جنبش حماس: تفاوت میان نسخه‌ها

'''جنبش حماس،''' مخفف عربی (حرکة المقاومة الإسلامیة) در سال ۱۹۸۷، اعلام موجودیت کرد. شیخ احمد یاسین، جنبش حماس را به عنوان بازوی سیاسی اخوان‌المسلمین در غزه، پس از آغاز انتفاضه اول تأسیس کرد. در سال ۱۹۸۸، حماس منشور خود را منتشر کرد که در آن خواهان نابودی اسرائیل و ایجاد یک جامعه اسلامی در فلسطین تاریخی بود. حماس یک جنبش اسلام‌گرا است. این گروه عملا کنترل غزه را در دست گرفته است. جنبش حماس از بدو تأسیس خود، مذاکراتی را که برای واگذاری هر سرزمینی انجام می‌شد، رد کرد. حماس توافقنامه صلح ۱۹۹۳، بین اسرائیل و '''[[سازمان آزادی‌بخش فلسطین|سازمان آزادیبخش فلسطین]]''' (ساف) را محکوم نمود و به همراه گروه جهاد اسلامی فلسطین، متعاقباً با استفاده از بمب‌گذاران انتحاری فعالیت‌های تروریستی خود را تشدید کرد. در انتخابات شورای قانونگذاری فلسطین در سال ۲۰۰۶، حماس اکثریت کرسی‌ها را صاحب شد. این دو گروه در نهایت یک دولت ائتلافی تشکیل دادند که اسماعیل هنیه از حماس نخست‌وزیر شد. با این حال، درگیری‌ها بین نیروهای حماس و فتح در نوار غزه تشدید شد. محمود عباس دولت تحت رهبری حماس را منحل و در ژوئن ۲۰۰۷، وضعیت اضطراری اعلام کرد.  

از اواخر دهه ۱۹۷۰، فعالان مرتبط با اخوان‌المسلمین، ابتدا مؤسسه خیریه «مجمع الاسلامیه» در سال ۱۹۷۳ در غزه با همکاری و مشارکت اخوان المسلمین مستقر در مصر تأسیس کردند. پس از آن شبکه‌ای از خیریه‌ها، کلینیک‌ها و مدارس را تأسیس کردند و در سرزمین‌هایی نوار غزه و کرانه باختری که توسط اسرائیل پس از جنگ شش روزه ۱۹۶۷ اشغال شده بود، فعال شدند. آن‌ها در غزه، در بسیاری از مساجد فعال بودند، در حالی که فعالیت آن‌ها در کرانه باختری به طور کلّی محدود به دانشگاه‌ها بود. فعالیت‌های اخوان‌المسلمین در این مناطق عموماً بدون خشونت بود، اما تعدادی از گروه‌های کوچک در سرزمین‌های اشغالی شروع به دعوت به جهاد علیه اسرائیل کردند. حماس در سال ۱۹۸۷ میلادی توسط شیخ احمد یاسین،  عبدالعزیز رنتیسی و محمد طه در جریان انتفاضه اول به عنوان شاخه فلسطینی اخوان‌المسلمین بنیان‌گذاری شد. و هدف خود را «آزادی تمامی خاک فلسطین» اعلام کرده‌است.<ref name=":0">[https://www.britannica.com/topic/two-state-solution حماس - سایت بریتانیکا]</ref>

شیخ احمد یاسین عنوان کرد که ما هیچ گاه رابطه‌ای با اخوان المسلمین در مصر نداشته‌ایم. اما در بیانیه تاسیس اول آن که در تاریخ ۱۸ آگوست ۱۹۸۸ صادر شد خود را اخوان المسلمین در فلسطین عنوان نمود و هدفش را برپایی دولت اسلامی در فلسطین به جای اسرائیل و نابودی یا انحلال اسرائیل عنوان کرد. در علت تاسیس آن آورده‌اند که حادثه قتل عمد ۴ کارگر فلسطینی به وسیله کامیونی که یک راننده اسرائیلی بنیادگرا راننده آن بود و به حادثه تریلری ۸ دسامبر ۱۹۸۷ معروف شد و به قیام اول فلسطین یا انتفاضه اول به رهبری ابوجهاد انجامید. این قیام عامل تاسیس این جنبش بوده است. این قیام که به قیام کودکان سنگ‌پران هم معروف شد تا ۱۹۹۱ که توافق اسلو بین سازمان آزادیبخش فلسطین و اسرائیل انجام شد ادامه یافت.

در سال ۱۹۸۸، حماس منشور خود را منتشر کرد که در آن خواهان نابودی اسرائیل و ایجاد یک جامعه اسلامی در فلسطین تاریخی بود. حماس یک جنبش اسلام‌گرا است که با پشتیبانی رژیم ایران قدرت زیادی پیدا کرده است.. این گروه عملا نوار غزه را کنترل می‌کند. اما این گروه بیشتر به دلیل جنگ مسلحانه خود در برابر اسرائیل شناخته شده است.<ref name=":1">[https://www.cfr.org/backgrounder/what-hamas حماس چیست؟ - سایت cfr]</ref>

دولت اردن در سال ۱۹۹۹، رهبران حماس را از امان اخراج کرد و آن‌ها را متهم کرد که از دفاتر اردنی خود به عنوان پایگاه فرماندهی برای فعالیت‌های نظامی در کرانه باختری و غزه استفاده می‌کنند. در سال ۲۰۰۱، دفتر سیاسی حماس، دفتر مرکزی جدیدی در دمشق پایتخت سوریه ایجاد کرد. این دفتر مرکزی پس از شکست در حمایت از دولت بشار اسد در سرکوب قیام سوریه، در سال ۲۰۱۲، دوباره به دوحه قطر نقل مکان کرد.<ref name=":0" />  

جنبش حماس از بدو تأسیس خود، مذاکراتی را که برای واگذاری هر سرزمینی انجام می‌شد، رد کرد. حماس توافقنامه صلح ۱۹۹۳، بین اسرائیل و [[سازمان آزادی‌بخش فلسطین|سازمان آزادیبخش فلسطین]] (ساف) را محکوم نمود و به همراه گروه جهاد اسلامی فلسطین، متعاقباً با استفاده از بمب‌گذاران انتحاری فعالیت‌های تروریستی خود را تشدید کرد.  

حماس از زبان اسماعیل هنیه در ۲۰۰۸ مواضعی کاملا متفاوت با گذشته اتخاذ کرد. اسماعیل هنیه گفت حماس دولت فلسطین در چارچوب مرزهای ۱۹۶۷ و آتش‌بس درازمدت با اسرائیل را می‌پذیرد. محمود الزهار گفت این گفته یک مرحله از بازپس‌گیری کامل سرزمین فلسطین را منظور داشته است. خالد مشعل در مورد قدس گفت شرقی و غربی ندارد و یک شهر یکپارچه و پایتخت فلسطین است. مشعل که در آن زمان رهبر حماس بود در سال ۲۰۱۰ نیز گفت: "منشور حماس بخشی از تاریخ است و دیگر موضوعیت ندارد، اما به دلایل داخلی نمی توان آن را تغییر داد." چهار سال قبل از آن، در سال ۲۰۰۶، رهبری حماس یک برنامه دولتی فلسطینی را پیشنهاد کرد که در آن آمده بود: «به رسمیت شناختن در اسرائیل نه در صلاحیت یک جناح فلسطینی است و نه در صلاحیت حکومت، بلکه تصمیم مردم فلسطین است. در منشور جدید حماس در سال ۲۰۱۷، این جنبش با ایجاد یک کشور فلسطینی در غزه، کرانه باختری و بیت المقدس شرقی، یعنی مطابق با مرزهای ۱۹۶۷ موافقت کرد. «مشعل» گفت: ((مبارزه حماس علیه رژیم صهیونیستی است. اشغالگری و نهاد صهیونیستی و نه مبارزه با یهودیان یا یهودیت، حماس پس از اینکه مصر و برخی کشورهای عربی خلیج فارس آن را به عنوان یک سازمان تروریستی طبقه بندی کردند، تمام ارجاعات خود به اخوان المسلمین را کنار گذاشت.

در سال ۱۹۹۱، حماس نام دستگاه نظامی خود (مجاهدین فلسطین ۱۹۸۷) را به (گردان های شهید عزالدین قسام ۱۹۹۱) تغییر داد، تیپ هایی که رهبران آن عمدتاً از روش عملیات جهادی عزالدین قسام الهام گرفته بودند. که او آن را به مراحل فراخوان، آموزش نظامی، تدارکات، اطلاعات و روابط خارجی تقسیم کرد. این برنامه کاری هنوز تا حد زیادی تا کنون برقرار است، اما برنامه «القسام» هرگز شامل پروژه ای برای قدرت یا سلطه نبوده، و به چیزی جز تلاش خالصانه برای نجات از اشغال، آزادسازی سرزمین و احیای حقوق شناخته نمی شد.

حماس در جریان قیام گسترده فلسطینیان که در سال ۲۰۰۰ آغاز شد، کارزار بمب‌گذاری های انتحاری را علیه اسرائیل به راه انداخت.

در اوایل سال ۲۰۰۵، محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین و آریل شارون، نخست وزیر اسرائیل، تعلیق خصومت‌ها را اعلام کردند، زیرا اسرائیل آماده خروج نیروهایش از برخی از سرزمین‌های فلسطینی بود. پس از مذاکرات زیاد، حماس با آتش‌بس موافقت کرد، اگرچه خشونت‌های پراکنده ادامه یافت. در اواخر همان سال، اسرائیل به طور یکجانبه شهرک‌ها را در نوار غزه برچید و نیروها را از نوار غزه خارج کرد.  

در انتخابات شورای قانونگذاری فلسطین در سال ۲۰۰۶، جنبش حماس یک پیروزی غافلگیرکننده بر جنبش فتح به دست آورد و اکثریت کرسی‌ها را صاحب شد. این دو گروه در نهایت یک دولت ائتلافی تشکیل دادند که اسماعیل هنیه از حماس نخست وزیر شد. با این حال، درگیری‌ها بین نیروهای حماس و فتح در نوار غزه تشدید شد. محمود عباس دولت تحت رهبری حماس را منحل و در ژوئن ۲۰۰۷، وضعیت اضطراری اعلام کرد. حماس کنترل نوار غزه را در اختیار گرفت، در حالی که کابینه اضطراری به رهبری جنبش فتح، کرانه باختری را تحت کنترل داشت.<ref name=":0" />

مهم‌ترین حامی مالی حماس جمهوری اسلامی ایران است. رژیم ایران این گروه را تحت حمایت مالی، تسلیحاتی و آموزشی قرار داده است. حماس از قطر نیز حمایت مالی دریافت می‌کند و این کشور پناهگاهی امن برای رهبر حماس، اسماعیل هنیه، است. حماس از حزب‌الله لبنان نیز کمک دریافت می‌کند، که «در همبستگی» با حماس مرز شمالی اسرائیل را هدف قرار داد.<ref name=":02">[https://www.independentpersian.com/node/363881/%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86/%DA%AF%D8%B1%D9%88%D9%87-%D8%AD%D9%85%D8%A7%D8%B3-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D8%A8%D9%87-%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF-%D8%A2%D9%85%D8%AF-%D9%88-%DA%86%D9%87-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87%D8%AF%D8%9F گروه حماس چگونه به وجود آمد و چه می‌خواهد؟]</ref>

از زمان تاسیس حماس در دهه ۶۰ خورشیدی تا امروز، روابط و دوستی جمهوری اسلامی با این گروه با فراز و نشیب‌های همراه بود، اما در هیچ مقطعی و حتی با وجود سردی رابطه ایران با حماس، کمک‌های مالی ایران به این گروه قطع نشد. به گفته یکی از اعضای ارشد حماس، حمایت مالی ایران از این گروه از سال ۱۳۸۵ آغاز شد. محمود الزهار، عضو ارشد گروه فلسطینی حماس در مصاحبه با تلویزیون العالم، شبکه عربی تلویزیون ایران در سال ۱۳۹۹ گفت که پس از دیدار اول خود با قاسم سلیمانی در سال ۱۳۸۵ «حدود ۲۲ میلیون دلار» دریافت کرده و به شکلی که در چمدان‌هایشان «یگر جایی نبود».<ref name=":4">[https://www.bbc.com/persian/articles/cprxydnn3v7o حمایت مالی و تسلیحاتی ایران از حماس چقدر است؟]</ref>[[پرونده:اسماعیل هنیه و مقامات ارشد رژیم.JPG|جایگزین=اسماعیل هنیه و مقامات ارشد رژیم|بندانگشتی|اسماعیل هنیه و مقامات ارشد رژیم]]در سال ۱۳۸۹ که مجموعه‌ای از مکاتبات دیپلماتیک وزارت خارجه آمریکا توسط وب‌سایت «ویکی‌لیکس» منتشر شد، در یکی از نامه‌ها به ادعاهای یک مقام مصری درباره کمک‌های ایران به حماس اشاره شده بود. در این نامه که تاریخ آن به بهار ۱۳۸۸ مربوط بود، آمده بود که رئیس سازمان اطلاعات مصر به طرف آمریکایی گفته است، ایران «ماهانه ۲۵ میلیون دلار» به حماس کمک می‌کند «اما مصر موفق شده جلو ورود این کمک‌ها از خاک خود به غزه را بگیرد.»<ref name=":4" />

یحیی سنوار در یک میزگرد با جوانان غزه اظهار داشت: <blockquote>«زمانی که حماس در مورد به رسمیت شناختن اسرائیل بحث می‌کرد، گذشته است. اکنون بحث بر سر این است که چه زمانی اسرائیل را از بین خواهیم برد.» </blockquote>اسماعیل هنیه نیز که در همان سالی که جایگزین خالد مشعل به‌عنوان رئیس دفتر سیاسی شد، روابط دیپلماتیک را ترمیم نموده و شروع به حضور چشمگیر در ایران کرد، از جمله در مراسم تشییع '''[[قاسم سلیمانی]]''' در سال ۲۰۲۰، و مراسم تحلیف ریاست جمهوری '''[[ابراهیم رئیسی]]''' در سال ۲۰۲۱،<ref name=":0" />

در سال ۲۰۲۰، وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد که بر اساس برآوردهایش، میزان این کمک سالانه ۱۰۰ میلیون دلار است. اما رسانه‌های اسرائیلی مدعی هستند که این رقم بیشتر است. در مرداد ۱۳۹۸ کانال ۱۲ تلویزیون اسرائیل گزارش کرد: «طی جلسه‌ای که بین حماس و آیت الله خامنه‌ای برگزار شد، تهران تمایل خود به افزایش حمایت مالی ماهانه به حماس به مبلغ بی‌سابقه ۳۰ میلیون دلار در ماه اظهار کرده‌است.». در دی ماه ۱۴۰۰ اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس، گفت: «جمهوری اسلامی ایران ۷۰ میلیون دلار به این جنبش فلسطینی پول داد تا «قوای بازدارندگی» خود را در برابر اسرائیل بسازد و راکت‌هایی که نیرو‌های حماس در باریکه غزه تولید کردند، بخشی از این «توان راهبردی» است.»<ref name=":4" />

حماس از زمان تسلط این گروه بر نوار غزه در اواسط دهه ۲۰۰۰، موشک ها و خمپاره ها را به سمت اسرائیل شلیک کرده است. مقامات امنیتی رژیم ایران گفته‌اند که تهران برخی از این تسلیحات را فراهم کرده است، اما حماس پس از آموزش با '''[[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی]]''' و نیروهای نیابتی رژیم ایران، توانایی ساخت موشک‌های خود را به دست آورده است.<ref name=":1" />

'''[[سید علی خامنه ای|علی خامنه‌ای]]'''، پس حمله حماس به اسرائیل در یک سخنرانی گفت که اسرائیل در حال متلاشی شدن است و کشورهای مسلمان نباید حماس را یک گروه تروریستی بدانند. خامنه‌ای پیش از این نیز بر نابودی اسرائیل تأکید کرده بود.<ref>[https://www.iranintl.com/202310259507 نگرانی خامنه‌ای از تروریست خواندن حماس - سایت ایران اینترنشنال]</ref>  

 

این درحالی است که مردم ایران، وضعیت اقتصادی‌شان به‌شدت وخیم شده است و آن‌ها در اعتراضات ۱۳۸۸، و به‌ویژه در اعتراضات سراسری ۱۳۹۶ و ۱۳۹۸، و ۱۴۰۰، با سر دادن شعار «نه غزه نه لبنان/ جانم فدای ایران» تأکید کرده‌اند که با هزینه کردن ثروت و پول مردم ایران برای نیروهای نیابتی تحت حمایت رژیم ایران در غزه و هر نقطه‌ای از جهان مخالف هستند.<ref>[https://www.radiofarda.com/a/31637357.html رئیس دفتر سیاسی حماس: ۷۰ میلیون دلار از ایران گرفتیم و راکت ساختیم - سایت رادیو فردا]</ref>  

انشعاب سیاسی کرانه باختری و غزه به طور گسترده ای مورد پسند نیست. یک نظرسنجی در ژوئن ۲۰۲۳، توسط مرکز تحقیقات سیاست و نظرسنجی فلسطین نشان داد که یک سوم فلسطینی‌ها این انشعاب را مخرب‌ترین تحول برای مردم خود از زمان ۲۰۱۷ تا کنون می دانند.<ref name=":1" />

حماس از حمله نظامی اسرائیل در اواخر سال ۲۰۰۸ جان سالم به در برد که هدف آن متوقف کردن موشک‌های روزانه حماس و دیگر گروه‌های فلسطینی به سمت شهرهای اسرائیل بود. حماس و اسرائیل به طور جداگانه در ژانویه ۲۰۰۹ آتش بس را اعلام کردند. اسرائیل گفت که بیشتر زرادخانه موشکی حماس را منهدم کرده و به جنبش ضربه اخلاقی وارد کرده است، اما گفت حماس در حال تجهیز مجدد خود از طریق تونل های مصر است. حماس اعلام پیروزی کرد و گفت که حمله ای را که قدرتمندترین ارتش خاورمیانه علیه خود انجام داده بود، شکست داده است.<ref name=":32">[https://jp.reuters.com/article/oegtp-pal-hamas-facts-mm1-idARACAE57E0FI20090815 حقائق عن حركة المقاومة الإسلامية الفلسطينية حماس]</ref>

تحلیلگران می گویند که حمله حماس به جنوب اسرائیل در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، که رهبران این گروه آن را عملیات طوفان‌الاقصی نامیده‌اند، از نظر استراتژی، مقیاس و محرمانه‌بودن، فوق‌العاده بوده است.[[پرونده:موشک به اسرائیل.JPG|جایگزین=حمله حماس به اسرائیل|بندانگشتی|حمله حماس به اسرائیل]]به اعتقاد کارشناسان و تحلیل‌گران، تهاجم اسرائیل به غزه پس از حمله‌ی حماس به خاک اسرائیل، می‌تواند حمله‌ی قابل توجهی علیه اسرائیل توسط '''[[حزب‌الله لبنان|حزب‌الله]]'''، گروه شبه نظامی تحت حمایت رژیم ایران در لبنان را تحریک کند و خطر آتش‌سوزی گسترده‌تری در منطقه را به همراه داشته باشد. البته رژیم ایران حامی حزب‌الله و هم‌چنین حماس و دیگر گروه‌های شبه‌نظامی فلسطینی است و خطر درگیری دو جبهه‌ای وجود دارد که بخش‌هایی از اسرائیل و بسیاری نیز از لبنان و حزب‌الله را ویران خواهد کرد.<ref name=":1" />

جیمز فیلیپس، پژوهشگر ارشد امور خاورمیانه در مرکز مطالعات سیاست خارجی داگلاس و سارا آلیسون در نشنال اینترست آمریکا نوشته است: «ایران با راه‌اندازی جنگ اسرائیل و حماس، جویای منحرف کردن مذاکرات عادی‌سازی روابط بین اسرائیل و عربستان سعودی بود. جمهوری اسلامی ایران همچنین قصد داشت حواس اسرائیل و ایالات متحده را از برنامه تسلیحات هسته‌ای در حال گسترش خودش منحرف کند. از اهداف دیگر تهران برای راه‌اندازی چنین جنگی، این بود که مردم معترض داخل کشور را از فساد، سوءمدیریت و سرکوب رژیم اسلامی [حاکم بر ایران] منحرف کند. جمهوری اسلامی در عین حال می‌خواست اعراب و مسلمانان را علیه اسرائیل، آمریکا و دولت‌های عربی که با اسرائیل صلح کرده‌اند، تحریک کند.»

===سردرگمی رهبران رژیم ایران نسبت به نحوه مداخله در جنگ حماس و اسرائیل===

حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران روز ۱۴ اکتبر (۲۲ مهر) در یک اولتیماتوم علنی خطاب به اسرائیل هشدار داد که اگر هجوم خود را به غزه متوقف نکند، دست‌ها روی ماشه است. اما تنها ساعاتی بعد، نماینده ایران در سازمان ملل لحن جنگ‌طلبانه آقای امیرعبداللهیان را تلطیف کرد و اطمینان داد که نیروهای مسلح کشورش تنها در صورتی در درگیری‌های نوار غزه دخالت می‌کنند که اسرائیل به منافع یا شهروندان ایران حمله کند. سه مقام امنیتی به رویترز گفته‌اند که فعلا تصمیم گیرندگان ارشد جمهوری اسلامی به این اجماع رسیده‌اند که ضمن خودداری از تشدید تنش‌ها تنها به حملات مرزی محدود توسط حزب الله لبنان به اهداف نظامی اسرائیل و حملات خفیف به اهداف ایالات متحده در منطقه توسط گروه‌های نیابتی مورد حمایت جمهوری اسلامی اکتفا شود. وحید جلال زاده، رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس ایران، نوشت: «ما با دوستانمان حماس، جهاد اسلامی و حزب‌الله در تماس هستیم. آنها انتظار ندارند ما عملیات نظامی انجام دهیم.»

دو منبع آگاه نزدیک به حزب الله هم تایید کرده‌اند که این گروه در مواجهه با اسرائیل، تاکتیک «جنگ‌های کوچک» را دستور کار خود قرار داده است.<ref name=":6">[https://parsi.euronews.com/2023/10/22/irans-quandary-how-to-stay-out-of-israels-war-on-hamas گفتگوی رویترز با ۹ مقام ایرانی]</ref>

== لیست سیاه تروریستی ==

هنگامی که گروه حماس تشکیل شد، اسماعیل هنیه یکی از اعضای جوان مؤسس آن بود که روابط نزدیکی با رهبر معنوی این گروه، شیخ احمد یاسین ایجاد کرد. اسماعیل هنیه در سال ۱۹۸۸ توسط مقامات اسرائیلی دستگیر و به دلیل شرکت در انتفاضه اول (قیام علیه اشغالگری اسرائیل) به مدت ۶ ماه زندانی شد. او دوباره در سال ۱۹۸۹ دستگیر شد و در زندان ماند تا این‌که اسرائیل او را در سال ۱۹۹۲ به همراه حدود ۴۰۰ اسلام‌گرا دیگر به جنوب لبنان تبعید کرد. هنیه در سال ۱۹۹۳ پس از توافق اسلو به غزه بازگشت و به ریاست دانشگاه اسلامی منصوب شد. در سال ۲۰۰۶ حماس در انتخابات پارلمانی فلسطین شرکت کرد و اسماعیل هنیه در راس فهرست قرار گرفت. حماس اکثریت کرسی‌های پارلمان را به دست آورد و هانیه نخست وزیر تشکیلات خودگردان شد. در ژوئن ۲۰۰۷، پس از ماه‌ها تنش که شامل درگیری مسلحانه بین حماس و فتح بود، رئیس جمهور محمود عباس، هنیه را عزل و دولت او را منحل کرد. نتیجه این بن‌بست یک دولت خودمختار به رهبری حماس در نوار غزه، به رهبری اسماعیل هنیه بود. در سال ۲۰۱۴، دولت جناحی حماس در غزه رسماً استعفا داد تا راه را برای تشکیل دولت وحدت با فتح باز کند. هنیه با این کار از سمت نخست وزیری خود استعفا داد. او رهبر محلی حماس در غزه باقی ماند تا این‌که در سال ۲۰۱۷ یحیی سنوار جایگزین او شد.<ref name=":0" />