کاربر:Safa/صفحه تمرین

انقلاب شوروی، یا انقلاب ۱۹۱۷ روسیه یکی از مهم‌ترین رویدادهای تاریخی قرن بیستم بود که به فروپاشی حکومت تزاری و تأسیس اتحاد جماهیر شوروی انجامید. این انقلاب شامل دو مرحله اصلی بود: انقلاب فوریه و انقلاب اکتبر.

یکم - انقلاب فوریه که مطابق با مارس ۱۹۱۷ به تقویم میلادی است.

در این ماه مردم پتروگراد به همراه سربازان و کارگران بر علیه شرایط سخت زندگی و فساد خاندان حکومتی و شکست‌های نظامی در جنگ جهانی اول قیام کردند. این قیام همراه با اعتصابات گسترده و تظاهرات خیابانی منجر به استعفای نیکلای دوم و برجیده شدن سلطنت رومانوف‌ها گردید.

پس از استعفای تزار، دولت موقت به رهبری الکساندر کرنسکی تشکیل شد. اما این دولت نتوانست مشکلات اقتصادی و سیاسی کشور را حل کند و تصمیم به ادامه مشارکت در جنگ جهانی اول نیز موجب نارضایتی بیشتر مردم و نظامیان شد.

دوم - انقلاب اکتبر مطابق با ماه نوامبر میلادی در سال ۱۹۱۷

حزب بلشویک به رهبری ولادیمیر لنین و با حمایت مردم و طبقه کارگر و سربازان، علیه دولت موقت قیام کرد. با تصرف مراکز کلیدی در پتروگراد، از جمله کاخ زمستانی، دولت موقت سرنگون شد. این انقلاب به استقرار دولت بلشویکی منجر شد که مبتنی بر اصول مارکسیسم-لنینیسم بود.

بلشویک‌ها برنامه اصلاحات گسترده‌ای از جمله:

خروج روسیه از جنگ جهانی اول (عهدنامه برست-لیتوفسک)، ملی‌سازی زمین‌ها، ایجاد یک دولت سوسیالیستی را به اجرا گذاشتند.

نتیجه‌ی این قیام منجر به حوادث و رویدادهای بی‌شمار و تاثیرات عمیق در تاریخ معاصر شد:

۱. آغاز جنگ داخلی روسیه (۱۹۱۷–۱۹۲۳) میان بلشویک‌ها (ارتش سرخ) و مخالفان (ارتش سفید).

۲. تأسیس اتحاد جماهیر شوروی (۱۹۲۲)، اولین دولت سوسیالیستی جهان.

۳. تأثیرات عمیق بر تاریخ جهان، از جمله گسترش جنبش‌های سوسیالیستی و ایجاد یک نظام دو قطبی در قرن بیستم.

انقلاب روسیه نقطه عطفی در تاریخ معاصر بود که نه تنها سرنوشت روسیه، بلکه مسیر سیاسی و اجتماعی جهان را تغییر داد.

زمینه‌های انقلاب شوروی

انقلاب ۱۹۱۷ روسیه در نتیجه یک سلسله عوامل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و ایدئولوژیک به وقوع پیوست. این عوامل زمینه‌های انقلاب را تشکیل می‌دهند و به مرور زمان شرایط را برای سقوط نظام تزاری و روی کار آمدن بلشویک‌ها فراهم کردند. این مشکلات عبارت بودند از:

مشکلات سیاسی

حکومت استبدادی تزار، روسیه تحت سلطنت تزارها یک حکومت استبدادی بود. تصمیمات سیاسی بدون مشورت با مردم یا نهادهای منتخب اتخاذ می‌شد. این موضوع نارضایتی عمومی را برانگیخت.

تاتوانی نیکلای دوم در تداوم سلطه

نیکلای دوم، آخرین تزار روسیه، فردی ضعیف و بی‌تصمیم بود. او نتوانست بحران‌های کشور را مدیریت کند و اقتدار سلطنت را حفظ کند. بلکه این بحران‌ها با اصرار در تداوم شرکت در جنگ جهانی اول منجر به خالی شدن خزانه‌ی کشور و فقر و بیچارگی روزافزون مردم شد.

سرکوب مخالفان

علاوه بر سرکوب کمونیست‌ها، جریانات اصلاح‌طلب و سوسیال‌دموکرات‌ها و سوسیالیست‌های انقلابی، به شدت سرکوب می‌شدند، اما این سرکوب‌ها نارضایتی بیشتری ایجاد کرد.

ناکارآمدی دولت

فساد، بوروکراسی ناکارآمد، و عدم توانایی دولت در پاسخ به خواسته‌های مردم، اعتماد عمومی را از بین برد.

تصمیم لنین به سرنگونی دولت موقت

جلسه بلشویک‌ها پیش از حمله به کاخ زمستانی یکی از لحظات مهم انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ روسیه است. این جلسه به تصمیم‌گیری نهایی برای سرنگونی دولت موقت کرنسکی و آغاز انقلاب بلشویکی انجامید. در ادامه خلاصه‌ای از این جلسه و وقایع مرتبط ارائه می‌شود:

زمینه جلسه

دولت موقت به رهبری الکساندر کرنسکی پس از انقلاب فوریه ۱۹۱۷ درگیر بحران‌های سیاسی، اقتصادی و نظامی بود و نتوانست رضایت مردم را جلب کند.

حزب بلشویک به رهبری ولادیمیر لنین که شعار "صلح، نان و زمین" را سرلوحه خود قرار داده بود، توانست حمایت گسترده‌ای در میان کارگران، سربازان و دهقانان به دست آورد.

در روزهای منتهی به اکتبر، وضعیت انقلابی به اوج خود رسید و لنین اصرار داشت که باید از فرصت استفاده کرد و قدرت را به دست شوراهای کارگری (سُوْیِت‌ها) سپرد.

جلسه کمیته مرکزی بلشویک‌ها (۲۳ اکتبر ۱۹۱۷)

این جلسه در پتروگراد (سن‌پترزبورگ کنونی) برگزار شد در این جلسه اعضای کمیته مرکزی حزب، از جمله لنین، تروتسکی، استالین و دیگر رهبران در آن حضور داشتند.

موضوع اصلی بحث: تصمیم‌گیری درباره آغاز قیام مسلحانه علیه دولت موقت بود.

لنین، به شدت بر ضرورت اقدام فوری تأکید کرد و استدلال کرد که تأخیر ممکن است منجر به از دست رفتن حمایت عمومی شود. او معتقد بود که شرایط عینی و ذهنی برای انقلاب آماده است.

مخالفان قیام، برخی از اعضای کمیته، از جمله زینوویف و کامنف، مخالف زمان‌بندی پیشنهادی بودند. آن‌ها بیم داشتند که شورش شکست بخورد و منجر به سرکوب شدید شود. پس از این جلسه نیز این خبر تصمیم قیام را به روزنامه‌ها درز دادند.

تروتسکی که رئیس شورای پتروگراد بود، از طرح لنین حمایت کرد و برنامه‌ریزی نظامی دقیقی را برای تسخیر مراکز کلیدی شهر پیشنهاد کرد.

تصمیم نهایی

پس از بحث‌های طولانی، کمیته مرکزی بلشویک‌ها با اکثریت آرا تصمیم به شروع قیام مسلحانه گرفت. این تصمیم نقطه عطفی برای انقلاب اکتبر بود.

وقایع پس از جلسه

برنامه‌ریزی دقیق برای حمله به کاخ زمستانی، مقر دولت موقت، آغاز شد.

تروتسکی مسئول سازمان‌دهی گارد سرخ و هماهنگی با سُوْیِت‌های کارگری و سربازان انقلابی شد.

در شب ۲۵ اکتبر ۱۹۱۷ (۷ نوامبر به تقویم میلادی)، بلشویک‌ها حمله خود را آغاز کردند و کاخ زمستانی را تسخیر کردند.

اهمیت جلسه

این جلسه نشان‌دهنده تصمیم‌گیری بلشویک‌ها برای تبدیل وضعیت انقلابی به یک انقلاب عملی بود. تصمیم به قیام مسلحانه نه تنها منجر به سقوط دولت موقت و پیروزی انقلاب شد، بلکه ساختار سیاسی روسیه را برای همیشه تغییر داد و به تأسیس نخستین دولت سوسیالیستی جهان انجامید.

جنگ داخلی شوروی

جنگ داخلی روسیه (۱۹۱۷–۱۹۲۳) یک نبرد خونین میان بلشویک‌ها و نیروهای ضدانقلاب بود که پس از پیروزی انقلاب اکتبر رخ داد. این جنگ تأثیر عمیقی بر شکل‌گیری اتحاد جماهیر شوروی و سرنوشت سیاسی روسیه داشت.

پیش‌زمینه جنگ داخلی

پس از پیروزی بلشویک‌ها در انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ و سرنگونی دولت موقت، آنها حکومت شورایی را تأسیس کردند. این حکومت با چالش‌های جدی روبرو بود:

مخالفت طبقات اشراف، بورژوازی، و افسران ارتش تزاری. مقاومت دهقانانی که به سیاست‌های جمع‌گرایی اجباری زمین‌ها اعتراض داشتند. دخالت قدرت‌های خارجی (بریتانیا، فرانسه، ژاپن و ایالات متحده) که از ضدانقلاب حمایت کردند.

طرف‌های درگیر

ارتش سرخ (بلشویک‌ها)

تحت رهبری تروتسکی و سازمان‌دهی شده توسط بلشویک‌ها با هدف حفظ قدرت شوروی و گسترش انقلاب سوسیالیستی.

ارتش سفید (ضدانقلاب)

متشکل از افسران تزاری سابق، محافظه‌کاران، لیبرال‌ها، و سوسیالیست‌های مخالف بلشویک‌ها با هدف سرنگونی بلشویک‌ها و احیای نظم قدیمی یا تشکیل حکومتی غیربلشویکی.

نیروهای خارجی

کشورهای متفقین که از ارتش سفید حمایت کردند تا از گسترش انقلاب بلشویکی به سایر کشورها جلوگیری کنند.

مراحل اصلی جنگ

آغاز شورش‌ها (۱۹۱۸)

قرارداد برست-لیتوفسک با آلمان (مارس ۱۹۱۸) باعث اعتراضات داخلی و خارجی شد. ضدانقلابیون در مناطق مختلف، به‌ویژه در جنوب روسیه و سیبری، شورش کردند.

ارتش سرخ تأسیس شد و تروتسکی رهبری آن را بر عهده گرفت.

دخالت خارجی و پیشروی ارتش سفید (۱۹۱۸–۱۹۱۹)

نیروهای خارجی به بنادر و مناطق استراتژیک حمله کردند. ارتش سفید، تحت فرماندهی رهبرانی مانند کولچاک، دنیکین و ورانگل، به مسکو و پتروگراد نزدیک شد.

پیروزی ارتش سرخ و عقب‌نشینی ضدانقلاب (۱۹۱۹–۱۹۲۰)

سازمان‌دهی مؤثر تروتسکی و اتحاد طبقات کارگری باعث شکست ارتش سفید شد. شکست کولچاک در سیبری و دنیکین در جنوب، ارتش سفید را تضعیف کرد.

پایان جنگ و شکست نهایی (۱۹۲۱–۱۹۲۳)

آخرین مقاومت‌ها در کریمه توسط ورانگل شکست خورد. بلشویک‌ها شورش‌های دهقانی (مانند شورش تامبوف) و شورش ملوانان کرونشتات را سرکوب کردند.

دلایل پیروزی بلشویک‌ها، یکم: رهبری قوی لنین و تروتسکی و استراتژی‌های نظامی و سیاسی مؤثربود. دوم: اتحاد و انسجام، ارتش سرخ به مراتب منسجم‌تر از نیروهای متفرق ارتش سفید بود. سوم: حمایت مردمی، وعده‌های بلشویک‌ها درباره زمین و برابری اجتماعی باعث جذب کارگران و دهقانان شد. چهارم: عدم هماهنگی ضدانقلاب، اختلافات ایدئولوژیک و عدم انسجام میان نیروهای ارتش سفید و حامیان خارجی آنها.

پیامدهای جنگ داخلی

تثبیت قدرت بلشویک‌ها، اتحاد جماهیر شوروی در ۱۹۲۲ تأسیس شد.

ویرانی گسترده، میلیون‌ها نفر کشته شدند و زیرساخت‌های کشور آسیب جدی دید.

سیاست‌های سخت‌گیرانه دولتی، دولت شوروی کنترل شدیدی بر جامعه اعمال کرد و پایه‌های استبدادی حکومت استالین شکل گرفت.

افزایش نفرت طبقاتی، دشمنی میان طبقات اجتماعی تقویت شد و بسیاری از مخالفان به تبعید یا مرگ محکوم شدند.

نتیجه‌گیری

جنگ داخلی روسیه دوره‌ای پرآشوب و خونین بود که تأثیرات عمیقی بر تاریخ شوروی و جهان داشت. بلشویک‌ها با موفقیت قدرت خود را حفظ کردند، اما بهای آن ویرانی و سرکوب گسترده بود که زمینه‌ساز استقرار یک دولت تک‌حزبی شد.

گاهشمار انقلاب شوروی

جدول زمانی تحولات انقلاب شوروی از سال ۱۹۱۷ تا زمان سقوط اتحاد جماهیر شوروی:

دوران انقلاب از سال ۱۹۱۷ تا تشکیل شوروی

۱۹۱۷ - انقلاب فوریه، تزار نیکلای دوم استعفا داد و دولت موقت به رهبری الکساندر کرنسکی تشکیل شد.

۱۹۱۷ - نوامبر یا به تاریخ روسی انقلاب اکتبر، بلشویک‌ها به رهبری لنین دولت موقت را سرنگون کردند.

۱۹۱۸ - با امضای معاهده برست - لیتوفسک روسیه از جنگ جهانی اول خارج می‌شود. بلافاصله جنگ داخلی میان ارتش سرخ از طرف انقلابیون و ارتش سفید آغاز شد.

۱۹۲۱ - پایان جنگ داخلی با پیروزی بلشویک‌ها معرفی سیاست اقتصادی جدید (NEP) برای بازسازی اقتصادی

۱۹۲۲: تأسیس اتحاد جماهیر شوروی (شامل روسیه، اوکراین، بلاروس، و قفقاز).

۱۹۲۴: مرگ لنین و آغاز رقابت قدرت میان استالین و تروتسکی.

دوران استالین (۱۹۲۴–۱۹۵۳)

۱۹۲۸: آغاز برنامه‌های پنج‌ساله برای صنعتی‌سازی و جمع‌گرایی اجباری زمین‌های کشاورزی.

۱۹۳۲–۱۹۳۳: قحطی بزرگ (هولودومور) در اوکراین و سایر مناطق، ناشی از سیاست‌های جمع‌گرایی.

۱۹۳۶–۱۹۳۸: پاک‌سازی بزرگ؛ استالین مخالفان سیاسی واقعی و خیالی را سرکوب می‌کند.

۱۹۴۱–۱۹۴۵: جنگ جهانی دوم؛ شوروی با موفقیت در برابر آلمان نازی مقاومت کرده و به پیروزی متفقین کمک می‌کند.

۱۹۴۹: شوروی اولین بمب اتمی خود را آزمایش می‌کند؛ آغاز جنگ سرد.

دوران جنگ سرد و پس از استالین (۱۹۵۳–۱۹۸۵)

۱۹۵۳: مرگ استالین؛ نیکیتا خروشچف به قدرت می‌رسد.

۱۹۵۶: افشای جنایات استالین توسط خروشچف در کنگره بیستم حزب کمونیست؛ آغاز روند رفع استالینیسم.

۱۹۵۷: پرتاب اسپوتنیک-۱؛ شوروی اولین ماهواره جهان را به فضا می‌فرستد.

۱۹۶۲: بحران موشکی کوبا؛ رویارویی خطرناک میان شوروی و ایالات متحده.

۱۹۶۴: برکناری خروشچف و جایگزینی او با لئونید برژنف.

۱۹۷۹: تهاجم شوروی به افغانستان؛ آغاز جنگ طولانی و پرهزینه.

دوران اصلاحات گورباچف و فروپاشی (۱۹۸۵–۱۹۹۱)

۱۹۸۵: میخائیل گورباچف به دبیرکلی حزب کمونیست می‌رسد؛ اصلاحات پرسترویکا (بازسازی اقتصادی) و گلاسنوست (شفافیت سیاسی) آغاز می‌شود.

۱۹۸۹: سقوط دیوار برلین؛ کشور‌های بلوک شرق از کنترل شوروی خارج می‌شوند. اعتراضات داخلی در شوروی شدت می‌گیرد.

۱۹۹۰: جمهوری‌های شوروی اعلام استقلال می‌کنند. گورباچف ریاست جمهوری شوروی را بر عهده می‌گیرد.

۱۹۹۱: کودتای ناموفق علیه گورباچف توسط جناح‌های محافظه‌کار. بوریس یلتسین قدرت را در روسیه در دست می‌گیرد.

۲۶ دسامبر: اتحاد جماهیر شوروی به طور رسمی منحل می‌شود.

جمع‌بندی تاریخی انقلاب شوروی

اتحاد جماهیر شوروی طی ۷۴ سال از یک انقلاب مردمی آغاز شد، به یک قدرت جهانی تبدیل شد، و سپس به دلیل بحران‌های داخلی و فشارهای خارجی فروپاشید. این دوره تأثیرات عظیمی بر تاریخ جهان، از جمله گسترش ایدئولوژی سوسیالیسم و تغییرات ژئوپلیتیکی، داشت.

منابع

منابع پیشنهادی در مورد جنگ داخلی روسیه و جلسات بلشویک‌ها:

Wikipedia - Russian Civil War: توضیحی جامع از جنگ داخلی روسیه از ۱۹۱۷ تا ۱۹۲۲، شامل شکست‌های ارتش سفید و پیامدهای جنگ برای اتحاد جماهیر شوروی​.

Oxford Academic - Bolshevik Consolidation of Power: جزئیات تصمیم‌گیری‌ها و استراتژی‌های بلشویک‌ها برای تثبیت قدرت و اداره شوروی طی جنگ داخلی​.

Encyclopedia 1914-1918 Online: بررسی جنبه‌های اجتماعی و نظامی جنگ داخلی و نقش تبلیغات بلشویکی در پیروزی آن‌ها​.