کاربر:Khosro/صفحه تمرین میرزاده عشقی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''میرزاده عشقی'''، با نام اصلی سید محمدرضا کردستانی (زاده‌ی ۲۰ آذر ۱۲۷۳، همدان – درگذشته‌ی  ۱۲ تیرماه ۱۳۰۳)، شاعر، روزنامه‌نگار، نمایشنامه نویس و نویسنده در دوران مشروطه بود. میرزاده عشقی در دوران تحصیل، علاوه بر دروس معمول، زبان فرانسه را نیز آموخت و به آن مسلط گشت. در اوایل جنگ جهانی اول (۱۹۱۴–۱۹۱۸ میلادی) و دوره کشمکش سیاست متفقین و دول متحده، میرزاده عشقی که در همدان به‌سر می‌برد به استانبول رفت. میرزاده عشقی در استانبول در شعبه علوم اجتماعی و فلسفه دارالفنون باب عالی، جزو مستمعین آزاد حضور ‌یافت و به تحصیل دانش پرداخت. وی در استانبول نخستین آثار شاعرانه‌ی خود مانند، نوروزی نامه و اُپرای رستاخیز شهریاران ایران را نوشت. میرزاده عشقی، پس از بازگشت به همدان، همراه با حزب سوسیالیست و هم‌کاران اقلیت مجلس، به مبارزه علیه دیکتاتوری سلطنتی پرداخت. سخنرانی‌های تند و مقالات و اشعار آتشین میرزاده عشقی علیه وثوق‌الدوله نخست وزیر وقت و علیه قرداد سال ۱۹۱۹، باعث شد که وثوق‌الدوله حکم دست‌گیری او را صادر و وی را روانه زندان کنند. میرزاده عشقی قرداد ۱۹۱۹، را قرارداد فروش ایران به انگلستان نامیده بود. در سال ۱۳۰۲، با آغاز زمزمه‌ی جمهوری، میرزاده عشقی در مقاله‌ای تحت عنوان جمهوری قلابی، به‌مخالفت با رضاخان برخاست و در نخستین شماره‌ی روزنامه کاریکاتور قرن بیستم که در همان سال دایر کرده بود، چندین کاریکاتور و شعر تند مبنی بر هزل بودن و غرواقعی بودن جمهوری رضاخانی منتشر کردکه شهربانی دستور توقیف روزنامه را صادر کرد و همه‌ی نسخه‌های آن را از سطح شهر جمع‌آوری نمود. سرانجام میرزاده عشقی در ۱۲ تیرماه ۱۳۰۳، در منزل خودش به دست دو تن از عوامل حکومتی هدف گلوله قرار گرفت و در بیمارستان شهربانی جان باخت.

میرزاده عشقی با نام اصلی سید محمدرضا کردستانی، فرزند حاج سید ابوالقاسم کردستانی است. وی در ۲۰ آذرماه ۱۲۷۳، در همدان به‌دنیا آمد. میرزاده عشقی در سال‌های کودکی در مکتب‌خانه‌های محلی به تحصیل پرداخت. او پس از سن ۷ سالگی در مدرسه‌های الفت و آلیانس به تحصیل زبان فارسی و فرانسه پرداخت. او پیش از پایان مدرسه در تجارت‌خانه یک بازرگان فرانسوی به شغل مترجمی پرداخت و به زبان  فرانسه مسلط شد.   

دوره تحصیلی اولیه میرزاده عشقی تا سن ۱۷ سالگی بیشتر طول نکشید. وی در سن ۱۵ سالگی به اصفهان رفت، سپس برای اتمام تحصیلات به تهران آمد؛ و بیش از ۳ ماه نگذشت که به همدان باز گشت و ۴ ماه بعد به اصرار پدرش برای تحصیل عازم تهران شد؛ اما او از تهران به رشت و بندر انزلی رهسپار و از آن‌جا به مرکز بازگشت.

اوایل جنگ جهانی اول (۱۹۱۴–۱۹۱۸ میلادی) یعنی دوره کشمکش سیاست متفقین و دول متحده میرزاده عشقی در همدان به سر می‌برد. او در این دوران به همراه چند هزار تن مهاجر ایرانی به سوی استانبول رفت. میرزاده عشقی چند سالی در استانبول بود، به تحصیل فلسفه و علوم اجتماعی پرداخت.<ref name=":0">[http://www.shaer.ir/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9-%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%86/%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B5%D8%B1/%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B4%D9%87%D9%88%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B5%D8%B1/34728- زندگینامه میرزاده  عشقی - پایگاه خبری شاعر]</ref>  

میرزاده عشقی از نظر اخلاقی انسانی خوش مشرب، نیک صفت و به مادیات بی اعتنا بود، زن و فرزندی نداشت و با کمک‌های پدری، خانواده، دوستان و آزادی‌خواهان و البته از درآمد نمایش‌های خود روزگار می‌گذراند. در آخرین کابینه نخست وزیری مرحوم حسن پیرنیا، معروف به‌مشیرالدوله، از طرف وزارت کشور به ریاست شهرداری اصفهان انتخاب شد ولی نپذیرفت.<ref name=":1">[https://snn.ir/fa/news/356530/%D8%B4%D8%B9%D8%B1%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%B1%D9%88%DB%8C-%D8%B3%D9%86%DA%AF-%D9%82%D8%A8%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%B9%D8%B4%D9%82%DB%8C-%D8%AD%DA%A9-%D8%B4%D8%AF%D9%87%C2%A0%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%88%D شعر روی سنگ قبر میرزاده عشقی - خبرگزاری دانشجو]</ref>  

صراحت لهجه، نکته‌بینی و تحلیل بسیار فنی او در مورد تحولات سیاسی و اجتماعی دوران خودش، بسیار مشهود بود. به عقیده‌ی بسیاری از مورخان، میرزاده عشقی از مهم‌ترین روشنفکران آغاز دوره‌ی روشنگری پس از مشروطه بود.<ref name=":0" />  

میرزاده عشقی در سن ۱۷ سالگی وارد فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی شد. عشقی در اوایل جنگ جهانی اول، در استانبول نخستین آثار شاعرانه خود مانند نوروزی نامه و اپرای رستاخیز شهریاران ایران را نوشت. پس از آن او به همدان بازگشت. سپس به تهران رفت و با گروهی از نویسندگان ارتباط پیدا کرد. میرزاده عشقی در این دوران در کنار حزب سوسیالیست و هم‌کاران اقلیت مجلس به مبارزه پرداخت. در این مبارزه‌ی سیاسی، قلم این شاعر بیش از همه متوجه وثوق‌الدوله نخست وزیر وقت بود. سخنرانی‌های تند و مقالات و اشعار آتشین میرزاده عشقی علیه قرار داد ۱۹۱۹، باعث شد که وثوق‌الدوله دستور دست‌گیری وی را صادر و او را روانه زندان کنند. مبارزات سیاسی و مقالات انتقادی میرزاده عشقی تا پایان زندگی کوتاهش ادامه داشت.<ref name=":2">[http://persian-man.ir/senior/poets/%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%B9%D8%B4%D9%82%DB%8C/ زندگینامه میرزاده عشقی - سایت مردان پارس]</ref>  

انتقاد و اعتراض از پیامدهای انقلاب مشروطه بود و پیش از آن که در شعر و ادب آن دوره خود را نشان دهد، در روزنامه‌ها دیده می شد. میرزاده عشقی زبانی خاص و اعتراضی برای خود برگزیده بود. زبانی که جان میرزاده عشقی را گرفت.<ref name=":3">[https://www.bartarinha.ir/fa/news/363222/%DA%86%D8%B1%D8%A7-%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%B9%D8%B4%D9%82%DB%8C-%D8%B1%D8%A7-%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B1-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86%D8%AF چرا میرزاده عشقی را ترور کردند؟ - سایت برترینها]</ref>  

میرزاده عشقی از ۲۱ سالگی روزنامه‌نگار شد. ظاهراً در همان سن و سال بود که روزنامه‌ای را در همدان با نام  ''نامه عشقی'' راه انداخت. از همان سال‌ها میرزاده عشقی با نیش قلمش سیاست‌های وثوق‌الدوله نخست وزیر را به باد انتقاد گرفت. قراردادی را که وثوق الدوله با انگلستان بسته بود، معامله فروش ایران به انگلستان نامید.

هنگامی که وثوق‌الدوله قرارداد ایران و انگلیس را به‌وسیله جراید اعلام کرد، میرزاده عشقی منظومه‌ی اعتراض‌آمیزی را در نتیجه تأثیر از عقد قرارداد مزبور سرود و خود نیز در مقدمه‌ی آن نوشت:

{{شعر}}

{{ب|هرچه من ز اظهار راز دل، تحاشی می کنم|بهر احساسات خود، مشکل تراشی می‌کنم}}

من خود نگشته خسته، ترا لنگ می‌کنم

{{شعر}}

{{ب|چه ذلت‌ها کشید این ملت زار|دریغ از راه دور و رنج بسیار|}}

{{ب|بباید پرده بگرفتن ز اسرار|که گردد شرح بدبختی پدیدار}}

{{ب|دریغ از راه دور و رنج بسیار|}}

{{ب|دریغ از راه دور و رنج بسیار|}}

{{ب|دریغ از راه دور و رنج بسیار|}}

{{ب|دریغ از راه دور و رنج بسیار|}}

{{ب|دریغ از راه دور و رنج بسیار|}}

{{ب|دریغ از راه دور و رنج بسیار|}}

{{ب|دریغ از راه دور و رنج بسیار|}}

<nowiki>از ایران رهنما گشته روانه|برای کارهای محرمانه}}</nowiki>

{{ب|دریغ از راه دور و رنج بسیار|}}

{{ب|دریغ از راه دور و رنج بسیار|}}

{{ب|دریغ از راه دور و رنج بسیار|}}

{{ب|دریغ از راه دور و رنج بسیار|}}

{{ب|دریغ از راه دور و رنج بسیار|}}

{{ب|دریغ از راه دور و رنج بسیار|}}

{{ب|دریغ از راه دور و رنج بسیار|}}

{{ب|دریغ از راه دور و رنج بسیار|}}

{{ب|دریغ از راه دور و رنج بسیار|}}

{{ب|دریغ از راه دور و رنج بسیار|}}

<nowiki>مسلسل می‌رسد با سیم و چاپار|ز بلدان و ز اقطار و ز امصار}}</nowiki>

{{ب|دریغ از راه دور و رنج بسیار|}}

<nowiki>{{ب|دریغ از راه دور و رنج بسیار</nowiki>

{{ب|دریغ از راه دور و رنج بسیار|}}

{{ب|دریغ از راه دور و رنج بسیار|}}

{{ب|دریغ از راه دور و رنج بسیار|}}

{{ب|دریغ از راه دور و رنج بسیار|}}

{{ب|دریغ از راه دور و رنج بسیار|}}

{{ب|دریغ از راه دور و رنج بسیار|}}

{{ب|دریغ از راه دور و رنج بسیار|}}

{{ب|دریغ از راه دور و رنج بسیار|}}

{{ب|دریغ از راه دور و رنج بسیار|}}

{{ب|دریغ از راه دور و رنج بسیار|}}

{{ب|دریغ از راه دور و رنج بسیار|}}

{{ب|دریغ از راه دور و رنج بسیار|}}

{{ب|دریغ از راه دور و رنج بسیار}}

{{ب|دریغ از راه دور و رنج بسیار|}}

{{ب|دریغ از راه دور و رنج بسیار|}}

{{ب|دریغ از راه دور و رنج بسیار|}}

{{ب|دریغ از راه دور و رنج بسیار|}}

{{ب|دریغ از راه دور و رنج بسیار|}}

{{ب|دریغ از راه دور و رنج بسیار|}}{{پایان شعر}}

{{شعر}}{{ب|خاکم به سر، زغصه به سر خاک اگر کنم|خاک وطن که رفت، چه خاکی به سر کنم؟}}

{{ب|آوخ، کلاه نیست وطن، گر که از سرم|برداشتند، فکر کلاهی دگر کنم}}

{{ب|مرد آن بود که این کُله‌اش، بر سر است و من|نامردم ار که بی کُله، آنی به سر کنم}}

{{ب|من آن نیم که یکسره تدبیر مملکت|تسلیم هرزه‌گرد قضا و قدر کنم}}

{{ب|زیر و زبر اگر نکنی خاک خصم را|وی چرخ! زیر و روی تو زیر و زبر کنم}}

{{ب|جایی‌ست آروزی من، ار من به آن رسم|از روی نعش لشکر دشمن گذر کنم}}

{{ب|هر آنچه می‌کنی بکن ای دشمن قوی!|من نیز اگر قوی شدم از تو بتر کنم}}

{{ب|من آن نیم به مرگ طبیعی شوم هلاک|وین کاسه خون به بستر راحت هدر کنم}}

{{ب|معشوق عشقی ای وطن، ای عشق پاک من!|ای آن که ذکر عشق تو شام و سحر کنم}}

{{ب|عشقت نه سرسری ست که از سر به در شود|مهرت نه عارضی ست که جای دگر کنم}}

{{ب|عشق تو در وجودم و مهر تو در دلم|با شیر اندرون شد و با جان به در کنم}}{{پایان شعر}}  

<nowiki>{{ب|زاهد برو، معـاملـه ما نمی‌شود</nowiki>

شاعر نو رفت و شعر نو بمرد<ref name=":10" />

{{شعر}}{{ب|عشقی که درد عشق وطن بود درد او|او بود مرد عشق که کس نیست مرد او}}

{{ب|چون دود شمع کشته که با وی دمیست گرم|بس شعله ها که بشکفد از آه سرد او}}

{{ب|او فکر اتحاد غلامان به مغز پخت|از بزم خواجه سخت به جا بود طرد او}}

{{ب|هرگز نمیرد آنکه دلش زنده شد به عشق|عشقی نمرد و مرد حریف نبرد او}}

{{ب|در عاشقی رسید بجایی که هرچه من|چون باد تاختم نرسیدم به گرد او}}

{{ب|از جان گذشت عشقی و اجرت چه یافت مرگ|این کارمزد کشور و آن کارکرد او}}

{{ب|آن را که دل به سیم خیانت نشد سیاه|با خون سرخ رنگ شود روی زرد او}}

{{ب|درمان خود به دادن جان دید شهریار|عشقی که درد عشق وطن بود درد او}}{{پایان شعر}}

<ref>غزل شماره ۱۱۶ - دیوان محمد حسین شهریار</ref>

{{شعر}}{{ب|هزار بار مرا مرگ به از این سختی است|برای مردم بدبخت، مرگ خوشبختی است}}

{{ب|گذشت عمر به جان کندن، ای خدا مُردم|زدست این همه جان کندن، این چه جان‌سختی است}}

{{ب|رسید جان به لبم، هر چه دست و پا کردم|برون نشد، دگر این منتهای بدبختی است}}

{{ب|رجال ما همه دزدند و دزد، بدنام است|که دزد گردنه، بدنامِ دزد پاتختی است}}

{{ب|رجال صالح ما، این رجال خنثای اند|که از رجال دگر، امتیازشان لختی است}}

{{ب|زنان کشور ما زنده‌اند و در کفن اند|که این اصولِ سیه بختی، از سیه رختی است}}

{{ب|بمیر ''عشقی'' ار آسایش آرزو داری|که هر که مُرد شد آسوده، زنده در سختی است}}{{پایان شعر}}

<ref name=":4" />  

{{شعر}}{{ب|ای بشر مظهر شرافت شو|نی ز سر تا به‌پا قباحت باش}}

{{ب|مرضی مانع شرافت توست|در پی رفع این نقاهت باش}}

{{ب|عید خون گیر پنج روز از سال|سیصد و شصت روز راحت باش}}{{پایان شعر}}

عشقی همه را واجد شرایط انقلاب نمی‌داند؛ و عناصر پیشتاز جامعه را جدا می‌کند و می‌گوید:<blockquote>«تمام ایراد عناصر کهنه بر ما این است: آن وقتی که ما در مجلس هدف گلوله قزاق‌های محمد علیشاه بودیم، شما کجا بودید. نمی‌دانم گناه ما چیست که آن وقت بچه بودیم و طبیعت می‌خواست ما را در مدرسه برای انقلاب آینده‌ی این سرزمین بپروراند»</blockquote>میرزاده عشقی حتی ملک‌الشعرای بهار را در مقاله‌اش مورد نیش قلمش قرار می‌دهد؛ و ضمن تأیید روزنامه‌ی انقلابی  ''نو بهار'' که ملک‌الشعرای بهار منتشر می‌کرد، می‌گوید:<blockquote>«باید یقین داشت که نویسنده‌ی نو بهار، در آن ایام واقعاً پاک و انقلابی بودند؛ ولی چون پنج شش سال متمادی داخل مبارزه با طایفه‌ی مستبد و مرتجع بودند، خودشان هم مرتجع شدند.»<ref name=":10">[https://www.dw.com/fa-ir/%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%B9%D8%B4%D9%82%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8/a-4454293 میرزاده عشقی و انقلاب - دویچه وله فارسی]</ref> </blockquote>میرزاده عشقی با اشعار تیز و تُندی، غریبی و فساد مسئولین و آخوندهای آن‌دوران را فریاد می کند. شعری که درباره‌ی مجلس چهارم گفته، جالب و شایان توجه است؛ چون با گذشت سالیان طولانی هنوز مصداق‌هایی فراوانی در جامعه‌ی فعلی ایران دارد. عشقی این شعر را در قالب مستزاد سروده است:

{{شعر}}{{ب|این مجلس چارم بخدا ننگ بشر بود. دیدی چه خبر بود؟|هر کار که کردند ضرر روی ضرر بود. دیدی چه خبر بود؟}}

{{ب|این مجلس چارم خودمانیم، ثمر داشت؟ و الله که ضرر داشت|صد شکر که عمرش چو زمانه بگذر بود. دیدی چه خبر بود؟}}

{{ب|دیگر نکند هو نزند جفته مدرس، در سالن مجلس|بگذشت دگر مدتی ار محشر خر بود. دیدی چه خبر بود؟}}

{{ب|هر دفعه که این قحبه رئیس الوزرا شد. دیدی که چه‌ها شد؟|این‌دوره چه گویم که مضارش چقدر بود. دیدی چه خبر بود؟}}

{{ب|از بنده به آقا که الحق که نه مردی، زین‌کار که کردی|ریدی به‌سر هر چه که عمامه به‌سر بود. دیدی چه خبر بود؟}}

{{ب|من دشمن دین نیستم این‌گونه نبینم. من حامی دینم|دستور ز لندن بُد و با دست بقر بود. دیدی چه خبر بود؟}}

{{ب|تسبیح به کف جامه تقوای به تن شد. خواهان وطن شد|گویم ز چه عمامه به‌سر درپی شر شد. دیدی چه خبر بود؟}}

{{ب|آن مردکه خر که وکیل است به تهران، این‌گونه و اینسان| یک پارچه کون از بن پا تا پس سر بود. دیدی چه خبر بود؟}}

{{ب|میخواست خودش را برساند به وزارت، با زور وکالت|افسوس که عمامه برایش سر خر بود. دیدی چه خبر بود؟}}

{{ب|این مردک خولی پز بدریخت امین نیست. اینست و جز این نیست|آن‌کس که رخش همچو سریر بُز گر بود. دیدی چه خبر بود؟}}

{{ب|می‌گفت که بر کرسی مجلس چو نشینم. آسوده نگیرم|راحت نیم ای کاش که این کرسی دگر بود. دیدی چه خبر بود؟}}

{{ب|کسرای عدالتگر اگر زنده بُد این عصر، اینسان نبُد این قصر|گفتم که به اعصار گذشته چه مگر بود؟ دیدی چه خبر بود؟}}

{{ب|گفتند که بوداست عدالتگه ساسان، آنروز که ایران|سرتا به‌سرش مملکت علم و هنر بود. دیدی چه خبر بود؟}}

{{ب|من در غم این کز چه عدالتگه کشور، شد دزدگه آخر|زین نکته غم اندر دل من بیحد و مرز بود. دیدی چه خبر بود؟}}

{{ب|تا این‌که در این دوره بدیدم وکلا را، در مجلس شورا|دیدم دگر اینباره از آن باره بتر بود. دیدی چه خبر بود؟}}

{{ب|این مجلس شورا نبُد و بود کلوبی، یک مجمع خوبی|از هر که شب از گردنه بردار و ببر بود. دیدی چه خبر بود؟}}

{{ب|هرگز یکی از این وکلا زنده نبودی، پاینده نبودی|این جامعه زنده نما زنده اگر بود. دیدی چه خبر بود؟}}

{{ب|تنها نه همین کاخ سزاوار خرابیست، این حرف حسابیست|ای‌کاش که سرتاسر قم زیر و زبر بود. دیدی چه خبر بود؟}}

{{ب|ای قم تو چه خاکی که چه ناپاک نهادی، تو شهر فسادی|از شر تو یک مملکتی پُر ز شرر بود. دیدی چه خبر بود؟}}

{{ب|این طبع تو «عشقی» بخدایی خداوند، از کوه دماوند|محکم‌تر و معظم‌تر و آتشکده‌تر بود. دیدی چه خبر بود؟}}{{پایان شعر}}

نیمی از ملّت ایران مرده <ref>حجاب زنان - کلیات میرزاده عشقی</ref>