پیروزی انقلاب سوریه
| پیروزی انقلاب سوریه ۱۴۰۳ | |
|---|---|
 | |
| عاملان | شورشیان، نیروهای مختلف اپوزیسیون و مردم سوریه |
| مکان | کشور سوریه |
| زمان | ۱۸ آذر ۱۴۰۳ |
| نتیجه | بیروزی انقلاب مردم سوریه-سرنگونی بشار اسد دیکتاتوری سوریه |
پیروزی انقلاب سوریه ۱۴۰۳، از ۷ آذرماه ۱۴۰۳ توسط شورشیان سوریه آغاز شد و در بامداد ۱۸ آذرماه با تصرف دمشق و فرار بشار اسد از سوریه به پیروزی رسید. بیش از پنج سال از کاهش نسبی نزاع داخلی در سوریه گذشته است، اما در روز ۲۷ نوامبر (۷ آذر ۱۴۰۱)، حمله شدیدی توسط شورشیان اسلامی از ادلب به حلب، با تصرف این شهر کلیدی، رونقی سریع به سایر نقاط سوریه بخشید. شورسیان مخالف رژیم اسد از هفتم آذرماه، یکی پس از دیگری مناطق و شهرهای سوریه را به تصرف خود درآوردند و اکنون با سقوط رژیم بشار اسد، انقلابهای جدیدی در سوریه و منطقه در حال جوشش است. دیکتاتور سابق سوریه در ساعات پیش از طلوع خورشید روز یکشنبه ۱۸ آذرماه، بدون اعلان قبلی دمشق را به مقصد ناشناختهای ترک نمود. در پایان همان روز مسکو اعلام کرد که به بشار اسد و اعضای خانوادهاش در آن کشور هستند. شورشیان مخالف رژیم بشار اسد پس از آزادسازی شهرهای مختلف به دمشق رسیدند و در ساعات اولیهی بامداد یکشنبه ۱۸ آذرماه ۱۴۰۱، دمشق را به کنترل خود درآوردند. رهبر شورشیان سوری از نیروهای نظامی خواسته بود تا از مؤسسات دولتی فاصله بگیرند و این مؤسسات تا زمان انتقال رسمی قدرت به دولت جدید، تحت نظارت نخستوزیر پیشین باقی میمانند. شماری از ساکنان دمشق همزمان با ورود نیروهای شورشی به پایتخت، به خیابانها آمده و به شادی و پایکوبی مشغول شدند. شورشیان مسلح سوری پس از تصرف دمشق، به سفارت ایران در این شهر حمله کردند. ویدئوهای منتشر شده نشان میدهند که برخی از شیشههای سفارت شکسته شده و تجهیزات داخلی اتاقها تخریب شده است. پیشتر شبکه "العربیه" ویدئوهایی را منتشر کرده بود که نشان میدادند چند تن با بالا رفتن از دیوارهای سفارت پوستری را که قاسم سلیمانی، فرمانده پیشین سپاه قدس و حسننصرالله، رهبر پیشین حزبالله را در کنار یکدیگر نشان میداد، پاره کردهاند. تصاویر و ویدئوهای منتشر شده، گروهی از شورشیان سوری را نشان میدهند که با فریادهای "الله اکبر"، در ساعات ابتدایی یکشنبه، وارد کاخ بشار اسد در دمشق شدند. این کاخ ریاستجمهوری که با نام "کاخ مردم" شناخته میشود، در منطقهی مزه در غرب دمشق واقع شده است. همچنین شورشیان کنترل رادیو و تلویزیون سوریه را به دست گرفتهاند. این تحولات مهم در روزمرهی سیاست و جامعهی سوریه اثرات گستردهای داشتهاند. خبرگزاری رویترز به نقل از یک مقام مطلع سوری اعلام کرد که فرماندهی ارتش سوریه در یک بیان مهم به افسران خبر داده است که حکومت ۲۴ ساله بشار اسد به پایان رسیده است. شورشیان نیز اعلام کردهاند که دمشق "اکنون از بند اسد آزاد شده است. تصرف دمشق توسط شورشیان و پایان حکومت بشار اسد و گریختن او از کشور، واکنشهای متعدد بینالمللی را به همراه داشته و در صدر اخبار جهان بوده است. در سال ۱۴۰۳، واقعه سرنگونی بشار اسد و شکست رژیم ایران به عنوان یکی از لحظات تاریخی بسیار مهم برای جمهوری اسلامی ایران در نظر گرفته میشود. این واقعه ضربههای اساسی به تمامی ستونهای قدرتی که در منطقه تحت عنوان «جبهه مقاومت و عمق استراتژیک» ایجاد شده بود، وارد کرد. شکست سیاستهای خامنهای، همراه با نارضایتی و تردید در بین افراد وفادار به این نظام، میتواند منجر به افزایش چالشها و فشارهای داخلی و خارجی بر رژیم شود. این شکست، میتواند موجب فرصتهای جدیدی برای تقویت فشارها و اصلاحات در رژیم شود، و مسیری جدید برای دموکراتیزاسیون و تغییرات ساختاری در ایران فراهم کند که تا کنون به دلیل سیاستها و رویکردهای قدیمی، کشور را به سمت انحطاط و نابودی هدایت کرده است. سقوط رژیم اسد به معنای ضربهای شدید به شبکه قدرت منطقهای رژیم ایران است که پیش از این با از دست دادن حماس و ضربات سنگین بر حزبالله لبنان آسیب دیده بود. این واقعه تغییرات عمدهای در نقشه ژئوپولیتیک خاورمیانه به وجود آورده و به طور خاص تأثیرات منفی بر نفوذ رژیم ایران دارد. سقوط اسد یک موج زلزلهگونه است که منطقه خاورمیانه را به طور کلی تحت تغییر قرار میدهد. "محور مقاومت"، بهعنوان بازوی اصلی قدرت تهران در سیاست خارجی، با فرار اسد از دمشق عملاً از بین میرود. روابط ایران برای حفظ خود چه اقداماتی خواهند انجام داد، هنوز مشخص نیست، اما روزهای دشواری پیش روی آنها است. بازنده اصلی از سقوط بشار اسد رژیم ایران بهنظر میرسد. رژیم ایران که تا قبل از این، نیروهای نمایندگی خود را در همسایگی اسرائیل مستقر کرده بود، اکنون با از دست دادن حمایت سوریه، درگیری و حضورش در عراق و نیز حذف حشد الشعبی را تجربه خواهد کرد. این تحولات در آینده نزدیک قابل مشاهده خواهند بود.
پیشروی شورشیان و تسخیر شهرها
بیش از پنج سال از کاهش نسبی نزاع داخلی در سوریه گذشته است، اما در روز ۲۷ نوامبر (۷ آذر ۱۴۰۱)، حمله شدیدی توسط شورشیان اسلامی از ادلب به حلب، با تصرف این شهر کلیدی، رونقی سریع به سایر نقاط سوریه بخشید. شورسیان مخالف رژیم اسد از هفتم آذرماه، یکی پس از دیگری مناطق و شهرهای سوریه را به تصرف خود درآوردند و اکنون با سقوط رژیم بشار اسد، انقلابهای جدیدی در سوریه و منطقه در حال جوشش است.[۱]
آزادسازی شهر حلب
در حمله سریع گروههای مسلح سوری به سمت حلب، اتفاقات بسیار مهمی رخ داد. این پیشروی نه تنها طرفهای منطقهای بلکه جوامع بینالمللی را نیز به غافلگیری کشاند. این حمله باعث بیدار شدن یادآوریهای شبح سقوط شهر موصل در عراق توسط داعش در گذشته شد.
گزارشها از منابع معتبر چون دیدهبان حقوق بشر و شاهدان عینی حاکی از این است که گروههای مسلح از جمله هیئت تحریر شام و گروههای مورد حمایت ترکیه با حملات متعدد، توانستند در دو روز اخیر، نیروهای وفادار به بشار اسد را در غرب حلب شکست دهند و بخشهایی از این شهر را تصرف کرده و مرکز شهر برسند.[۲]
آزادسازی شهر حماه
در روز پنجشنبه ۱۵ آذر، ارتش سوریه از عقبنشینی خود از شهر حماه، قلب مرکزی سوریه، خبر داد. این اقدام ناگهانی نشاندهنده شکست خطوط دفاعی و تسلط شورشیان بر این منطقه بود، که همچنین به عنوان یک ضربه بزرگ به رئیسجمهور بشار اسد تلقی میشود. حماه، شهری با اهمیت استراتژیک در قلب سوریه، برای ارتش سوریه بسیار حیاتی بوده است، زیرا از این طریق میتوانستند به پایتخت و حکومت خود دفاع کنند.
پیشروی شورشیان در تسخیر حماه همزمان با اعلام ورودشان به شهر و پیشروی به سوی مرکز آن صورت گرفت. این وقایع در حالی رخ داد که نیروهای رژیم اسد و نیز شبهنظامیان طرفدار دولت، تحت فرمان افسران روسی و ایرانی، به دفاع از شهر مشغول بودند.
تسخیر حماه، چهارمین شهر بزرگ سوریه، نشان دیگری از ضعف حکومت بشار اسد است که تا کنون از حمایت رژیم ایران و سوریه بهرهمند بوده است. این حادثه تنها چند روز پس از تصاحب شورشیان بخشهای بزرگی از حلب، بزرگترین شهر سوریه، اتفاق افتاده است.[۳]
آزادسازی شهر استراتژیکی حمص
در شامگاه شنبه، خبرگزاری معتبر رویترز از پیشرفتهای برجسته تیم مبارزان هیئت تحریر شام در شهر حمص خبر داد. اعضای ارتش سوریه، یکی از ساکنان محلی و شورشیان، موفقیت در شکستن خطوط دفاعی نیروهای وابسته به حکومت بشار اسد در بخشهای شمالی و شرقی این شهر را اعلام کردند.
همچنین، خبرها حاکی از اخذ کنترل یک اردوگاه نظامی و شش روستا در اطراف حمص توسط مبارزان هیئت تحریر شام بود. نهاد «یگان رضوان»، نیروهای ویژه حزبالله لبنان، نیز از این ناحیه فرار کردند.
در ادامه، گزارشها از ورود شورشیان به زندان مرکزی حمص و آزادی صدها زندانی از سوی آنان خبر میدهد. این پیروزیها نه تنها به مواجهه با نیروهای دولتی بلکه به آزادسازی زندانیان در این منطقه نیز متصل بوده است. مبارزان مسلح شورشیه در مسیر پیشروی خود به سوی دمشق، شهرهای حیاتی شمالی و شرقی از جمله حلب، حما و دیرالزور را فتح کرده و زندانیان این نواحی را آزاد ساختند. این پیروزیها نشان از توانمندی و پیشرفت این گروههای مقاومتی در مناطق حساس سوریه است.[۴]
هزاران نفر از ساکنان شهر حمص پس از عقبنشینی ارتش سوریه از این شهر مرکزی به خیابانها ریختند و رقصیدند و شعارهای «اسد رفت، حمص آزاد شد» و «زنده باد سوریه و مرگ بر بشار اسد» را سر دادند. مخالفان بشار اسد بدنبال عدم مقاومت ارتش سوریه، با شادی شلیک هوایی پیروزی خود را جشن گرفتند و جوانان پوسترهای رئیس جمهوری سوریه را که حکومتش به یک باره کنترل ارضی را در یک عقبنشینی بزرگ و سرگیجه استراتژیک از دست داد، پاره کردند.
با سقوط شهر حمص، شورشیان کنترل قلب استراتژیک سوریه را بدست گرفتند که بواسطه آن به منطقه ساحلی که پایگاه فرقه علوی اسد و نیز پایگاه دریایی و پایگاه هوایی روسیه است، دست مییابند.
ابومحمد جولانی، رهبر هیات تحریر الشام و رهبر اصلی شورشیان، تصرف حمص را لحظهای تاریخی خواند و از جنگجویان خود خواست تا به «کسانی که اسلحه خود را زمین میگذارند»، آسیبی نرسانند.[۵]
تلاش برای جلوگیری از ظهور داعش
در حالی که کاخ سفید اعلام کرده جو بایدن، رئیسجمهور آمریکا تحولات سوریه را به دقت زیر نظر دارد، دانیل شاپیرو، معاون وزیر دفاع آمریکا در امور خاورمیانه در جریان سخنانی در کنفرانس امنیتی منامه گفت، ایالات متحده به حضور خود در شرق سوریه ادامه خواهد داد و اقدامات لازم برای جلوگیری از ظهور مجدد گروه تروریستی داعش انجام خواهد داد.[۱]
خروج بشار اسد از سوریه
دیکتاتور سابق سوریه در ساعات پیش از طلوع خورشید روز یکشنبه ۱۸ آذرماه، بدون اعلان قبلی دمشق را به مقصد ناشناختهای ترک نمود. در پایان همان روز کانال یک روسیه به نقل از کرملین اعلام کرد: «رئیس جمهور سابق سوریه بشار اسد و اعضای خانوادهاش در مسکو هستند.»
دو افسر ارشد ارتش سوریه به رویترز اظهار کردند که بشار اسد صبح روز یکشنبه با یک پرواز از دمشق به مقصد نامعلومی رفته است. شورشیان بدون هیچ نشانهای از حضور ارتش، وارد دمشق شدهاند.[۱]
فرار بشار اسد به روسیه
در ساعات اولیه صبح یکشنبه بشار اسد، رئیسجمهور سرنگون شده سوریه، پس از آن که نیروهای تحریر شام وارد دمشق شدند از پایتخت گریخت.
روسیه تایید کرده بشار اسد، همسر او و سه فرزندشان اکنون در مسکو هستند و درخواست پناهندگی سیاسی آنها پذیرفته شده است.[۶]
بشار الجعفری، سفیر سوریه در مسکو، آوازی از فروپاشی "سیستم فساد" در چند روز داد و اظهار کرد که حاکمیت سوریه از حمایت مردمانهای محروم بوده و حمایت نیز از ارتش و نیروهای مسلح نداشته است. وی افزود که فرار بشار اسد به شکلی غمانگیز و خجالتآور در تاریکی شب و بدون احساس مسئولیت ملی، ضرورت تغییر و امید به فراگیری جدید را تصدیق میکند.
الجعفری که از پیشگامان حامیان بشار اسد بود، اکنون بیان میکند: "امروز، سوریه تمام فرزندان خود را در آغوش خود جای داده است."[۷]
بیانیهی شورشیان
بلافاصله پس از فرار بشار اسد، تلویزیون دولتی سوریه بیانیهای ویدئویی از یک گروه مردان پخش کرد که اعلام کردند رئیسجمهور سوریه سرنگون شده و تمام زندانیان آزاد شدهاند. این بیانیه نشان از تشکیل «اتاق عملیات نظامی برای فتح دمشق» توسط نیروهای شورشی دارد.[۱]
تصرف دمشق
شورشیان مخالف رژیم بشار اسد پس از آزادسازی شهرهای مختلف به دمشق رسیدند و در ساعات اولیهی بامداد یکشنبه ۱۸ آذرماه ۱۴۰۱، دمشق را به کنترل خود درآوردند. رهبر شورشیان سوری از نیروهای نظامی خواسته بود تا از مؤسسات دولتی فاصله بگیرند و این مؤسسات تا زمان انتقال رسمی قدرت به دولت جدید، تحت نظارت نخستوزیر پیشین باقی میمانند. نماینده ویژه سازمان ملل در امور سوریه نیز با تأکید بر تمایل آشکار میلیونها شهروند سوری برای ایجاد ترتیبات پایدار و فراگیر انتقال قدرت، از همه سوریها خواست تا در بازسازی کشور خود، به قوانین انساندوستانه بینالمللی و حقوق بشری احترام بگذارند و به آن پایبند بمانند.[۱]
پایان یک دوره، انقلاب در دمشق
در حمله برقآسایی که همه را مبهوت کرد، حکومت ۲۴ ساله مستبد بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه، به پایان رسید. مخالفان مسلح اعلام کردند که دمشق اکنون از دست اسد آزاد شده است. شاهدان نقل میکنند هزاران نفر با شعار «آزادی» در میدان اصلی دمشق جمع شدهاند.
در همین حین، رهبران مخالفان و نیز نخست وزیر جدید سوریه آمادگی خود را برای حمایت از حاکمیت جدید اعلام کردهاند. جنگ داخلی پیچیده سوریه که سالها به سکوت فرو رفته بود، با ورود اسلامگرایان و چالش بزرگی که ایجاد کردند، به فور از خواب بیدار شد.
رژیم ایران، روسیه و حزبالله لبنان نتوانستند حکومت اسد را نجات دهند. شورشیان توانستند به سرعت کنترل شهر حمص را به دست آورند و تنها چند ساعت پیش از ورود به دمشق خبر فتح این شهر کلیدی را اعلام کردند.[۵]
شادی مردم در خیابانهای دمشق
شماری از ساکنان دمشق همزمان با ورود نیروهای شورشی به پایتخت، به خیابانها آمده و به شادی و پایکوبی مشغول شدند. نیروهای شورشی با انتشار بیانیهای در تلگرام اعلام کردند:
«پس از ۵۰ سال ظلم و ستم تحت حاکمیت بعث و ۱۳ سال جنایت و ظلم و آوارگی (اجباری) ما امروز پایان این دوره سیاه و شروع دوره جدیدی برای سوریه را اعلام میکنیم.»
شورشیان با اعلام گریختن اسد از کشور، شهروندان سوری خارج از کشور را فراخواندند تا به سوریه آزاد بازگردند. آنها تأکید کردند که دمشق از وجود ظالم پاک شده است.[۱]
تسخیر سفارت ایران
شبکه تلویزیونی «پرس تیوی» وابسته به صدا و سیمای جمهوری اسلامی گزارش داد که شورشیان مسلح سوری پس از تصرف دمشق، به سفارت ایران در این شهر حمله کردند. ویدئوهای منتشر شده نشان میدهند که برخی از شیشههای سفارت شکسته شده و تجهیزات داخلی اتاقها تخریب شده است. همچنین در ویدئوها دیده میشود که اتاقهای سفارت بهم ریخته و کاغذها روی زمین پخش شدهاند. پیشتر شبکه «العربیه» ویدئوهایی را منتشر کرده بود که نشان میدادند چند تن با بالا رفتن از دیوارهای سفارت پوستری را که قاسم سلیمانی، فرمانده پیشین سپاه قدس و حسننصرالله، رهبر پیشین حزبالله را در کنار یکدیگر نشان میداد، پاره کردهاند.
فرار کارکنان سفارت ایران و اطلاعات عراق
شبکه الجزیره گزارش داده است کارکنان سفارت ایران در سوریه پیش از هجوم مردم، فرار کرده بودند و مهاجمان با هیچگونه مقاومتی روبرو نشدند. از سوی دیگر، خبرگزاری دولتی عراق اعلام کرده که این کشور سفارت خود در دمشق را تخلیه و دیپلماتهای عراقی را به لبنان منتقل کرده است.
تصرف کاخ ریاست جمهوری
تصاویر و ویدئوهای منتشر شده، گروهی از شورشیان سوری را نشان میدهند که با فریادهای «الله اکبر»، در ساعات ابتدایی یکشنبه، وارد کاخ بشار اسد در دمشق شدند. این کاخ ریاستجمهوری که با نام «کاخ مردم» شناخته میشود، در منطقه مزه در غرب دمشق واقع شده است.
بشار اسد، چند ساعت قبل از این حمله شورشیان، دمشق را به سمت یک مقصد نامشخص ترک کرده بود. گزارشها نشان میدهند که شورشیان، بدون مقاومت موفق شدهاند کاخ ریاستجمهوری را تصرف کنند. شایعات حاکی از آنند که پیش از ورود آنها، کارکنان و پرسنل امنیتی کاخ را ترک کرده بودند.
تسخیر رادیو و تلویزیون
امروزه، در صدر تحولات سوریه، شورشیان کنترل رادیو و تلویزیون سوریه را به دست گرفتهاند. این تحولات مهم در روزمرهی سیاست و جامعهی سوریه اثرات گستردهای داشتهاند.
اعلان پایان حکومت بشار اسد
خبرگزاری رویترز به نقل از یک مقام مطلع سوری اعلام کرد که فرماندهی ارتش سوریه در یک بیان مهم به افسران خبر داده است که حکومت ۲۴ ساله بشار اسد به پایان رسیده است. شورشیان نیز اعلام کردهاند که دمشق اکنون از بند اسد آزاد شده است.
پیشروی شورشیان
شورشیان سوریه همزمان با تصرف دمشق، در راستای پیشروی خود در شمال شرق این کشور اقدام کردند. آنها ادعا کردند که مناطقی در غرب شهر مهم دیرالزور را تحت کنترل خود درآوردهاند. این شهر که در کنترل نیروهای ارتش سوریه و گروههای شبهنظامی بود، اکنون با حمایت شبهنظامی «نیروهای دموکراتیک سوریه» که توسط شبهنظامیان کرد رهبری میشود، مواجه است. دیرالزور به عنوان یکی از مراکز اصلی انتقال نیروها و تجهیزات در سوریه شناخته میشود و نزدیک به مرز عراق واقع شده است.
تلاش برای حفظ سوریه آزاد
مبارزان اپوزیسیون و شهروندان سعی دارند از نهادهای دولتی «سوریه آزاد» محافظت کنند. این تلاشها همراه با بیان «زنده باد کشور آزاد سوریه» صورت گرفته است.
همزمان ابومحمد جولانی (احمد الشرع)، رهبر شورشیان سوریه، به نیروهای خود در دمشق دستور داد که از مؤسسات دولتی فاصله بگیرند تا زمان انتقال قدرت به دولت جدید تحت نظارت نخستوزیر پیشین باقی بمانند.
نخستوزیر سوریه، محمد الجلالی، اعلام کرد که دولت آماده به همکاری با شورشیان در تغییر قدرت است. او از شهروندان خواست تا با تحولات جاری همکاری کنند و به اموال عمومی آسیب نرسانند.
به گزارش سیانان یک ویدئو منتشرشده نشان میدهد محمد غازی الجلالی، نخستوزیر سوریه روز یکشنبه ساعاتی پس از اعلام آمادگی برای همکاری با مخالفان، توسط شورشیان سوری ظاهراً به سمت هتلی در دمشق اسکورت میشود. در این ویدئو دیده میشود الجلالی در محاصره مردان مسلح از پلهها پایین میآید و همراه با مردی دیگر سوار یک خودروی شاسی بلند سیاهرنگ میشود. در همین حال صدای مردی شنیده میشود که میگوید: نخستوزیر پیشین به همراه سپاه پنجم مردم حوران برای ملاقات و تحویل نهادهای کشور به قهرمانان ارتش آزاد راهی هتل «فور سیزنز» میشود.
نخستوزیر سوریه، در مقابل شایعاتی که درباره خروجش از کشور پخش شده بود، ادعاها را رد کرده و اعلام کرده بود که اصرار دارد به حفظ عملکرد سازمانهای دولتی، تأسیسات اداری و ایمنی تمامی شهروندان. او آمادگی خود را برای انتقال قدرت اظهار کرده و تأکید داشته که باید شرایط لازم برای برگزاری «انتخابات آزاد» در سوریه فراهم شود، تا مردم بتوانند برای رهبری خود تصمیم بگیرند.
الجلالی شایعات در مورد خروج خود از کشور را رد کرده و اعلام کرده که همچنان در خانهاش در دمشق اقامت دارد. او با بیانیهای در شبکههای اجتماعی اظهار کرد:
«ما باور داریم که سوریه برای همه سوریهاست و میتواند یک کشور عادی با روابط خوبی با همسایگانش و جهان باشد.»
پناهندگی سربازان سوری به عراق
دولت عراق، در روز شنبه هفتم دسامبر، به بیش از هزار سرباز ارتش سوریه که از تنشها و ناامنیهای وطن خود فرار کرده بودند، پناهندگی فراهم کرد. این پناهگاهدهی در گذرگاه مرزی «القائم» در غرب عراق انجام شد. منابع امنیتی اعلام کردهاند که پس از ورود آنان، به آنها پناهندگی داده شد و نیازهای اساسی آنها تأمین گردید.
در همین حال، دو هزار سرباز ارتش سوریه با تجهیزات نظامی کامل وارد عراق شدهاند، به گزارش شبکه تلویزیونی «الجزیره». این اقدامات نشاندهنده پیچیدگی وضعیت منطقهای و روابط سیاسی و نظامی بین کشورهای مرزی است.
پیشروی تانکهای اسرائیلی
با وقوع تحولات سیاسی در سوریه و فرا رسیدن سقوط بشار اسد، گزارشهایی تصریح نشده نشان میدهند که تانکهای اسرائیلی به سوی منطقهٔ حائل با سوریه در بلندیهای جولان پیشروی نمودهاند. به گزارش کانال ۱۲ اسرائیل، این حرکت امنیتی اسرائیل به عنوان پاسخ به تصرف شورشیان در سوریه صورت گرفته است. ارتش اسرائیل اکنون احتمال حملهای از سوی شورشیان سوریه به این کشور را کمرنگ میداند.[۱]
آزادی زندانیان در شهرهای مختلف
یکشنبه ۱۸ آذر، درهای زندانهای سوریه که در زمان حکومت ۵۴ سالهٔ حافظ و بشار اسد برای هر منتقد، مخالف و حتی مردم عادی به وحشت تبدیل شده بود، به طرز شگفتانگیزی باز شدند. هزاران زندانی در روزهای اخیر آزاد شدند و با حالتی از شگفتی و ناباوری به دنیای خارجی بازگشتند.
بعضی از این زندانیان به گونهای در قید و بند و بیخبری نگه داشته شده بودند که حتی از این نیز بیخبر بودند که حافظ اسد دیگر در مقام قدرت نیست و مدت ۲۴ سال حکومت سوریه در دست پسرش، بشار اسد، بوده و او نیز دیگر حکومت نمیکند.
رغید احمد الططری، خلبانی که از اجرای فرمان حافظ اسد برای بمباران شهر حماه در سال ۱۹۸۱ انصراف داده بود، پس از ۴۳ سال از زندان آزاد شد. این بمبارانها منجر به کشته شدن دهها هزار نفر از هواداران اخوان المسلمین در حماه در سالهای ۱۹۸۱ و ۱۹۸۲ شده بود.
با فرار بشار اسد و فروپاشی حکومت او، مخالفان اکنون قدرت را به دست گرفتهاند و از اهمیت آزادی زندانیان به شدت تاکید میکنند.
رامی عبدالرحمان، مدیر دیدهبان حقوق بشر سوریه که از بریتانیا وقایع جنگ سوریه را گزارش میدهد، اعلام کرده که در ۱۱ روز گذشته در پی پیشروی مخالفان در شهرهای حلب، حماه، حمص و دمشق، «دهها هزار زندانی» آزاد شدهاند.[۸]
درهای زندانهای شهرهای مختلف سوریه بهویژه زندان صیدنایا در سوریه، جایی که سازمان عفو بینالملل وحشتناکی از سرکوب، شکنجه و اعدام گسترده گزارش داده بود، باز شدند. افرادی از زندانیان سیاسی و عقیدتی، پس از سالها انزوا، به آزادی بازگشتند.
محکومیتهای بدون جرم، از بزرگسالان تا کودکان، برای انتقاد از حکومت آنها را به زندان انداخته بود، اما اکنون فرصت بازگشت به خانوادههایشان را داشتند. تعداد زندانیان آزاد شده مشخص نیست، اما گزارشهای حقوق بشر نشان میدهند که بیش از ۱۰۰ هزار زندانی در طول ۱۴ سال جنگ داخلی در این زندانها اعدام شدهاند.
لحظات آزادی شیرین و تلخ
یکی از جنبههای حساس آزادی، بیخبری خانوادهها از سرنوشت عزیزان خود بود. بسیاری از خانوادهها حتی نمیدانستند عزیزانشان هنوز زنده هستند یا نه.
برخی زندانیان نمیتوانستند باور کنند که رژیم سابق سقوط کرده است. زندانیان دیگر، سالها در حبس گذرانده بودند و از تغییرات بعد از مرگ حافظ اسد در سال ۲۰۰۰ آگاه نبودند.[۹]
زندانهای سوریه، معبد سرکوب و وحشت
زندانهای سوریه از زمان حکومت حافظ اسد تا دوران فرزندش، بشار اسد، همیشه نقش بدی را ایفا کردهاند. از اعدامها و بگیر و ببندهای خشن در دوران حافظ اسد تا زندانهای پر از مخالفین و منتقدین در دوره بشار اسد، این اماکن تاریخ تاریکی را در خود جای دادهاند.
تشکیلات اطلاعاتی زیر نظر حافظ اسد، نه تنها برای سرکوب مخالفان بلکه برای ایجاد ترس و وحشت در جامعه نیز فعالیت میکردند. با ورود بشار اسد به قدرت، امیدها برای تغییر در روشها به وجود آمد، اما واقعیت نشان داد که او نیز از راهکارهای سختگیرانه پدرش استفاده کرد.
با آغاز انقلاب «بهار عربی»، تشکیلات امنیتی و زندانها به طور فزایندهای گسترش یافتند. این اقدامات منجر به شکنجههای وحشیانه و بیرحمانه در مقیاس گستردهای شد، که توسط گروههای حقوق بشری به عنوان «صنعت شکنجه» محکوم شدند.
به اعتقاد لینا خطیب، از اندیشکده چتمهاوس لندن، این روشهای سرکوب و فرهنگ هراس، برای حفظ قدرت و کنترل بر مخالفان سیاسی، به شکلی سیستماتیک تقویت میشدند. این زندانها نه تنها مکانی برای نگاهداری از مخالفان بودند، بلکه مکانی برای اجرای تنش و وحشت بر جامعه نیز محسوب میشدند.[۸]
آزادی زندانیان زندان مخوف صیدیانا
در اثر غلبه نیروهای شورشی بر بخشهای مختلف سوریه، زندان صیدنایا اکنون به آزادی رسیده است. گروه دفاع مدنی سوریه، مشهور به «کلاهسفیدها»، به بررسی گزارشهایی پرداخته است که ادعا میکنند زندانیان این مکان در سلولهای مخفی زیرزمینی نگهداری میشوند. این گروه از پنج «تیم امداد تخصصی» برای بررسی این زندان بهره برده و از یک راهنما که با نقشه زندان آشنا است، کمک گرفته است.
مقامات استان دمشق اعلام کردهاند که تلاشها برای آزادسازی زندانیان ادامه دارد، در حالی که برخی از زندانیان به دلیل شرایط نازدیده نظیر کمبود هوا و تهویه نامناسب به خطر خفگی درآمدهاند. در این بین، مقامات منطقه ریف دمشق از سابقهای نظامی و پرسنل زندانهای حکومت بشار اسد خواستهاند که کدهای درهای الکترونیکی زیرزمینی را به دست نیروهای مخالف بگذارند.
تا کنون تلاشها برای باز کردن این درها موفق نبوده و بیش از ۱۰۰ هزار زندانی که تصاویرشان در مانیتورهای مداربسته دیده میشود، همچنان در انتظار آزادی هستند.[۱۰]
زندان صیدیانا، مسلخ بشری
«صیدنایا»، زندانی که در دوران حکومت بشار اسد به مسلخ بشری تبدیل شد؛ جایی که هفتهای دهها تن در آتش جلادی اعدام میشدند. از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۶، حداقل ۱۳ هزار نفر در این زندان به اعدام رسیدند. در ژانویهٔ ۲۰۲۱، گزارشها نشان دادند که ۳۰ هزار تن از زندانیان اینجا به شکنجه و اعدام ویران شدهاند.
بازداشتشدگان میگویند که در این کشتارگاه مجبور به انتخاب بین کشته شدن خود یا کشتن دیگران بودند. شواهد نشان میدهد که رژیم اسد با حداقل ۵۰ اعدام روزانه و کورهای برای سوزاندن جسدها، به روشهای وحشیانهای پناه برده بود. گزارشهای حقوق بشری نشان میدهد که در این زندانها واژگونیهای وحشیانه، تجاوز جنسی و سربریدن معمول بود. زندانیان از آب و غذا محروم و به تجاوز به زندانیان دیگر مجبور میشدند. «مسلخ بشری»، نمادی از وحشت و ترس، زندانیان را به دام ویرانی و بیرحمی کشانده بود.[۸]
چهرههای برجسته از زندانهای سوریه
در میان زندانیان آزاد شده دو نام برجسته بود. رغد التتاری، خلبانی که فرامین حافظ اسد را برای بمباران جما نپذیرفت. پس از ۴۳ سال زندان، در نهایت با انقلاب سوریه آزاد شد.
دیگری، تل الملوحی، جوانی پرشور که در ویترین سیاه و سفید دیکتاتوری، به جرم یک خط وبلاگی در انتقاد از فساد، به زندان محکوم شد. اما سرانجام، او هم از زندان خلاصی یافت.
در زندان صیدنایا، مردی با حافظهای سرزنده اما بدنی لرزان، از زنجیرهای ظلم و شکنجههای وحشیانه رهایی یافت. یادآوری کنیم که او یک دانشجوی پزشکی زیبا و عقلانی بود، که در تاریخ تاریکی یک سرنوشت ناپدید را در زیر سایههای نبرد از دست داد. در خیابانهای بیقانونی انقلاب بهار عربی، زنان و مردانی با دهانهای پر از حقیقت، به دام افتادند. گزارشات گریههای حقوق بشر، شاهد بر آنند که زندانها و بازداشتگاهها، به دلیل تبعیض و شکنجههای وحشی، تبدیل به دامهایی از نفرت شدند.[۹]
واکنشهای بینالمللی
تصرف دمشق توسط شورشیان و پایان حکومت بشار اسد و گریختن او از کشور واکنشهای متعدد بینالمللی را به همراه داشته است.
وزیر خارجه ایتالیا با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی «ایکس» نوشت تحولات سوریه را «با نگرانی» دنبال میکند و با سفارت این کشور در دمشق و همچنین دفتر جورجا ملونی، نخستوزیر ایتالیا، به طور مداوم در تماس است.
وزارت خارجه چین نیز روز یکشنبه امیدواری کرد که سوریه «هرچه زودتر به ثبات بازگردد.» افزود پکن تحولات سوریه را به دقت دنبال میکند. یک سخنگوی وزارت خارجه چین همچنین اعلام کرد که این کشور تسهیلاتی را برای خروج شهروندان خود از سوریه فراهم کرده و سوریه باید از حفظ امنیت مؤسسات چینی و سفارت چین در دمشق اطمینان حاصل کند.
معاون نخستوزیر بریتانیا از گزارشها درباره سقوط حکومت اسد استقبال کرده و اظهار کرد:
«ما باید شاهد محافظت از غیرنظامیان و زیرساختها [در سوریه] باشیم. تعداد زیادی از مردم جان خود را از دست دادهاند و ما به ثبات در این منطقه نیاز داریم.»
آنجلا راینر با بیان اینکه اسد برای مردم سوریه خوب نبود افزود:
«دیکتاتوری و تروریسم مشکلاتی را برای مردم سوریه ایجاد میکند.»[۱]
انالنا بئربوک، وزیر امور خارجه آلمان، از سقوط حکومت اسد به عنوان "نفسی از آرامش" خبر داده و در عین حال، از افزایش تنشها هشدار داده است. وی تأکید داشته که سوریه نباید در دست رادیکالهای دیگر قرار گیرد، بدون توجه به پوشش آنها
هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه، اظهار داشته که دولت جدید سوریه باید شامل همهٔ اقشار مردم باشد، زیرا با عبور از بشار اسد توسط شورشیان، مردم سوریه میتوانند آیندهٔ خود را شکل دهند.
به عبارت دیگر، فیدان در یک نشست خبری در دوحه، تأکید کرده است که مردم سوریه در موقعیتی نیستند که تنها بتوانند کشور خود را بازسازی کنند و بنیادگذاران بینالمللی و قدرتهای منطقه باید با دقت و توجه به حفظ تمامیت ارضی اقدام کنند.
نماینده ویژه سازمان ملل برای سوریه، گیر پیدرسن، نیز بر تمایل واضح میلیونها سوریایی به یک انتقال پایدار و جامع تأکید کرده و از همهٔ شهروندان سوریه خواسته که به گفتگو، وحدت و احترام به قوانین بینالمللی بشردوستانه و حقوق بشر اهمیت بدهند تا به بازسازی جامعهٔ خود بپردازند.
تام فلچر، معاون دبیرکل سازمان ملل متحد در امور بشردوستانه و هماهنگی کمکهای اضطراری، نیز اظهار داشته که وقایع در سوریه به سرعت در حال وقوع هستند و بیش از یک دهه نبرد، میلیونها نفر را به آواره کشانده و حالا بسیاری از مردم در خطر هستند. او اعلام کرده که در هر زمانی که امکان دارد، برای حمایت از افراد نیازمند اقدام خواهند کرد، از جمله فراهمکردن مراکز پذیرایی برای فراهم آوری غذا، آب، سوخت، خیمه و پتو.
طالبتان افغانستان، هم سرنگونی بشار اسد را به مردم سوریه و شورشیان مسلح تبریک گفتند.[۱۱]
ترک دیپلماتهای روسیه از سوریه
خبرگزاری دولتی روسیه، تاس، به نقل از سفارت روسیه در سوریه اعلام کرد دیپلماتهای روس در وضعیت «خوبی» هستند. روسیه روز جمعه از اتباع خود خواسته بود تا سوریه را ترک کنند.
مشاور دیپلماتیک رئیسجمهور امارات متحده عربی، پس از وقوع انقلاب در دمشق توسط شورشیان سوری، بیان کرد که نباید به افراد غیردولتی اجازه داد که از شرایط سیاسی بهره ببرند. او در اولین بیان رسمی امارات درباره تغییرات در سوریه، در یک جلسه در بحرین تأکید کرد که رویدادهای جاری در سوریه نشانهای از شکست سیاسی و جنگ و هرج و مرج در این کشور است.
دونالد ترامپ روز قبل از سرنگونی بشار اسد در روز شنبه نیز اعلام کرد که سوریه «دوست آمریکا نیست» و به واشینگتن توصیه کرد در امور آن دخالت نکند. او اظهار داشت که عملیات نظامی شورشیان سوریه را «بیسابقه و کاملاً هماهنگ» خوانده و وضعیت در این کشور را بههم ریخته خوانده است. ترامپ با تأکید بر این موضوع اعلام کرد: «این جنگ مال ما نیست، بگذارید خودش پیش برود. دخالت نکنید.»
دونالد ترامپ، رئیسجمهور منتخب آمریکا، پس از گزارشهایی درباره فرار بشار اسد از کشور، در پیامی که در شبکههای اجتماعی منتشر کرد، اظهار کرد:
«بشار اسد رفته است. حامی او، روسیه، دیگر تمایلی به حمایت از او ندارد. ولادیمیر پوتین نیز دیگر اهمیتی به حفاظت از اسد نمیدهد.»
اظهارات فوق برخی از نکات کلیدی و اظهارات مهم درباره وضعیت فعلی در سوریه بودند که توسط مقامات مختلف بینالمللی ابراز شده است[۱]
سرنگونی بشار اسد، شکست رژیم ایران
در سال ۱۴۰۳، واقعه سرنگونی بشار اسد و شکست رژیم ایران به عنوان یکی از لحظات تاریخی بسیار مهم برای جمهوری اسلامی ایران در نظر گرفته میشود. این واقعه ضربههای اساسی به تمامی ستونهای قدرتی که در منطقه تحت عنوان «جبهه مقاومت و عمق استراتژیک» ایجاد شده بود، وارد کرد. حضور نظامی مستقیم یا غیرمستقیم رژیم ایران در منطقه که مبنای و ستون اصلی «محور مقاومت» بود، به عنوان یک عامل اساسی در «تعادل قدرت در غرب آسیا و چالش برای نفوذ آمریکا در منطقه» شناخته میشد.
شکست سیاستهای خامنهای و تأثیرات آن
شکست سیاستهای خامنهای، همراه با نارضایتی و تردید در بین افراد وفادار به این نظام، میتواند منجر به افزایش چالشها و فشارهای داخلی و خارجی بر رژیم شود. این شکست، میتواند موجب فرصتهای جدیدی برای تقویت فشارها و اصلاحات در رژیم شود، و مسیری جدید برای دموکراتیزاسیون و تغییرات ساختاری در ایران فراهم کند که تاکنون به دلیل سیاستها و رویکردهای قدیمی، کشور را به سمت انحطاط و نابودی هدایت کرده است.
دکترین علی خامنهای و استراتژی محور مقاومت
برای رژیم ایران، تحولات اخیر به عنوان ضربهای سنگین در نظر گرفته میشوند. در دورههای اخیر، دکترین علی خامنهای بر این اصل تأکید داشت که باید از نفوذ دشمنان درون مرزها پرهیز شود. این استراتژی منجر به تمرکز بر ایجاد و تقویت محور مقاومت در کشورهایی همچون عراق، سوریه، یمن و فلسطین شد. با سرمایهگذاری عظیم در منابع انسانی، اقتصادی و سیاسی برای حمایت از حزبالله و بشار اسد، این دکترین اکنون با یک شکست بزرگ روبهرو شده است.
تأثیرات بر سیاست منطقهای
سقوط رژیم اسد باعث اختلال در محور ایران-حزبالله-سوریه شده و نفوذ ایران در منطقه را کاهش میدهد. این تحولات ایران را بیشتر در معرض حملات مستقیم اسرائیل قرار میدهد. اسرائیل از این وضعیت بهرهای بیشتر خواهد برد زیرا میتواند حزبالله را از سوریه جدا کرده و شبکه ارتباطی محور مقاومت را که از سوریه عبور میکرد، به طور کامل قطع کند.
نقشه ژئوپولیتیک منطقه
سقوط رژیم اسد به معنای ضربهای شدید به شبکه قدرت منطقهای رژیم ایران است که پیش از این با از دست دادن حماس و ضربات سنگین بر حزبالله آسیب دیده بود. این واقعه تغییرات عمدهای در نقشه ژئوپولیتیک خاورمیانه به وجود آورده و به طور خاص تأثیرات منفی بر نفوذ رژیم ایران دارد.
نقش حکومت بشار اسد در محور مقاومت
حکومت بشار اسد، در اعلام سکولاریسم، در کنار حماس، حزبالله لبنان، حوثیهای یمن و گروههای جهادی دیگر، به عنوان اجزای اساسی از "محور مقاومت" اسلامیستی برای نابودی اسرائیل شناخته میشد. جمهوری اسلامی نیز نقش بنیادی در تشکیل و پایداری این محور داشته و دارد.
تأثیر سقوط اسد بر رژیم ایران
سقوط اسد یک موج زلزلهگونه است که منطقه خاورمیانه را به طور کلی تحت تغییر قرار میدهد. "محور مقاومت"، بهعنوان بازوی اصلی قدرت تهران در سیاست خارجی، با فرار اسد از دمشق عملاً از بین میرود. روابط ایران برای حفظ خود چه اقداماتی خواهند انجام داد، هنوز مشخص نیست، اما روزهای دشواری پیش روی آنها است.
بازنده اصلی پس از سقوط اسد
بازنده اصلی از سقوط بشار اسد رژیم ایران بهنظر میرسد. رژیم ایران که تا قبل از این، نیروهای نمایندگی خود را در همسایگی اسرائیل مستقر کرده بود، اکنون با از دست دادن حمایت سوریه، درگیری و حضورش در عراق و نیز حذف حشد الشعبی را تجربه خواهد کرد. این تحولات در آینده نزدیک قابل مشاهده خواهند بود.[۱۲]
منابع
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ۱٫۴ ۱٫۵ ۱٫۶ ۱٫۷ ۱٫۸ پایان حکومت اسد؛ حمله به سفارت ایران در دمشق - سایت دویچهوله
- ↑ سقوط حلب تداعیکننده شبح سقوط موصل - سایت دیپلوماسی ایرانی
- ↑ عقبنشینی نیروهای اسد از حماه؛ شورشیان کنترل شهر را به دست گرفتند - سایت رادیو فردا
- ↑ سقوط شهر استراتژیک حمص و آسیبپذیری پایگاههای روسیه در طرطوس و حمیمیم - سایت یورو نیوز
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ دمشق، پایتخت سوریه سقوط کرد و به دست مخالفان مسلح افتاد؛ بشار اسد گریخت - سایت یوروز نیوز
- ↑ بشار اسد پس از فرار از دمشق به روسیه پناهنده شد - سایت بیبیسی
- ↑ سفیر سوریه در مسکو: بشار اسد به شکلی شرمآور در تاریکی شب فرار کرد - سایت اینترنشنال
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ ۸٫۲ در زندانهای «مخوف» بشار اسد چه گذشته است؟ - سایت رادیو فردا
- ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ با باز شدن درهای زندانهای سوریه، هزاران زندانی حکومت اسد آزاد شدند - سایت اینترنشنال
- ↑ کسانی که در زندانهای مخوف و زیرزمینی سوریه گرفتار شدهاند - سایت بیبیسی
- ↑ طالبان سقوط اسد را به مردم سوریه و شورشیان «تبریک» گفتند - سایت دویچهوله
- ↑ سقوط حکومت اسد و پیامدهای آن برای ایران و خاورمیانه از نگاه کارشناسان ایرانی - سایت بیبیسی