پیروزی انقلاب سوریه

پیروزی انقلاب سوریه ۱۴۰۳
عاملان	شورشیان، نیروهای مختلف اپوزیسیون‌ و مردم سوریه
مکان	کشور سوریه
زمان	۱۸ آذر ۱۴۰۳
نتیجه	بیروزی انقلاب مردم سوریه-سرنگونی بشار اسد دیکتاتوری سوریه

پیروزی انقلاب سوریه ۱۴۰۳، از ۷ آذرماه ۱۴۰۳ توسط شورشیان سوریه آغاز شد و در بامداد ۱۸ آذرماه با تصرف دمشق و فرار بشار اسد از سوریه به پیروزی رسید. بیش از پنج سال از کاهش نسبی نزاع داخلی در سوریه گذشته است، اما در روز ۲۷ نوامبر (۷ آذر ۱۴۰۱)، حمله شدیدی توسط شورشیان اسلامی از ادلب به حلب، با تصرف این شهر کلیدی، رونقی سریع به سایر نقاط سوریه بخشید. شورسیان مخالف رژیم اسد از هفتم آذرماه، یکی پس از دیگری مناطق و شهرهای سوریه را به تصرف خود درآوردند و اکنون با سقوط رژیم بشار اسد، انقلاب‌های جدیدی در سوریه و منطقه در حال جوشش است. دیکتاتور سابق سوریه در ساعات پیش از طلوع خورشید روز یکشنبه ۱۸ آذرماه، بدون اعلان قبلی دمشق را به مقصد ناشناخته‌ای ترک نمود. در پایان همان روز مسکو اعلام کرد که به بشار اسد و اعضای خانواده‌اش در آن کشور هستند. شورشیان مخالف رژیم بشار اسد پس از آزادسازی شهرهای مختلف به دمشق رسیدند و در ساعات اولیه‌ی بامداد یکشنبه ۱۸ آذرماه ۱۴۰۱، دمشق را به کنترل خود درآوردند. رهبر شورشیان سوری از نیروهای نظامی خواسته بود تا از مؤسسات دولتی فاصله بگیرند و این مؤسسات تا زمان انتقال رسمی قدرت به دولت جدید، تحت نظارت نخست‌وزیر پیشین باقی می‌مانند. شماری از ساکنان دمشق همزمان با ورود نیروهای شورشی به پایتخت، به خیابان‌ها آمده و به شادی و پایکوبی مشغول شدند. شورشیان مسلح سوری پس از تصرف دمشق، به سفارت ایران در این شهر حمله کردند. ویدئوهای منتشر شده نشان می‌دهند که برخی از شیشه‌های سفارت شکسته شده و تجهیزات داخلی اتاق‌ها تخریب شده است. پیش‌تر شبکه "العربیه" ویدئوهایی را منتشر کرده بود که نشان می‌دادند چند تن با بالا رفتن از دیوارهای سفارت پوستری را که قاسم سلیمانی، فرمانده پیشین سپاه قدس و حسن‌نصرالله، رهبر پیشین حزب‌الله را در کنار یکدیگر نشان می‌داد، پاره کرده‌اند. تصاویر و ویدئوهای منتشر شده، گروهی از شورشیان سوری را نشان می‌دهند که با فریادهای "الله اکبر"، در ساعات ابتدایی یکشنبه، وارد کاخ بشار اسد در دمشق شدند. این کاخ ریاست‌جمهوری که با نام "کاخ مردم" شناخته می‌شود، در منطقه‌ی مزه در غرب دمشق واقع شده است. هم‌چنین شورشیان کنترل رادیو و تلویزیون سوریه را به دست گرفته‌اند. این تحولات مهم در روزمره‌ی سیاست و جامعه‌ی سوریه اثرات گسترده‌ای داشته‌اند. خبرگزاری رویترز به نقل از یک مقام مطلع سوری اعلام کرد که فرماندهی ارتش سوریه در یک بیان مهم به افسران خبر داده است که حکومت ۲۴ ساله بشار اسد به پایان رسیده است. شورشیان نیز اعلام کرده‌اند که دمشق "اکنون از بند اسد آزاد شده است. تصرف دمشق توسط شورشیان و پایان حکومت بشار اسد و گریختن او از کشور، واکنش‌های متعدد بین‌المللی را به همراه داشته و در صدر اخبار جهان بوده است.

تسخیر شهر حلب توسط شورشیان مخالف اسد

پیشروی شورشیان و تسخیر شهرها

تصرف شهر حماه توسط مخالفین مصلح بشار اسد

بیش از پنج سال از کاهش نسبی نزاع داخلی در سوریه گذشته است، اما در روز ۲۷ نوامبر (۷ آذر ۱۴۰۱)، حمله شدیدی توسط شورشیان اسلامی از ادلب به حلب، با تصرف این شهر کلیدی، رونقی سریع به سایر نقاط سوریه بخشید. شورسیان مخالف رژیم اسد از هفتم آذرماه، یکی پس از دیگری مناطق و شهرهای سوریه را به تصرف خود درآوردند و اکنون با سقوط رژیم بشار اسد، انقلاب‌های جدیدی در سوریه و منطقه در حال جوشش است.

آزادسازی شهر حلب

در حمله سریع گروه‌های مسلح سوری به سمت حلب، اتفاقات بسیار مهمی رخ داد. این پیشروی نه تنها طرف‌های منطقه‌ای بلکه جوامع بین‌المللی را نیز به غافلگیری کشاند. این حمله باعث بیدار شدن یادآوری‌های شبح سقوط شهر موصل در عراق توسط داعش در گذشته شد.

گزارش‌ها از منابع معتبر چون دیده‌بان حقوق بشر و شاهدان عینی حاکی از این است که گروه‌های مسلح از جمله هیئت تحریر شام و گروه‌های مورد حمایت ترکیه با حملات متعدد، توانستند در دو روز اخیر، نیروهای وفادار به بشار اسد را در غرب حلب شکست دهند و بخش‌هایی از این شهر را تصرف کرده و مرکز شهر برسند.

آزادسازی شهر حماه

در روز پنج‌شنبه ۱۵ آذر، ارتش سوریه از عقب‌نشینی خود از شهر حماه، قلب مرکزی سوریه، خبر داد. این اقدام ناگهانی نشان‌دهنده شکست خطوط دفاعی و تسلط شورشیان بر این منطقه بود، که همچنین به عنوان یک ضربه بزرگ به رئیس‌جمهور بشار اسد تلقی می‌شود. حماه، شهری با اهمیت استراتژیک در قلب سوریه، برای ارتش سوریه بسیار حیاتی بوده است، زیرا از این طریق می‌توانستند به پایتخت و حکومت خود دفاع کنند.

پیشروی شورشیان در تسخیر حماه هم‌زمان با اعلام ورودشان به شهر و پیشروی به سوی مرکز آن صورت گرفت. این وقایع در حالی رخ داد که نیروهای رژیم اسد و نیز شبه‌نظامیان طرفدار دولت، تحت فرمان افسران روسی و ایرانی، به دفاع از شهر مشغول بودند.

تسخیر حماه، چهارمین شهر بزرگ سوریه، نشان دیگری از ضعف حکومت بشار اسد است که تا کنون از حمایت رژیم ایران و سوریه بهره‌مند بوده است. این حادثه تنها چند روز پس از تصاحب شورشیان بخش‌های بزرگی از حلب، بزرگترین شهر سوریه، اتفاق افتاده است.

آزادسازی شهر استراتژیکی حمص

در شامگاه شنبه، خبرگزاری معتبر رویترز از پیشرفت‌های برجسته تیم مبارزان هیئت تحریر شام در شهر حمص خبر داد. اعضای ارتش سوریه، یکی از ساکنان محلی و شورشیان، موفقیت در شکستن خطوط دفاعی نیروهای وابسته به حکومت بشار اسد در بخش‌های شمالی و شرقی این شهر را اعلام کردند.

همچنین، خبرها حاکی از اخذ کنترل یک اردوگاه نظامی و شش روستا در اطراف حمص توسط مبارزان هیئت تحریر شام بود. نهاد «یگان رضوان»، نیروهای ویژه حزب‌الله لبنان، نیز از این ناحیه فرار کردند.

در ادامه، گزارش‌ها از ورود شورشیان به زندان مرکزی حمص و آزادی صدها زندانی از سوی آنان خبر می‌دهد. این پیروزی‌ها نه تنها به مواجهه با نیروهای دولتی بلکه به آزادسازی زندانیان در این منطقه نیز متصل بوده است. مبارزان مسلح شورشیه در مسیر پیشروی خود به سوی دمشق، شهرهای حیاتی شمالی و شرقی از جمله حلب، حما و دیرالزور را فتح کرده و زندانیان این نواحی را آزاد ساختند. این پیروزی‌ها نشان از توانمندی و پیشرفت این گروه‌های مقاومتی در مناطق حساس سوریه است.

تلاش برای جلوگیری از ظهور داعش

در حالی که کاخ سفید اعلام کرده جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا تحولات سوریه را به دقت زیر نظر دارد، دانیل شاپیرو، معاون وزیر دفاع آمریکا در امور خاورمیانه در جریان سخنانی در کنفرانس امنیتی منامه گفت، ایالات متحده به حضور خود در شرق سوریه ادامه خواهد داد و اقدامات لازم برای جلوگیری از ظهور مجدد گروه تروریستی داعش انجام خواهد داد.

خروج بشار اسد از سوریه

دیکتاتور سابق سوریه در ساعات پیش از طلوع خورشید روز یکشنبه ۱۸ آذرماه، بدون اعلان قبلی دمشق را به مقصد ناشناخته‌ای ترک نمود. در پایان همان روز کانال یک روسیه به نقل از کرملین اعلام کرد: «رئیس جمهور سابق سوریه بشار اسد و اعضای خانواده‌اش در مسکو هستند.»

دو افسر ارشد ارتش سوریه به رویترز اظهار کردند که بشار اسد صبح روز یکشنبه با یک پرواز از دمشق به مقصد نامعلومی رفته است. شورشیان بدون هیچ نشانه‌ای از حضور ارتش، وارد دمشق شده‌اند.

بیانیه‌ی شورشیان

بلافاصله پس از فرار بشار اسد، تلویزیون دولتی سوریه بیانیه‌ای ویدئویی از یک گروه مردان پخش کرد که اعلام کردند رئیس‌جمهور سوریه سرنگون شده و تمام زندانیان آزاد شده‌اند. این بیانیه نشان از تشکیل «اتاق عملیات نظامی برای فتح دمشق» توسط نیروهای شورشی دارد.

شادی شورشیان پس از تصرف دمشق

تصرف دمشق

فرار بشار اسد و خانواده‌اش به مسکو

شورشیان مخالف رژیم بشار اسد پس از آزادسازی شهرهای مختلف به دمشق رسیدند و در ساعات اولیه‌ی بامداد یکشنبه ۱۸ آذرماه ۱۴۰۱، دمشق را به کنترل خود درآوردند. رهبر شورشیان سوری از نیروهای نظامی خواسته بود تا از مؤسسات دولتی فاصله بگیرند و این مؤسسات تا زمان انتقال رسمی قدرت به دولت جدید، تحت نظارت نخست‌وزیر پیشین باقی می‌مانند. نماینده ویژه سازمان ملل در امور سوریه نیز با تأکید بر تمایل آشکار میلیون‌ها شهروند سوری برای ایجاد ترتیبات پایدار و فراگیر انتقال قدرت، از همه سوری‌ها خواست تا در بازسازی کشور خود، به قوانین انسان‌دوستانه بین‌المللی و حقوق بشری احترام بگذارند و به آن پایبند بمانند.

فرار بشار اسد به روسیه

در ساعات اولیه صبح یکشنبه بشار اسد، رئیس‌جمهور سرنگون شده سوریه، پس از آن که نیروهای تحریر شام وارد دمشق شدند از پایتخت گریخت.

روسیه تایید کرده بشار اسد، همسر او و سه فرزندشان اکنون در مسکو هستند و درخواست پناهندگی سیاسی آن‌ها پذیرفته شده است.

شادی مردم پس از پیروزی انقلاب سوریه

شادی مردم در خیابان‌های دمشق

تصرف سفارت رژیم ایران در دمشق توسط شورشیان مخالف اسد

شماری از ساکنان دمشق همزمان با ورود نیروهای شورشی به پایتخت، به خیابان‌ها آمده و به شادی و پایکوبی مشغول شدند. نیروهای شورشی با انتشار بیانیه‌ای در تلگرام اعلام کردند:

«پس از ۵۰ سال ظلم و ستم تحت حاکمیت بعث و ۱۳ سال جنایت و ظلم و آوارگی (اجباری) ما امروز پایان این دوره سیاه و شروع دوره جدیدی برای سوریه را اعلام می‌کنیم.»

شورشیان با اعلام گریختن اسد از کشور، شهروندان سوری خارج از کشور را فراخواندند تا به سوریه آزاد بازگردند. آن‌ها تأکید کردند که دمشق از وجود ظالم پاک شده است.

تسخیر سفارت ایران

شبکه تلویزیونی «پرس تی‌وی» وابسته به صدا و سیمای جمهوری اسلامی گزارش داد که شورشیان مسلح سوری پس از تصرف دمشق، به سفارت ایران در این شهر حمله کردند. ویدئوهای منتشر شده نشان می‌دهند که برخی از شیشه‌های سفارت شکسته شده و تجهیزات داخلی اتاق‌ها تخریب شده است. همچنین در ویدئوها دیده می‌شود که اتاق‌های سفارت بهم ریخته و کاغذها روی زمین پخش شده‌اند. پیش‌تر شبکه «العربیه» ویدئوهایی را منتشر کرده بود که نشان می‌دادند چند تن با بالا رفتن از دیوارهای سفارت پوستری را که قاسم سلیمانی، فرمانده پیشین سپاه قدس و حسن‌نصرالله، رهبر پیشین حزب‌الله را در کنار یکدیگر نشان می‌داد، پاره کرده‌اند.

فرار کارکنان سفارت ایران و اطلاعات عراق

شبکه الجزیره گزارش داده است کارکنان سفارت ایران در سوریه پیش از هجوم مردم، فرار کرده بودند و مهاجمان با هیچ‌گونه مقاومتی روبرو نشدند. از سوی دیگر، خبرگزاری دولتی عراق اعلام کرده که این کشور سفارت خود در دمشق را تخلیه و دیپلمات‌های عراقی را به لبنان منتقل کرده است.

تصرف کاخ بشار اسد در دمشق

تصرف کاخ ریاست جمهوری

تصاویر و ویدئوهای منتشر شده، گروهی از شورشیان سوری را نشان می‌دهند که با فریادهای «الله اکبر»، در ساعات ابتدایی یکشنبه، وارد کاخ بشار اسد در دمشق شدند. این کاخ ریاست‌جمهوری که با نام «کاخ مردم» شناخته می‌شود، در منطقه مزه در غرب دمشق واقع شده است.

بشار اسد، چند ساعت قبل از این حمله شورشیان، دمشق را به سمت یک مقصد نامشخص ترک کرده بود. گزارش‌ها نشان می‌دهند که شورشیان، بدون مقاومت موفق شده‌اند کاخ ریاست‌جمهوری را تصرف کنند. شایعات حاکی از آنند که پیش از ورود آن‌ها، کارکنان و پرسنل امنیتی کاخ را ترک کرده بودند.

تسخیر رادیو و تلویزیون

امروزه، در صدر تحولات سوریه، شورشیان کنترل رادیو و تلویزیون سوریه را به دست گرفته‌اند. این تحولات مهم در روزمره‌ی سیاست و جامعه‌ی سوریه اثرات گسترده‌ای داشته‌اند.

اعلان پایان حکومت بشار اسد

خبرگزاری رویترز به نقل از یک مقام مطلع سوری اعلام کرد که فرماندهی ارتش سوریه در یک بیان مهم به افسران خبر داده است که حکومت ۲۴ ساله بشار اسد به پایان رسیده است. شورشیان نیز اعلام کرده‌اند که دمشق اکنون از بند اسد آزاد شده است.

پیشروی شورشیان

شورشیان سوریه همزمان با تصرف دمشق، در راستای پیشروی خود در شمال شرق این کشور اقدام کردند. آن‌ها ادعا کردند که مناطقی در غرب شهر مهم دیرالزور را تحت کنترل خود درآورده‌اند. این شهر که در کنترل نیروهای ارتش سوریه و گروه‌های شبه‌نظامی بود، اکنون با حمایت شبه‌نظامی «نیروهای دموکراتیک سوریه» که توسط شبه‌نظامیان کرد رهبری می‌شود، مواجه است. دیرالزور به عنوان یکی از مراکز اصلی انتقال نیروها و تجهیزات در سوریه شناخته می‌شود و نزدیک به مرز عراق واقع شده است.

تلاش برای حفظ سوریه آزاد

مبارزان اپوزیسیون و شهروندان سعی دارند از نهادهای دولتی «سوریه آزاد» محافظت کنند. این تلاش‌ها همراه با بیان «زنده باد کشور آزاد سوریه» صورت گرفته است.

دستور ابومحمد جولانی به نیروهای شورشی

همزمان ابومحمد جولانی (احمد الشرع)، رهبر شورشیان سوریه، به نیروهای خود در دمشق دستور داد که از مؤسسات دولتی فاصله بگیرند تا زمان انتقال قدرت به دولت جدید تحت نظارت نخست‌وزیر پیشین باقی بمانند.

نخست‌وزیر سوریه، محمد الجلالی، اعلام کرد که دولت آماده به همکاری با شورشیان در تغییر قدرت است. او از شهروندان خواست تا با تحولات جاری همکاری کنند و به اموال عمومی آسیب نرسانند.

به گزارش سی‌ان‌ان یک ویدئو منتشرشده نشان می‌دهد محمد غازی الجلالی، نخست‌وزیر سوریه روز یکشنبه ساعاتی پس از اعلام آمادگی برای همکاری با مخالفان، توسط شورشیان سوری ظاهراً به سمت هتلی در دمشق اسکورت می‌شود. در این ویدئو دیده می‌شود الجلالی در محاصره مردان مسلح از پله‌ها پایین می‌آید و همراه با مردی دیگر سوار یک خودروی شاسی بلند سیاه‌رنگ می‌شود. در همین حال صدای مردی شنیده می‌شود که می‌گوید: نخست‌وزیر پیشین به همراه سپاه پنجم مردم حوران برای ملاقات و تحویل نهادهای کشور به قهرمانان ارتش آزاد راهی هتل «فور سیزنز» می‌شود.

نخست‌وزیر سوریه، در مقابل شایعاتی که درباره خروجش از کشور پخش شده بود، ادعاها را رد کرده و اعلام کرده بود که اصرار دارد به حفظ عملکرد سازمان‌های دولتی، تأسیسات اداری و ایمنی تمامی شهروندان. او آمادگی خود را برای انتقال قدرت اظهار کرده و تأکید داشته که باید شرایط لازم برای برگزاری «انتخابات آزاد» در سوریه فراهم شود، تا مردم بتوانند برای رهبری خود تصمیم بگیرند.

الجلالی شایعات در مورد خروج خود از کشور را رد کرده و اعلام کرده که همچنان در خانه‌اش در دمشق اقامت دارد. او با بیانیه‌ای در شبکه‌های اجتماعی اظهار کرد: «ما باور داریم که سوریه برای همه سوری‌هاست و می‌تواند یک کشور عادی با روابط خوبی با همسایگانش و جهان باشد.»

پناهندگی سربازان سوری به عراق

دولت عراق، در روز شنبه هفتم دسامبر، به بیش از هزار سرباز ارتش سوریه که از تنش‌ها و ناامنی‌های وطن خود فرار کرده بودند، پناهندگی فراهم کرد. این پناهگاه‌دهی در گذرگاه مرزی «القائم» در غرب عراق انجام شد. منابع امنیتی اعلام کرده‌اند که پس از ورود آنان، به آن‌ها پناهندگی داده شد و نیازهای اساسی آن‌ها تأمین گردید.

در همین حال، دو هزار سرباز ارتش سوریه با تجهیزات نظامی کامل وارد عراق شده‌اند، به گزارش شبکه تلویزیونی «الجزیره». این اقدامات نشان‌دهنده پیچیدگی وضعیت منطقه‌ای و روابط سیاسی و نظامی بین کشورهای مرزی است.

پیشروی تانک‌های اسرائیلی

با وقوع تحولات سیاسی در سوریه و فرا رسیدن سقوط بشار اسد، گزارش‌هایی تصریح نشده نشان می‌دهند که تانک‌های اسرائیلی به سوی منطقهٔ حائل با سوریه در بلندی‌های جولان پیشروی نموده‌اند. به گزارش کانال ۱۲ اسرائیل، این حرکت امنیتی اسرائیل به عنوان پاسخ به تصرف شورشیان در سوریه صورت گرفته است. ارتش اسرائیل اکنون احتمال حمله‌ای از سوی شورشیان سوریه به این کشور را کمرنگ می‌داند.

واکنش‌های بین‌المللی

تصرف دمشق توسط شورشیان و پایان حکومت بشار اسد و گریختن او از کشور واکنش‌های متعدد بین‌المللی را به همراه داشته است.

وزیر خارجه ایتالیا با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی «ایکس» نوشت تحولات سوریه را «با نگرانی» دنبال می‌کند و با سفارت این کشور در دمشق و همچنین دفتر جورجا ملونی، نخست‌وزیر ایتالیا، به طور مداوم در تماس است.

وزارت خارجه چین نیز روز یکشنبه امیدواری کرد که سوریه «هرچه زودتر به ثبات بازگردد.» افزود پکن تحولات سوریه را به دقت دنبال می‌کند. یک سخنگوی وزارت خارجه چین همچنین اعلام کرد که این کشور تسهیلاتی را برای خروج شهروندان خود از سوریه فراهم کرده و سوریه باید از حفظ امنیت مؤسسات چینی و سفارت چین در دمشق اطمینان حاصل کند.

معاون نخست‌وزیر بریتانیا از گزارش‌ها درباره سقوط حکومت اسد استقبال کرده و اظهار کرد:

«ما باید شاهد محافظت از غیرنظامیان و زیرساخت‌ها [در سوریه] باشیم. تعداد زیادی از مردم جان خود را از دست داده‌اند و ما به ثبات در این منطقه نیاز داریم.»

آنجلا راینر با بیان اینکه اسد برای مردم سوریه خوب نبود افزود:

«دیکتاتوری و تروریسم مشکلاتی را برای مردم سوریه ایجاد می‌کند.»

ترک دیپلمات‌های روسیه از سوریه

خبرگزاری دولتی روسیه، تاس، به نقل از سفارت روسیه در سوریه اعلام کرد دیپلمات‌های روس در وضعیت «خوبی» هستند. روسیه روز جمعه از اتباع خود خواسته بود تا سوریه را ترک کنند.

مشاور دیپلماتیک رئیس‌جمهور امارات متحده عربی، پس از وقوع انقلاب در دمشق توسط شورشیان سوری، بیان کرد که نباید به افراد غیردولتی اجازه داد که از شرایط سیاسی بهره ببرند. او در اولین بیان رسمی امارات درباره تغییرات در سوریه، در یک جلسه در بحرین تأکید کرد که رویدادهای جاری در سوریه نشانه‌ای از شکست سیاسی و جنگ و هرج و مرج در این کشور است.

دونالد ترامپ روز قبل از سرنگونی بشار اسد در روز شنبه نیز اعلام کرد که سوریه «دوست آمریکا نیست» و به واشینگتن توصیه کرد در امور آن دخالت نکند. او اظهار داشت که عملیات نظامی شورشیان سوریه را «بی‌سابقه و کاملاً هماهنگ» خوانده و وضعیت در این کشور را به‌هم ریخته خوانده است. ترامپ با تأکید بر این موضوع اعلام کرد: «این جنگ مال ما نیست، بگذارید خودش پیش برود. دخالت نکنید.»

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا، پس از گزارش‌هایی درباره فرار بشار اسد از کشور، در پیامی که در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرد، اظهار کرد:

«بشار اسد رفته است. حامی او، روسیه، دیگر تمایلی به حمایت از او ندارد. ولادیمیر پوتین نیز دیگر اهمیتی به حفاظت از اسد نمی‌دهد.»

اظهارات فوق برخی از نکات کلیدی و اظهارات مهم درباره وضعیت فعلی در سوریه بودند که توسط مقامات مختلف بین‌المللی ابراز شده است