبی است بطور عام از ابتدای انقلاب ضدسلطنتی با برگزاری جشنهای ملی مخالف بوده است. یکی از این جشن‌ها که بسیار مورد مخالفت آخوندها قرار گرفته است جشن چهارشنبه سوری است. این موضوع بطور خودبخودی برگزاری این جشن را نوعی بیان اعتراض علیه سیاست‌های این حکومت تبدیل کرده است. هر ساله مردمی که به برپایی جشن چهارشنبه سوری می پرداختند توسط ماموران این رژیم مورد حمله قرار می‌گرفتند. در برخی نقاط ماشین های آتش نشانی به خاموش کردن آتش و ایجاد مانع در برگزاری این جشن می‌پرداختند.
| |
| | |
| با این حال عدم توانایی این حکومت در جلوگیری از جشن چهارشنبه سوری و تبدیل شدن آن به جشن اعتراض علیه حکومت، سران رژیم ایران را بر آن داشت که در سالهای اخیر با این جشن مسامحه بیشتری برخورد کنند. با اینهمه همه ساله با فرا رسیدن ایام چهارشنبه سوری تمامی دستگاه امنیتی رژیم ایران در حالت آماده باش قرار می‌گیرد. جمهوری اسلامی حتی از بکارگیری عبارت چهارشنبه سوری نیز پرهیز کرده و از عبارت چهارشنبه آخر سال استفاده میکند. همچنین با ساخت مستندهای بسیار و پخش در تلویزیون تلاش میکند مردم را از آن پرهیز دهد.همچنین همه ساله به بهانه مراسم چهارشنبه سوری و برای جلوگیری از تبدیل آن به اعتراض و تظاهرات ضد حکومتی اقدام به دادن آمار و ارقامی نجومی از کشف انواع مواد محترقه و دستگیری افراد میکند.<ref>سایت مجاهد وحشت رژیم از چهارشنبه‌سوری - وحشت از [https://leader.mojahedin.org/i/%D9%88%D8%AD%D8%B4%D8%AA-%D8%B1%DA%98%D9%8A%D9%85-%D8%A7%D8%B2-%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%8A---%D9%88%D8%AD%D8%B4%D8%AA-%D8%A7%D8%B2-%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%85 قیام]</ref>.
| |
| | |
| ==== صدور فتوا توسط خامنه‌ای در مورد چهارشنبه‌سوری ====
| |
| در قیامهای مردم در سال ۱۳۸۸ مراسم چهارشنبه سوری انگیزه قیامی شد که باعث وحشت حکومت از آن شد! در همین رابطه خامنه ای مجبور شد فتوایی علیه مراسم چهارشنبه سوری صادر کند. او در پاسخ به سؤالِ «نظر جنابعالی دربارۀ چهارشنبه سوری چیست؟» گفته بود: «چهارشنبه سوری هیچ مبنای شرعی ندارد، مستلزم ضرر و فساد زیادی است که مناسب است از آنها اجتناب شود» (۲۳ اسفند۱۳۸۸).
| |
| | |
| در همین رابطه مکارم شیرازی، این جشن ملی را «خلاف شرع و عقل» شمرد و در پاسخ یه استفتای خبرگزاری (ایرنا) در روز ۲۳ اسفند۸۸ اعلام کرد: «مراسم چهارشنبه سوری یک امر خرافی و بی اساس است و مسلمانان با تقوا و فهمیده از آن اجتناب می ورزند»<ref>سایت همبستگی ملی «جشن آتش، جشن شادی، جشن نور/ گاهِ آتشبازی و شامِ [https://hambastegimeli.com/%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%87%D8%A7/55831-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D9%85%D8%B9%D8%B5%D9%88%D9%85%DB%8C-%D8%AC%D8%B4%D9%86-%D9%85%D9%84%25D9%2591%DB%8C-%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D9%88%D8%B1% سرور]</ref>.
| |
| [[پرونده:آتش زدن عکس خامنه ای.jpg|جایگزین=آتش زدن عکس خامنه ای در چهارشنبه سوری|بندانگشتی|آتش زدن عکس خامنه ای در چهارشنبه سوری]]
| |
| | |
| === فعالیت‌های اعتراضی علیه رژیم ایران در چهارشنبه سوری ===
| |
| یکی از فعالیت‌هایی که توسط جوانان در جشن چهارشنبه سوری و به عنوان اعتراض به رژیم ایران انجام میشود آتش زدن عکس‌های سران جمهوری اسلامی و بخصوص خامنه‌ای است. بخصوص پس از قیام دی‌ماه ۹۶ هر ساله فراخوان‌هایی برای آتش زدن تصاویر و یا تمثال‌هایی از سران رژیم داده میشود.<ref>[https://news.mojahedin.org/i/%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D9%88-%D8%A2%D8%AA%D8%B4-%D8%B2%D8%AF%D9%86-%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1-%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D9%84%D8%B9%D9%88%D9 چهارشنبه سوری و آتش زدن تصاویر خامنه‌ای ملعون در شیراز - کانونهای شورشی] </ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=XHWn6b6qrm8 آتش زدن عکس خامنه‌ای در نورآباد چهارشنبه سوری ۹۶]</ref>
| |
| | |
| سازمان مجاهدین خلق هر ساله پیش از چهارشنبه سوری طی فراخوانی جوانان و عموم مردم ایران را به برگزاری هر چه باشکوه‌تر این جشن دعوت میکند. سازمان مجاهدین بخصوص توسط کانونهای شورشی هر ساله فعالیت‌های اعتراضی بسیاری را در این جشن هدایت میکند. کانونهای شورشی که تیم‌های مجاهدین در داخل ایران هستند در این جشن با سر دادن شعار‌ها و برپایی تظاهرات و آتش زدن تصاویر خامنه‌ای این جشن را تبدیل به روز اعتراض و تظاهرات علیه رژیم ایران میکنند.
| |
| | |
| در آخرین فراخوان ستاد اجتماعی سازمان مجاهدین خلق ایران در داخل کشور به مناسبت جشن چهارشنبه سوری آمده است:
| |
| | |
| [[پرونده:فراخوان مجاهدین خلق به مناسبت جشن چهارشنبه سوری.jpg|جایگزین=فراخوان مجاهدین خلق به مناسبت جشن چهارشنبه سوری|وسط|بندانگشتی|545x545px]]
| |
| <blockquote>هموطنان،</blockquote><blockquote>جوانان مجاهد و مبارز ایران،</blockquote><blockquote>جشن ملی چهارشنبه‌سوری فرا می‌رسد. آخرین هفته سال را به هفته اعتراض و آتش علیه اهریمنان عمامه‌دار تبدیل کنیم.</blockquote><blockquote>همراه با کانونهای شورشی، تصاویر منحوس خامنه‌ای و خمینی و مظاهر حکومت پلید آخوندی را در هر کوی و برزن به زیر بکشیم. سوزاندن مترسکها و بنرهای خمینی و خامنه‌ای و روحانی، روشنی بخش قلبهای مردم دردمند ایران است.</blockquote><blockquote>با قیام ِآتش در چهارشنبه‌سوری، به استقبال سال جدید می‌رویم.</blockquote><blockquote>این سکویی است برای گسترش شورش و قیام در سال ۹۸ در هر زمان و هر مکان.</blockquote><blockquote>میتوان و باید ایران‌زمین را از آخوندهای فاسد و تبهکار پس گرفت.</blockquote><blockquote>مقدم بهاران پیروزی، خجسته باد. زیباترین وطن، آزاد میشود.</blockquote><blockquote> '''مرگ بر اصل ولایت فقیه -زنده باد ارتش آزادی'''</blockquote><blockquote>'''مرگ بر خامنه‌ای – درود بر رجوی'''</blockquote><blockquote>'''ستاد اجتماعی مجاهدین در داخل کشور'''</blockquote><blockquote>'''۱۰ اسفند ۱۳۹۷'''</blockquote>
| |
| === سخنان مسعود رجوی در مورد چهارشنبه سوری ===
| |
| در مقابل مخالفت‌های رژیم جمهوری اسلامی با جشن چهارشنبه سوری، مسعود رجوی مسئول شورای ملی مقاومت ایران در مورد چهارشنبه سوری و اعیاد ایرانی چنین می‌گوید<blockquote>« شعائر و آیینها، بسته به‌هدفی که دارند با خودشان آداب و مراسمی را ایجاد میکنند. مثلاً مراسم چهارشنبه‌سوری که آخوندها با آن مخا لفند، از سنتهای ایرانی است. مجاهدین و رزمندگان ارتش هم، این مراسم را دارند. یک‌بار شنیدم که آخوندها در این‌باره گفته بودند مجاهدین، آتش‌پرست شده‌اند. اما همه می‌دانیم که این برای ما علامتی از جنگ و آتشباران ارتجاع و علامت سرخی شما و زردی دشمن خلق و میهن ماست. پس هر ملت و مذهبی محتوا و هدف مورد نظرش را با آیینهایش بازتاب و نشان‌دار میکند. چرا این‌کار را میکند؟ چون هدفش بارز کردن محتواست. این موضوع برای مجاهدان، مبارزان و فعالان مقاومت و به‌خصوص کسانی‌که در ارتش آزادیبخش هستند، خیلی خیلی قابل فهمتر است تا یک فرد غیرمسئول که نمی‌خواهد جهان را تغییر بدهد و حداکثر می‌خواهد آنرا تفسیر کند».<ref name=":0" /></blockquote>
| |
| | |
| =='''منابع'''==
| |
| <references />
| |
